Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo, znak: SPS-023-20999/11, z dnia 11 marca 2011 r., przy którym przekazano interpelację posła na Sejm RP pana Tadeusza Wity w sprawie podwyżki stawki podatku VAT na artykuły dziecięce, uprzejmie informuję. Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej określa, iż dostawa towarów i świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT są co do zasady opodatkowane wg stawki podstawowej, natomiast państwa członkowskie mogą stosować obniżoną stawkę podatku VAT w odniesieniu do towarów i usług wymienionych w zał. III do ww. dyrektywy ubranka i obuwie dziecięce nie są objęte tym załącznikiem. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, ze zm.) przewidziała jednak stosowanie stawki obniżonej do dostawy, importu oraz wewnątrzwspólnotowego nabycia odzieży i dodatków odzieżowych dla niemowląt oraz obuwia dziecięcego, w związku z czym Komisja Europejska skierowała do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej sprawę przeciwko Polsce o naruszenie przepisów prawa wspólnotowego. W trakcie toczącego się postępowania Polska prezentowała stanowisko, zgodnie z którym stosowanie obniżonej stawki VAT do przedmiotowych towarów ma prorodzinny charakter oraz wpisuje się w cele strategii lizbońskiej. W wyroku z dnia 28 października 2010 r. Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że Polska naruszyła przepis art. 98 dyrektywy 2006/112/WE w związku z jej załącznikiem III, stosując obniżoną stawkę VAT w wysokości 7% w stosunku do odzieży i dodatków odzieżowych dla niemowląt oraz obuwia dziecięcego. Oznacza to konieczność dostosowania polskiego ustawodawstwa do ustawodawstwa wspólnotowego (tj. zastosowania do ww. towarów stawki podstawowej), przy czym zmiany w tym zakresie zostały odsunięte w czasie (wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2012 r.) Należy pokreślić, iż brak podjęcia środków celem zapewnienia wykonania ww. wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE może skutkować, zgodnie z art.
260 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dalej TFUE), wniesieniem przez Komisję Europejską kolejnej skargi do Trybunału. Jeżeli w ramach tej procedury Trybunał stwierdzi, że Polska nie zastosowała się do jego wyroku, może nałożyć ryczałt lub karę pieniężną (istnieje możliwość nałożenia łącznie ryczałtu oraz kary pieniężnej). W przypadku Polski okresowa kara pieniężna, naliczana za każdy dzień trwania naruszenia, licząc od dnia powtórnego wyroku, wynosi od 4500 do 270 000 euro, natomiast minimalna kwota ryczałtu wynosi obecnie 4,163 mln euro. Podkreślić należy, że samo rozpoczęcie sądowej fazy postępowania w trybie art. 260 ust. 2 TFUE wiązałoby się z koniecznością zapłacenia przez Polskę co najmniej kary ryczałtu (jeśli naruszenie zostałoby usunięte przed wydaniem powtórnego wyroku w trybie art. 260 TFUE). Mając na uwadze powyższe przepisy wspólnotowe, w świetle których Polska jest zobligowana do szybkiego wykonania ww. wyroku, dalsze odsuwanie w czasie wprowadzenia stawki podstawowej VAT na odzież i dodatki odzieżowe dla niemowląt oraz obuwie dziecięce mogłoby skutkować nałożeniem ww. kar finansowych. Odnosząc się natomiast do poruszonych w interpelacji kwestii podjęcia negocjacji w zakresie utrzymania preferencyjnej stawki VAT na artykuły dziecięce oraz podjęcia starań, by kwestia ta stała się jednym z priorytetów polskiej prezydencji w UE, należy wyjaśnić, że wyłączna inicjatywa legislacyjna w zakresie prawa unijnego (w tym także zmiany przepisów ww. dyrektywy 2006/112/WE) należy do Komisji Europejskiej. W praktyce oznacza to, że tylko Komisja Europejska ma stosowne podstawy traktatowe do występowania z taką inicjatywą. W tym miejscu należy przypomnieć, iż w związku z prowadzonymi przez Komisję Europejską pracami nad propozycją legislacyjną w zakresie stawek obniżonych VAT, minister finansów już w 2008 r. wystąpił do Komisji Europejskiej, wskazując na zasadność wprowadzenia możliwości stosowania przez państwa członkowskie obniżonej stawki VAT na odzież i obuwie dla dzieci. Zwrócono wówczas uwagę na fakt, iż stosowanie
