Załącznik do uchwały NR XVIII/115/2015 Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Opalenica na lata 2016-2020 Opalenica grudzień 2015 rok
Wstęp 1. Problem narkomanii w Polsce i środowisku lokalnym. 2. Cel ogólny Programu. 3. Cele szczegółowe. 4. Realizatorzy programu. 5. Zasady finansowania programu. 6. Zasady finansowania zadań.
Wstęp Problem nadużywania substancji uzależniających jest o tyle poważny, że większość osób, które ich używają nie leczy się, a nawet nie zdaje sobie sprawy z tego, jak poważne ma problemy ze zdrowiem. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych rodzi szereg problemów zdrowotnych dla człowieka. Mogą być to m.in. śmiertelne zatrucia (przedawkowania), ostre i przewlekłe zaburzenia psychiczne, zaburzenia funkcjonowania poszczególnych narządów lub całego organizmu. Wszystko to prowadzi do obniżenia jakości życia i jego skrócenia. Uzależnienia są przyczyną niebagatelnych szkód społecznych. Na poziomie funkcjonowania rodziny prowadzą do poważnych problemów natury emocjonalnej i ekonomicznej. Na poziomie społeczeństw prowadzą do rosnących kosztów opieki medycznej, powiększania się grupy osób chorych i niepełnosprawnych. Około 50% wszystkich samobójstw popełnianych jest pod wpływem substancji psychoaktywnych. Zjawisko używania narkotyków przez poszczególne jednostki ma z reguły także określone negatywne konsekwencje dla ich najbliższego otoczenia oraz zakłóca prawidłowe funkcjonowanie całego społeczeństwa rodząc dlań szereg szkód i kosztów. Dlatego też używanie narkotyków nie może być kwestią społecznie obojętną. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Opalenica na lata 2016-2020, zwany dalej Programem, określa w szczególności strategiczne cele i zadania gminy wynikające z art. 10 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii. Ustawa nakłada na samorząd lokalny obowiązek uchwalenia Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii oraz finansowania zadań związanych z jego realizacją. Program jest wyrazem dążenia samorządu lokalnego do stwarzania warunków sprzyjających zachowaniu zdrowia fizycznego i psychicznego mieszkańców Gminy Opalenica, właściwemu wychowaniu młodego pokolenia oraz zachowaniu ładu i porządku publicznego. Opracowanie programu zostało poprzedzone Diagnozą Lokalnych Zagrożeń Społecznych przeprowadzoną w roku 2013.
1. Problem narkomanii w Polsce i w środowisku lokalnym Narkomania nie jest tylko tragedią dla ludzi uzależnionych i ich rodzin, ale również problemem społecznym. Stąd też podejmowane są wysiłki zmierzające do zwalczania i zapobiegania narkomanii. Źródłem danych na temat rozpowszechniania konsumpcji narkotyków są przede wszystkim badania ankietowe oraz dane statystyczne z instytucji leczących osoby uzależnione od narkotyków. Narkomania jest chorobą, która wymaga od osób uzależnionych udziału w ambulatoryjnych programach leczenia bądź w stacjonarnych ośrodkach rehabilitacyjnych. W niektórych przypadkach wymagane jest odtrucie organizmu, by móc rozpocząć leczenia. Ponieważ efektywność leczenia osób uzależnionych od narkotyków jest mała na całym świecie, a więc także i w Polsce, a ryzyko wystąpienia różnego rodzaju poważnych szkód zdrowotnych znacząco wzrasta, zasadnym jest prowadzenie i finansowanie programów redukcji szkód oraz programów rehabilitacyjnych. Jednakże najważniejszym elementem procesu przeciwdziałania narkomanii jest profilaktyka prowadzona w środowisku lokalnym. Brak życiowych perspektyw, duża przestępczość i bezrobocie to tylko niektóre czynniki związane ze środowiskiem społecznym mogące podkopać wiarę młodego człowieka w siebie i we własną przyszłość. Niebagatelną rolę odgrywają tu grupy rówieśnicze, w których młody człowiek funkcjonuje a w których niekiedy narkotyki są atrybutem