ZB nr 12: Odlewanie precyzyjne stopów Ni na krytyczne części. silników lotniczych



Podobne dokumenty
Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym

Indywidualny projekt kluczowy Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle

ZB 11 Materiały lotnicze o zaawansowanej strukturze (monokryształ, kierunkowa krystalizacja)

IKiFP im. J. Habera PAN

labmat.prz.edu.pl LABORATORIUM BADAŃ MATERIAŁÓW DLA PRZEMYSŁU LOTNICZEGO Politechnika Rzeszowska ul. W. Pola 2, Rzeszów

Metalurgia - Tematy Prac magisterskich - Katedra Tworzyw Formierskich, Technologii Formy, Odlewnictwa Metali Nieżelaznych

WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE

ZB 7 Plastyczne kształtowanie stopów magnezu (kucie precyzyjne, tłoczenie, wyciskanie, itd.)

Metalurgia - Tematy Prac Inżynierskich - Katedra Tworzyw Formierskich, Technologii Formy, Odlewnictwa Metali Nieżelaznych

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 097

STRUKTURA STOPÓW UKŁADY RÓWNOWAGI FAZOWEJ. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

ANALIZA KRZEPNIĘCIA I BADANIA MIKROSTRUKTURY PODEUTEKTYCZNYCH STOPÓW UKŁADU Al-Si

Formy aktywności CZT AERONET

Metalurgia Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych Rok akademicki 2016/2017

Nazwa przedmiotu INSTRUMENTARIUM BADAWCZE W INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Instrumentation of research in material engineering

BADANIA STRUKTURY MATERIAŁÓW. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

ĆWICZENIE Nr 2/N. 9. Stopy aluminium z litem: budowa strukturalna, właściwości, zastosowania.

WyŜsza Szkoła InŜynierii Dentystycznej im. prof. Meissnera

ZB nr 5 Nowoczesna obróbka mechaniczna stopów magnezu i aluminium

Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Stopów i Kompozytów Odlewanych

Projekt kluczowy. Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym. Segment nr 10

Wirtotechnologia Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych Rok akademicki 2016/2017

POLITECHNIKA RZESZOWSKA PLAN STUDIÓW

Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych

Badanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie stałym

Wykład IV: Polikryształy I. JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych

Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym

WPŁYW RODZAJU MASY OSŁANIAJĄCEJ NA STRUKTURĘ, WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE I ODLEWNICZE STOPU Remanium CSe

Tematy Prac Inżynierskich Pracownia Technologii Formy

Metalurgia - Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych

Odlewnictwo / Marcin Perzyk, Stanisław Waszkiewicz, Mieczysław Kaczorowski, Andrzej Jopkiewicz. wyd. 2, 4 dodr. Warszawa, 2015.

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342

ĆWICZENIE Nr 8. Laboratorium InŜynierii Materiałowej. Opracowali: dr inŝ. Krzysztof Pałka dr Hanna Stupnicka

ĆWICZENIE Nr 5/N. Laboratorium Materiały Metaliczne II. niskotopliwych. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. A.

ĆWICZENIE Nr 5. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.

Instytut Spawalnictwa SPIS TREŚCI

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki

Wpływ popiołów lotnych krzemionkowych kategorii S na wybrane właściwości kompozytów cementowych

Nauka o Materiałach. Wykład IV. Polikryształy I. Jerzy Lis

Próba ocena jakości żeliwa z różną postacią grafitu w oparciu o pomiar aktywności tlenu w ciekłym stopie i wybrane parametry krzywej krystalizacji

ĆWICZENIE Nr 6. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował dr inż.

