Jezus przychodzi do nas
Przewodnik metodyczny Jezus przychodzi do nas Klasa II szkoły podstawowej Kielce 2009
Przewodnik metodyczny do nauczania religii rzymsko-katolickiej według podręcznika nr AZ-12-02/9-1, zgodnego z programem nauczania nr AZ-1-02/9. Recenzenci ks. dr Robert Rafał Szewczyk dr Elżbieta Młyńska Redakcja ks. dr Jarosław Czerkawski Elżbieta Kondrak Bogusław Nosek Autorzy ks. dr Jarosław Czerkawski Anna Małgorzata Jóźwik Elżbieta Kondrak Dariusz Kurpiński Bogusław Nosek Renata Skuza Jerzy Snopek Wykorzystano materiały z przewodnika metodycznego: red. T. Śmiech, Jezus jest z nami, Kielce 2004. Konsultacja ks. dr hab. Marian Zając, prof. KUL Korekta Michał Rowiński Projekt okładki Justyna Kułaga-Wytrych Redakcja techniczna Wiktor Idzik Za zezwoleniem Władzy Duchownej OJ 74/09 Kielce, 25 maja 2009 Ks inf. Jan Szarek Wikariusz Generalny Wydanie pierwsze ISBN 978-83-7442-765-4 Copyright by Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2008 Wydawnictwo JEDNOŚĆ 25-013 Kielce, ul. Jana Pawła II nr 4 Dział sprzedaży tel. 041 349 50 50 Redakcja tel. 041 368 11 10 www.jednosc.com.pl, e-mail: jednosc@jednosc.com.pl Druk i oprawa: Drukarnia im. A. Półtawskiego www.drukarnia.kielce.pl
Drodzy Katecheci! Celem katechizacji w klasie drugiej jest doprowadzenie dzieci do spotkania z Jezusem eucharystycznym, do zjednoczenia z Nim w Komunii Świętej. Katecheci, we współpracy z rodzicami, podejmują się kształtowania sumień drugoklasistów, przygotowując ich do pierwszej spowiedzi. Uwrażliwiają ich na obecność Jezusa w Jego słowie czytanym z Pisma Świętego i uczą, jak rozróżniać dobro i zło, przekonując do stawania po stronie dobra. Ukazując piękno liturgii i wyjaśniając jej teksty i symbolikę, zachęcają do zaangażowania się w liturgiczne celebracje. Nabyte w tym czasie umiejętności i wypracowane postawy staną się wzorcem dla późniejszych praktyk religijnych i wyborów moralnych. To zadanie wiąże się z ogromną odpowiedzialnością. Sposób przekazywania wiedzy i osobisty przykład wiary katechetów ma istotny wpływ na duchowy rozwój dziecka i budowanie jego osobistej więzi z Chrystusem. Dlatego od nauczycieli religii wymagany jest odpowiedni poziom duchowej dojrzałości, rzetelna wiedza i kompetencje dydaktyczno-pedagogiczne. Przewodnik metodyczny pomoże Wam, Drodzy Katecheci, w zorganizowaniu całorocznej pracy na lekcjach religii, zachęci do spotkań z rodzicami i katechezy parafialnej. W ramach poszczególnych jednostek wskaże odpowiednio dobrane metody i formy pracy oraz środki dydaktyczne. Podpowie sposób wykorzystania podręcznika i zeszytu ćwiczeń. Zeszyt ćwiczeń jest atrakcyjną propozycją, ale decyzję o jego wprowadzeniu pozostawiamy katechetom poszczególnych grup (po konsultacji z rodzicami uczniów). Może on z powodzeniem zastąpić zwykły zeszyt, może też być prowadzony razem z nim. Przewodnik metodyczny przewiduje różne rozwiązania: obok opisu pracy z zeszytem ćwiczeń podaje formułę zapisu do zeszytu. Podobnie rozróżniono część proponowanych prac domowych. Moduł Praca w zeszycie ćwiczeń może być realizowany na katechezie (częściowo lub w całości), ale niektóre zadania mogą również stanowić pracę domową (np. jeśli uczniowie nie prowadzą dodatkowego zeszytu). Ważnym elementem katechezy jest śpiew. Poszczególne scenariusze lekcji zawierają najczęściej tylko po jednej zwrotce proponowanych pieśni i piosenek. Pełne ich teksty umieszczone są w śpiewniku na końcu podręcznika ucznia. Jednostki ostatniego rozdziału (Katechezy okolicznościowe) nawiązują do katechezy parafialnej, jednak jej nie zastępują. Zachowując metodykę lekcji szkolnej, mogą przygotowywać do spotkań w parafii lub też utrwalać przeżyte tam treści. Zaproponowane proste celebracje katechetyczne winny być w katechezie parafialnej odpowiednio rozbudowane i ubogacone liturgicznie. 5
Struktura każdej jednostki oparta jest na stałym schemacie: I. Powitanie, II. Zaproszenie do..., III. Odpowiedź na..., IV. Pożegnanie. Do każdego z tematów dodano związane z nim teksty Katechizmu Kościoła Katolickiego oraz propozycje literatury, która może Was, Drodzy Katecheci, ubogacić i twórczo zainspirować. Pośród proponowanych metod znajdziecie dużą różnorodność, ale zachęcamy Was do poszukiwania również własnych rozwiązań, uwzględniających potrzeby i możliwości powierzonej Wam grupy dzieci. Na trud podjętego dzieła życzymy Wam Bożego błogosławieństwa i dużo wytrwałości. Redaktorzy i Autorzy 6
I Oczekujemy na przyjście pana jezusa O Chryste, Zbawco nasz, stół zastawiony już. Ty zaprosiłeś mnie na ucztę swoją dziś. Jezu, Ty przyjdź, chcę Twoim być, kochać tylko Ciebie.