buntu i sprzeciwu wobec społeczeństwa. Rozbite rodziny, zachwiane relacje w rodzinach pełnych, brak wsparcia i porozumienia, nieprawidłowe wzorce ze strony rodziców związane np. z nadużywaniem alkoholu generują wśród dzieci postawy ucieczkowe, a narkotyk staje się jedną z form tej ucieczki. Niepewność i niedojrzałość emocjonalna, mała odporność na stres, słaba motywacja do działań, które nie przynoszą natychmiastowych korzyści to tylko niektóre cechy jednostek podatnych na uzależnienia. Postawy rodziców są także często odpowiedzialne za poważniejsze zaburzenia osobowości mogące mieć znaczenie w społecznych kontaktach wychowanków: przesadna idealizacja bądź lekceważenie innych, zmienność nastrojów, zakłócenia tożsamości, poczucie pustki mogą mieć źródło w niedbałym i niewłaściwym traktowaniu dziecka przez rodziców, oddaleniu się od jego potrzeb emocjonalnych. Poważne zachowania aspołeczne mogą dalej pogłębić się w wyniku nadużywania środków psychoaktywnych. Wśród zaburzeń psychicznych mogących odgrywać pierwszorzędną rolę w podatności na uzależnienie dominuje lęk i zaburzenia nastroju. Zresztą będą one pogłębiać się w okresie uzależnienia, bo
narkotyki uśmierzać będą te zaburzenia tylko doraźnie. Podwyższone ryzyko uzależnienia wynika nie tylko ze środowiskowych oddziaływań, ale także może mieć związek z czynnikami biologicznymi. Badania ankietowe dotyczące używania substancji psychoaktywnych (papierosy, alkohol, narkotyki, dopalacze) przez młodzież szkolną realizowane są w Polsce co 4 lata i stanowią część międzynarodowego projektu: European School Survey Project on Alcohol and Drugs (ESPAD). W 2015 r. badania te zostały zrealizowane przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii przy współpracy Instytutu Psychiatrii i Neurologii. Badania przeprowadzono na reprezentatywnych losowych próbach uczniów klas trzecich szkół gimnazjalnych (wiek: 15-16 lat) oraz klas drugich szkół ponadgimnazjalnych (wiek: 17-18 lat) naszego kraju. Zgodnie z oczekiwaniami, wyniki badania wskazują na znacznie niższy poziom rozpowszechnienia używania substancji nielegalnych, niż legalnych, zwłaszcza alkoholu. Większość badanych nigdy po substancje nielegalne nie sięgała. Wśród tych, którzy mają za sobą takie doświadczenia większość stanowią osoby, które co najwyżej eksperymentowały z marihuaną lub haszyszem. Chociaż raz w ciągu całego życia używało tych substancji 24,3% młodszych uczniów i 37,3% starszych uczniów. Na drugim miejscu pod względem rozpowszechnienia wśród substancji nielegalnych jest amfetamina - ok. 4,6% wśród uczniów gimnazjów i 8,3% wśród uczniów szkół wyższego poziomu. Aktualne, okazjonalne używania substancji nielegalnych, czego wskaźnikiem jest używanie w czasie ostatnich 12 miesięcy, także stawia przetwory konopi na pierwszym miejscu pod względem rozpowszechnienia. W klasach trzecich gimnazjów używa tego środka 19% uczniów, w klasach drugich szkół ponadgimnazjalnych 32%. W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem 10% uczniów klas trzecich gimnazjów i 15% uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych używało marihuany lub haszyszu. Zarówno eksperymentowanie z substancjami nielegalnymi, jak ich okazjonalne używanie, jest bardziej rozpowszechnione wśród chłopców niż wśród dziewcząt. Inne wskaźniki problemu marihuany i haszyszu, takie jak postrzegana dostępność czy oferty tych substancji, jak również zasięg używania ich w otoczeniu badanych, wykazują podobne tendencje jak rozpowszechnienie używania. W młodszej grupie w 2015 r. zaznaczył się spadek, w starszej stabilizacja lub lekki wzrost. Potwierdza to tezę o zahamowaniu trendu wzrostowego problemu przetworów konopi wśród piętnasto-szesnastolatków oraz przynajmniej zmniejszenie tempa wzrostu w starszej kohorcie.