ZAPYTANIE OFERTOWE. Alchemia S.A. Oddział Walcownia Rur Andrzej, ul. Lubliniecka 12, Zawadzkie

IDENTYFIKACJA FAZ W MODYFIKOWANYCH CYRKONEM ŻAROWYTRZYMAŁYCH ODLEWNICZYCH STOPACH KOBALTU METODĄ DEBYEA-SCHERRERA

Kod przedmiotu: IM.G.D1.4 Inżynieria materiałowa Rodzaj przedmiotu Specjalnościowy. Poziom przedmiotu Studia I stopnia. Liczba godzin/tydzień 2W e, 1L

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu [Inżynieria Materiałowa] Studia I stopnia

MATERIAŁOZNAWSTWO Wydział Mechaniczny, Mechatronika, sem. I. dr inż. Hanna Smoleńska

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342

Odlewnicze procesy technologiczne Kod przedmiotu

ROZKŁAD TWARDOŚCI I MIKROTWARDOŚCI OSNOWY ŻELIWA CHROMOWEGO ODPORNEGO NA ŚCIERANIE NA PRZEKROJU MODELOWEGO ODLEWU

Metody i techniki badań II. Instytut Inżynierii Materiałowej Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki ZUT

BADANIA ŻELIWA CHROMOWEGO NA DYLATOMETRZE ODLEWNICZYM DO-01/P.Śl.

Wybrane prace badawcze naukowców z Wydziału Metali Nieżelaznych AGH w zakresie technologii przetwórstwa metali nieżelaznych

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1525

forma studiów: studia stacjonarne Liczba godzin/tydzień: 1W, 1S, 1ĆW PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

... Definicja procesu spawania gazowego:... Definicja procesu napawania:... C D

Indywidualny projekt kluczowy Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym

Lp. Nazwisko i Imię dyplomanta

ANALIZA KRYSTALIZACJI STOPU AlMg (AG 51) METODĄ ATND

Uruchomienie nowego programu kształcenia dualnego na studiach II stopnia na kierunku Inżynieria Materiałowa (DUOInMat) POWR

ĆWICZENIE Nr 6. Laboratorium InŜynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inŝ. A. Weroński

Nowa ekologiczna metoda wykonywania odlewów z żeliwa sferoidyzowanego lub wermikularyzowanego w formie odlewniczej

Przykład wykorzystania stopów magnezu w przemyśle lotniczym: Wytłoczki

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 950

ĆWICZENIE Nr 8. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Opracowali: dr inż. Krzysztof Pałka dr Hanna Stupnicka

BADANIA PÓL NAPRĘśEŃ W IMPLANTACH TYTANOWYCH METODAMI EBSD/SEM. Klaudia Radomska

Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym r Nałęczów

forma studiów: studia stacjonarne Liczba godzin/tydzień: 2W, 1Ć 1W e, 3L PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Opisy efektów kształcenia dla modułu

WYKRESY FAZOWE ŻELIWA CHROMOWEGO Z DODATKAMI Ni, Mo, V i B W ZAKRESIE KRZEPNIĘCIA

BADANIA WŁAŚCIWOŚCI POWLOK CERAMICZNYCH NA BAZIE CYRKONU NA TRYSKANYCH NA STOP PA30

3. Opracowanie projektu i wykonanie modernizacji hydraulicznego układu zasilającego trójsuwakową prasę kuźniczą.

SYLABUS. Elektronowa mikroskopia w nauce o materiałach Nazwa jednostki prowadzącej Wydział matematyczno - Przyrodniczy

Laboratorium badań materiałowych i technologicznych. dr inż. Tomasz Kurzynowski

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

Ocena kształtu wydziele grafitu w eliwie sferoidalnym metod ATD

ĆWICZENIE Nr 4/N. Laboratorium Materiały Metaliczne II. Opracowała: dr Hanna de Sas Stupnicka

oferta usług szkoleniowych 2019

Tematy prac dyplomowych dla III semestru uzupełniających studiów magisterskich kierunek Mechatronika. Rok akademicki 2012/2013

ZAPLECZE LABORATORYJNO-TECHNICZNE Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMCS

OBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK132

Badania właściwości struktury polimerów metodą róŝnicowej kalorymetrii skaningowej DSC

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 097

INNOWACYJNE MATERIAŁY DO ZASTOSOWAŃ W ENERGOOSZCZĘDNYCH I PROEKOLOGICZNYCH URZĄDZENIACH ELEKTRYCZNYCH

Materiałoznawstwo. Wzornictwo Przemysłowe I stopień ogólnoakademicki stacjonarne wszystkie Katedra Technik Komputerowych i Uzbrojenia

