Załącznik do Uchwały Nr 70/2015 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 30.06.2015r. Raport z zakresu adekwatności kapitałowej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie według stanu na dzień 31.12.2014 roku Czerwiec, 2015 1
I Wprowadzenie Niniejszy dokument został opracowany w celu realizacji Polityki informacyjnej Podlasko- Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie w zakresie adekwatności kapitałowej oraz spełnienia nadzorczych wymogów informacyjnych. Dokument przedstawia osobom zewnętrznym, w szczególności klientom i właścicielom Banku, strategię oraz procesy Banku w zakresie zarządzania ryzykiem, informacje z zakresu struktury kapitału, narażenia na ryzyko i adekwatność kapitałową, umożliwiające ocenę stabilności finansowej Banku w celu podejmowania decyzji handlowych oraz utrzymania dyscypliny rynkowej. Dokument niniejszy stanowi uzupełnienie informacji zawartej w Rocznym Sprawozdaniu Finansowym Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie za rok obrotowy 2014. 1. Bank zgodnie z wymogami określonymi w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych w Części Ósmej dokonuje ujawnienia informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczących profilu ryzyka Banku, funduszy własnych, wymogów kapitałowych polityki w zakresie wynagrodzeń oraz innych informacji w niniejszym dokumencie zwanym według stanu na 31 grudnia 2014 r. 2. Niniejszą informację sporządzono na podstawie niżej wskazanych obowiązujących w Banku procedur wewnętrznych: 1) Polityka informacyjna Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie na 2014 rok zatwierdzona Uchwałą nr 115/2013 Zarządu Podlasko Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 13.12.2013 i Uchwałą nr 28/2014 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 20.12.2013r. 2) Instrukcja sporządzania i ogłaszania informacji dotyczących adekwatności kapitałowej Podlasko- Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie wprowadzona uchwałą Zarządu Banku nr 24/2011 z dnia 31.03.2011r. ze zmianami - I zm. 26.02.2014r. Uchwała ZB nr 12/2014, II zm. 29.12.2014r. Uchwała ZB nr 100/2014. 3. Bank w zakresie ujawnianych informacji: 1) stosuje pominięcie informacji uznanych za nieistotne - informacje nieistotne to w opinii Banku informacje, których pominięcie lub nieprawidłowe ujawnienie nie powinno zmienić lub wpłynąć na ocenę lub decyzję użytkownika opierającego się na tych informacjach przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych, 2) stosuje pominięcie informacji uznanych za zastrzeżone lub poufne Bank uznaje informacje za zastrzeżone, jeżeli ich podanie do wiadomości publicznej w opinii Banku osłabiłoby jego pozycję konkurencyjną. Bank uznaje informacje za poufne, jeśli Bank zobowiązał się wobec klienta lub innej osoby do zachowania poufności. 4. Bank informuje, że niniejsza informacja z zastrzeżeniem ust. 5 obejmuje cały zakres ujawnianych informacji określonych w Części Ósmej Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 CRR. Ujawnienia informacji w innych dokumentach przez Bank wynika z art. 434 ust. 2 CRR. 2
5. Informacje nie zawarte w niniejszym dokumencie, a objęte obowiązkiem ujawnienia zostały zawarte w następujących dokumentach: Roczne Sprawozdanie Finansowe Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie za rok obrotowy 2014, Informacja dodatkowa do sprawozdania finansowego Banku według danych na 31.12.2014 r., Sprawozdanie z działalności Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie w okresie od 01.01.2014r. do 31.12.2014r., które są dostępne w Krajowym Rejestrze Sądowym, Monitorze Spółdzielczym oraz w Podlasko- Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie. 7. Wszelkie dane liczbowe zostały wyrażone w tysiącach złotych. II Informacje ogólne 1. Bank prowadzi działalność pod nazwą: Podlasko-Mazurski Bank Spółdzielczy w Zabłudowie 2. Adres siedziby Banku: 16-060 Zabłudów, ul. Surażska 2, pow. Białostocki 3. Podlasko-Mazurski Bank Spółdzielczy w Zabłudowie jest samodzielną, samofinansującą się jednostką organizacyjną, posiadającą osobowość prawną. Bank jest wpisany w Sądzie Rejonowym w Białymstoku XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sadowego pod numerem KRS 0000128560, NIP 542-100-13-99, REGON 000493646. 4. Działalność operacyjną Bank prowadzi poprzez sieć jednostek organizacyjnych, tj.: 1) Oddziały Banku w: Białymstoku, Ełku, Czarnej Białostockiej, Zabłudowie, 2) Filie Banku w Białymstoku, 3) Bankiem zarządza czteroosobowy Zarząd. Funkcje kontrolne sprawuje Rada Nadzorcza, w której skład wchodzi siedem osób. W myśl art. 111 Prawa bankowego w miejscu wykonywania czynności, w sposób ogólnie dostępny, Bank ogłasza skład Rady Nadzorczej i Zarządu oraz teren działania Banku. III Strategia i opis procesów zarządzania ryzykiem Działania Banku oparte są na założeniach, które określa Strategia Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie na lata 2012-2016 zatwierdzona przez Radę Nadzorczą Banku dnia 18.04.2012r. Uchwałą nr 15/2012. Strategia zawiera w treści strategie zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. Dodatkowo Rada Nadzorcza Banku dnia 30.07.2013r. Uchwałą nr 12/2013 zatwierdziła Strategię zarządzania ryzykiem operacyjnym i Uchwałą nr 18/2013 Strategię zarządzania ryzykiem kredytowym. Zarządzanie ryzykiem w Banku odbywa się zgodnie z długofalowymi Politykami zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka przygotowanymi przez Zarząd Banku i zatwierdzonymi przez Radę Nadzorczą Banku. Dokumenty są zgodne z założeniami Strategii i podlegają corocznemu przeglądowi zarządczemu i weryfikacji. Przegląd i weryfikacja dokonywana jest również w przypadku występowania znaczących zmian wewnątrz lub w otoczeniu Banku. 3