1. PAN JEZUS JEST WŚRÓD NAS Wiodące cele katechetyczne Zrozumienie prawdy o obecności Pana Jezusa pośród nas. Radość z oczekiwania na spotkanie z Jezusem. Szczegółowe cele operacyjne Wiedza rozumie, że Pan Jezus jest obecny we wspólnocie. Umiejętności potrafi wskazać tekst biblijny dotyczący obecności Pana Jezusa we wspólnocie. Postawy z radością oczekuje spotkania z Jezusem w sakramencie pokuty i Eucharystii. Metody i formy pracy: pogadanka, zabawa Iskierka, modlitwa spontaniczna, uroczyste czytanie Pisma Świętego, refleksja, opowiadanie, zabawa Rozpoznaję to, czego nie widzę, prezentacja laurki z sercem, śpiew. Środki dydaktyczne: Pismo Święte, świece, różne przedmioty do zabawy Rozpoznaję, kartonowe serce, laurka z sercem, nagranie piosenki Dobrze, że jesteś. I. POWITANIE 1. Przywitanie dzieci K. nawiązuje kontakt z dziećmi; wita je i wyraża radość z powakacyjnego spotkania. Jeżeli trzeba, przedstawia się i prosi, by dzieci również się przedstawiły. 2. Wspomnienie wakacji K. rozpoczyna rozmowę na temat wakacji. Gdzie spędziliście wakacje? Kogo spotkaliście na wakacjach? Jaka była wasza najpiękniejsza wakacyjna przygoda? 3. Modlitwa Modlitwa dziękczynna (spontaniczna) za dar minionych wakacji. 8
II. ZAPROSZENIE DO Radowania się obecnością Jezusa we wspólnocie 1. Zabawa integracyjna Iskierka K. zachęca, aby dzieci stanęły w kręgu i podały sobie ręce. Następnie puszcza iskierkę, wypowiadając zdanie: Ja (imię) puszczam iskierkę w ludzki krąg niech wróci do moich rąk. Kiedy iskierka powróci do K., mówi on: Iskierka wróciła! Następnie wszystkie dzieci kolejno powtarzają puszczanie iskierki. Zabawę kończy wspólne śpiewanie piosenki Dobrze, że jesteś. 2. Odkrywanie źródła radości we wspólnocie Cieszymy się, że jesteśmy razem. Za chwilę odkryjemy prawdziwe źródło naszej radości. K. przygotowuje dzieci do uroczystego słuchania słowa Bożego, zapala świecę i czyta werset Mt 18,20 (podręcznik ucznia): Gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich. Co znaczą te słowa? Pan Jezus jest razem z nami. To dlatego możemy się cieszyć całym sercem i czuć się dobrze w naszej klasowej wspólnocie. Gdy będziemy o tym pamiętać, łatwiej pokonamy wszelkie smutki; wtedy nawet potłuczony palec i skaleczone serce będą mniej bolały. 3. Opowiadanie K. czyta: Dzieci jak przeciąg wpadły do klasy. Ja zajmuję pierwszą ławkę! krzyczała od progu Zuzia. Nieprawda, bo ja! piszczała Patrycja. Ja siedziałam tam w zeszłym roku! nie ustępowała Zuzia, zrzucając na podłogę piórnik koleżanki. Chłopcy nie byli wcale lepsi. Piotrek i Paweł ganiali się wokół stolika, a Tomek wyrywał Marcie krzesełko. Jakby tego było mało, Aldonka wdrapała się na krzesło i próbowała uciszyć klasę, krzycząc na całe gardło: Ciiiiiszaaaaaaa!!! Pani katechetka przyglądała się zachowaniu dzieci, nie wierząc własnym oczom. Pierwsza katecheza w tym roku szkolnym westchnęła zmartwiona. Widzę, że będę musiała zastosować wyjątkowe metody wychowawcze. Bez słowa zaczęła rozglądać się po całej klasie. Zaglądała za regały, pod parapety, ławki i krzesła. Zaskoczone dzieci uciszyły się i usiadły, obserwując dokładnie zachowanie swojej pani. Jak gdyby nigdy nic, pani katechetka podeszła do biurka i, ku zdziwieniu dzieci, przyłożyła dłonie do oczu, robiąc z nich lornetkę i rozglądając się wolno dookoła. Proszę pani! nie wytrzymał Piotrek. Co pani robi? 9