Nazwa przedmiotu BAZY DANYCH I METODY KOMPUTEROWE W KRYSTALOGRAFII Databases and Computer Methods in Crystallography

Kompozyty i nanokompozyty ceramiczno-metalowe dla przemysłu lotniczego i samochodowego (KomCerMet)

IDENTYFIKACJA CHARAKTERYSTYCZNYCH TEMPERATUR KRZEPNIĘCIA ŻELIWA CHROMOWEGO

KRYSTALIZACJA I MIKROSTRUKTURA BRĄZU CuAl10Fe5Ni5 PO RAFINACJI

Spis treści. Wykaz ważniejszych symboli i akronimów... 11

POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA

Spis treści. Wstęp 9 ROK 2008

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

ZAPYTANIE OFERTOWE NR 01/03/2017 dotyczące wyboru podwykonawcy części prac merytorycznych projektu

PODSTAWY SKRAWANIA MATERIAŁÓW KONSTRUKCYJNYCH

KRZEPNIĘCIE KOMPOZYTÓW HYBRYDOWYCH AlMg10/SiC+C gr

OCENA KRYSTALIZACJI STALIWA METODĄ ATD

OKREŚLENIE TEMPERATURY I ENTALPII PRZEMIAN FAZOWYCH W STOPACH Al-Si

Transkrypt:

NARODOWA NARODOWA STRATEGIA STRATEGIA SPÓJNOŚCI SPÓJNOŚCI II II KONFERENCJA Indywidualnego projektu kluczowego Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym ZB nr 12: Odlewanie precyzyjne stopów Ni na krytyczne części Liderzy merytoryczni: silników lotniczych Prof. dr hab. inż. Jan Cwajna (Politechnika Śląska), Prof. dr hab. inż. Krzysztof J. Kurzydłowski (Pol. Rzeszowska) Instytucje partnerskie w zadaniu: Politechnika Rzeszowska, Politechnika Śląska, Politechnika Warszawska. Główny partner przemysłowy: WSK PZL Rzeszów S.A. PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ UNIĘ EUROPEJSKĄ ZE ŚRODKÓW EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU REGIONALNEGO

Przedmiot badań w zadaniu 12 Łopatki turbiny niskiego ciśnienia i segmenty łopatkowe z nadstopów niklu Przekrój silnika lotniczego VP 2500 Pratt & Whitney. Segmenty osłonowych barier cieplnych strefy spalania z nadstopu kobaltu Aparaty kierujące z nadstopów niklu

1. Projektowanie odlewów i elementów układu wlewowego 2. Symulacja procesu zalewania i krzepnięcia odlewów 3. Wykonywanie matryc 4. Wykonywanie woskowych modeli odlewów 3. Wykonywanie zestawów modelowych 3. Wykonywanie form ceramicznych 3. Przetapianie stopów wsadowych 4. Odlewanie 6. Kontrola jakości odlewów 5. Obróbka wykończająca

SEMINARIUM NAUKOWE INDYWIDUALNEGO PROJEKTU KLUCZOWEGO: NOWOCZESNE TECHNOLOGIE MATERIAŁOWE STOSOWANE W PRZEMYŚLE LOTNICZYM Zadania badawcze nr 11, 12 i 13 Zakopane 13 17.10.20 Najpilniejsze problemy do rozwiązania: 1). Udoskonalenie metodyki projektowania technologii precyzyjnego odlewania krytycznych części silników lotniczych z wykorzystaniem wspomagania komputerowego - opracowanie bazy danych o właściwościach stopów wsadowych, wosków modelarskich oraz materiałów form ceramicznych do symulacji numerycznej procesu zalewania, krystalizacji i krzepnięcia odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu (PRz, PŚl. i PW). 2). Analiza przyczyn powstawania wad w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu (PRz, PŚl. i PW). 3). Udoskonalenie elementów systemu zapewnienia jakości procesów wytwarzania oraz odlewów precyzyjnych części silników lotniczych z nadstopów niklu (PŚl.). OPRACOWANO WSPÓLNIE Z PARTNEREM PRZEMYSŁOWYM PROGRAM BADAŃ W ROKU 2010