Strategia zarządzania ryzykiem jest powiązana również z innymi regulacjami o charakterze strategicznym, np. Polityką kapitałową oraz Planami działania i finansowymi. Na dzień 31.12.2014r. w Banku obowiązywały niżej wymienione dokumenty: Polityka zarządzania ryzykiem kredytowym zatwierdzona Uchwałą nr 112/2013 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 13.12.2013r. i Uchwałą nr 32/2013 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 20.12.2013r. Polityka zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie zatwierdzona Uchwałą nr 111/2013 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 13.12.2013r. i Uchwałą nr 31/2013 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 20.12.2013r. Polityka zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych detalicznych zatwierdzona Uchwałą nr 76/2013 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 18.07.2013r. i zatwierdzona Uchwałą nr 19/2013 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 30.07.2013r. Polityka zarządzania ryzykiem płynności w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie zatwierdzona Uchwałą nr 14/2014 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 26.02.2014r. i Uchwałą nr 5/2014 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 11.03.2014r. Polityka zarządzania ryzykiem stopy procentowej w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie zatwierdzona Uchwałą nr 59/2013 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 06.06.2013r. i Uchwałą nr 15/2013 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 06.06.2013r. Polityka zarządzania ryzykiem operacyjnym w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie zatwierdzona Uchwałą nr 13/2013 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 06.06.2013r. i Uchwałą nr 13/2013 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 30.07.2013r. Polityka zarządzania zgodnością i ryzykiem braku zgodności w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie zatwierdzona Uchwałą nr 65/2013 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 20.06.2013 r. i Uchwałą nr 16/2013 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 30.07.2013r. Polityka kapitałowa Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie na 2014 rok zatwierdzona Uchwałą nr 113/2013 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 13.12.2013r. i Uchwałą nr 33/2013 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 20.12.2013r. Polityki zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka zawierają cele definiujące apetyt na ryzyko Banku, rozumiany jako maksymalny, akceptowalny poziom ryzyka jaki Bank może ponosić. Informacja dotycząca strategii zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka oraz cele definiujące apetyt na ryzyko mające charakter wskaźników ilościowych, w tym limitów wewnętrznych, a także założeń dotyczących zasad zarządzania ryzykiem o charakterze jakościowym zostały zawarte w: Informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego Banku według danych na 31.12.2014 r. Sprawozdaniu z działalności Banku w okresie 01.01.2014r. do 31.12.2014r. dostępnych w Krajowym Rejestrze Sądowym, Monitorze Spółdzielczym oraz w Banku. 4
IV Przyjęte rozwiązania organizacyjne w procesie zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka W procesie zarządzania ryzykiem cele strategiczne określa Rada Nadzorcza, która ocenia skuteczność działań Zarządu Banku, mających na celu zapewnienie efektywności procesu zarządzania ryzykiem. W Banku funkcjonuje zorganizowany proces zarządzania ryzykiem, w którym uczestniczą organy Banku, Komitet Kredytowy, jednostki i komórki organizacyjne, samodzielne stanowiska oraz poszczególni pracownicy. Struktura organizacyjna zarządzania ryzykiem zawarta jest w Regulaminie organizacyjnym Podlasko- Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie zatwierdzonym Uchwałą nr 27/2013 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 07.02.2013r.r. i Uchwałą nr 5/2013 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 15.02.2013r. ze zm. W poszczególnych Politykach opisano proces zarządzania ryzykiem oraz zakres zadań i odpowiedzialności uczestników procesów. W Regulaminie organizacyjnym i Politykach przypisano Członkom Zarządu Banku nadzór nad poszczególnymi ryzykami. Struktura organizacyjna Banku umożliwia skuteczne zarządzanie i kontrolę ryzyka na wszystkich poziomach zarządzania. Zmiany dokonywane w strukturze organizacyjnej Banku są uzasadnione i zaplanowane z uwzględnieniem konieczności przeprowadzenia przeglądu obowiązujących regulacji wewnętrznych w celu zapewnienia spójności wprowadzanych zmian z przepisami prawa i przyjętymi założeniami w zakresie zarządzania ryzykiem. Przegląd zarządczy przeprowadzany jest na podstawie "Instrukcji dokonywania przeglądów zarządczych w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie" zatwierdzonej Uchwałą nr 17/2012 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 02.03.2012r. i Uchwałą nr 8/2012 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 09.03.2012r. Pracownicy Banku na wszystkich szczeblach organizacyjnych mają dostęp do wewnętrznych regulacji w zakresie zarządzania ryzykiem i znają zasady oraz zakres zadań poszczególnych komórek i jednostek organizacyjnych w zakresie zarządzania ryzykiem. Instrukcje i procedury zarządzania ryzykiem obejmują pełny zakres działalności Banku. Organizacja procesu zarządzania ryzykiem umożliwia zapobieganie konfliktom interesów. Bank przyjął Zasady Ładu Korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Uchwałą nr 90/2014 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 17.12.2014r. i Uchwałą nr 30/2014 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 18.12.2014r. i następnie przyjęte Uchwałą Nr 2/2015 Zebrania Przedstawicieli Banku z dnia 16.06.2015r. Analizy poszczególnymi rodzajami ryzyka objęte są sprawozdawczością zarządczą. W Banku obowiązuje Instrukcja funkcjonowania systemu informacji kierownictwa zatwierdzona Uchwałą nr 126/2013 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 30.12.2013r. W Banku zachowana jest zasada rozdzielenia odpowiedzialności za zarządzanie obszarami działalności Banku generującymi ryzyko, monitorującymi poziom ryzyka i kontrolującymi ryzyko, przy uwzględnieniu charakteru, skali i złożoności prowadzonej działalności Banku. W strukturze organizacyjnej Banku funkcjonuje Zespół Zarządzania Ryzykiem, który zarządza poszczególnymi rodzajami ryzyka oraz adekwatnością kapitałową na poziomie Centrali Banku. 5
V Zasady polityki stosowania zabezpieczeń i ograniczania ryzyka oraz procesy monitorowania skuteczności zabezpieczeń i metod redukcji ryzyka Według stanu na dzień sprawozdawczy Bank stosował definicje należności przeterminowanych, zagrożonych oraz metody ustalania korekt wartości i rezerw w oparciu o zapisy Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie klasyfikacji ekspozycji kredytowych oraz tworzenia rezerw na ryzyko kredytowe. W Banku funkcjonuje Instrukcja prawnych form zabezpieczenia wierzytelności w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie zatwierdzona Uchwałą nr 12/2011 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 22.02.2011 r. ze zm. Instrukcja określa obowiązujące w Podlasko Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie formy, zasady i tryb przyjmowania prawnych zabezpieczeń kredytów oraz innych usług obciążonych ryzykiem kredytowym ze wskazaniem zabezpieczeń, które Bank może uwzględnić w kalkulacji wymogu kapitałowego oraz pomniejszania podstawy naliczenia rezerwy celowej. Bank