Pani katechetka czekała na to pytanie. Przez chwilę spoglądała uważnie w oczy każdego dziecka, po czym cicho wyjaśniła: Szukam dzieci, które miały przyjść na katechezę. Szukam dzieci, które chciały się przygotować do spotkania z Panem Jezusem. Myślę, że zaszła jakaś pomyłka mówiła pani. To przecież nie możecie być wy, prawda? W klasie zapanowała cisza jak makiem zasiał. Niektóre dzieci patrzyły na czubki swoich butów, a inne wpatrywały się uporczywie w okładki zeszytów. Nikt nie miał odwagi spojrzeć w oczy pani katechetce. To wy? udała zdziwienie pani. W takim razie chciałabym wam coś pokazać. Chodźcie za mną! powiedziała i otworzyła drzwi. Dzieci posłusznie wyszły ze swoich ławek i bardzo zdziwione udały się za katechetką na szkolne boisko. Spójrzcie, proszę, w tym kierunku wskazała pani na rosnące nieopodal kasztanowce. Zaciekawione dzieci wykonały polecenie. A teraz zamknijcie oczy poprosiła katechetka. Kiedy wszystkie dzieci czekały z zamkniętymi oczami, pani wydała kolejne polecenie: Teraz wyobraźcie sobie, że chcecie przywitać kogoś, kogo bardzo kochacie. Jak na komendę wszystkie dzieci szeroko rozłożyły ręce. A teraz otwórzcie oczy i spójrzcie na płytę boiska poprosiła pani. Dzieci posłusznie spojrzały na boisko i zobaczyły swoje cienie w kształcie krzyży. Rozpoznajecie ten znak? spytała pani katechetka. To przecież krzyż! odpowiedział Karol. Właśnie! potwierdziła pani katechetka. Gdy mamy w sercu miłość, jesteśmy żywym znakiem Jezusa Chrystusa. A kiedy gromadzimy się w Jego imię, na przykład na katechezie, Pan Jezus jest wśród nas. Proszę pani. Czy my możemy zacząć jeszcze raz? nieśmiało odezwała się Zuzia, spoglądając na swój cień w kształcie krzyża. Oczywiście! uśmiechnęła się do dzieci pani katechetka. Zawsze można zacząć jeszcze raz. Dowiecie się tego, kiedy będziecie się przygotowywać do sakramentu pojednania. Dzieci błyskawicznie ustawiły się parami. Chodźcie, moi drodzy! powiedziała radośnie pani. Już najwyższy czas rozpocząć przygotowania do waszego spotkania z Panem Jezusem. 4. Rozmowa na temat opowiadania Jaki znak rozpoznały dzieci w swoich cieniach? Czyim znakiem jest krzyż? Co postanowiły dzieci? 10
K. prosi, by dzieci otwarły zeszyty ćwiczeń na pierwszym temacie, przeczytały go i umieściły naklejkę z postacią Jezusa w pustym miejscu. 5. Modlitwa Tu, na katechezie, cieszymy się obecnością Jezusa. Zaśpiewamy Mu więc Dobrze, że jesteś. Możemy Mu też po cichu powiedzieć, że na Niego czekamy. K. zachęca do osobistej modlitwy w ciszy. Do spotkania z kimś kochanym i ważnym trzeba się przygotować. Uczniowie mogą przeczytać z podręcznika zaproszenie Jezusa (str. 8). III. ODPOWIEDŹ otwarcie serc na obecność Jezusa 1. Zabawa Rozpoznaję to, czego nie widzę K. stawia przed klasą worek, w którym ukryte są różne przedmioty. Wśród nich znajduje się kartonowe serce. Kilkoro dzieci po kolei wkłada do worka rękę i dotykiem stara się rozpoznać po jednym z przedmiotów. Prawidłową odpowiedź nagradzamy brawami. Na koniec zabawy K. prezentuje dzieciom kartonowe serce: Ten przedmiot został właściwie rozpoznany. To jest serce z kartonu. Ale gdy wręczam je komuś, to znaczy ono już coś więcej. Co mówi nam serce, gdy wykonujemy taki gest? Co wyraża dane komuś serce? 2. Laurka z otwartym sercem K. prezentuje kartkę z życzeniami lub laurkę, której pierwsza strona ma otwierane okienko w kształcie serca. Po otwarciu okienka można zobaczyć np. bukiet kwiatów lub treść życzeń. Jakie znaczenie ma okienko w kształcie serca na tej kartce (laurce)? Musimy otworzyć serce, żeby poznać, że ktoś nas kocha. Podobnie na naszych spotkaniach na katechezie otwieramy nasze serca, by dostrzec obecnego wśród nas Jezusa i przekonać się, jak bardzo On nas kocha. Jezus będzie nam to pokazywał coraz wyraźniej, aż wreszcie zjednoczymy się z Nim w Komunii Świętej. Przez kilka miesięcy będziemy się do tego przygotowywać. W tym czasie będziemy coraz szerzej otwierać nasze serca, by przyjąć skarb, który dobry Bóg dla nas przygotował. 3. Przygotowanie do spotkania z Jezusem Zastanówmy się wspólnie: Jak możemy się przygotować do spotkania z Panem Jezusem? K. prowadzi rozmowę na temat uczestnictwa we Mszy Świętej, codziennej modlitwy, troski o to, by być coraz lepszym, bezpośredniego przygotowania do katechezy; prezentuje też podręcznik ucznia, zeszyt oraz zeszyt ćwiczeń. 11
