OCHRONA RADIOLOGICZNA Zasady postępowania z odpadami promieniotwórczymi Jakub Ośko Na podstawie materiałów Jerzego Wojnarowicza
Zasady 1. Ochrona zdrowia ludzi 2. Ochrona środowiska 3. Ochrona poza granicami kraju 4. Ochrona przyszłych pokoleń 5. Krajowe ramy prawne 6. Kontrola wytwarzania odpadów radioaktywnych 7. Zarządzanie odpadami promieniotwórczymi 8. Bezpieczeństwo placówek 2
DEFINICJE (art. 3 pkt. 22 ustawy Prawo atomowe) Odpady promieniotwórcze materiały stałe, ciekłe lub gazowe, zawierające substancje promieniotwórcze lub skażone tymi substancjami, których wykorzystanie jest niecelowe lub niemożliwe, zakwalifikowane do kategorii odpadów wymienionych w art. 47; niniejsza definicja nie ma zastosowania do rozdziału 8a (Przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tranzyt przez to terytorium odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego) 3
DEFINICJE (art. 3 pkt. 45 ustawy Pa) Substancja promieniotwórcza - substancja zawierająca izotopy promieniotwórcze o takiej aktywności lub stężeniu promieniotwórczym, które nie mogą być pominięte z punktu widzenia ochrony radiologicznej tzn. substancja zawierająca izotopy promieniotwórcze, dla których i (c A,i /c A0,i ) > 1 lub i (A i /A 0,i ) > 1 UWAGA Dla działalności polegającej na zamierzonym dodawaniu substancji promieniotwórczych w procesie produkcyjnym wyrobów powszechnego użytku i wyrobów medycznych, obrocie tymi wyrobami oraz przywozie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wywozie z tego terytorium wyrobów powszechnego użytku i wyrobów medycznych, do których dodano substancje promieniotwórcze, a także zamierzonym podawaniu substancji promieniotwórczych ludziom i zwierzętom w celu medycznej lub weterynaryjnej diagnostyki, leczenia lub badań naukowych warunek powyższy przybiera postać: i (c A,i /c A0,i ) > 0,1 lub i (A i /A 0,i ) > 0,1 4
WARTOŚCI AKTYWNOŚCI I STĘŻENIA PROMIENIOTWÓRCZEGO IZOTOPÓW STANOWIĄCE PODSTAWĘ KWALIFIKOWANIA ODPADÓW DO KATEGORII ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH (zał. nr 1 do RRM) Wybrane wartości Izotop promieniotwórczy Aktywność A 0 [Bq] Stężenie promieniotwórcze c A0 [kbq/kg] H-3 10 9 10 6 C-14 10 7 10 4 Ar-39 10 4 10 7 Cr-51 10 7 10 3 Co-60 10 5 10 Kr-83m 10 12 max 10 5 Sr-90+ 10 4 10 2 Tc-99m 10 7 10 2 I-131 10 6 10 2 Cs-137+ 10 4 10 Ir-192 10 4 10 Ac-227+ 10 3 10-1 min U-238nat 10 3 1 Cf-252 10 4 10 5
DEFINICJE ( 2 RRM) Izotop krótkożyciowy - izotop, którego okres połowicznego rozpadu nie przekracza 30 lat tzn. T ½ 30 a (np. Sr-90 i Cs-137 są izotopami krótkożyciowymi) Izotop długożyciowy - izotop, którego okres połowicznego rozpadu przekracza 30 lat tzn. T ½ > 30 a 6
DEFINICJE (rozdział 8a ustawy Pa art. 62b pkt. 2 ) Odpady promieniotwórcze 8a odpady promieniotwórcze materiały stałe, ciekłe lub gazowe zawierające substancje promieniotwórcze lub skażone tymi substancjami, których wykorzystanie jest niecelowe lub niemożliwe i w których aktywność całkowita oraz stężenie promieniotwórcze izotopów promieniotwórczych przekraczają wartości poziomów progowych aktywności całkowitej P1 oraz stężenia promieniotwórczego izotopów promieniotwórczych określone w załączniku nr 2 do ustawy, w tym wycofane z użytkowania (zużyte) zamknięte źródła promieniotwórcze, z wyjątkiem: 7
DEFINICJE (rozdział 8a ustawy Pa art. 62b pkt. 2 ) a) wycofanych z użytkowania (zużytych) zamkniętych źródeł promieniotwórczych przemieszczanych do dostawcy, wytwórcy albo obiektu przeznaczonego do przechowywania lub składowania zamkniętych źródeł promieniotwórczych, b) odpadów zawierających wyłącznie naturalne substancje promieniotwórcze, których obecność nie została spowodowana działalnością człowieka UWAGA Definicja powyższa dotyczy wyłącznie przewozu międzynarodowego (ruchu transgranicznego), tj. przywozu, wywozu i tranzytu na, z i przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego 8
DEFINICJE (art. 3 ustawy Pa) Postępowanie z odpadami promieniotwórczymi - wszelkie działania związane z przetwarzaniem, przemieszczaniem po swoim terenie, przechowywaniem lub składowaniem odpadów promieniotwórczych, włącznie z usuwaniem skażeń promieniotwórczych, usuwaniem odpadów do środowiska i likwidacją obiektu 9
DEFINICJE (art. 3 ustawy Pa) Przetwarzanie odpadów promieniotwórczych - proces lub działanie zmierzające do minimalizacji objętości odpadów, segregacja odpadów według kategorii oraz przygotowanie ich do transportu lub składowania Przemieszczanie odpadów promieniotwórczych - ogół czynności podejmowanych przy przewozie odpadów Przechowywanie odpadów promieniotwórczych - magazynowanie odpadów z zamiarem ponownego ich wydobycia w celu przetworzenia albo składowania Składowanie odpadów promieniotwórczych - złożenie odpadów w obiekcie do tego przeznaczonym bez zamiaru ponownego ich wydobycia 10
DEFINICJE (art. 3 ustawy Pa) Zamknięcie składowiska - zaprzestanie dostarczania odpadów do składowiska, na podstawie decyzji właściwego organu, oraz wykonanie wszelkich prac koniecznych dla zapewnienia bezpieczeństwa składowiska Likwidacja obiektu lub składowiska - doprowadzenie obiektu lub urządzenia albo terenu, na którym znajduje się składowisko, do stanu niewymagającego ograniczeń z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w wykonywaniu dowolnej działalności Usuwanie odpadów do środowiska legalne, planowane i kontrolowane odprowadzanie ciekłych lub gazowych odpadów do środowiska Uwalnianie odpadów niezamierzone odprowadzanie odpadów do środowiska 11
Klasyfikacja RODZAJE odpadów: - stałe - ciekłe - gazowe 12
KATEGORIE odpadów: Klasyfikacja (wg art. 47 ustawy Pa i RRM) Niskoaktywne 1 < i (c A,i /c A0,i ) 10 4 Odpady ciekłe, powstałe w wyniku działalności (normalnej eksploatacji) związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące w okresie nie dłuższym niż 30 dni, spełniające warunki: i (c A,i /c A0,i ) 1 i i (A i /A 0,i ) > 10 3 kwalifikuje się również do kategorii odpadów niskoaktywnych średnioaktywne 10 4 < i (c A,i /c A0,i ) 10 7 wysokoaktywne i (c A,i /c A0,i ) > 10 7 wycofane z użytkowania (zużyte) zamknięte źródła promieniotwórcze 13
PODKATEGORIE odpadów: Klasyfikacja (wg art. 47 ustawy Pa i RRM) - dla kategorii NAkt, SAkt i WAkt - przejściowe i (c A,i /c A0,i ) < 1 po upływie 3 lat od ich wytworzenia - krótkożyciowe j c A,j śr 400 kbq/kg i j c A,j max 4000 kbq/kg - długożyciowe j c A,j śr > 400 kbq/kg 14
Klasyfikacja (wg art. 47 ustawy Pa i RRM) PODKATEGORIE odpadów: - dla kategorii ZZZ - ZZZ niskoaktywne min {A o,i } < i A i 10 8 Bq - ZZZ średnioaktywne 10 8 Bq < i A i 10 12 Bq - ZZZ wysokoaktywne i A i > 10 12 Bq które ze względu na okres połowicznego rozpadu zawartych w nich izotopów dzieli się na: - krótkożyciowe - długożyciowe 15
Klasyfikacja - dla kategorii NAkt, SAkt i WAkt na podstawie pomiarów emitowanego promieniowania i obliczeń stężenia promieniotwórczego izotopów (w przypadku odpadów ciekłych także obliczeń aktywności) - dla kategorii ZZZ na podstawie obliczeń aktywności lub pomiarów emitowanego promieniowania - wypalone paliwo jądrowe przeznaczone do składowania traktuje się jak odpady wysokoaktywne (zawierające materiał jądrowy) 16
Kwalifikacja NAkt, SAkt i WAkt Uwagi: 1. nie kwalifikuje się do odpadów promieniotwórczych mas ziemnych lub skalnych, usuwanych lub przemieszczanych w związku z realizacją inwestycji lub prowadzeniem eksploatacji kopalin, wraz z ich przerabianiem, zawierających naturalne izotopy promieniotwórcze, jeżeli i (c A,i max /c A0,i ) 10 dla reprezentatywnej próbki odpadów o masie 1 kg; c A,i max oznacza maksymalne stężenie promieniotwórcze tych izotopów, wynikające z niejednorodności odpadów 2. nie jest dopuszczalne rozcieńczanie odpadów promieniotwórczych w celu obniżenia stężenia promieniotwórczego izotopów zawartych w tych odpadach poniżej wartości c A0,i 17
Zasady postępowania z odpadami promieniotwórczymi 18
Powstawanie odpadów Usuwanie odpadów Przetwarzanie odpadów Przechowywanie odpadów Transport odpadów Składowanie odpadów 20
Powstawanie odpadów - działalność związana z narażeniem na promieniowanie jonizujące (z substancjami promieniotwórczymi) cykl paliwowy (eksploatacja kopalin i wytwarzanie materiałów paliwowych, energetyka jądrowa, przerób wypalonego paliwa), techniki jądrowe (zastosowania przemysłowe, medyczne, badawcze) itp., - zdarzenia radiacyjne z uwolnieniem substancji promieniotwórczych, - nielegalna działalność z substancjami promieniotwórczymi 21
Usuwanie odpadów -odpady ciekłe lub gazowe, powstałe w wyniku działalności (normalnej eksploatacji) związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące, mogą być odprowadzane do środowiska, o ile ich stężenie promieniotwórcze w środowisku może być pominięte z punktu widzenia ochrony radiologicznej. Sposób odprowadzania odpadów i ich dopuszczalną aktywność określa się w ZEZWOLENIU, - w przypadku obniżenia się aktywności izotopów zawartych w odpadach do wartości spełniających warunki: i (c A,i /c A0,i ) 1 i i (A i /A 0,i ) 1000 (co oznacza, że odpady przestały być odpadami promieniotwórczymi) dalszy sposób postępowania z nimi wymaga jedynie prowadzenia ewidencji i kontroli zgodnie z rozdziałem 3 RRM (wraz z uzasadnieniem postępowania) 22
Przetwarzanie, przemieszczanie, przechowywanie lub składowanie działalność w zakresie postępowania z odpadami promieniotwórczymi wykonywana jest przez państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych, - działalność tę, z wyłączeniem działalności polegającej na składowaniu odpadów oraz ich transporcie do składowiska, może być wykonywana przez inną jednostkę organizacyjną, jeżeli spełnia ona wymagania dotyczące bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej i uzyska zezwolenie. W szczególności jednostka organizacyjna, w której powstały odpady, może je przetwarzać, przemieszczać po swoim terenie i przechowywać zgodnie z warunkami zezwolenia, - odpady promieniotwórcze zawierające materiał jądrowy podlegają ochronie fizycznej w rozumieniu ustawy Pa 23
Przechowywanie odpadów - odpady przechowuje się w sposób zapewniający ochronę ludzi i środowiska w warunkach normalnych i sytuacjach zdarzeń radiacyjnych - odpady przechowuje się w warunkach umożliwiających ich segregację według przyjętych kryteriów - odpady przechowuje się w obiekcie lub w pomieszczeniu (magazyn odpadów promieniotwórczych) wyposażonym w urządzenia do wentylacji mechanicznej lub grawitacyjnej oraz do oczyszczania usuwanego z tego pomieszczenia powietrza, zaliczonym zgodnie z przepisami budowlanymi co najmniej do klasy B odporności pożarowej i zabezpieczonym przed zalaniem wodą - ściany zewnętrzne i stropy magazynu odpadów lub zastosowane osłony zapobiegają otrzymaniu przez osoby z ogółu ludności rocznej dawki efektywnej przekraczającej wartość 0,1 msv 24
Przechowywanie odpadów - wejście do magazynu odpadów promieniotwórczych oznacza się tablicą informacyjną 25
Przechowywanie odpadów - magazyn odpadów wyposaża się: - w sprzęt dozymetryczny odpowiedni ze względu na rodzaj emitowanego promieniowania jonizującego, - w stałe lub ruchome osłony przed promieniowaniem, - w środki ochrony indywidualnej przed skażeniami promieniotwórczymi i napromieniowaniem, - w instalację wodną i kanalizacyjną - w zależności od potrzeb - w magazynie, w którym są przechowywane odpady niegenerujące gazów, zapewnia się wentylację zapobiegającą powstawaniu zjawiska roszenia na powierzchni opakowań oraz na ścianach magazynu; w magazynie, w którym są przechowywane odpady generujące gazy lub mogące spowodować skażenie promieniotwórcze powietrza, zapewnia się wentylację mechaniczną umożliwiającą zmniejszenie stężenia powstałych gazów lub skażeń do poziomu, który można pominąć z punktu widzenia ochrony radiologicznej 26
Przechowywanie odpadów - obiekty posiadające kanalizację specjalną na ciekłe odpady promieniotwórcze wyposaża się co najmniej w dwa zbiorniki zapewniające ciągłość odbioru odpadów - opakowania przeznaczone do przechowywania odpadów (zbiorniki lub pojemniki stalowe, betonowe lub z tworzyw sztucznych, bębny lub worki foliowe) dostosowuje się do stanu skupienia i właściwości fizykochemicznych odpadów; materiał opakowań nie może wchodzić w reakcje chemiczne z odpadami - stałe odpady promieniotwórcze przechowuje się w pojemnikach stalowych, betonowych, z tworzyw sztucznych, bębnach lub w workach foliowych z tworzyw sztucznych o grubości powyżej 0,5 mm; w workach foliowych przechowuje się tylko odpady niskoaktywne - nie jest dopuszczalne przechowywanie w tym samym opakowaniu odpadów zaliczonych do różnych kategorii i o różnych stanach skupienia 27
Przechowywanie odpadów - ciekłe odpady promieniotwórcze przechowuje się w zbiornikach stalowych pokrytych wewnątrz powłoką chemoodporną, zbiornikach betonowych uszczelnionych od wewnątrz i pokrytych powłoką chemoodporną lub zbiornikach z tworzyw sztucznych laminowanych; w obiektach nieposiadających kanalizacji specjalnej ciekłe odpady promieniotwórcze można przechowywać w pojemnikach lub zbiornikach ze stali nierdzewnej lub z tworzyw sztucznych, których pojemność nie przekracza 100 L, oraz w pojemnikach szklanych lub ceramicznych zabezpieczonych przed uszkodzeniami mechanicznymi, których pojemność nie przekracza 25 L - zbiornik lub pojemnik do przechowywania ciekłych odpadów promieniotwórczych umieszcza się w wannie stalowej lub wannie betonowej pokrytej od wewnątrz powłoką chemoodporną, której pojemność jest nie mniejsza od objętości umieszczonego w niej zbiornika lub pojemnika 28
Przechowywanie odpadów - oddzielnie od pozostałych ciekłych odpadów promieniotwórczych w odrębnych zbiornikach lub pojemnikach oraz oddzielnie od siebie przechowuje się ciekłe odpady promieniotwórcze zawierające: - izotopy alfapromieniotwórcze, - izotopy, których okres połowicznego rozpadu nie przekracza 65 dni, - organiczne rozpuszczalniki, ekstrahenty i oleje, - detergenty o stężeniu przekraczającym 10 mg/l, - substancje kompleksujące o stężeniu przekraczającym 10 mg/l, - substancje rozpuszczone i osady o zawartości przekraczającej 10 g/l w przeliczeniu na suchą pozostałość - na opakowaniu do przechowywania średnioaktywnych i wysokoaktywnych odpadów umieszcza się informacje o temperaturze, której nie mogą przekroczyć przechowywane odpady, oraz o temperaturze, której nie może przekroczyć opakowanie z tym odpadem 29
Przetwarzanie odpadów Celem przetwarzania odpadów jest zmniejszenie ich aktywności. 30
Przetwarzanie odpadów Gazowe filtracja 31
Przetwarzanie odpadów Ciekłe filtracja odparowanie zestalanie 32
Przetwarzanie odpadów Stałe zgniatanie prasowanie zestalanie 33
Przetwarzanie odpadów Zestalanie odpadów prowadzi się w drodze: asfaltowania betonowania zestalania w żywicy epoksydowej zestalania w żywicy mocznikowoformaldehydowej (dot. wyłącznie odpadów biologicznych: zwierząt doświadczalnych). 34
Transport odpadów Zostanie omówiony na wykładzie o transporcie substancji promieniotwórczych 35
Składowanie odpadów Odpady, które zostały przetworzone lub nie wymagają przetwarzania są składowane w składowiskach Odpady można składować wyłącznie w stanie stałym (< 1% niezwiązanej wody oraz ograniczona ługowalność różna dla różnych kategorii, posegregowane według przyjętych kryteriów), w opakowaniach zapewniających bezpieczeństwo ludzi i środowiska pod względem ochrony radiologicznej (szczelnych, odpowiednio dostosowanych wielkością do wymiarów obiektów składowiska i wytrzymałością do warstwowego układania, wykonanych z betonu lub stali zabezpieczonej przed korozją, chyba że umieszczonych w składowisku, po odpowiednim zabezpieczeniu, bez opakowania), przy zapewnieniu odprowadzania ciepła i nie dopuszczeniu do powstania masy krytycznej oraz prowadzeniu stałej kontroli tych czynników w okresie składowania, a także po zamknięciu składowiska 36
Składowanie odpadów Składowiska odpadów promieniotwórczych powierzchniowe głębokie 37
Pojemniki 38
Składowanie odpadów niskoaktywne 39
Składowanie odpadów 40
Składowanie odpadów 41
Składowisko głębokie w Onkalo w Finlandii (źródło: W. Gorączko) 42
Schemat głębokiego składowiska geologicznego w Clab w Szwecji (grafika: Jan M. Rojmar, źródło: SKB) 43
Składowanie odpadów składowiska odpadów promieniotwórczych lokalizuje się, buduje, eksploatuje i zamyka w sposób uniemożliwiający otrzymanie, w przypadku: - składowiska powierzchniowego przez 500 lat, - składowiska głębokiego przez 10 000 lat przez osoby z ogółu ludności w ciągu roku dawki efektywnej przekraczającej wartość 0,1 msv Do projektowania, budowy, eksploatacji oraz zamknięcia składowisk stosuje się odpowiednio przepisy prawa geologicznego i górniczego oraz prawa budowlanego. 44