podejmując decyzję o zaangażowaniu kredytowym dąży do uzyskania pełnego zabezpieczenia o jak najwyższej jakości przez cały okres kredytowania. Jakość zabezpieczenia Bank ocenia według jego płynności, aktualnej wartości rynkowej, wpływu na poziom tworzonych rezerw oraz możliwość zmniejszenia wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka kredytowego. Bank stosuje prawne formy zabezpieczeń ekspozycji kredytowych, których rodzaje i opis zawiera Instrukcja prawnych form zabezpieczania wierzytelności w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie. Najczęściej stosowane i zalecane zabezpieczenia rzeczowe i finansowe to: hipoteka na nieruchomości mieszkalnej, komercyjnej, rolnej, przewłaszczenie na zabezpieczenie, zastaw rejestrowy, kaucja, blokada środków pieniężnych, weksel in blanco. Ocena i weryfikacja wartości nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie ekspozycji kredytowej w formie hipoteki odbywa się zgodnie z Instrukcją monitoringu ekspozycji kredytowych i zabezpieczeń i Instrukcją prawnych form zabezpieczania wierzytelności w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie. Warunki przyjęcia zabezpieczenia wierzytelności Banku, w tym w formie hipoteki na nieruchomości, zawarte są przepisach wewnętrznych Banku. Ustanawiane zabezpieczenia korespondują z poziomem ryzyka, związanego z ekspozycją kredytową. Umowy dotyczące zabezpieczeń ekspozycji kredytowych są regularnie monitorowane pod kątem ekonomicznym i prawnym. Polityki i procedury bankowe zawierają zapisy dotyczące ograniczania ryzyka transakcji ekspozycji kredytowej zabezpieczonej hipotecznie wynikające z Rekomendacji S w zakresie LtV, DtI, wielkości udziału własnego. Bank dokonuje przeglądu, oceny i aktualizacji wartości zabezpieczeń obniżających podstawę tworzenia rezerw celowych w terminach obowiązujących dla przeglądu i klasyfikacji ekspozycji kredytowych. Bank tworzy rezerwy celowe dla zapewnienia bezpieczeństwa środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów. Rezerwy celowe tworzone są na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. z późn. zm. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością Banków. Zabezpieczenia umożliwiające pomniejszenie podstawy naliczenia rezerwy określa Instrukcja Zasady klasyfikacji ekspozycji kredytowych i tworzenia rezerw celowych zatwierdzona Uchwałą nr 101/2014 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 29.12.2014 r. ze zm. 6
Najczęściej stosowane w Banku formy zabezpieczenia spełniające powyższe warunki to hipoteka na nieruchomości, zastaw, przewłaszczenie. Zabezpieczenia umożliwiające zaklasyfikowanie ekspozycji do kategorii normalne określa w/w Instrukcja Zasady klasyfikacji ekspozycji kredytowych i tworzenia rezerw celowych. W Banku obowiązuje Instrukcja monitoringu ekspozycji kredytowych i zabezpieczeń zatwierdzona Uchwałą nr 113/2011 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 30.12.2011 r. Szczegółowe zasady i tryb równoważenia skutków ryzyka wynikającego z transakcji kredytowych w drodze odpowiedniej klasyfikacji ekspozycji kredytowych oraz tworzenia i utrzymywania rezerw celowych w wysokości odpowiedniej do ponoszonego ryzyka określają wewnętrzne procedury Banku. Po identyfikacji kredytu zagrożonego Bank natychmiast realizuje działania mające na celu ograniczenie ryzyka Banku z tytułu nietrafionej transakcji kredytowej oraz utworzy właściwy poziom rezerw celowych. Działania zmierzające do odzyskania wierzytelności Banku zakwalifikowanych do kategorii wątpliwe i stracone prowadzi samodzielne Stanowisko ds. restrukturyzacji i windykacji. W odniesieniu do dłużnika, od którego przysługują należności w kategorii ryzyka wątpliwe i stracone stosowane są następujące metody postępowania: - restrukturyzacja, - windykacja, - działania towarzyszące postępowaniu upadłościowemu i likwidacyjnemu. Podczas dochodzenia roszczeń od dłużników Bank wykorzystuje wszelkie instrumenty dostępne w ramach obowiązującego prawa oraz polityki Banku, egzekwując spłatę istniejącego zadłużenia, w tym w toku procesów restrukturyzacyjnych lub windykacyjnych. Wybór metody postępowania wobec dłużnika każdorazowo uzależniony jest od aspektów ekonomicznych, związanych z dochodzeniem długu (minimalizacja strat Banku z tytułu powstania kredytu trudnego) oraz przewidywanego okresu odzyskania należności Banku. Łączne ryzyko portfela kredytowego jest uzależnione od wielkości i ilości pojedynczych zaangażowań, prawdopodobieństwa ich niespłacenia i współzależności między nimi. Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczej transakcji kredytowej polega na ustaleniu: ryzyka wynikającego z sytuacji ekonomiczno-finansowej kredytobiorcy; ryzyka związanego z zawieraną transakcją kredytową; powiązań kapitałowych lub organizacyjnych podmiotu, w szczególności poprzez określenie jego akcjonariuszy, udziałowców, wspólników, członków ich organów oraz podmiotów, których klient jest akcjonariuszem, udziałowcem/wspólnikiem, wysokości łącznego zaangażowania Banku w stosunku do podmiotów powiązanych z nim kapitałowo lub organizacyjnie, ryzyka związanego z transakcją kredytową w trakcie jej trwania. VI Opis systemów raportowania i pomiaru poszczególnych rodzajów ryzyka Do głównych zadań w zakresie zarządzania ryzykiem w Banku należy: dostarczanie informacji na temat ryzyka i jego profilu, stosowanie działań profilaktycznych redukujących ryzyko i jego skutki, monitorowanie dopuszczalnego poziomu ryzyka, w tym nowych norm płynnościowych, określonych w Pakiecie CRD IV/CRR, 7
szacowanie wymogów kapitałowych na pokrycie poszczególnych rodzajów ryzyka, zgodnie z rozporządzeniem 575/2013 UE, analiza pokrycia wymogów kapitałowych funduszami własnymi, uwzględnienie efektów pomiaru ryzyka w metodach szacowania wymogów kapitałowych, agregacja procesów szacowania wymogów kapitałowych z procesami zarządzania ryzykiem w Banku, raportowanie wyników oceny ryzyk oraz adekwatności kapitałowej Zarządowi i Radzie Nadzorczej Banku, audyt skuteczności zarządzania ryzykiem w Banku, wykorzystywanie przez Zarząd i Radę Nadzorczą wyników kontroli wewnętrznej i audytu do bieżącego zarządzania oraz nadzoru nad zarządzaniem Bankiem. Na proces zarządzania ryzykiem bankowym składają się następujące czynności: gromadzenie informacji, identyfikację i ocenę ryzyka, limitowanie ryzyka, pomiar i monitorowanie ryzyka, raportowanie, redukcja ryzyka - działania zapobiegawcze. Zarządzanie ryzykami Bank realizuje w oparciu o opracowane w formie pisemnej i zatwierdzone przez Zarząd wewnętrzne strategie i procedury, które odnoszą się do identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli poszczególnych ryzyk: ryzyko kredytowe, ryzyko koncentracji, ryzyko płynności, ryzyko stopy procentowej, ryzyko walutowe, ryzyko operacyjne, ryzyko braku zgodności. Inne rodzaje ryzyka takie jak kapitałowe, wyniku finansowego, ryzyko cyklu gospodarczego, ryzyko strategiczne, ryzyko utraty reputacji, ryzyko rezydualne, ryzyko modeli identyfikowane są w ramach oceny adekwatności kapitałowej. 1. Ryzyko kredytowe i ryzyko koncentracji Udzielanie kredytów należy do operacji bankowych obarczonych ryzykiem. Zarządzanie ryzykiem kredytowym ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa prowadzonej przez Bank działalności kredytowej poprzez zapewnienie właściwej jakości oceny ryzyka kredytowego i efektywności podejmowania decyzji kredytowych, jak również skutecznego procesu monitorowania zaangażowania kredytowego wobec pojedynczego klienta oraz całego portfela kredytowego Banku. Zarządzanie ryzykiem kredytowym prowadzone jest w dwu aspektach: ryzyka pojedynczej transakcji, łącznego ryzyka kredytowego. 8