IV. POŻEGNANIE 1a. Zapis do zeszytu K. poleca zapisać do zeszytu temat i notatkę. Temat: Pan Jezus jest wśród nas. Panie Jezu, pomóż mi się przygotować do spotkania z Tobą. 1b. Praca w zeszycie ćwiczeń Dzieci kolorują rysunek do pierwszego tematu. 2. Praca domowa K. zadaje pracę domową: Narysuj serce, a w nim napisz, kto będzie ci pomagał w przygotowaniach do spotkania z Jezusem. 3. Modlitwa Wspólne śpiewanie piosenki Jezus jest tu (podręcznik ucznia). Uwaga! W najbliższym czasie K. powinien zorganizować spotkanie z rodzicami, na którym: wyrazi radość z możliwości wspólnego przygotowania dzieci do Pierwszej Komunii Świętej, wyjaśni, czym jest Pierwsza Komunia Święta (jej sens i znaczenie), poprosi o modlitwę i współpracę, wyjaśni, na jaką pomoc rodziców liczy, zapowie tematy kolejnych spotkań z rodzicami (np. raz w miesiącu), jeżeli trzeba, wyjaśni sens i motywację udziału dzieci wspólnie z rodzicami w niedzielnej Eucharystii, zapyta, jakie prośby czy oczekiwania mają rodzice wobec niego. Słowa dla katechety 1. Z Katechizmu Kościoła Katolickiego 39 Broniąc zdolności rozumu ludzkiego do poznania Boga, Kościół wyraża swoją ufność w możliwość mówienia o Bogu wszystkim ludziom i z wszystkimi ludźmi. Przekonanie to stanowi podstawę jego dialogu z innymi religiami, z filozofią i nauką, a także z niewierzącymi i ateistami. 40 Ponieważ nasze poznanie Boga jest ograniczone, ograniczeniom podlega również nasz język, którym mówimy o Bogu. Nie możemy określać Boga inaczej, jak tylko biorąc za punkt wyjścia stworzenie, i to tylko według naszego ludzkiego, ograniczonego sposobu poznania i myślenia. 41 Wszystkie stworzenia noszą w sobie pewne podobieństwo do Boga, w szczególny sposób człowiek stworzony na obraz i podobieństwo Boże. 12
Różnorodne doskonałości stworzeń (ich prawda, dobro, piękno) odzwierciedlają więc nieskończoną doskonałość Boga. Dlatego też możemy Go określać na podstawie doskonałości Jego stworzeń, bo z wielkości i piękna stworzeń poznaje się przez podobieństwo ich Stwórcę (Mdr 13,5). 42 Bóg przewyższa wszelkie stworzenia. Trzeba zatem nieustannie oczyszczać nasz język z tego, co ograniczone, obrazowe i niedoskonałe, by nie pomieszać niewypowiedzianego, niepojętego, niewidzialnego i nieuchwytnego Boga z naszymi ludzkimi sposobami wyrażania. Słowa ludzkie pozostają zawsze nieadekwatne wobec tajemnicy Boga. 43 Mówiąc w ten sposób o Bogu, nasz język ujawnia wprawdzie swój ludzki charakter, ale w istocie odnosi się do samego Boga, chociaż nie może Go wyrazić w Jego nieskończonej prostocie. Trzeba bowiem pamiętać, że gdy wskazujemy na podobieństwo między Stwórcą i stworzeniem, to zawsze niepodobieństwo między nimi jest jeszcze większe, i że mówiąc o Bogu, nie możemy określić, kim On jest, ale wyłącznie kim nie jest i jakie miejsce zajmują inne byty w stosunku do Niego. 2. Z literatury H.K. Berg, Maria Montessori poszukiwanie życia razem z dziećmi, Kielce 2007. T. Böhner, Zabawy ułatwiające nawiązywanie kontaktów, Kielce 2002. W. Hoffsümmer, Bóg i dziecięcy świat. Wychowanie religijne dzieci w wieku przedszkolnym i w szkole podstawowej, Kielce 2000. W. Hoffsümmer, W drodze z Jezusem. Opowiadania do Pierwszej Komunii Świętej, Kielce 2005. Ch. Liebertz, Praktyczny poradnik nauczania integracyjnego, Kielce 2003. Ch. Liebertz, Zabawy do nauczania integracyjnego, Kielce 2002. B. Stein, Teoria i praktyka pedagogiki Marii Montessori w szkole podstawowej, Kielce 2003. 13