Zadania wykonane do 14.12.20: 1. Zaprojektowano i wykonano stanowisko do analizy DTA procesów krzepnięcia nadstopów niklu. 2. Zaprojektowano wielowarstwową formę ceramiczną do wyznaczania właściwości cieplnych oraz układ do pomiaru rozkładu temperatury na przekroju formy. 3. Ustalono warunki metodyczne otrzymywania powtarzalnych wyników badań właściwości cieplnych form na urządzeniu LFA 427 firmy Netzsch. 4. Opracowano metodykę i wyznaczono właściwości cieplne waty izolacyjnej stosowanej do ocieplania form ceramicznych na urządzeniu LFA 427 firmy Netzsch. 5. Opracowano metodykę i wyznaczono właściwości cieplne mis wlewowych i filtrów ceramicznych na urządzeniu LFA 427 firmy Netzsch. 6. Wykonano analizę termiczną ATD 4 stopów IN-713C i 4 stopów MAR M247. INNOWACYJNA 12.1. Opracowanie bazy danych materiałowych do symulacji numerycznej procesu zalewania, krzepnięcia i krystalizacji odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu

Podzadanie 1.1:Wykonanie analizy DTA i badań kalorymetrycznych procesów krystalizacji i krzepnięcia nadstopów niklu stosowanych w przemyśle krajowym oraz wyznaczenie właściwości cieplnych wielowarstwowych form ceramicznych Master heat A67 Master heat A68 Wykresy analizy ATD oraz wartości pomiarowe w ustalonych punktach charakterystycznych - stop MAR M247 Parametr T lik, o C (początek krzepnięcia) T eut, o C (krzepniecie eutektyki) T sol, o C (koniec krzepnięcia) T pst, o C (przemiana w stanie stałym) Oznaczenie stopu wsadowego master heat (A67) - wadliwy (A68) - dobry 1366 1369 1363 1365 1298 1310 1220 i 1205 (max) 1221 (max) 1.Stopy wsadowe o składzie chemicznym zgodnym z normą mogą mieć istotnie różne temperatury krytyczne. 2. Konieczny jest indywidualny dobór parametrów przetapiania i odlewania dla poszczególnych stopów wsadowych na podstawie wyników analizy ATD

12.1. Opracowanie bazy danych materiałowych do symulacji numerycznej procesu zalewania, krzepnięcia i krystalizacji odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu L.p. zadania 1.2 Nazwa podzadania badawczego Opracowanie bazy danych materiałowych dla wosków modelarskich i form ceramicznych w kontekście wytworzenia modelowych, wirtualnych form odlewniczych Planowany czas trwania Od 1 do 48 Wykonawca podzadania Politechnika Warszawska Zadania wykonane do 14.12.20: 1. Opracowano metodykę pomiaru temperatur charakterystycznych wosków modelarskich techniką DSC. 2. Opracowano metodykę pomiaru składu fazowego wosków modelarskich techniką RTG. 3. Opracowano metodykę wyznaczania ciepła właściwego materiału pierwszej warstwy formy odlewniczej. Uzyskano dane umożliwiające istotne udoskonalenie technologii wytwarzania modeli woskowych, woskowych zestawów modelowych i wielowarstwowych form ceramicznych

c p, J g INNOWACYJNA Podzadanie 1.2: Opracowanie bazy danych materiałowych dla wosków modelarskich i form ceramicznych w kontekście wytworzenia modelowych, wirtualnych form odlewniczych 1.2 HM pr.4 / DSC_041 1.1-1 K -1 1.0 I-sze chłodzenie I-sze grzanie 0.9 0.8 0.7 0.6 0 100 200 300 400 500 600 temperatura, o C Wyniki badań ciepła właściwego wosku na modele odlewów Wyniki analizy DSC dla wosku na modele odlewów

12.2. Ocena wpływu czynników materiałowych technologicznych na jakość ciekłego metalu L.p. zadania Nazwa podzadania badawczego Planowany czas trwania Wykonawca podzadania 1.3 Wykonanie symulacji komputerowych procesu zalewania, krystalizacji i krzepnięcia wybranych odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu oraz weryfikacja wyników badań symulacyjnych w badaniach doświadczalnych odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Od 1 do 36 Politechnika Rzeszowska Zadania wykonane do 14.12.20: 1. Wykonano symulacje komputerowe procesu zalewania, krystalizacji i krzepnięcia odlewu części silnika odrzutowego PZL 10W w komercyjnych programach ProCAST i MAGMA. 2. Ustalono zalety i wady obydwu programów. 3. Na podstawie wyników symulacji komputerowej opracowano technologię i wykonano odlewy doświadczalne: kadłuba silnika odrzutowego PZL 10W, wirnika turbiny (μso-1)

Podzadanie 1.3: Wykonanie symulacji komputerowych procesu zalewania, krystalizacji i krzepnięcia wybranych odlewów precyzyjnych części silników lotniczych z nadstopów niklu oraz weryfikacja wyników badań symulacyjnych w badaniach doświadczalnych odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Model odlewu wirnika turbiny (μso-1) wykonany metodą SL Woskowe modele misy i belek doprowadzających Model 3D zestawu odlewniczego Odlew Forma ceramiczna Zestaw modelowy

12.2. Ocena wpływu czynników materiałowych technologicznych na jakość ciekłego metalu L.p. zadania Nazwa podzadania badawczego Planowany czas trwania Wykonawca podzadania 2.1 Analiza zjawisk zachodzących na granicy tygiel-ciekły metal w procesie przetapiania stopów wsadowych Od 1 do 36 Politechnika Warszawska L.p. zadania Nazwa podzadania badawczego Planowany czas trwania Wykonawca podzadania 2.2 Analiza wpływu materiału tygla oraz wpływu parametrów przetapiania stopów wsadowych na jakość doświadczalnych odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Od 1 do 36 Politechnika Rzeszowska Ustalono czynniki wpływające na trwałość tygli i czystość metalurgiczną odlewów

12.3. Ocena wpływu czynników materiałowych i technologicznych na jakość modeli i zestawów modelowych L.p. zadania Nazwa podzadania badawczego Planowany czas trwania Wykonawca podzadania 3.1 Ocena wybranych wosków modelarskich pod kątem kształtowania jakości modeli i zestawów modelowych oraz możliwości ich recyclingu Od 1 do 24 Politechnika Warszawska L.p. zadania 3.2 Nazwa podzadania badawczego Planowany czas trwania Wykonawca podzadania Ustalenie wpływu parametrów wytwarzania modeli i zestawów modelowych na ich jakość, determinowaną Politechnika wymaganą dokładnością wykonania ceramicznych Od 1 do 36 Rzeszowska form odlewniczych przeznaczonych do precyzyjnego Popiół po teście spalania wosku odlewania części Ciało lotniczych obce z formy z nadstopów niklu Ustalono kryteria doboru wosków na odlewy oraz elementy zestawów modelowych

12.4. Ocena wpływu czynników materiałowych i technologicznych na jakość form ceramicznych L.p. zadania Nazwa podzadania badawczego Planowany czas trwania Wykonawca podzadania 4.1 Badanie wpływu składu chemicznego mineralogicznego i granulometrycznego proszków ceramicznych, wypełniaczy i posypek oraz wybranych czynników technologicznych na właściwości wielowarstwowych form ceramicznych do precyzyjnego odlewania krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Od 1 do 48 Politechnika Warszawska Zadania wykonane do 14.12.20: 1. Opracowanie metodyki wyznaczania składu chemicznego i fazowego proszków ceramicznych do wytwarzania form. 2. Opracowanie metodyki wykonywania pomiarów wielkości cząstek proszków techniką laserową. 3. Opracowanie metodyki wyznaczania pierwiastków śladowych w proszkach formierskich na 1 warstwę formy i w spoiwie.