stawki obniżonej do ww. towarów mogłoby stać się jednym z istotnych elementów wspierania rodzin w państwach członkowskich UE i osłabić niekorzystne tendencje demograficzne i społeczne obserwowane w UE od wielu lat. Także w trakcie toczących się na forum UE prac po przedstawieniu przez Komisję Europejską w 2008 r. projektu dyrektywy w sprawie stawek obniżonych VAT przedstawiciele Polski na różnych szczeblach wielokrotnie zgłaszali postulat rozszerzenia załącznika III do dyrektywy 2006/112/WE o ubranka i obuwie dla dzieci, mając na uwadze przede wszystkim aspekt społeczny stosowania obniżonej stawki VAT do tych kategorii towarów. Niestety, w trakcie dyskusji nad ww. kwestiami część państw członkowskich wyrażała daleko idące zastrzeżenia co do możliwości objęcia stawką obniżoną tych kategorii towarów, argumentując to m.in. możliwością zakłócania zasad funkcjonowania wspólnego rynku. Dodatkowo osiem państw członkowskich (tj. Austria, Bułgaria, Dania, Estonia, Litwa, Łotwa, Niemcy i Węgry) złożyło deklarację, iż wszelkie przyszłe decyzje dot. stawek obniżonych VAT powinny ograniczać zakres ich stosowania. W wyniku takich stanowisk państw członkowskich nie doszło wówczas do rozszerzenia załącznika III do dyrektywy Rady 2006/112/WE o kategorię towarów zawierającą ubranka i obuwie dla dzieci (w Unii Europejskiej w kwestiach podatkowych konieczne jest uzyskanie jednomyślności). Także Komisja Europejska w 2010 r. poinformowała rząd RP, że Rada UE w najbliższej przyszłości nie będzie powracać do kwestii obniżonych stawek VAT i jej zdaniem ewentualny nowy projekt legislacyjny w tej sprawie powinien raczej racjonalizować i upraszczać obecnie obowiązujące przepisy, a nie po raz kolejny rozszerzać ich zakres (co wskazuje, że w kolejnym projekcie dyrektywy Komisja Europejska mogłaby zaproponować w ramach racjonalizacji systemu VAT ograniczenie możliwości stosowania stawek obniżonych w stosunku do obecnej sytuacji).
Mając na uwadze sprzeciw części państw członkowskich co do możliwości objęcia stawką obniżoną ww. kategorii towarów, próba podjęcia inicjatywy w tym zakresie w trakcie polskiej prezydencji pozbawiona jest szans powodzenia (zwłaszcza przy stanowisku Komisji Europejskiej w tej sprawie, gdyż bez inicjatywy legislacyjnej Komisji Europejskiej prezydencja nie ma możliwości wszczęcia takiej procedury). Odnosząc się natomiast do wysokości stawki VAT na ww. towary w Wielkiej Brytanii i Luksemburgu, należy wyjaśnić, iż w ramach obecnie obowiązującego systemu podatku od wartości dodanej ww. państwa członkowskie stosują bezterminowo pewne odstępstwa od zasad ogólnych dotyczących stawek obniżonych VAT, które uzyskane zostały na zasadzie wyjątku w okresie poprzedzającym wprowadzenie zasad jednolitego rynku. W tym kontekście podkreślić należy, iż na forach unijnych Polska wielokrotnie podnosiła kwestię konieczności równego traktowania państw członkowskich w odniesieniu do stawek obniżonych, jednakże stanowisko to nie spotykało się ze zrozumieniem innych państw członkowskich, gdyż państwa te odmiennie rozumieją kwestię równości, wskazując na wszystkie obszary negocjowane przez poszczególne państwa członkowskie, a nie tylko w odniesieniu do kwestii stawek podatku od wartości dodanej. Jednocześnie, odnosząc się do kwestii wspierania polskich rodzin, uprzejmie informuję, że co prawda zharmonizowany na szczeblu UE system podatku VAT nie zawiera instrumentów umożliwiających zrekompensowanie podwyżki stawki tego podatku, to w polskim prawie podatkowym są instrumenty zawierające elementy takiego wsparcia. Należy do nich niewątpliwie ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, ze zm.), zwana dalej u.p.d.o.f., przewidująca szereg preferencji podatkowych, które są adresowane do rodzin wychowujących dzieci.
