% objętości % SiO 2 70 65 56 48 44 40 Żyłowa Aplit Lamprofiry Diabaz Wylewna Ryolit Dacyt Andezyt Bazalt Pikryty Glebinowa Muskowit Granit Granodioryt Dioryt Gabro Perydotyt Perydotyt (dunit) 80 60 40 20 0 Kwarc Skaleń potasowy Biotyt Sodowy Amfibol Plagioklaz Wapniowy Piroksen Oliwin 700 C 0 Wzrost temperatury krystalizacji 1400 C 0
F Jeśli skała zawiera > 10% składników jasnych Q Q kwarc 60 skały kwarcowe A skalenie alkaliczne: ortoklaz, mikroklin, albit o zawartości An 0-5% 20 granitoidy P plagioklazy o zawartości An 5-100% A 10 syenitoidy diorytoidy gabroidy P F skaleniowce (skalenoidy, foidy): leucyt, nefelin, sodalit i in. skały foidowe M minerały maficzne (ciemne): amfibole, pirokseny oliwiny
Q 90 kwarcolity 90 60 60 Granitoidy Ryolitoidy 1 2 3 4 granodioryt granit alkaiczno-skaleniowy A 5 20 Syenitoidy Trachitoidy granit tonalit Diorytoidy 65 20 Andezytoidy 5 Gabroidy Bazaltoidy P
ANORTOZYT I TROKTOLIT
Jeśli skała zawiera < 10% składników jasnych: ULTRAMAFITY Ol perydotyty 40 piroksenity hornblendyty Px 50 Hbl
Oliwiny 90 Dunit Perydotyty Lherzolit 40 Ortopiroksenit (enstatyt, bronzytyt, hiperstenityt) 10 Ortopirokseny Oliwinowy websteryt Websteryt Clinopiroksenit (diposydyt) 10 Piroksenity Clinopirokseny
KLASYFIKACJA SKAŁ WYLEWNYCH Diagram TAS służy do klasyfikacji skał magmowych wylewnych na podstawie składu chemicznego TAS - Total Alkali Silica MELAFIRY
SKAŁY ŻYŁOWE skały hipabisalne bądź subwulkaniczne, przyjmujące formę żył magmowych. Mają struktury pełnokrystaliczne, grubo-, średnio- lub drobnokrystaliczne, afanitowe lub niekiedy porfirowe oraz tekstury: masywne lub porowate, bezładne lub kierunkowe (fluidalne, szlirowe). Genetycznie są powiązane z intruzjami magmowymi. PEGMATYTY bardzo grubokrystaliczna skała magmowa. Nazwa pegmatytu pochodzi od składu mineralnego np. pegmatyt o składzie granitu, pegmatyt granitowy gł. składniki mineralne: kwarc + skalenie, np. pegmatyt o składzie gabra, pegmatyt gabrowy gł. składniki mineralne: plagioklaz + piroksen. APLIT drobnoziarnista skała o składzie granitoidów. LAMPROFIR skała o składzie syenitoidów lub diorytoidów. DIABAZ (DOLERYT) drobno- lub średniokrystaliczna skała żyłowa o składzie gabroidów; przejściowa między bazaltem a gabrem. PIKRYT drobno- lub średniokrystaliczna skała żyłowa hipabisalna lub wylewna o składzie ultramafitów
Niektóre tradycyjne nazwy skał magmowych PORFIR KWARCOWY jasne skały wylewne o składzie ryolitoidów, najczęściej o strukturze porfirowej z widocznymi fenokryształami kwarcu i skaleni, podrzędnie biotytu. PORFIR BEZKWARCOWY skały wylewne o składzie trachitoidów, andezytoidów, najczęściej o strukturze porfirowej z fenokryształami skaleni (trachit) oraz amfibolu hornblenda (andezyt). MELAFIR ciemne ale najczęściej nie czarne (ciemnoszare, ciemnobrązowe z odcieniami czerwieni i zieleni w odróżnieniu od bazaltów) skały wylewne (wieku karbońskiego lub permskiego) o składzie andezytoidów lub bazaltoidów, bogatsze od typowych bazaltów w alkalia i krzemionkę. Odznaczają się strukturą najczęściej afanitową i teksturą porowatą lub migdałowcową. Migdały (etap hydrotermalny) obecne w skale są najczęściej wypełnione krzemionką w formie agatów, kryształem górskim, ametystem, kwarcem dymnym lub/i kalcytem, barytem, chlorytem oraz minerałami z grupy zeolitów.
SCHEMAT OPISU MINERAŁU Próbka nr Y - minerał. a) opis cech fizyko-chemicznych badanego minerału: - barwa, - przezroczystość, - pokrój / forma skupienia / ew. fragment większego minerału (odłupek) / bezpostaciowy (mineraloid) - połysk, - rysa, - twardość, - łupliwość / przełam (rodzaje) oraz w uzasadnionych przypadkach: ciężar właściwy (np. wysoki), reakcja z HCl b) wzór chemiczny + (ewentualnie) układ krystalograficzny. c) nazwa: grupa (np. glinokrzemiany, skaleń + ewentualnie rodzaj: plagioklaz (labrador) /skaleń K zielono zabarwiona odmiana mikroklinu -amazonit, itp. Względne stopniowanie twardości minerałów w oparciu o skalę Mohsa: bardzo miękkie 1.0 2.5 miękkie 2.5-4.0 niezbyt twarde 4.0-5.0 twarde 5.0-6.0 SCHEMAT OPISU SKAŁY MAGMOWEJ bardzo twarde 6.0-10.0 Próbka nr Z - skała. - barwa, - struktura, - tekstura, - skład mineralny + krótka charakterystyka poszczególnych minerałów, - skała: głębinowa, wylewna czy żyłowa, - grupa skał: np. ryolitoidy, granitoidy itp. - proponowana nazwa: