Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego
Punktem odniesienia dla planowania polityki ekologicznej Województwa Małopolskiego była ocena: - aktualnego stanu środowiska, - realizacji opracowanego w roku 2000 Programu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata 2001-2015, - prowadzonych aktualnie działań dla poprawy stanu środowiska, - dostępnych opracowań i dokumentów.
Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego jest spójny z: - ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010, - Narodowym Planem Rozwoju na lata 2004-2006, - zobowiązaniami międzynarodowymi związanymi z wdrażaniem Dyrektyw Unii Europejskiej,
Zawartość poszczególnych rozdziałów: Rozdział 1. Informacje ogólne. Rozdział zawiera informacje dotyczące podstaw, uwarunkowań oraz metodyki opracowania. Przedstawiona jest również koncepcja i struktura opracowania. Rozdział 2. Ogólna charakterystyka województwa małopolskiego. W rozdziale przedstawiony jest obszar, zarys fizjografii oraz struktura społecznogospodarcza regionu, którego dotyczy niniejsze opracowanie. Rozdział 3. Diagnoza aktualnego stanu środowiska województwa małopolskiego z podziałem na poszczególne elementy środowiska, która stanowi podstawę do formułowania celów i kierunków działań programowych zmierzających do poprawy stanu środowiska naturalnego województwa.
Rozdział 4. Analiza realizacji Programu zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001-2015 NASZA ZIELONA MAŁOPOLSKA. Analiza realizacji programu: NASZA ZIELONA MAŁOPOLSKA została wykonana na podstawie sporządzonego przez Departament Środowiska i Rozwoju Wsi Urzędu Marszałkowskiego opracowania: Nasza Zielona Małopolska Raport.
Rozdział 5. Analiza SWOT aspekt środowiskowy. Rozdział stanowi kompendium diagnozy aktualnego stanu środowiska ukazując słabe i mocne strony oraz szanse i zagrożenia w Województwie Małopolskim. W wyniku wykonanej diagnozy stanu środowiska naturalnego województwa małopolskiego sformułowano w poniższej tabeli strategiczne czynniki, które są istotne dla przedstawionego w dalszych rozdziałach programu przy formułowaniu celów, kierunków i przedsięwzięć programowych. Są to: mocne strony, czyli zaznaczające się zjawiska, procesy pozytywne dla perspektywicznego rozwoju i poprawy stanu środowiska, które należy kontynuować i wzmacniać, słabe strony, czyli procesy, zjawiska, ograniczające możliwości rozwojowe, które należy zmniejszać i niwelować. Określono także: szanse wynikające z naturalnych warunków przyrodniczych województwa, a także wyjątkowej sytuacji, jaką stwarza możliwość korzystania ze znacznych środków pomocowych UE dla poprawy stanu środowiska zagrożenia wynikające z warunków fizjograficznych, klimatycznych, a także zaznaczającej się degradacji środowiska naturalnego przez postępującą urbanizację i niewystarczające środki finansowe na urządzenia chroniące środowisko a także ochronę wartości przyrodniczych.
Rozdział 6. Cele polityki ekologicznej w województwie i przyjęte priorytety przedstawiono cel główny i cele szczegółowe oraz określono priorytety wg wymienionych kryteriów. Strategicznym celem polityki ekologicznej państwa, a także i Województwa Małopolskiego, jest zapobieganie zagrożeniom zdrowia w środowisku i ograniczenie ryzyka dla zdrowia wynikającego z narażenia na szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiskowe. Aktualnie najważniejszymi źródłami zagrożeń zdrowia człowieka w województwie mało-polskim są: - zanieczyszczenie wód i jakość wody do picia (zwłaszcza na obszarach wiejskich), - zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, - odpady komunalne - zagrożenia naturalne susze i powodzie.
Mając zatem na względzie cele zawarte w SRWM oraz w PZPWM, celem nadrzędnym polityki ekologicznej województwa jest: Poprawa jakości życia mieszkańców województwa małopolskiego poprzez działania zmierzające do likwidacji zaniedbań w ochronie środowiska i racjonalnego gospodarowania jego zasobami Program kontynuuje politykę ekologiczną województwa określoną w Naszej Zielonej Małopolsce, szczególnie w zakresie polityki długoterminowej (poprawa stanu środowiska jest procesem długotrwałym), a także strategię krótkoterminową (zadania ciągłe lub te, których nie udało się zrealizować w latach 2001-2004)
Rozdział 7. Zadania o charakterze systemowym zakres celów i projektowanych działań o charakterze systemowym wynikających z polityki ekologicznej państwa. Wzmocnienie instytucjonalne Cel: Poprawa skuteczności działania organów administracji ds. ochrony środowiska Aktywizacja rynku do działań na rzecz środowiska Cel: Zwiększenie aktywności rynku do działań na rzecz środowiska Mechanizmy ekonomiczne i systemy finansowania Cel: Poprawa działania mechanizmów ekonomicznych w ochronie środowiska Udział społeczeństwa. Edukacja ekologiczna, dostęp do informacji i poszerzenie dialogu społecznego Cel: Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców województwa oraz poprawa dostępu do informacji o środowisku Cel: Wzrost aktywności społecznych organizacji ekologicznych Ekologizacja planowania przestrzennego Cel: Zagospodarowanie przestrzeni województwa zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju Rozwój badań i postępu technicznego. Stymulowanie innowacji Cel: Rozwój badań i postępu technicznego mających na celu poprawę stanu środowiska Współpraca międzynarodowa Cel: Rozwój współpracy międzynarodowej w dziedzinie ochrony środowiska
Rozdział 8. Strategia długoterminowa na lata 2005-2012 w zakresie ochrony i racjonalnego użytkowania zasobów przyrodniczych i poprawy jakości środowiska - przedstawiono kierunki działań w zakresie ochrony złóż surowców mineralnych, racjonalizacji zużycia materiałów, wody i energii a także energii odnawialnej, oraz poprawy jakości środowiska w poszczególnych jego elementach. Powietrze atmosferyczne Cel długoterminowy do 2012 r. Spełnienie norm jakości powietrza atmosferycznego poprzez sukcesywną redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza Hałas Cel długoterminowy do 2012 r. Podniesienie komfortu akustycznego dla mieszkańców województwa
Promieniowanie elektromagnetyczne Cel długoterminowy do 2012 r. Minimalizacja oddziaływania promieniowania niejonizującego Ochrona zasobów wodnych Cel długoterminowy do 2012 r. Osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez zapewnienie poprawy jakości wód oraz ochronę zasobów wodnych Gospodarowanie odpadami Cel długoterminowy do 2012 r. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania
Gleby Cel długoterminowy do 2012 r. Ochrona gleb przed degradacją, rekultywacja terenów zdegradowanych i poprzemysłowych Środowisko przyrodnicze Cel długoterminowy do 2012 r. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bio- i georóżnorodności. Lasy Cel długoterminowy do 2012 r. Ochrona ekosystemów leśnych
Zasoby surowców mineralnych Cel długoterminowy do 2012 r. Ochrona zasobów złóż przez oszczędne i zrównoważone gospodarowanie Zagrożenia naturalne Cel długoterminowy do 2012 r. Minimalizacja skutków występowania niekorzystnych zjawisk atmosferycznych i geodynamicznych Poważne awarie przemysłowe Cel długoterminowy do 2012 r. Ograniczanie skutków poważnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska
Rozdział 9. Program działań krótkoterminowych na lata 2005-2008 (z harmonogramem realizacji i przewidywanymi kosztami i źródłami finansowania oraz zestawieniem jednostek odpowiedzialnych za realizację) dla poszczególnych elementów środowiska w zakresie analogicznym jak w strategii długoterminowej. Powietrze atmosferyczne (PA) Cele szczegółowe: PA1. Ograniczenie przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń PA2. Ograniczenie emisji niskiej PA3. Ograniczenie emisji z procesów przemysłowych, energetyki i elektrociepłowni PA4. Zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii
Hałas (HA) Cele szczegółowe: HA1. Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców w miejscach gdzie występują poważne naruszenia standardów akustycznych w środowisku HA2. Ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja zmian klimatu akustycznego Promieniowanie niejonizujące (PN) Cele szczegółowe: PN1. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Zasoby wodne (ZW) Cele szczegółowe: ZW1. Efektywne zarządzanie zasobami wodnymi i ich racjonalne wykorzystanie W2. Ochrona zasobów i poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych ZW3. Zapewnienie mieszkańcom wody pitnej dobrej jakości