Składowanie odpadów Składowiska odpadów - lokalizacja (poprzedzona badaniami społeczno-ekonomicznymi i geograficzno-przyrodniczymi) - na obszarach, na których środowisko przyrodnicze podlega łagodnie przebiegającej ewolucji, a warunki nią kształtowane mogą być wiarygodnie prognozowane do czasu likwidacji składowiska, - poza obszarami występowania lub zagrożonych oddziaływaniem gwałtownych zjawisk, poza obszarami aglomeracji miejskich i skupionego osadnictwa oraz poza obszarami wyższej wartości społecznej, poza strefami ochronnymi ujęć wody i obszarami ochronnymi zbiorników śródlądowych, poza strefami zasilania głównych i użytkowych zbiorników wód podziemnych, poza obszarami silnej erozji i ważnymi z punktu widzenia wydobywania kopalin, - ponadto: - dla składowisk powierz. poza rejonami niesprzyjającymi hydrologicznie, - dla składowisk głębokich wyłącznie w formacjach geologicznych zapewniających miąższość i rozciągłość niezbędną dla obiektów składowiska i filarów ochronnych 45
Składowanie odpadów Składowiska odpadów - podczas eksploatacji składowiska należy zapewnić: - możliwość kontroli dozymetrycznej dostarczanych odpadów promieniotwórczych, - wypełnianie przestrzeni pomiędzy opakowaniami materiałami o właściwościach przeciwdziałających rozprzestrzenianiu się izotopów promieniotwórczych zawartych w odpadach, - zabezpieczenie opakowań z odpadami przed uszkodzeniem powodowanym warstwowym układaniem, - monitoring środowiska (dozymetryczny, hydrologiczny i hydrogeologiczny), - a dla składowiska powierzchniowego dodatkowo odpowiednie zabezpieczenie przed opadami atmosferycznymi (system drenażowy) obejmujące postępowanie z wodami drenażowymi i odciekami oraz możliwość oddzielnego składowania określonych kategorii i podkategorii odpadów 46
Składowanie odpadów wejście na teren składowiska odpadów promieniotwórczych oznacza się tablicą informacyjną 47
Składowanie odpadów Składowiska odpadów - w obiektach składowiska, spełniających co najmniej wymagania dla magazynu odpadów, można przechowywać odpady promieniotwórcze - eksploatacja składowiska nie wyklucza jego rozbudowy - zamknięcie składowiska może nastąpić przed terminem przewidzianym w projekcie - (zamknięte) składowisko podlega ochronie fizycznej w rozumieniu ustawy o ochronie osób i mienia; jeżeli znajdują się w nim materiały jądrowe, to podlega ono również ochronie fizycznej w rozumieniu ustawy Pa składowisko, które przez 11 miesięcy w roku spełnia warunki przyjmowania określonych w rozdziale 7 RRM odpadów, może być uznane, w drodze decyzji Prezesa PAA, za Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych (KSOP). Gminie, na terenie której znajduje się KSOP, przysługuje coroczna opłata z budżetu państwa 48
Składowanie odpadów - w składowiskach powierzchniowych można (oddzielnie) składować odpady promieniotwórcze: - krótkożyciowe: NAkt i SAkt, - krótkożyciowe ZZZ: niskoaktywne i średnioaktywne, - krótkożyciowe ZZZ wysokoaktywne - w składowiskach głębokich można składować wszystkie kategorie odpadów promieniotwórczych UWAGA Jeżeli w wydanym zezwoleniu określone odpady promieniotwórcze zostały wyłączone z możliwości składowania w danym składowisku, ze względu na ich cechy fizykochemiczne, w szczególności zawartość izotopów, właściwości palne, generację gazów, degradację biologiczną, zawartość wody, obecność związków kompleksujących, wybuchowość lub wydzielane ciepło, to w takim składowisku nie jest dopuszczalne składowanie takich odpadów 49