Ryzyko kredytowe pojedynczej transakcji zależy od wysokości i prawdopodobieństwa wystąpienia straty z tytułu udzielonego kredytu/ gwarancji/ poręczenia. Zasady zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego obejmują działania polegające na: Monitorowaniu koncentracji zaangażowań Banku wobec: pojedynczych podmiotów oraz podmiotów powiązanych kapitałowo lub/i organizacyjnie, podmiotów z tej samej branży/sektora gospodarczego, zaangażowań zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczenia, zaangażowań w jednorodny produkt finansowy. Monitorowaniu sumy dużych zaangażowań, Monitorowaniu ekspozycji zagrożonych, ich struktury, czynników ryzyka oraz analizie migracji ekspozycji zagrożonych pomiędzy kategoriami kredytów, Monitorowaniu adekwatności dokonywanych odpisów i wielkości tworzonych rezerw na należności zagrożone w porównaniu do ich poziomu i wielkości wyniku finansowego, Analizie skuteczności przyjmowanych zabezpieczeń ekspozycji kredytowych, Kształtowaniu zróżnicowanej pod względem ryzyka struktury portfela, Przeprowadzaniu testów warunków skrajnych. Zasady i tryb postępowania przy zawieraniu transakcji z osobami wewnętrznymi reguluje Regulamin zawierania transakcji kredytowych oraz prowadzenia rachunków bankowych z osobami i podmiotami, o których mowa w art. 79 i 79a ustawy Prawo Bankowe zatwierdzony Uchwałą nr 14/2010 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 30.04.2010r. i zatwierdzony Uchwałą nr 12/2015 Rady Nadzorczej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 15.12.2011r. Bank prowadzi pomiar niżej wymienionych limitów zewnętrznych i wewnętrznych ograniczających ryzyko kredytowe: Lp. Wyszczególnienie Globalne wskaźniki ostrożnościowe w % 1 Udział kredytów w aktywach (%) 2 Udział kredytów preferencyjnych w kredytach (%) 3 Udział kredytów zagrożonych w kredytach ogółem(%) 4 Udział kredytów udzielonych dla przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni w kredytach brutto (%) Dodatkowo analizowane są poniższe wskaźniki: Lp. Wyszczególnienie Wskaźniki jakości wg klas ryzyka w % 1 Udział kredytów normalnych w kredytach ogółem 2 Udział kredytów pod obserwacją w kredytach ogółem 3 Udział kredytów poniżej standardu w kredytach ogółem 4 Udział kredytów wątpliwych w kredytach ogółem 5 Udział kredytów straconych w kredytach ogółem Wskaźniki jakości wg grup klientów w % 6 Należności od przedsiębiorców prywatnych spółek i spółdzielni 7 Należności od przedsiębiorców indywidualnych 8 Należności od rolników indywidualnych 9 Należności od osób prywatnych 9
Wskaźniki jakości portfela wg produktów w % 10 Wskaźnik ryzyka należności z tytułu kredytów w rachunkach bieżących [%] 11 Wskaźnik ryzyka należności z tytułu kredytów w ROR %] 12 Wskaźnik ryzyka należności z tytułu kredytów gotówkowych [%] 13 Wskaźnik ryzyka należności z tytułu kredytów obrotowych [%] 14 Wskaźnik ryzyka należności z tytułu kredytów inwestycyjnych [%] 15 Wskaźnik ryzyka należności z tytułu kredytów udzielonych na pozostałe cele [%] 16 Wskaźnik ryzyka należności z tytułu kredytów na nieruchomości [%] W celu ograniczenia poziomu ryzyka detalicznych ekspozycji kredytowych Bank wyznaczył i monitoruje limity wewnętrzne: udział portfela detalicznych ekspozycji kredytowych w kredytach ogółem, udział portfela zagrożonych detalicznych ekspozycji kredytowych w kredytach detalicznych ogółem, udział kredytów gotówkowych w kredytach detalicznych ogółem. Wprowadzono i monitoruje się limity zaangażowania w dłużne papiery wartościowe: limit zaangażowania w dłużne papiery wartościowe z wyłączeniem papierów emitowanych przez Skarb Państwa oraz Narodowy Bank Polski, jednostkowy limit zaangażowania w dłużne papiery wartościowe w stosunku do: jednego podmiotu sektora budżetowego, jednego podmiotu niefinansowego, sumy zaangażowań w dłużne papiery wartościowe innych banków. Bank przeprowadza analizę ryzyka ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie, która zawiera miedzy innymi: analizę LtV i DtI, analizę wykorzystania limitów, testy warunków skrajnych. Bank do analizy wykorzystuje niżej przedstawione rodzaje limitów ostrożnościowych: Lp. Rodzaj limitu 1 Udział zagrożonych EKZH w EKZH ogółem 2 Udział zagrożonych EKZH indywidualnie istotnych w EKZH indywidualnie istotnych ogółem 3 Udział EKZH w kredytach ogółem 4 Udział EKZH zabezpieczonych na nieruchomości mieszkaniowej w portfelu kredytowym 5 Udział EKZH zabezpieczonych na nieruchomości mieszkaniowej w portfelu EKZH 6 Udział EKZH zabezpieczonych na nieruchomości komercyjnej w portfelu kredytowym 7 Udział EKZH zabezpieczonych na nieruchomości komercyjnej w portfelu EKZH 8 Udział EKZH o terminie zapadalności powyżej 10 lat w portfelu kredytowym 9 Udział inwestycyjnych EKZH w kredytach ogółem 10 Udział detalicznych EKZH w portfelu EKZH 11 Udział indywidualnie istotnych EKZH w kredytach ogółem 12 Udział indywidualnie istotnych EKZH w EKZH ogółem EKZH - ekspozycje kredytowe zabezpieczone hipotecznie 10