System podatkowy przewiduje szczególny sposób opodatkowania dochodów małżonków i osób samotnie wychowujących dzieci, wynikający z postanowień art. 6 ust. 2 i ust. 4 u.p.d.o.f. W przypadku wspólnego opodatkowania małżonków preferencja polega na tym, że podatek określa się w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy ich łącznych dochodów. Z preferencyjnego opodatkowania małżonków można również skorzystać w sytuacji, gdy jeden z małżonków nie osiąga żadnych dochodów opodatkowanych według skali podatkowej lub osiągnął dochody w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku. Ta regulacja podatkowa wspiera rodziny, w których jeden z małżonków nie pracuje zawodowo na przykład z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem. W przypadku osoby samotnie wychowującej dzieci preferencja polega na tym, że podatek określa się w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dziecko (z tej instytucji może skorzystać rodzic lub opiekun prawny będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci). Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje także szereg zwolnień przedmiotowych w odniesieniu do świadczeń otrzymywanych na dzieci lub innych członków rodziny. Przykładowo wolne od podatku dochodowego są: świadczenia rodzinne otrzymane na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, dodatki rodzinne i pielęgnacyjne, świadczenia pieniężne otrzymane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów oraz
zasiłki porodowe otrzymane na podstawie odrębnych przepisów (art. 21 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.f.), jednorazowe zasiłki z tytułu urodzenia dziecka, wypłacane z funduszów związków zawodowych (art. 21 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f.), przyznana, na podstawie odrębnych przepisów, pomoc pieniężna dla rodzin zastępczych oraz jednorazowa pomoc pieniężna na zagospodarowanie, udzielona usamodzielniającym się wychowankom rodzin zastępczych i wychowankom publicznych lub niepublicznych placówek opiekuńczowychowawczych (art. 21 ust. 1 pkt 24 u.p.d.o.f.), kwoty stanowiące zwrot kosztów z tytułu opieki nad dzieckiem lub osobą zależną, otrzymane na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych do tych ustaw, finansowane z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, Funduszu Pracy lub z budżetu Unii Europejskiej (art. 21 ust. 1 pkt 26b u.p.d.o.f.), stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów Prawo o szkolnictwie wyższym oraz inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (art. 21 ust. 1 pkt 39 u.p.d.o.f.), świadczenia pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników studiów doktoranckich i osób uczestniczących w innych formach kształcenia, pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz ze środków własnych szkół i uczelni przyznane na podstawie przepisów o systemie oświaty, Prawo o szkolnictwie wyższym, a także przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (art. 21 ust. 1 pkt 40 u.p.d.o.f.),
stypendia dla uczniów i studentów, których wysokość i zasady udzielania zostały określone w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, oraz stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez organizacje, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego, na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez organy statutowe, udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą Internetu, środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 3800 zł (art. 21 ust. 1 pkt 40b u.p.d.o.f.), dopłaty do: wypoczynku zorganizowanego przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii, obozów i zimowisk, w tym również połączonego z nauką pobytu na leczeniu sanatoryjnym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych i leczniczo-opiekuńczych, oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu dzieci i młodzieży do lat 18: a) z funduszu socjalnego, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz zgodnie z odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra niezależnie od ich wysokości, b) z innych źródeł do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 760 zł (art. 21 ust. 1 pkt 78 u.p.d.o.f.). Stosunkowo nowym, bo obowiązującym od dnia 1 stycznia 2007 r., elementem podatkowym wspierającym rodziny wychowujące dzieci jest tzw. ulga prorodzinna, która jest uregulowana w art. 27f u.p.d.o.f. Od 2009 r. ulga ta obejmuje nie tylko rodziców, ale również opiekunów prawnych oraz osoby pełniące funkcje rodziny zastępczej. Odliczenie to uwzględnia się w podatku dochodowym obliczonym od dochodów opodatkowanych według skali podatkowej.
Ulga jest adresowana do podatników, którzy w roku podatkowym wychowują dzieci: małoletnie, bez względu na ich wiek, jeśli otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, do ukończenia 25. roku życia uczące się lub studiujące, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach ogólnych (z wyjątkiem renty rodzinnej) lub z kapitałów pieniężnych opodatkowanych przy zastosowaniu 19-procentowej stawki podatkowej w łącznej wysokości przekraczającej 3089 zł. Odliczeniu podlega kwota stanowiąca 1/6 kwoty zmniejszającej podatek określonej w pierwszym przedziale skali, za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję rodziny zastępczej albo sprawował opiekę nad dzieckiem. Kwota odliczenia wynosi 92,67 zł miesięcznie na każde dziecko. Rocznie jest to kwota 1112,04 zł. Z przytoczonych przepisów wynika, iż system podatku dochodowego od osób fizycznych wspiera rodziny wychowujące dzieci. Jednocześnie informuję, iż obecnie nie są planowane zmiany w tym zakresie. Z poważaniem