Odsetki uczniów, którzy używali dopalaczy, są niższe niż odsetki używających przetworów konopi. Nie odnotowano wzrostu tych odsetków między 2011 i 2015 r. Wśród uczniów ze starszej kohorty obserwuje się nawet spadek rozpowszechnienia używania tych substancji na przestrzeni całego życia oraz w czasie ostatnich 12 miesięcy. Wyniki badania ESPAD sugerują pewne zahamowanie niekorzystnych tendencji w zakresie problemu przetworów konopi. Nie bez znaczenia są też zapewne działania profilaktyczne. Zahamowanie niekorzystnych tendencji w postrzeganiu ryzyka związanego z piciem alkoholu oraz z używaniem marihuany można próbować przypisać, przynajmniej w części, efektom przekazów profilaktycznych. Brak wzrostu rozpowszechnienia używania dopalaczy dostarcza argumentów, przemawiających za tezą, że fala zatruć w pierwszej połowie roku miała charakter incydentalny, związany z delegalizacją szeregu tych substancji. Statystyki policyjne informują, iż walka z przestępczością narkotykową w Polsce w latach 2011-2014 przyniosła zwiększenie liczby zabezpieczonych narkotyków. Policjanci Centralnego biura Śledczego zabezpieczyli: Zabezpieczone narkotyki 2013-2014 Rodzaj 2013 2014 amfetamina 282,5 kg 325,3 kg marihuana 564,6 kg 1 413,9 kg haszysz 5,2kg 23,1 kg heroina 3,2 kg 266,7 kg kokaina 8,3 kg 21,8 kg LSD 60 szt. 2 489szt. ecstasy 17 690 szt. 28 383 szt. laboratoria 16 14 Krzewy konopi indyjskiej 28 907 szt. 20 072 szt. dane dotyczą narkotyków zabezpieczonych przez Centralne Biuro Śledcze Komendy Głównej Policji/ Sprawozdanie z działalności Centralnego Biura Śledczego Policji za 2014 rok W sumie w okresie sprawozdawczym w 2014 roku CBŚP zabezpieczyło ponad 2 051 kg narkotyków, w tym przekazało do prowadzenia innym jednostkom Policji sprawy, w których
zabezpieczono łącznie ponad 109 kg narkotyków. Natomiast dane przedstawione w poniższej tabeli pokazują skalę przestępstw dotyczących naruszenia ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii ( posiadanie środków odurzających lub substancji psychoaktywnych, uprawie maku, konopi włóknistych lub krzewów koki). Przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii 2011-2014 Liczba postępowań wszczętych Liczba podejrzanych - w tym liczba podejrzanych nieletnich 2014 28.894 28.460 2.789 2013 25.064 28.359 3.566 2012 23.025 29.340 4.595 2011 22.940 29.146 4.440 dane pochodzą z Komendy Głównej Policji Na terenie Polski prowadzony jest szereg działań informacyjnych, edukacyjnych oraz profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania narkomanii. Poza samorządami, na które nałożono ustawowy obowiązek w tym zakresie, w działania włączają się różne instytucje i organizacje. Pracownicy inspekcji sanitarnej, ośrodków pomocy społecznej, placówek oświatowych w całym kraju prowadzą szereg akcji profilaktycznych. Dzięki szkoleniom, warsztatom, spotkaniom i konferencjom, w których brali udział m.in. uczniowie, nauczyciele, rodzice funkcjonariusze różnych służb oraz inni obywatele, dotarto do wielu osób. Działania te kierowano szczególnie do potencjalnych nabywców środków zastępczych (tj. głównie do dzieci i młodzieży), a także do rodziców, nauczycieli czy przedstawicieli władz samorządowych. Diagnozę środowiska lokalnego przedstawiono w Diagnozie Lokalnych Zagrożeń Społecznych Gminy Opalenica - 2013 sporządzoną przez Studio Diagnozy i Profilaktyki 30-011 Kraków ul. Oboźna 17/5 w czerwcu 2013 roku na terenie Gminy Opalenica stanowiącą załącznik do Programu. Przedstawione w niej informacje wskazują, że w Gminie Opalenica problem z narkotykami jest niewielki lecz występuje, co obliguje do prowadzenia działań profilaktycznych w zakresie problemu narkomanii.