Analiza ryzyka kredytowego i ryzyka koncentracji przekazywana jest w ramach informacji zarządczej raz w miesiącu do Zarządu Banku i raz na kwartał do Rady Nadzorczej Banku. Analiza ryzyka portfela ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie sporządzana jest raz na pół roku. Bank wykorzystując w/w dąży do ograniczania i zmniejszania poziomu ryzyka kredytowego. Badaniu podlega dywersyfikacja ryzyka kredytowego mierzona jako odpowiednie rozproszenie posiadanych aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem. 2. Koncentracja zaangażowań Bank ustala i monitoruje limity koncentracji. Zasady ustalania i aktualizowania limitów wewnętrznych oraz ich monitorowanie i raportowanie zawarte są w Instrukcji ustalania i monitorowania limitów koncentracji zaangażowań w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie zatwierdzonej Uchwałą nr 40/2013 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 21.03.2013r. W Banku są przestrzegane i monitorowane wewnętrzne i nadzorcze normy ostrożnościowe. Rodzaje limitów przedstawiają poniższe tabele: Opis limitu Limit wobec każdego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, gdy żaden z nich nie jest powiązany z Bankiem Limit dużych zaangażowań - suma zaangażowań Banku wobec podmiotów lub grup podmiotów powiązanych kapitałowo i organizacyjnie równych lub przekraczających 10% funduszy własnych Banku Limit sumy kredytów, pożyczek, gwarancji bankowych, poręczeń i innych zobowiązań pozabilansowych udzielonych Członkom Zarządu lub Rady Nadzorczej Banku, osobom zajmującym stanowiska kierownicze w Banku ( osoby wewnętrzne ) oraz podmiotom powiązanym z nimi kapitałowo lub organizacyjnie Opis limitu Zaangażowania banku wobec innego banku krajowego, instytucji kredytowej, banku zagranicznego lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, składających się z co najmniej jednego banku krajowego, instytucji kredytowej lub banku zagranicznego. Limity koncentracji zaangażowań w dłużne papiery wartościowe z wyłączeniem papierów emitowanych przez Skarb Państwa oraz Narodowy Bank Polski. Opis limitu Limit zaangażowania w dłużne papiery wartościowe Jednostkowy limit zaangażowania w dłużne papiery wartościowe w stosunku do: - jednego podmiotu sektora budżetowego - jednego podmiotu niefinansowego Limit sumy zaangażowań w dłużne papiery wartościowe innych banków 11
Bank ustalił i bada limity maksymalnego zaangażowania w jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. Opis limitu Limit zaangażowania w jednostki uczestnictwa pojedynczego funduszu inwestycyjnego Limit zaangażowania w jednostki uczestnictwa funduszu inwestycyjnego zaliczanych grupy obligacji komercyjnych Maksymalne zaangażowanie w jednostki uczestnictwa we wszystkich funduszach inwestycyjnych Limity wewnętrzne koncentracji zaangażowań obciążonych ryzykiem kredytowym (branża/sektor gospodarczy, rodzaj zabezpieczenia, instrument finansowy) Opis limitu I. Łączne zaangażowanie Banku w podmioty tej samej branży/ tego samego sektora gospodarczego - rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo - przetwórstwo przemysłowe - budownictwo - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle - pozostałe branże II Łączne zaangażowanie w jeden rodzaj instrumentu finansowego III - kredyty obrotowe - kredyty inwestycyjne rolników indywidualnych o terminie zapadalności do 10 lat - kredyty inwestycyjne pozostałe o terminie zapadalności do 10 lat - kredyty inwestycyjne o terminie zapadalności powyżej 10 lat - kredyty w rachunku bieżącym i ror - kredyty detaliczne wg Rekomendacji T - kredyty detaliczne wg Rekomendacji T i S - kredyty hipoteczne z wyłączeniem detalicznych - udzielone zobowiązania pozabilansowe Łączne zaangażowanie w jeden rodzaj zabezpieczenia - hipoteka na nieruchomości komercyjnej - hipoteka na nieruchomości mieszkalnej - weksel własny in blanco - przewłaszczenie rzeczy ruchomych /cesja z ubezpieczenia - zastaw rejestrowy - przelew (cesja) wierzytelności - pozostałe rodzaje zabezpieczeń, Bank bada istotność ryzyk wynikających z zaangażowań kredytowych odnoszących się do: 1. koncentracji dużych zaangażowań, 2. koncentracji w sektor gospodarki, 3. koncentracji przyjętych form zabezpieczenia ekspozycji kredytowych, 4. koncentracji zaangażowań w jednorodny instrument finansowy. 12
Przepisy wewnętrzne Banku regulujące zarządzanie ryzykiem kredytowym i koncentracją zaangażowań: Strategia zarządzania ryzykiem kredytowym, Polityka zarządzania ryzykiem kredytowym, Polityka zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie, Polityka zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych detalicznych, Instrukcja zarządzania ryzykiem kredytowym, Instrukcja zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie, Instrukcja ustalania i monitorowania limitów koncentracji zaangażowań w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie. W/w podlegają niezależnej weryfikacji w ramach przeglądu zarządczego przeprowadzanego raz w roku. Zmiany wprowadzane są na bieżąco w przypadku zmian w przepisach zewnętrznych. 3. Ryzyko płynności Obowiązująca w Banku Polityka zarządzania ryzykiem płynności uwzględnia cele ujęte w Strategii działania Banku zawierającej Strategię zarządzania ryzykiem. W Strategii działania jednoznacznie został zdefiniowany cel operacyjny, którym jest umocnienie pozycji płynności oraz doskonalenie zarządzania aktywami i pasywami. Politykę opracowano w oparciu o wytyczne wynikające z Ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. z późniejszymi zmianami, Uchwały Nr 386/2008 KNF z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności, Rekomendacji P, która definiuje wymagania jakościowe dotyczące systemu monitorowania płynności finansowej banków, Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych (w obowiązującym zakresie), innych aktów prawnych. Polityka obejmuje zasady zarządzania ryzykiem płynności w ujęciu bieżącym, krótko, średnio i długoterminowym, określa profil i akceptowalny poziom tolerancji ryzyka płynności, a także działania jakie będą podejmowane w celu minimalizacji tego ryzyka. Bank realizując tę Politykę identyfikuje zjawiska wywierające największy wpływ na płynność. Bank posiada plan awaryjny utrzymania płynności finansowej. Zasady zarządzania płynnością finansową zawarte są w Instrukcji funkcjonowania systemu zarządzania płynnością finansową w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie. Płynność rozpatrywana jest w następujących horyzontach czasowych: płynność bieżąca zdolność wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie 7 kolejnych dni; płynność krótkoterminowa - zdolność wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie 30 kolejnych dni; płynność średnioterminowa - zapewnienie wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie powyżej 1 miesiąca i do 12 miesięcy; płynność długoterminowa - monitorowanie możliwości wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie powyżej 12 miesięcy. Podstawowym celem zarządzania płynnością finansową Banku jest dążenie do wzrostu stabilnych źródeł finansowania, utrzymanie bezpiecznego poziomu aktywów płynnych, co zapewnia wykonanie wszystkich zobowiązań pieniężnych zgodnie z ich terminami wymagalności oraz utrzymanie odpowiedniego poziomu wskaźników płynnościowych. 13