2. KATECHEZA PANA JEZUSA I APOSTOŁÓW Wiodące cele katechetyczne Zrozumienie, że katecheza jest spotkaniem z Jezusem nauczającym i obecnym wśród nas. Wierność w naśladowaniu Jezusa. Szczegółowe cele operacyjne Wiedza rozumie, że katecheza jest spotkaniem z Panem Jezusem. Umiejętności potrafi wyjaśnić swój udział w misji Chrystusa, apostołów i Kościoła. Postawy wyraża gotowość do naśladowania Jezusa i apostołów. Metody i formy pracy: rozmowa kierowana, konkurs Kto to umie, uroczyste czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu biblijnego z medytacją obrazu, śpiew, Sztafeta światła wiary. Środki dydaktyczne: Pismo Święte, ilustracja przedstawiająca Pana Jezusa nauczającego z łodzi, zdjęcia (Ojciec Święty, biskup diecezji, kapłan), nagranie pieśni Wy jesteście na ziemi, duża papierowa świeca, papierowe płomienie (dla dzieci). I. POWITANIE 1. Przywitanie z dziećmi i modlitwa K. wita serdecznie wszystkich obecnych, zachęca do wyciszenia i modlitwy: Panie Jezu, cieszymy się, że znów nas zgromadziłeś i że jesteś z nami. Pamiętamy Twoją obietnicę: Gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich. Chcemy całym sercem spotkać się z Tobą i w radości poznawać dobrego Boga. 2. Konkurs Kto to umie? Kto cię tego nauczył? K. przygotowuje wcześniej losy zwinięte kartki z dwoma pytaniami. Pierwsze może brzmieć np. Kto umie pływać? Drugim pytaniem jest zawsze Kto cię tego nauczył? Kto umie... jeździć na rowerze? obsługiwać komputer? 14
grać na flecie? grać na pianinie? przygotować śniadanie? nakryć stół do obiadu? tańczyć walca? płynnie czytać? opowiadać ciekawe historie? modlitwę Zdrowaś Maryjo? 10 przykazań? pocieszyć smutną koleżankę? przyznać się, gdy zawini? Wybrane dziecko losuje i czyta pierwsze pytanie, wskazując do odpowiedzi jedną osobę spośród zgłaszających się kolegów i koleżanek, po czym zadaje jej drugie pytanie. Odpowiadający przejmuje następnie rolę pytającego i wskazuje do odpowiedzi kolejne dziecko. Konkurs prowadzimy do wyczerpania pytań. 3. Podsumowanie konkursu i wprowadzenie w temat katechezy Nauczyliście się różnych rzeczy od wielu ludzi. Wśród nas jest Nauczyciel, którego wprawdzie nie widzimy, ale On chce nas nauczyć rzeczy najważniejszych. To oczywiście Jezus. Spotkamy Go, słuchając uważnie słów Ewangelii. II. ZAPROSZENIE DO spotkania z Jezusem nauczającym 1. Uroczyste czytanie Ewangelii Następuje uroczyste odczytanie Pisma Świętego przy zapalonej dużej świecy. K. czyta tekst Łk 5,1-3: Pewnego razu gdy tłum cisnął się do Niego [Jezusa], aby słuchać słowa Bożego, a On stał nad jeziorem Genezaret zobaczył dwie łodzie stojące przy brzegu; rybacy zaś wyszli z nich i płukali sieci. Wszedłszy do jednej łodzi, która należała do Szymona, poprosił go, żeby nieco odbił od brzegu. Potem usiadł i z łodzi nauczał tłumy. 2. Analiza tekstu biblijnego urozmaicona medytacją obrazu K. zawiesza po lewej stronie tablicy ilustrację przedstawiającą Jezusa nauczającego z łodzi i prosi uczniów o obejrzenie jej w ciszy (uczniowie mogą obejrzeć rysunek w podręczniku). Następnie pyta: Kto jest Nauczycielem w Ewangelii? Jak tłumy zachowywały się wobec Jezusa? Dlaczego ludzie gromadzili się przy Nim? 3. Wyjaśnienie pojęcia katecheza Jezusa Nauka Jezusa przyciągała tłumy. Jego słowa miały też moc uzdrawiania. Słuchający Go ludzie przekonywali się, że Jezus jest Nauczycielem niezwykłym. 15