2 CELE OGÓLNE : 1. Zapobieganie rozwojowi używania środków psychoaktywnych oraz uzależnienia od narkotyków. 2. Zmniejszenie rozmiaru problemów aktualnie występujących. Podstawowymi warunkami do realizacji tych działań jest: - prowadzenie szerokiej profilaktyki wśród dzieci i młodzieży oraz rodziców, - rozpowszechnianie programów informacyjnych i psychoedukacyjnych dla różnych grup społecznych. 3. CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU Prowadzenie działań związanych z profilaktyką i przeciwdziałaniem narkomanii oraz integracji społecznej osób uzależnionych od narkotyków należy do zadań własnych gmin w większości zadania te obejmują. CEL SZCZEGÓŁOWY NR I Zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla uzależnionych i osób zagrożonych uzależnieniem. osób SPOSÓB REALIZACJI: Porady informacyjne i terapeutyczne dla mieszkańców Gminy Opalenica. Realizacja programów dla osób uzależnionych od narkotyków i ich rodzin. Porady informacyjne dla osób uzależnionych od narkotyków. Prowadzenie Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego. Wskaźniki: ilość porad ilość osób uczestniczących w programach ilość osób, którym udzielono informacji
CEL SZCZEGÓŁOWY NR II Udzielanie rodzinom, w których występuje problem narkomanii, pomocy psychospołecznej i prawnej. SPOSÓB REALIZACJI: - Porady prawne dla członków rodzin. - Udzielanie wsparcia i motywowanie do podjęcia leczenia. Wskaźniki: ilość porad ilość osób, z którymi przeprowadzono rozmowy motywujące CEL SZCZEGÓŁOWY NR III Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności skierowanej do dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie zajęć sportowo rekreacyjnych dla uczniów, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo wychowawczych i socjoterapeutycznych. SPOSÓB REALIZACJI: Udzielanie pomocy dzieciom zagrożonych narkotykami w świetlicach środowiskowych z elementami socjoterapii. Kontynuowanie programów edukacyjnych w zakresie problemów z narkotykami dla rodziców, dzieci uczęszczających do szkół podstawowych i gimnazjów. Realizacja programów w zakresie profilaktyki szkolnej. Realizacja pozalekcyjnych programów profilaktycznych integralnych z zajęciami sportowymi Realizacja programów dla osób uzależnionych i ich rodzin. Wspieranie programów profilaktycznych uczących mówić nie biorę. Wskaźniki: ilość dzieci objętych pomocą w świetlicach ilość osób korzystających z usług ww. podmiotów
CEL SZCZEGÓŁOWY NR IV Wspomaganie działalności instytucji, organizacji pozarządowych i osób służących rozwiązywaniu problemów narkomanii. fizycznych, SPOSÓB REALIZACJI: Współpraca z organizacjami pozarządowymi, kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi z zakresu zapobiegania narkomanii o charakterze profesjonalnym. Wspomaganie organizacyjne grup pomocowych. Wskaźniki: liczba i jakość działań podejmowanych przez instytucje i organizacje pozarządowe służące przeciwdziałaniu narkomanii, liczba przeszkolonych funkcjonariuszy policji, nauczycieli, psychologów, pedagogów, pracowników socjalnych i innych grup zawodowych w zakresie przemocy domowej i szkolnej oraz w zakresie przeciwdziałania narkomanii. CEL SZCZEGÓŁOWY NR V Pomoc społeczna osobom uzależnionym i rodzinom dotkniętym ubóstwem i wykluczeniem społecznym integrowanie ze środowiskiem lokalnym tych osób z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego. SPOSÓB REALIZACJI; Udzielanie pomocy wynikający z ustawy o pomocy społecznej. Udzielanie schronienia. Udzielanie pomocy dzieciom z rodzin z problemem narkotykowym. Wskaźniki: ilość osób objętych pomocą społeczną ilość osób, którym udzielono schronienie ilość dzieci z rodzin z problemem narkotykowym,którym udzielono schronienia