Cele operacyjne zarządzania płynnością wspomagające cel podstawowy to: wydłużenie średniego terminu wymagalności przyjmowanych depozytów, w szczególności poprzez pozyskiwanie środków obcych stabilnych, co pozwoli otwierać po stronie aktywnej pozycje o dłuższym horyzoncie czasowym, dążenie do takiego konstruowania produktów depozytowych, aby zapewnić optymalne źródła finansowania uwzględniając przyjęte przez Bank limity koncentracji, kształtowanie pożądanej i efektywnej struktury bilansu oraz zobowiązań pozabilansowych, optymalizacja realizowanego dochodu przy równoczesnym zachowaniu pełnego bezpieczeństwa płynności, umocnienie pozycji płynności Banku, wypracowanie i utrzymanie parametrów ograniczających ryzyko płynności, zapobieganie wystąpieniu sytuacji kryzysowej oraz określenie rozwiązań umożliwiających jej przetrwanie, co oznacza opracowanie realnego planu awaryjnego. Bank dokonuje identyfikacji zagrożeń związanych z ryzykiem utraty płynności oraz niebezpieczeństwem ukształtowania się nadzorczych miar płynności i obowiązujących limitów wewnętrznych. Bank prowadzi pomiar niżej wymienionych limitów zewnętrznych i wewnętrznych ograniczających ryzyko płynności finansowej: Poniżej rodzaje przyjętych limitów. Lp. Wyszczególnienie A. Wskaźniki płynności 1 Wskaźnik płynności krótkoterminowej do 1 miesiąca 2 Wskaźnik płynności do 3 miesięcy 3 Wskaźnik płynności do 6 miesięcy 4 Wskaźnik płynności do 1 roku 5 Wskaźnik płynności do 2 lat 6 Wskaźnik płynności do 5 lat 7 Wskaźnik płynności powyżej 5 lat B. Wskaźniki zabezpieczenia płynności 8 Kredyty / Aktywa ogółem [%] 9 Kredyty/Depozyty [%] 10 Zobowiązania pozabilansowe udzielone / Aktywa ogółem [%] C. Wskaźniki stabilności bazy depozytowej 11 Depozyty stabilne / Aktywa ogółem [%] 12 Depozyty niestabilne / Aktywa ogółem [%] 13 Procentowy udział największych deponentów w depozytach klientów ogółem [%] 14 Zobowiązania wobec sektora finansowego / Aktywa ogółem [%] 15 Kredyty i pożyczki otrzymane od sektora finansowego / Aktywa ogółem [%] 16 Wskaźnik osadu ogółem[%] D. Wskaźniki finansowania aktywów 17 Depozyty od Banków / Aktywa ogółem [%] 18 Depozyty / Kredyty, skupione wierzytelności i zrealizowane gwarancje [%] 19 Depozyty / Kredyty i zobowiązania pozabilansowe udzielone [%] 20 Depozyty stabilne / Kredyty, skup. wierzytelności i zreal. gwarancje [%] 21 Depozyty stabilne / Kredyty i zobowiązania pozabilansowe udzielone [%] 14
E. Współczynniki miar nadzorczych 23 M1 Luka płynności krótkoterminowej 24 M2 Współczynnik płynności krótkoterminowej 25 M3 Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi 26 M4 Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami obcymi stabilnymi Obowiązuje również Limit stanu gotówki wyliczany na każdy miesiąc. Wykonanie limitów wskazuje na bezpieczny poziom ryzyka płynności finansowej. Miary nadzorcze osiągają akceptowalny poziom. Przepisy wewnętrzne Banku regulują: zasady postępowania w przypadku przekroczenia limitów wewnętrznych do 10% i powyżej 10% dopuszczalnego limitu oraz przekroczenia limitów ostrożnościowych dotyczących norm określonych przepisami obowiązującego prawa, plan awaryjny utrzymania płynności finansowej, scenariusze przeprowadzania testów warunków skrajnych, które podlegają regularnej weryfikacji w ramach przeglądu zarządczego. Kontrola i monitoring płynności służą zapobieganiu wystąpienia ryzyka. Polegają one na stałej obserwacji pozycji płynności Banku. Zespół Zarządzania Ryzykiem w trybie określonym w Instrukcji funkcjonowania systemu zarządzania płynnością finansową w Banku monitoruje: codzienną sytuację płynnościową Banku, każdego dnia nadzorcze miary płynności zgodnie z postanowieniami Uchwały Komisji Nadzoru Finansowego Nr 386/2008 KNF z dnia 17.12.2008 r., poziom limitów ograniczających ryzyko płynności raz w miesiącu. 4. Ryzyko stopy procentowej Bank posiada Politykę zarządzania ryzykiem stopy procentowej Celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest: zidentyfikowanie podstawowych zagrożeń związanych z ryzykiem a jednocześnie zastosowanie takich metod zarządzania, które mają na celu eliminację/redukcję zagrożeń wpływających na poziom ryzyka stopy procentowej, utrzymywanie zmienności wyniku odsetkowego na poziomie nie zagrażającym bezpieczeństwu finansowemu Banku, zmniejszenie poziomu ryzyka bazowego, Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej w Banku ma charakter: skonsolidowany oznacza to, że obejmuje ono łącznie wszystkie jednostki i komórki organizacyjne Banku, całościowy uwzględniane są przy analizie wszystkie istotne dla Banku rodzaje ryzyka stopy procentowej w powiązaniu z innymi rodzajami ryzyk bankowych. W Banku obowiązuje Instrukcja zarządzania ryzykiem stopy procentowej w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie. Pomiar ryzyka stopy procentowej obejmuje wszystkie oprocentowane pozycje bilansowe i pozabilansowe zarządzane przez jednostki i komórki organizacyjne Banku. W ramach ryzyka stopy procentowej wyróżnia się następujące kategorie: ryzyko przeszacowania (ryzyko niedopasowania terminów przeszacowania), ryzyko bazowe, ryzyko opcji klienta, ryzyko krzywej dochodowości. 15
Najważniejsza część ryzyka stopy procentowej w Banku związana jest z ryzykiem przeszacowania oraz ryzykiem bazowym, gdyż według obserwacji historycznych, w największym stopniu wpływa na poziom zmian wyniku odsetkowego. Ryzyko opcji klienta bada się na dwóch poziomach: w ramach opracowywania nowych produktów lub zmian w już obowiązujących regulacjach, tak by uniknąć zawierania zobowiązań zbyt ryzykownych dla Banku, poprzez analizę wykorzystania opcji klienta, na podstawie zrywalności depozytów oraz spłat kredytów przed terminem umownym. Ryzyko krzywej dochodowości występuje w sytuacji angażowania się Banku w instrumenty rynku finansowego aktywne i pasywne z terminami przeszacowania powyżej 3 miesięcy. Do pomiaru stopnia narażenia Banku na ryzyko stopy procentowej stosuje się: metodę luki podstawowe narzędzie analityczne, metodę symulacji zmian wyniku odsetkowego, analizę podstawowych wskaźników związanych z ryzykiem stopy procentowej, metodę szacowania zmian wartości ekonomicznej banku. W celu ograniczenia ryzyka stopy procentowej wprowadzono następujące rodzaje limitów: niedopasowania (luki) w przedziałach przeszacowania, maksymalnej zmiany wyniku odsetkowego w okresie 12 m-cy od daty analizy na skutek występującego w Banku ryzyka przeszacowania i ryzyka bazowego, przy założeniu szokowej zmiany stóp procentowych, maksymalnej zmiany wartości ekonomicznej banku, przy założeniu szokowej zmiany stóp procentowych, maksymalnej straty z tytułu odwrócenia krzywej dochodowości, związane z wykorzystaniem opcji klienta, minimalnej rozpiętości pomiędzy marżą odsetkową i marżą