zawartość mg/kg INNOWACYJNA Podzadanie 4.1: Badanie wpływu składu chemicznego mineralogicznego i granulometrycznego proszków ceramicznych, wypełniaczy i posypek oraz wybranych czynników technologicznych na właściwości wielowarstwowych form ceramicznych do precyzyjnego odlewania krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Skład mineralogiczny % mas PCC Remet Australi SiO 2 31,82 31,89 32,75 Al 2 O 3 0,71 0,32 0,35 Fe 2 O 3 0,05 0,05 0,11 TiO 2 0,19 0,14 0,19 MnO 0,03 0,03 0,03 CaO 0,01 0,01 0,1 MgO 0,01 <0,01 0,02 Na 2 O 0, 0,08 0,13 K 2 O <0,01 <0,01 <0,01 P 2 O 5 0,2 0,19 0,23 Cr 2 O 3 0,02 0,02 0,02 ZrO 2 65,67 65,99 64,72 HfO 1,25 1,23 1,23 str praż 0,01 0,1 0,15 0,0250 0,0200 0,0150 0,0100 0,0050 0,0000 Analiza pierwiastków śladowych Se B Zn Pb Bi Cu Al. Cd Ba Co Tl Fe Mn Mg Cr Ca Sr pierwiastek PCC Remet Australia Przykład oceny składu mineralogicznego i zawartości pierwiastków śladowych w proszkach ceramicznych do wytwarzania form odlewniczych

12.4. Ocena wpływu czynników materiałowych i technologicznych na jakość form ceramicznych L.p. zadania 4.2. Nazwa podzadania badawczego Opracowanie metodyki i wykonanie badań właściwości reologicznych i technologicznych mieszanek stosowanych do wytwarzania wielowarstwowych form ceramicznych do precyzyjnego odlewania krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Planowany czas trwania Od 1 do 48 Wykonawca podzadania Politechnika Warszawska Zadania wykonane do 14.12.20: Opracowanie metodyki i wykonanie badań właściwości reologicznych i technologicznych mieszanki ZrSiO 4 /Al 2 O 3 /LudoxSK. VISCOSITY 37 27 17 16 sier 17 sier 18 sier 19 sier 20 sier 21 sier 22 sier 23 sier 24 sier 25 sier 26 sier 27 sier 28 sier 29 sier 30 sier 31 sier 01 wrz PLATE WEIGHT 35 25 02 wrz 3 wrz 4 wrz 5 wrz 6 wrz 7 wrz 8 wrz 9 wrz 10 wrz 11 wrz 12 wrz 13 wrz 14 wrz 15 wrz 16 wrz 17 wrz 18 wrz Uzyskano dane niezbędne dla doskonalenia technologii wytwarzania wielowarstwowych form ceramicznych

12.6: Analiza przyczyn powstawania wad w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu L.p. zadania 6.1 Nazwa podzadania badawczego Analiza przyczyn powstawania wad ujawnianych metodami nieniszczącymi w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Planowany czas Od 1 do 60 Wykonawcy podzadania Politechnika Śląska Zadania wykonane do 14.12.20 1). Opracowano założenia metodyczne i organizacyjne analizy wpływu czynników materiałowych i technologicznych na powstawanie wad ujawnianych metodami nieniszczącymi w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu. 2). Ustalono zakres i metodykę wykonywania analiz statystycznych dotyczących wpływu czynników materiałowych i technologicznych na powstawanie wad ujawnianych metodami nieniszczącymi (rentgenowska i fluorescencyjną) w odlewach precyzyjnych z nadstopów niklu. 3). Ustalono sposób opisu odlewów z wadami oraz przygotowania tych odlewów do badań strukturalnych. 4). Wykonano badania metalograficzne wad ujawnionych metodą rentgenowską i fluorescencyjną w odlewach segmentów BOAS z nadstopu kobaltu MAR M5 z bieżącej produkcji WSK PZL Rzeszów S.A.