Ewidencja odpadów - odpady promieniotwórcze podlegają ewidencji przy każdym z rodzajów działań w postępowaniu z nimi, - ewidencję prowadzi kierownik jednostki organizacyjnej, na terenie której znajdują się odpady - kierownik jednostki, na terenie której powstają odpady, prowadzi ich ewidencję na KARTACH EWIDENCYJNYCH, odrębnych dla każdego opakowania z odpadami. Karty przekazuje się z odpadami przy każdym z rodzajów działań w postępowaniu z nimi (przemieszczanie, przechowywanie, przetwarzanie lub składowanie) - kopie ww. kart przechowuje się przez okres trzech lat od dnia dokonania w nich ostatniego wpisu (związanego z postępowaniem) - karty ewidencyjne odpadów przekazanych do składowania przechowuje się przez okres składowania odpadów 50
WZÓR KARTY EWIDENCYJNEJ ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH (zał. nr 2 do RRM) KARTA EWIDENCYJNA ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH 1 2 51
Ewidencja odpadów - kierownik jednostki, przyjmującej odpady w celu ich przechowywania, przetwarzania lub składowania prowadzi w formie informatycznej bazy danych, na podstawie KART EWIDENCYJNYCH odpadów otrzymanych wraz z nimi od przekazującego, wspólną ewidencję dla różnych rodzajów działań w postępowaniu z odpadami, która obejmuje dane zawierające: 1. nazwę jednostki organizacyjnej, która przekazała odpady, 2. symbol identyfikacyjny opakowania, 3. charakterystykę fizykochemiczną odpadów, 4. aktywność całkowitą każdego izotopu zawartego w odpadach, 5. sposób przetworzenia odpadów, 6. miejsce przechowywania odpadów, 7. w przypadku odpadów przekazanych do składowania również datę przekazania i oznaczenie obiektu składowiska, w którym odpady są składowane 52
Ewidencja odpadów - kopia wspólnej ewidencji jest sporządzana według stanu na dzień 31 grudnia danego roku na informatycznych nośnikach danych i przechowywana przez okres trzech lat, licząc od zakończenia roku, w którym została sporządzona, w miejscu zapewniającym należytą ochronę przed utratą lub zniszczeniem - kierownik jednostki przyjmującej odpady, przekazuje na piśmie Prezesowi PAA do dnia 31 stycznia dane zawarte w prowadzonej w jednostce wspólnej ewidencji, obejmujące okres roku kalendarzowego poprzedzającego przekazanie 53
Kontrola odpadów - kontrola odpadów polega, z wyjątkiem odpadów przechowywanych w magazynie odpadów promieniotwórczych, znajdujących się na terenie składowiska, na sprawdzeniu zgodności stanu odpadów z kartą ewidencyjną i obejmuje następujące rodzaje czynności kontrolnych: - oględziny, - pomiary emitowanego promieniowania jonizującego, - pomiary masy lub objętości odpadów - przeprowadzenie kontroli odnotowuje się w karcie ewidencyjnej odpadów nie rzadziej niż raz w roku, z podaniem daty i danych osoby, która przeprowadziła kontrolę - kontrola odpadów przechowywanych w magazynie odpadów promieniotwórczych, znajdujących się na terenie składowiska, jest wykonywana przez monitoring środowiska (dozymetryczny, hydrologiczny i hydrogeologiczny) 54
Kontrola odpadów - monitoring środowiska składowiska obejmuje a) pomiary zawartości substancji promieniotwórczych: w wodach powierzchniowych znajdujących się w otoczeniu składowiska, w wodach gruntowych na terenie składowiska i w wodach drenażowych oraz w wodach gruntowych występujących w jego otoczeniu, w wodzie wodociągowej na terenie składowiska i w jego otoczeniu, w powietrzu na terenie składowiska, w trawie i w glebie na terenie składowiska i w jego otoczeniu, b) pomiary: mocy dawki promieniowania gamma na terenie składowiska i w jego otoczeniu, skażeń promieniotwórczych na terenie składowiska oraz na powierzchni dróg w otoczeniu składowiska, c) obserwacje hydrologiczne: pomiary położenia zwierciadła wód gruntowych na terenie i wokół składowiska, pomiary wielkości opadów atmosferycznych na terenie i wokół składowiska, d) badania hydrogeologiczne (wyłącznie hydrogeochemiczne) 55