graniczną. Przepisy wewnętrzne Banku w ramach monitorowania ryzyka regulują: monitorowanie i raportowanie w zakresie ryzyka stopy procentowej, system limitów metodyka przeprowadzania testów warunków skrajnych, zasady wprowadzania nowych produktów, wpływ ryzyka stopy procentowej na ryzyko związane z portfelem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie, sposoby zabezpieczania się przed ryzykiem stopy procentowej, zasady ograniczania ryzyka pozycji o nieokreślonym terminie wymagalności. Obowiązujący system limitów: Opis limitu Limit wskaźnika: luka skumulowana / wartość bilansowa aktywów Limit na zmianę wyniku odsetkowego z tyt. ryzyka przeszacowania i bazowego w relacji do funduszy własnych [+/- 200 p.b.] Limit na zmianę wartości ekonomicznej banku w relacji do funduszy własnych [+/- 200 p.b.] Limit na rozpiętość pomiędzy marżą odsetkową a marżą graniczną [min] Limit luki niedopasowania w przedziale powyżej 1 roku do 2 lat w relacji do funduszy własnych Limit luki niedopasowania w przedziale powyżej 2 do 5 lat w relacji do funduszy własnych Limit luki niedopasowania w powyżej 5 lat w relacji do funduszy własnych Limit strat z tytułu ryzyka opcji klienta w relacji do funduszy własnych Limit strat z tytułu aktywów i pasywów z terminami przeszacowania powyżej 3 miesięcy - ryzyko krzywej dochodowości 16
5. Ryzyko walutowe Bank monitoruje poziom ryzyka walutowego na podstawie zasad opisanych w Instrukcji zarządzania ryzykiem walutowym w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie. Ograniczenie ekspozycji na ryzyko walutowe prowadzi się przy pomocy: miar pozycyjnych określających wartość otwartych pozycji walutowych Banku, miar zmienności odzwierciedlających rozproszenie zmian kursów walutowych, miar wrażliwości obrazujących wpływ rynkowych czynników ryzyka na zmienność kursów walutowych, miary zagrożenia określającej potencjalną stratę na skutek niekorzystnego kształtowania się kursów walutowych, której przekroczenie w danym okresie, może nastąpić z założonym prawdopodobieństwem. Zarządzanie ryzykiem walutowym Banku odbywa się w ramach limitów: 1) limit VAR (LVAR) stanowiący maksymalny akceptowany przez Bank poziom VAR, 2) limit pozycji walutowej całkowitej Banku (LPC), 3) nocny limit wysokości pozycji walutowej netto w walutach: USD, EUR, GBP odpowiadający sumie operacji otwartych i nie zamkniętych na koniec danego dnia roboczego w każdej walucie obcej oddzielnie (LN). Bank wylicza wymóg kapitałowy na ryzyko walutowe. Na koniec 2014 roku poziom wykorzystania limitu nadzorczego nie obligował Banku do tworzenia wymogu kapitałowego na pokrycie ryzyka walutowego. Z uwagi na znikomy udział pozycji walutowych w sumie bilansowej Banku ryzyko stopy procentowej pozycji walutowych jest nieistotne i wobec tego pomijane. W przypadku, gdy pozycje walutowe będą stanowiły min. 5% sumy bilansowej Banku zostaną opracowane szczegółowe zasady pomiaru, raportowania i kontroli ryzyka stopy procentowej dla walut obcych. Bank nie stosował wewnętrznych modeli w pomiarze ryzyka rynkowego. 6. Ryzyko operacyjne W zarządzaniu ryzykiem operacyjnym za szczególnie istotne uznaje się wypełnienie zapisów Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r., poz. 1376), Rekomendacji M i dotyczącej zarządzania ryzykiem operacyjnym w bankach, stanowiącej załącznik do uchwały Nr 8/2013 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 8 stycznia 2013 r. (Dz. Urz. KNF z 2013 r., poz.6) oraz Rekomendacji D. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym w Podlasko-Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie odbywa się w sposób zapewniający realizację zapisów Uchwały Nr 258/2011 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 4 października 2011 roku w sprawie szczegółowych zasad funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz szczegółowych warunków szacowania przez banki kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego oraz zasad ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w banku. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym odbywa się na płaszczyźnie rozwiązań systemowych, jak i bieżącego zarządzania tym ryzykiem. Bieżące zarządzanie ryzykiem operacyjnym realizowane jest przez każdą jednostkę / komórkę organizacyjną Banku. Ryzyko operacyjne rozumiane jest jako ryzyko poniesienia straty wynikające z niedostosowania lub zawodności wewnętrznych procesów, ludzi i systemów technicznych lub zdarzeń zewnętrznych. 17
W zakres ryzyka operacyjnego wchodzi ryzyko prawne oraz ryzyko błędu modeli, w przypadku jego zidentyfikowania zgodnie z instrukcją ICAAP, Zdarzenie ryzyka operacyjnego zdefiniowano jako działanie lub zdarzenie wewnętrzne lub zewnętrzne związane z działalnością Banku, będące następstwem wystąpienia jednego lub więcej czynników ryzyka operacyjnego, które może skutkować powstaniem strat z tytułu ryzyka operacyjnego, Bank bada straty z tytułu ryzyka operacyjnego, kluczowe wskaźniki ryzyka (KRI) i określa profil ryzyka operacyjnego, apetyt na ryzyko, tolerancję na ryzyko. Celem nadrzędnym w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym jest: utrzymanie narażenia Banku na ryzyko operacyjne na akceptowalnym przez Zarząd i Radę Nadzorczą Banku, bezpiecznym dla działania i rozwoju Banku poziomie, poprzez akceptowalny poziom ryzyka rozumie się w zakresie realizacji niniejszej strategii utrzymanie poziomu rocznej straty operacyjnej netto w wysokości objętej limitami. Cele szczegółowe to: zapewnienie świadomości występowania ryzyka operacyjnego obciążającego Bank na wszystkich szczeblach zarządzania, wdrożenie i systematyczna weryfikacja procesów zapobiegania oraz zmniejszania skutków ryzyka, odpowiednio do rodzaju ryzyka i jego możliwego wpływu na wynik finansowy Banku, zapewnienie opłacalności stosowania wybranych metod ograniczania ryzyka, odpowiednio do skali działania Banku i wielkości ryzyka. Bank analizuje potrzeby związane z zarządzaniem ryzykiem operacyjnym i wprowadza odpowiednie zmiany organizacyjne, mające na celu minimalizację ryzyka operacyjnego. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym Banku ukierunkowane jest na: działania prewencyjne, osłabianie i niwelowanie skutków zaszłych. Zarządzanie ryzykiem jest ukierunkowane ze szczególną uwagą na możliwość powstania dwóch klas zdarzeń: o wysokiej częstotliwości występowania, ale generujących niewielkie straty, o niskiej częstotliwości występowania, ale generujących duże straty. W zakresie części ryzyka operacyjnego obejmującego ryzyko prawne i ryzyko braku zgodności, zarządzanie ukierunkowane jest na stałe dążenie do minimalizowania skutków nieprzestrzegania zewnętrznych i wewnętrznych regulacji prawnych, a także właściwą ochronę interesów Banku poprzez stałe aktualizowanie i dostosowywanie procedur bankowych, kontrolę ich przestrzegania, wsparcie informatyczne, szkolenia, a także korzystanie z zewnętrznego wsparcia prawnego. W zakresie zarządzania ryzykiem prawnym i braku zgodności stosowane są: regulacje wewnętrzne dotyczące ryzyka braku zgodności, regulacje wewnętrzne dotyczące polityki kadrowej, regulacje wewnętrzne dotyczące rozpatrywania skarg i reklamacji, inne regulujące w swoim zakresie zagadnienia norm etycznych i zgodności prawnej. W zakresie części ryzyka operacyjnego obejmującego ewentualne ryzyko modeli metody zarządzania ukierunkowane będą na: dążenie do stosowania prostych arkuszy kalkulacyjnych, monitoring incydentów ryzyka i strat w ramach rejestrów ryzyka operacyjnego, walidację i administrowanie w ramach corocznych przeglądów zarządczych i badanie w ramach audytów wewnętrznych. 18