Gospodarowanie odpadami Integralną częścią Programu Ochrony Środowiska Województw Małopolskiego jest Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Małopolskiego Nr XI/125/03 w dniu 25 sierpnia 2003 r. Gleby (GL) Cele szczegółowe: GL1. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo GL2. Rekultywacja terenów zdegradowanych Środowisko przyrodnicze (SP) Cele szczegółowe: SP1. Ochrona, rozwój i uporządkowanie systemów obszarów chronionych SP2. Kształtowanie polityki zagospodarowania przestrzennego respektującego wartości przyrodnicze i krajobrazowe SP3. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów Lasy (LS) Cele szczegółowe: LS1. Zapewnienie ochronnych, gospodarczych i społecznych funkcji lasu oraz powszechnej ochrony lasów w związku z bieżącymi zagrożeniami LS2. Realizacja zrównoważonej gospodarki leśnej
Surowce mineralne (SM) Cele szczegółowe: SM1. Racjonalne gospodarowanie zasobami surowców mineralnych SM2. Ochrona złóż zasobów mineralnych, w tym obszarów perspektywicznych Zagrożenia naturalne (ZN) Cele szczegółowe: ZN1. Właściwe zagospodarowanie terenów zagrożonych powodzią oraz suszą hydrologiczną ZN2. Zwiększenie retencyjności zlewni oraz poprawa stanu technicznego urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego ZN3. Ograniczanie skutków procesów geodynamicznych Awarie przemysłowe i transport materiałów niebezpiecznych (AP) Cele szczegółowe: AP1. Zmniejszenie zagrożenia w przypadku wystąpienia awarii AP2. Bezpieczny transport substancji niebezpiecznych
Rozdział 10. Zasady zarządzania programem ochrony środowiska zasady monitorowania realizacji programu, organizacja zarządzania z uwzględnieniem zasady współpracy podmiotów odpowiedzialnych za wdrażanie programu. Właściwy system oceny realizacji Programu powinien być oparty na odpowiednio dobranych wskaźnikach presji, stanu i reakcji: - wskaźniki presji wywieranej na środowisko odnoszą się do tych form działalności, które zmniejszają ilość i jakość zasobów środowiska, - wskaźniki stanu odnoszą się do jakości środowiska i jakości jego zasobów, jako takie odnoszą się do ostatecznych celów realizacji Programu i powinny być konstruowane w sposób umożliwiający dokonanie przeglądowej oceny stanu środowiska i zmian dokonujących się w czasie; - wskaźniki reakcji pokazują w jakim stopniu społeczeństwo zainteresowane jest odpowiedzią na stan środowiska. Reakcja społeczna dotyczyć może indywidualnych i grupowych działań prowadzących do ograniczenia, opanowania lub uniknięcia negatywnego oddziaływania na środowisko i ewentualnie powstrzymanie postępującej już degradacji środowiska.
Rozdział 11. Szacunkowe zestawienie nakładów na realizację działań krótko- i długoterminowych wraz z analizą pozyskiwania środków na zadania z zakresu ochrony środowiska z różnych źródeł finansowania. Wdrażanie każdego programu jest determinowane przez środki finansowe. Dlatego też w tym rozdziale przedstawiony jest szacunek kosztów (niezbędnych nakładów finansowych) na działania prowadzące do poprawy stanu środowiska na obszarze województwa małopolskiego. Zostały one określone w rozdziałach 8 i 9 niniejszego Programu jako cele długo- i krótkoterminowe. Oszacowanie kosztów dla poszczególnych celów opracowano na podstawie: - zawartych w niniejszym Programie działań wchodzących w skład strategii wdrożeniowej zarówno dla celów krótko- i długoterminowych, - analizy wydatków inwestycyjnych i nieinwestycyjnych w latach ubiegłych, - potrzeb finansowych zgłaszanych do funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz funduszy pomocowych UE przez podmioty gospodarcze, samorządy, organizacje i stowarzyszenia, - powiatowych programów ochrony środowiska, - analizy wydatków budżetu centralnego dla województwa małopolskiego.
Potrzeby finansowe na realizacje krótkoterminowego harmonogramu Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2005-2008 Lp. Zadanie Rodzaj działania 1 Ochrona powietrza atmosferycznego 2 Ochrona przed hałasem PA1 -Ograniczenie przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń Szacunkowe potrzeby w tys. zł 3 800 PA2 -Ograniczenie emisji niskiej 4 280 000 PA3 -Ograniczenie emisji z procesów przemysłowych, 1 800 energetyki i elektrociepłowni PA4 - Zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych 1 400 źródeł energii Razem ochrona powietrza 4 287 000 HA1 -Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców w miejscach, gdzie występują poważne naruszenia 450 000 standardów akustycznych w środowisku HA2 -Ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja 5 200 zmian klimatu akustycznego Razem ochrona przed hałasem 455 200 3 Ochrona przed promieniowaniem niejonizującym PN1 -Ochrona przed polami elektromagnetycznymi 800 Razem ochrona przed promieniowaniem niejonizującym 800