Postępowanie z odpadami w Polsce 56
Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych Według klasyfikacji MAEA, jest to składowisko powierzchniowe przeznaczone do ostatecznego składowania krótkożyciowych, nisko- i średnioaktywnych odpadów (o okresie połowicznego rozpadu zawartych w nich izotopów <=30 lat) i zamkniętych źródeł promieniotwórczych. Służy ono również do okresowego przechowywania odpadów długożyciowych, głównie alfapromieniotwórczych, oczekujących na umieszczenie ich w głębokim składowisku geologicznym. Składowisko w Różanie istnieje od 1961 r. i jest jedynym tego typu obiektem w naszym kraju. 57
Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych Roczne ilości odpadów promieniotwórczych przekazywanych do Składowiska można ocenić na ok. 1200 źródeł zamkniętych (nie licząc ok. 25000 izotopowych czujek dymu) oraz ok. 50 m3 przetworzonych innych odpadów stałych, o łącznej aktywności ok. 1250 GBq (ponadto ok. 100 m3 odpadów ciekłych przechowywanych jest na terenie ZUOP w Świerku). 58
Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych Obszar dawnych fortów wojskowych, wybudowanych przez władze rosyjskie w latach 1905-1908 3,2 ha, grube (1,2 1,5 m) ściany i stropy betonowe zapewniają pełną osłonność biologiczną ulokowanym w nich odpadom 59
Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych Odpady składuje się w budowlach betonowych, bunkrach oraz fosie. W tej ostatniej przechowuje się jedynie odpady nie zawierające długożyciowych nuklidów alfapromieniotwórczych. Dno i zbocza fosy pokryte są 20 cm warstwą betonu. Długożyciowe odpady alfapromieniotwórcze przechowywane są w betonowych budowlach fortu, komora po komorze, aż do całkowitego ich wypełnienia. Wypełnioną komorę zamyka się szczelnie lub zamurowuje. Odpady te, przed ostatecznym zamknięciem składowiska w Różanie, będą przeniesione do składowiska docelowego, tzw. składowiska głębokiego. 60
61
Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych Kontrola dozymetryczna Laboratorium Pomiarów Dozymetrycznych NCBJ Instytut Fizyki Jądrowej PAN 62
Postępowanie z wypalonym paliwem jądrowym Przechowalnik 19 Służy do przechowywania wypalonego paliwa typu EK-10 z pierwszego okresu eksploatacji (lata 1958-67) reaktora EWA. Miejsce przechowywania niektórych stałych odpadów pochodzących z likwidacji reaktora EWA i z eksploatacji reaktora MARIA oraz zużytych źródeł promieniowania gamma o dużej aktywności. Podstawowym elementem przechowalnika jest korpus betonowy, w którym usytuowane są w siatce kwadratowej cztery cylindryczne komory. Komory wyłożone są wykładziną ze stali kwasoodpornej, a wewnątrz nich znajdują się zbiorniki przechowawcze z separatorami dla odpowiedniego rozmieszczenia elementów wypalonego paliwa jądrowego. 63
Postępowanie z wypalonym paliwem Przechowalnik 19A jądrowym służy do przechowywania paliwa typu WWR-SM i WWR-M2 pochodzącego z eksploatacji reaktora EWA w latach 1967-95. 64
Postępowanie z wypalonym paliwem jądrowym Basen technologiczny reaktora MARIA Wypalone paliwo z reaktora MARIA przechowywane. 65
Separator paliwa (używany w basenie) 66
Wywóz paliwa jądrowego W ramach programu amerykańskiego Do Federacji Rosyjskiej 67
Dziękuję za uwagę 68