Powyższe zadania będą realizowane poprzez : zwiększenie zaangażowania społeczności lokalnych w zapobieganiu używania środków psychoaktywnych, wspieranie szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w rozwijaniu działań profilaktycznych, w szczególności obejmujących diagnozę problemu używania narkotyków i realizację adekwatnego do potrzeb programu profilaktycznego, dofinansowanie programów profilaktycznych w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży, programów stanowiących alternatywę wobec używania narkotyków, dofinansowanie pozaszkolnych programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem oraz ich rodziców, dofinansowanie szkoleń uwzględniających nowoczesne podejście do profilaktyki używania substancji psychoaktywnych w szczególności dla pedagogów, nauczycieli, wychowawców świetlic środowiskowych z elementami socjoterapii, dofinansowanie pozalekcyjnych zajęć sportowych jako element programów psychoprofilaktycznych, prowadzenie programów edukacyjnych, organizowanie konkursów, wystaw, propagowanie zachowań prozdrowotnych dla dzieci i młodzieży, podniesienie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych i możliwości zapobiegania zjawisku, rozpowszechnianie materiałów informacyjno - edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki uzależnień, prowadzenie kampanii edukacyjnych uwzględniających problematykę narkomanii, adresowanych do określonych grup docelowych, informowanie o placówkach prowadzących działalność profilaktyczną, leczniczą i rehabilitacyjną, współpraca z organizacjami służącymi rozwiązywaniu problemów narkomanii, współpraca z organizacjami służącymi rozwiązywaniu problemów narkomanii.
4. Realizatorzy Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. 1. Ośrodek Pomocy Społecznej w Opalenicy, 2. Gmina Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Opalenicy 3. Inne podmioty np. osoby fizyczne, osoby prawne, podmioty nie posiadające osobowości prawnej, które realizują zadania wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz organizacje pozarządowe, którym zlecane są zadania gminnego programu przeciwdziałania narkomanii. 5. Źródła i zasady finansowania gminnego programu przeciwdziałania narkomanii. 1. Źródłem finansowania zadań gminnego programu przeciwdziałania narkomanii są środki finansowe budżetu gminy pochodzące z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. 2. Na cele Programu mogą być pozyskiwane środki w ramach darowizn, zapisów i innych wpływów od osób prawnych i fizycznych. 3. Zadania Programu mogą być zlecane instytucjom i organizacjom zajmującym się profilaktyką i rozwiązywaniem problemów uzależnień oraz współrealizowane przez wolontariat.
Załącznik nr 1 do Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Opalenica na lata 2016-2020 Preliminarz kosztów na 2016 rok do Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Opalenica na lata 2016-2020 Lp. ZADANIE REALIZATOR PRZEWIDYWANY KOSZT REALIZACJI 1 Zakup programów profilaktycznych osoby uprawnione do realizowania programów profilaktycznych 4 000,00zł 2 Zakup materiałów i wyposażenia 500,00zł