Kto przyjmuje Jego naukę, staje się innym, lepszym człowiekiem. Dlatego wielu chodziło za Jezusem, gdy wędrował od miasta do miasta, od wioski do wioski. W ten sposób stawali się Jego uczniami. Spośród nich Jezus wybrał dwunastu, których nazwał apostołami. Jezus nauczał w różnych miejscach: nad jeziorem, na górze, w świątyni, a także w domach zapraszających Go uczniów. Takie nauczanie Pana Jezusa nazywamy katechezą. 4. Przekazanie katechezy Jezusa apostołom praca z tekstem biblijnym Apostołowie wiedzieli, że Pan Jezus odejdzie od nich do Ojca. Obawiali się tego. Pan Jezus jednak obiecał, że zostanie z nimi. Posłuchajcie Jego słów. K. poleca, by jedno z dzieci przeczytało fragment Mt 28,19-20a (podręcznik ucznia). Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. K. pyta: Co Pan Jezus polecił apostołom? K. podsumowuje: Apostołowie podjęli dzieło, które im zlecił Pan Jezus. Gromadzili własnych uczniów i przekazywali im naukę Jezusa. Mówili o dobrym Bogu. Wskazywali ludziom drogę do nieba, a Pan Bóg potwierdzał ich naukę cudami. Działalność apostołów ich nauczanie i cuda też nazywamy katechezą. Dla niej poświęcili oni wszystko, nawet własne życie. III. ODPOWIEDŹ włączenie się w misję Jezusa 1. Rozmowa o roli biskupów i kapłanów K. pyta: Do kogo dziś Pan Jezus kieruje słowa Idźcie i nauczajcie...? K. pokazuje zdjęcia papieża, biskupa, kapłana. Umieszcza je na tablicy w ciągu, aby dzieci miały wrażenie kontynuacji, i tak kieruje rozmową, by dzieci zauważyły, że Jezus powołuje nas wszystkich do głoszenia swojej nauki. 2. Poszukiwanie sposobów uczestnictwa w sztafecie światła wiary Polecenie Pana Jezusa idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody skierowane jest również do was. W jaki sposób każdy z was może je wypełniać? K. pyta uczniów, co wiedzą na temat olimpijskiej sztafety światła, i nawiązuje do przekazywania nauczania Jezusa. Tak jak sportowcy przekazują ogień olimpijski, tak każdy, kto naucza o Panu Jezusie słowem i przykładem, włącza się do wielkiej sztafety światła wiary, która od wieków przekazywała posłanie Jezusa. Nauka Pana Jezusa jest głoszona zawsze i wszędzie. Ona wskazuje i oświetla drogę do nieba, tak jak światło rozjaśnia ciemności. 16
K. umieszcza na tablicy (lub arkuszu papieru) papierową świecę i rozdaje dzieciom papierowe płomienie. Dzieci podchodzą do tablicy i rozmieszczają płomienie wokół świecy (po katechezie mogą je zabrać i wkleić do zeszytów). Uczniowie mogą też wykonać sztafetę światła wiary w zeszytach ćwiczeń (str. 7). 3. Śpiew Wspólne śpiewanie pieśni Wy jesteście na ziemi światłem mym (podręcznik ucznia). Można również wysłuchać jej nagrania. IV. POŻEGNANIE 1a. Zapis do zeszytu Temat: Katecheza Pana Jezusa i apostołów. Pan Jezus mówi: Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody (Mt 28,19). 1b. Praca w zeszycie ćwiczeń Uczniowie wpisują w odpowiednie miejsce, kto nauczył ich modlitwy i znaku krzyża, oraz kolorują rysunek. 2. Praca domowa 1. Napisz, kto jest dla ciebie nauczycielem wiary w domu i w szkole. 2. Narysuj rodzinną sztafetę światła wiary, rozpoczynając od dziadków. 3. Modlitwa Pieśń Mój Mistrzu. Słowa dla katechety 1. Z Katechizmu Kościoła Katolickiego 170 Wierzymy nie w formuły, ale w rzeczywistości, które one wyrażają i których wiara pozwala nam dotknąć. Akt (wiary) wierzącego nie odnosi się do tego, co się wypowiada, ale do rzeczywistości (wypowiadanej). Zbliżamy się jednak do tych rzeczywistości za pomocą formuł wiary. One pozwalają nam wyrażać i przekazywać wiarę, celebrować ją we wspólnocie, przyswajać ją sobie i coraz bardziej nią żyć. 171 Kościół, który jest filarem i podporą prawdy (1 Tm 3,15), zachowuje wiernie wiarę raz tylko przekazaną świętym (Jud 3). To Kościół zachowuje pamięć o słowach Chrystusa, to on przekazuje z pokolenia na pokolenie wyznanie wiary Apostołów. Jak matka uczy dzieci mówić, a przez to rozumieć i komunikować się, tak Kościół, nasza Matka, uczy nas języka wiary, by wprowadzać nas w rozumienie i życie wiary. 17
2. Z literatury W. Hoffsümmer, 3 x 30 pomysłów na nabożeństwa, katechezy w przedszkolu i w szkole, Kielce 2004 s. 130-137. K. Kuppig, Skarbnica zabaw na lekcje religii, Kielce 2005. K. Kupping, Pomysły zabaw na lekcje religii. Do wykorzystania w szkole i w parafii, Kielce 2002. F.W. Niehl, A. Thommes, 212 metod do zastosowania na lekcjach religii, Kielce 2004. K.W. Vopel, Dzieci bez stresu - tom I. W cudownej krainie fantazji, Kielce 2000. K.W. Vopel, Dzieci bez stresu - tom II. Podróże w nieznane, Kielce 2000. 18