4 Ochrona zasobów wodnych ZW1 -Efektywne zarządzanie zasobami wodnymi i ich 83 800 racjonalne wykorzystanie ZW2 -Ochrona zasobów i poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych 2 750 000 ZW3 -Zapewnienie mieszkańcom wody pitnej dobrej 1 350 000 jakości Razem ochrona zasobów wodnych 4 183 800 5 Gospodarowanie Harmonogram zawarty jest w Wojewódzkim Planie 807 901 odpadami Gospodarki Odpadami (WPGO) 6 Ochrona gleb GL1 -Ochrona gleb użytkowanych rolniczo 123 600 i powierzchni ziemi GL2 -Rekultywacja terenów zdegradowanych 2 100 Razem ochrona gleb 125 700 7 Ochrona przyrody 8 Ochrona lasów i łowiectwo SP1 -Ochrona, rozwój i uporządkowanie systemów 4 000 obszarów chronionych SP2 -Kształtowanie polityki zagospodarowania przestrzennego respektującego wartości przyrodnicze 500 i krajobrazowe SP3 -Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów 3 500 Razem ochrona przyrody 8 000 LS1 -Zapewnienie ochronnych, gospodarczych i społecznych funkcji lasu oraz powszechnej ochrony 10 300 lasów: w związku z bieżącymi zagrożeniami LS2 -Realizacja zrównoważonej gospodarki leśnej 6 200 Razem ochrona lasów i łowiectwo 16 500
9 Ochrona złóż kopalin stałych 10 Ochrona przed naturalnymi zagrożeniami (susze powodzie i osuwiska) 11 Ochrona przed poważnymi awariami przemysłowymi 12 Zarządzanie SM1 - Racjonalne gospodarowanie zasobami surowców 2 000 mineralnych SM2 - Ochrona złóż zasobów mineralnych, w tym 8 500 obszarów perspektywicznych Razem ochrona złóż kopalin 10 500 ZN1 - Właściwe zagospodarowanie terenów zagrożonych 800 powodzią oraz suszą hydrologiczną ZN2 - Zwiększenie retencyjności zlewni oraz poprawa stanu 900 000 technicznego urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego ZN3 - Ograniczenie skali występowania osuwisk 160 000 Razem ochrona przed naturalnymi zagrożeniami 1 060 800 AP1 - Zmniejszenie zagrożenia w przypadku wystąpienia 800 awarii AP2 - Bezpieczny transport substancji niebezpiecznych 100 Razem ochrona przed poważnymi awariami przemysłowymi 900 Realizacja programu, w tym współpraca z instytucjami 8 000 zagranicznymi i krajowymi, administracją rządową i samorządową Edukacja ekologiczna i komunikacja społeczna 8 000 Monitoring stanu środowiska, w tym bazy danych nt. emisji 38 000 zanieczyszczeń - powietrze, odpady, ścieki, hałas i in. Wdrożenie i utrzymanie systemu zarządzania i informacji o 1 400 środowisku Razem zarządzanie 48 200 Razem nakłady finansowe 11 004 301
Potrzeby finansowe na realizacje długoterminowego harmonogramu Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2009-2012 Lp. Zadanie Szacunkowe potrzeby w tys. zł 1 Ochrona powietrza atmosferycznego 4 213 000 2 Ochrona przed hałasem 1 744 800 3 Ochrona przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych 5 800 4 Ochrona zasobów wodnych 2 416 200 5 Gospodarowanie odpadami (wg WPGO) 267 000 6 Ochrona gleb i powierzchni ziemi 274 300 7 Ochrona przyrody 7 000 8 Ochrona lasów i łowiectwo 18 500 9 Ochrona zasobów surowców mineralnych 17 500 10 Ochrona przed naturalnymi zagrożeniami (powodzie, susze i osuwiska)) 339 200 11 Ochrona przed poważnymi awariami 1 600 12 Zarządzanie 51 800 Razem 9 356 700
Rozdział 12. Analiza możliwości pozyskiwania środków na zadania z zakresu ochrony środowiska z różnych źródeł finansowania Posiadanie odpowiednich środków finansowych jest niezbędnym warunkiem wdrożenia programu polityki środowiskowej. Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska pochodzić mogą z następujących źródeł: - Budżet Państwa, - Własne środki samorządu terytorialnego, - Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - Fundusze Strukturalne (ZPORR, Sektorowe Programy Operacyjne), - Fundusz Spójności, - EkoFundusz, - Program Life, - Program Rolnośrodowiskowy, - Kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach, - Komercyjne kredyty bankowe, - Własne środki inwestorów.
Prognoza pozyskania środków finansowych ze źródeł pozabudżetowych na realizację krótkoterminowego harmonogramu Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2005-2008 Lp. Źrodło finansowania Szacunkowe koszty w tys. zł 1 2 3 Środki własne samorządu terytorialnego województwo powiaty gminy Fundusze Ochrony Środowiska NFOŚiGW WFOŚiGW Powiatowe FOŚiGW Gminne FOŚiGW Fundusze Strukturalne ZPORR SPO ROL 32 000 10 000 2 000 20 000 900 000 220 000 480 000 50 000 150 000 530 000 450 000 80 000 4 Fundusz Spójności 2 500 000 5 EkoFundusz 60 000 6 Program LIFE 10 000 7 Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy EOG 70 000 8 Krajowy Program Rolnośrodowiskowy aktualnie w trakcie przyjmowania i rozpatrywania wniosków RAZEM 4 102 000