Proces zarządzania ryzykiem operacyjnym odbywa się wg następujących etapów: identyfikacja i analiza, ocena ryzyka, analiza dostępnych środków ograniczania ryzyka, wybór środków ograniczania ryzyka, akceptowanie poziomu, wdrożenie wybranych środków ograniczania, monitorowanie ryzyka i kontrola. Bank analizuje ryzyko operacyjne spółki zależnej. Bank ustalił i monitoruje limity na poszczególne incydenty ryzyka operacyjnego i wskaźniki KRI. Ustalono limit na koszty wynikające z ryzyka operacyjnego w wysokości 15% podstawowego wymogu kapitałowego. Bank wprowadził scenariusze przeprowadzania testów warunków skrajnych. Testy są przeprowadzane systematycznie. Sprawozdawczość w zakresie ryzyka operacyjnego objęta jest systemem informacji kierownictwa. Zespół Audytu Wewnętrznego po zakończeniu każdego roku sporządza informację z oceny efektywności, adekwatności i skuteczności funkcjonującego systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz niezależną ocenę przeglądu zarządczego. 7. Ryzyko braku zgodności W Banku funkcjonuje Polityka zarządzania zgodnością i ryzykiem braku zgodności w Podlasko- Mazurskim Banku Spółdzielczym w Zabłudowie, która stanowi wykonanie postanowień Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2002, Nr 72, poz.665, z późn. zm.), Uchwały nr 258/2011 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 4 października 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz szczegółowych warunków szacowania przez banki kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego oraz zasad ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w banku (Dz. Urz. KNF Nr 11, poz. 42), Rekomendacji H, dotyczącej systemu kontroli wewnętrznej w bankach, wydanej przez Komisję Nadzoru Finansowego w 2011 roku i Rekomendacji M, dotyczącej zarządzania ryzykiem operacyjnym w bankach, wydanej przez Komisję Nadzoru Finansowego w 2013 roku. Pojęcie zgodności rozumiane jest jako zapewnianie zgodności wewnętrznych aktów prawnych Banku z przepisami prawa, przestrzeganie przepisów prawa oraz regulacji wewnętrznych, a także przestrzeganie przyjętych przez Bank standardów postępowania. Natomiast ryzyko braku zgodności jest to ryzyko sankcji prawnych bądź regulaminowych, strat finansowych lub utraty dobrej reputacji, na jakie jest narażony Bank w wyniku nie stosowania się do przepisów prawa, ustaw, rozporządzeń bądź przyjętych przez Bank standardów i zasad postępowania. Polityka uwzględnia zagadnienie konfliktu interesów (okoliczności mogące doprowadzić do powstania sprzeczności między interesem Banku, osoby powiązanej z Bankiem i obowiązkiem działania przez Bank w sposób rzetelny, z uwzględnieniem najlepiej pojętego interesu Klienta i Banku, jak również znane Bankowi okoliczności mogące doprowadzić do powstania sprzeczności między interesami kilku Klientów Banku. Konflikt interesów może wystąpić również na skutek powiązań personalnych). Do obszaru zgodności zalicza się w szczególności: zgodność wewnętrznych przepisów Banku z regulacjami zewnętrznymi i wewnętrznymi; przestrzeganie przez pracowników Banku regulacji wewnętrznych i zewnętrznych; 19
przestrzeganie przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy; zapewnianie ochrony danych osobowych i innych istotnych danych przechowywanych w Banku; przestrzeganie przez pracowników ustalonych przez Bank standardów etycznych; konflikt interesów. Zarządzanie zgodnością jest w Banku realizowane w celu: zapewniania funkcjonowania Banku zgodnie z przepisami prawa; zapewniania przestrzegania przez pracowników Banku przyjętych standardów postępowania; budowania korzystnego wizerunku Banku jako instytucji przestrzegającej przepisów prawa i przyjętych standardów postępowania; ograniczania ryzyka braku zgodności. Zapewnianie zgodności w Banku realizowane jest poprzez: wprowadzanie wewnętrznych przepisów odnoszących się merytorycznie do obszaru zarządzania zgodnością; wprowadzanie wewnętrznych przepisów w obszarach działania Banku, w których stwierdza się występowanie niezgodności na nieakceptowanym poziomie; rozwijanie metod w zakresie przestrzegania standardów etyki w Banku. Zarządzanie ryzykiem braku zgodności w Banku realizowane jest w celu ograniczenia strat ponoszonych z tytułu realizacji tego ryzyka. Proces zarządzania ryzykiem braku zgodności obejmuje następujące elementy: identyfikację, pomiar, monitorowanie, raportowanie, kontrolę, ograniczanie. Poziom ryzyka braku zgodności oraz straty ponoszone w tym obszarze są raportowane Zarządowi Banku i Radzie Nadzorczej. Sprawozdania z zakresu ryzyka braku zgodności otrzymuje Zarząd Banku w okresach kwartalnych i Rada Nadzorcza w okresach rocznych. Zasadą jest, że Zarząd Banku informowany jest na bieżąco w przypadku wystąpienia istotnych incydentów. W Banku zdefiniowane są metody ograniczania ryzyka braku zgodności oraz łagodzenia skutków zrealizowania tego ryzyka. Występowanie oraz skutki zrealizowania ryzyka braku zgodności, w przypadkach tego wymagających, są ograniczane poprzez: modyfikowanie procesów biznesowych realizowanych w Banku; monitorowanie zidentyfikowanych ryzyk o wysokim poziomie zagrożenia i zapobieganie sytuacjom stwarzającym zagrożenie; zabezpieczenia finansowe ubezpieczenia; działania naprawcze zmierzające do odzyskania straty lub zminimalizowania innych skutków zdarzenia operacyjnego, powiązanego z ryzykiem braku zgodności. Wg wprowadzonych w Banku przepisów konflikty interesów mogą powstać pomiędzy: Bankiem a Klientem, Osobą powiązaną z Bankiem a Klientem, dwoma lub więcej Klientami Banku, Dostawcą Usług a Klientem, Bankiem a Dostawcą Usług, dwoma lub więcej osobami powiązanymi z Bankiem (pracownikami Banku). Konflikt interesów jest analizowany przy zawieraniu przez Bank jakichkolwiek umów. 20