3. JEZUS UCZY NAS MODLITWY Wiodące cele katechetyczne Zrozumienie, czym jest modlitwa. Dobra i częsta modlitwa w oczekiwaniu na spotkanie z Jezusem. Szczegółowe cele operacyjne Wiedza rozumie, czym jest modlitwa, rozumie potrzebę modlitwy, pamięta treść Modlitwy Pańskiej. Umiejętności potrafi ułożyć modlitwę dziękczynną, uwielbienia, prośby. Postawy modli się rano i wieczorem, aktywnie włącza się w modlitwę Kościoła. Metody i formy pracy: zabawa aktywizująca Cebula, opowiadanie, uroczyste czytanie Pisma Świętego, praca z ilustracjami, rozmowa kierowana, medytacja na tle obrazów i muzyki. Środki dydaktyczne: Pismo Święte, świece, ilustracje (Pan Jezus z apostołami, Pan Jezus modlący się), plansza z tekstem Panie, naucz nas modlić się. I. POWITANIE 1. Nawiązanie do poprzedniej katechezy K. sprawdza pracę domową i przypomina główne myśli poprzedniej katechezy. Stojąc przed Panem Bogiem, spróbujmy odpowiedzieć sobie w ciszy na pytania: Jak wypełniam polecenie Pana Jezusa? Komu przekazałem słowa Jezusa lub mówiłem o Nim? 2. Modlitwa Poprośmy w ciszy Pana Jezusa o pomoc w przyjęciu i przekazywaniu Jego nauki innym. Po chwili ciszy: Panie Jezu, Ty byłeś światłem dla apostołów, bądź z nami, abyśmy umieli z odwagą i radością przekazywać światło Twojej nauki innym. Ciebie prosimy 19
3. Zabawa w dwóch kręgach K. organizuje wspólną zabawę aktywizującą Cebula. Dzieci stają w dwóch kołach (zewnętrznym i wewnętrznym) twarzą do siebie. K. poleca, by w parach porozmawiały ze sobą, np. na temat: Co dziś jadłem na śniadanie. Moja ulubiona książka. Moja ulubiona zabawa. itd. Przy każdym kolejnym poleceniu dzieci z koła wewnętrznego przesuwają się w prawo, zgodnie z ruchem wskazówek zegara (o jedno dziecko dalej). Po kilku poleceniach K. prosi o dalsze przesuwanie się dzieci, ale tym razem bez słów. Milcząc, dzieci przesuwają się kilka razy. Po skończonej zabawie powracają do ławek. W przypadku braku miejsca zabawę można przeprowadzić w ławkach. Dzieci zwracają się najpierw do osoby, z którą siedzą w ławce, a następnie do osoby siedzącej z tyłu lub z przodu. 4. Rozmowa wprowadzająca w temat K. pyta: Jak się czuliście, gdy mogliście ze sobą rozmawiać? Co czuliście, gdy nie można było rozmawiać? K. podsumowuje: Jesteśmy szczęśliwi, gdy możemy z kimś rozmawiać, pytać o coś i uzyskiwać odpowiedź. Natomiast jest nam źle i smutno, gdy milczymy, o nic nie pytamy i nikt nam nie odpowiada. Każdy człowiek czuje się dobrze, gdy może rozmawiać i przebywać z innymi ludźmi, szczególnie z tymi, którzy go kochają. Również Bóg, który nas bardzo kocha, chce z nami rozmawiać. K. pyta: Kiedy taka rozmowa jest możliwa? Jak nazywamy rozmowę z Panem Bogiem? II. ZAPROSZENIE DO spotkania z modlącym się Jezusem 1. Rozmowa o modlitwie K. stawia pytania: Gdzie widzieliście modlącego się człowieka? W jakiej sytuacji ta osoba się modliła? Po czym poznaliście, że się modli? 2. Opowiadanie K. opowiada: Przygotowania do Pierwszej Komunii Świętej ruszyły pełną parą. Siostra ogłosiła, że w tym tygodniu odbędzie się pierwsze spotkanie, którego tema- 20