Podzadanie 6.1: Analiza przyczyn powstawania wad ujawnianych metodami nieniszczącymi w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Wady w segmencie BOAS z nadstopu MAR M5

12.6. Analiza przyczyn powstawania wad w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu L.p. zadania Nazwa podzadania badawczego Planowany czas trwania Wykonawca podzadania 6.3 Analiza czynników wpływających na rozkład i poziom naprężeń oraz powstawanie pęknięć w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Od 1 do 60 Politechnika Warszawska Zadania wykonane do 14.12.20: 1. Przeprowadzono obliczenia nieustalonych procesów stygnięcia form i wyznaczono rozkłady stanu naprężeń resztkowych w formach i odlewanych elementach, w zależności od parametrów chłodzenia i właściwości termomechanicznych formy. 2. Wykorzystano uproszczony model warstwy odlewu i ceramiki oraz trójwymiarowy model łopatki lotniczej w formie ceramicznej. 3. Wykonano analizę rozkładów porowatości w odlewach.

Podzadanie 6.3: Analiza czynników wpływających na rozkład i poziom naprężeń oraz powstawanie pęknięć w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Forma w temperaturze zalania Wypełnianie belki wlewowej Rozkład temperatury podczas chłodzenia Rozkład porowatości

12.6: Analiza przyczyn powstawania wad w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu L.p. zadania 6.4 Nazwa podzadania badawczego Klasyfikacja wad odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu - opracowanie atlasu wad Planowany czas trwania Od 1 do 60 Wykonawcy podzadania Politechnika Śląska Metodyka odbioru jakościowego odlewu surowego

12.7: Udoskonalenie elementów systemu zapewnienia jakości procesów wytwarzania oraz odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu L.p. zadania Nazwa podzadania badawczego Planowany czas trwania Wykonawcy podzadania 7.1 Opracowanie procedur oceny czystości metalurgicznej stopów wsadowych i odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Od 1 do 24 Politechnika Śląska Zadania wykonane do 14.12.20 1). Ustalono sposób przygotowywania i opisu preparatów do oceny czystości metalurgicznej stopów wsadowych i odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu w Odlewni Precyzyjnej WSK PZL Rzeszów 2). Opracowano metodykę identyfikacji wtrąceń niemetalicznych w nadstopach niklu z zastosowaniem mikroskopu elektronowego skaningowego oraz spektrometrów EDS i EBSD. 3). Wykonano badania wtrąceń niemetalicznych w aktualnie wytwarzanych w WSK PZL Rzeszów S.A. segmentach barierowych osłon cieplnych z nadstopu kobaltu MAR M 5 oraz stopach wsadowych master heat.

Podzadanie 7.1: Opracowanie procedur oceny czystości metalurgicznej stopów wsadowych i odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu 1 2 Stan dostawy Po przetopie Eutektyki w stopie wsadowym MAR M247

12.7: Udoskonalenie elementów systemu zapewnienia jakości procesów wytwarzania oraz odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu L.p. zadania Nazwa podzadania badawczego Planowany czas trwania Wykonawcy podzadania 7.2 Opracowanie procedury kompleksowej procedury ilościowej oceny porowatości w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Od 1 do 36 Politechnika Śląska Zadania wykonane do 14.12.20: 1). Ustalono sposób przygotowywania i opisu preparatów do oceny porowatości gazowej i skurczowej w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu w Odlewni Precyzyjnej WSK PZL Rzeszów S.A.. 2). Opracowano procedury przygotowania preparatów do oceny porowatości w odlewach precyzyjnych z różnych nadstopów niklu. 3). Udoskonalono metodykę składania w płaszczyźnie X - Y na mikroskopie świetlnym obrazów porów ujawnianych na przekrojach wzdłużnych i poprzecznych odlewów precyzyjnych. 4). Ujednolicono procedury przygotowania preparatów i akwizycji obrazów porów w laboratoriach partnerów uczelnianych i partnera przemysłowego - metody akwizycji obrazów porów.