tem będzie modlitwa. Cała klasa miała czekać na siostrę przed kościołem w piątek o 16.30. Wszystkie dzieci przyszły punktualnie o wyznaczonej porze. Siostra powiedziała nieco tajemniczo: Na dzisiejszym spotkaniu zabawimy się w detektywów. Będziemy szukać śladów, które pomogą nam odpowiedzieć na pytanie, czym jest modlitwa. Musimy uważnie obserwować, co się wokół nas dzieje, by nie przegapić żadnego ze śladów. Hura! krzyknęły z entuzjazmem dzieci. Najpierw pójdziemy do kancelarii parafialnej! zawołała siostra, prowadząc dzieci w stronę plebanii. W poczekalni czekali narzeczeni na nauki przedślubne. Popatrzcie na te pary zachęcała siostra. To pierwszy ślad na drodze naszych poszukiwań. Jaką odpowiedź na nasze pytanie podsuwa nam ich widok? Modlitwa to spotkanie dwóch kochających się osób! bez namysłu zawołała Roksana. Modlitwa to chodzenie pod rękę z Panem Bogiem powiedział bardzo poważnie Wojtek. Modlitwa to powierzenie swojego życia Jezusowi dodał Tobiasz. Brawo! klasnęła w dłonie siostra. Idziemy szukać dalej! zawołała i gromada drugoklasistów pomaszerowała za nią. Odwiedzimy teraz wyjątkowe miejsce tłumaczyła siostra uroczyście. To biuro domowego hospicjum, miejsce, w którym spotykają się wolontariusze. Oni z dobrego serca odwiedzają dzieci, tak chore, że nie mogą już wychodzić z domu i przygotowują się na spotkanie z Bogiem. Dzieci wraz z siostrą spotkały tam licealistkę Kasię i razem z nią poszły do chorego na raka Wojtka. Z wielkim współczuciem spoglądali na cierpiącego chłopca i podziwiali pracę wolontariuszki. Kiedy wyszli na zewnątrz, siostra znowu zadała pytanie: Czym jest modlitwa? Modlitwa to przygotowanie do spotkania z Bogiem cicho odpowiedział Kuba. Modlitwa to miłość bliźniego! z zapałem zawołała Ola, która z całego serca zapragnęła zostać pielęgniarką. Cieszę się, że udzielacie takich mądrych odpowiedzi powiedziała siostra, patrząc dzieciom głęboko w oczy. A teraz uśmiechnęła się figlarnie idziemy do parku. Mam nadzieję mówiła, szukając czegoś w swojej torbie że macie ochotę na coś słodkiego. Jasne! pierwszy wyrwał się Jaś. No to mała niespodzianka! zawołała siostra i wyjęła z torby wielką 21
paczkę cukierków. Czy teraz też możecie powiedzieć, czym jest modlitwa? spytała siostra, patrząc, jak dzieci zajadają ze smakiem cukierki. Teraz to nawet ja wiem! zaśmiał się Jaś. Modlitwa to przysmak dla duszy! Brawo Jasiu! zawołała cała klasa, nagradzając go oklaskami. Ja też coś wymyśliłam odezwała się Agata. Popatrzcie tam! wskazała fontannę. Modlitwa to kąpiel dla duszy, prawda? dopytywała dziewczynka. Prawda! odpowiedziała siostra, siadając z dziećmi na trawie. Modlitwa to też wytchnienie dla duszy powiedział Igor, wyciągając się wygodnie. Nagle do dzieci zbliżył się mały chłopiec. Roześmiał się serdecznie i podbiegł do siostry. Bozia zawołał, wpatrując się w duży krzyż, zdobiący habit, po czym wdrapał się siostrze na kolana, wziął krzyż w dłonie i gorąco go ucałował. Tatuś w niebie kocha! zawołał radośnie wznosząc do góry rączki. Co powiecie teraz? spytała siostra. Czym jest modlitwa? Modlitwa to radosne spotkanie dziecka z kochającym tatą uśmiechnęła się Natalka. Pa! Pa! pomachał maluch na pożegnanie, biegnąc w stronę rodziców. Nie myślałem, że przygotowania do Pierwszej Komunii Świętej będą takie ciekawe mówił Krzyś, wracając z Julką do domu. A ja nie wiedziałam, że modlitwa jest taka ważna szczerze przyznała się dziewczynka. Czeka nas chyba w tej drugiej klasie jeszcze wiele niespodzianek! zaśmiał się Krzyś i uradowane dzieci pobiegły do swoich domów. 3. Definiowanie pojęcia modlitwa K. poleca uczniom otworzyć podręcznik (str. 12) i prosi ich, by odczytali zamieszczone tam wypowiedzi dzieci na temat modlitwy. Co to jest modlitwa? K. zachęca dzieci do formułowania własnych definicji modlitwy pomocą może być zadanie w zeszycie ćwiczeń (str. 9). Można przy tym także zaprezentować fotografię modlącej się rodziny. 4. Spotkanie z modlącym się Jezusem praca z tekstem biblijnym i ilustracjami K. zawiesza ilustrację przedstawiającą Pana Jezusa podczas modlitwy. Wzorem dobrej modlitwy jest Pan Jezus. Apostołowie widzieli, jak Pan Jezus się modlił, i zapragnęli się modlić w taki sam sposób. Posłuchajcie słów Pisma Świętego o tej modlitwie. 22