12.7: Udoskonalenie elementów systemu zapewnienia jakości procesów wytwarzania oraz odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Podzadanie 7.2: Opracowanie kompleksowej procedury ilościowej oceny porowatości w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu

Selektywna ocena porowatości gazowej i skurczowej selekcja obiektów ζ = 4πA/P 2 = 1 dla koła Pory gazowe ζ > 0.8 Pory skurczowe ζ < 0.8

12.7: Udoskonalenie elementów systemu zapewnienia jakości procesów wytwarzania oraz odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu L.p. zadania 7.3 Nazwa podzadania badawczego Opracowanie kompleksowych procedur oceny kształtu i wielkości ziaren pierwotnych w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Planowany czas trwania Od 1 do 48 Wykonawcy podzadania Politechnika Śląska Zadania wykonane do 14.12.20 1). Ustalono sposób przygotowania w Odlewni Precyzyjnej WSK PZL Rzeszów S.A. danych umożliwiających opracowanie cyfrowych modeli 3D odlewów, niezbędnych do opracowania wyników pomiarów ziaren pierwotnych, wykonywanych na powierzchniach niepłaskich odlewów. 2). Opracowano procedury przygotowania zgładów metalograficznych do oceny kształtu i wielkości ziaren pierwotnych w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu, w tym z zastosowaniem techniki EBSD. 3.) Udoskonalono metodykę ujawniania i oceny ziaren pierwotnych z zastosowaniem spektrometru EBSD

Podzadanie7.3: Opracowanie kompleksowych procedur oceny kształtu i wielkości ziaren pierwotnych w odlewach precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Ujawnianie oraz ocena wielkości, kształtu i orientacji ziaren pierwotnych w łopatce z nadstopu MAR M247 z zastosowaniem spektrometru EBSD

12.7: Udoskonalenie elementów systemu zapewnienia jakości procesów wytwarzania oraz odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu L.p. zadania Nazwa podzadania badawczego Planowany czas trwania Wykonawcy podzadania 7.4 Opracowanie kompleksowych procedur jakościowej i ilościowej oceny mikrostruktury odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu Od 1 do 60 Politechnika Śląska Zadania wykonane do 14.12.20 1). Przeprowadzono analizę danych literaturowych dotyczących składu fazowego i morfologii faz oraz metod ich ujawniania i identyfikacji w wybranych nadstopach niklu. 2). Ustalono sposób przygotowywania i opisu preparatów do jakościowej i ilościowej oceny mikrostruktury odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu w Odlewni Precyzyjnej WSK PZL Rzeszów S.A.. 3). Opracowano procedury przygotowywania zgładów badań metalograficznych na mikroskopach świetlnych i elektronowych skaningowych stopów będących przedmiotem badań w projekcie. 4). Przeprowadzono analizę metod ujawniania i identyfikacji faz w nadstopach niklu wybranych do badań w projekcie. 5). Udoskonalono metodykę trawienia nadstopów niklu z zastosowaniem potencjostatu

Podzadanie 7.4: Opracowanie kompleksowych procedur jakościowej i ilościowej oceny mikrostruktury odlewów precyzyjnych części silników lotniczych z nadstopów niklu Ujawnianie ziarn pierwotnych i węglików Ujawnianie węglików Ujawnianie niejednorodności składu chemicznego osnowy Krzywa polaryzacji potencjodynamicznej MAR M247, 10% HCl w etanolu

Podzadanie 7.4: Opracowanie kompleksowych procedur jakościowej i ilościowej oceny mikrostruktury odlewów precyzyjnych części silników lotniczych z nadstopów niklu faza γ faza γ Identyfikacja faz w łopatce z nadstopu MAR M247 z zastosowaniem spektrometru EBSD

Podzadanie 7.5: Opracowanie procedur jakościowej i ilościowej oceny substruktury odlewów precyzyjnych krytycznych części silników lotniczych z nadstopów niklu z zastosowaniem metod mikroskopii elektronowej transmisyjnej Mikrostruktura zarejestrowana za pomocą TEM i dyfrakcja elektronowa otrzymana z węglika (miejsce oznaczone strzałką) zidentyfikowanego jako węglik MC (oś pasa [011]) Mikrostruktura oraz elektronogram z osnowy i wtórnych wydzieleń węglika M 23 C 6 Wydzielenia wtórnego węglika M 23 C 6 na pierwotnym węgliku MC

Politechnika Rzeszowska 6 (1) 1. Prof. dr hab. inż. Jan Sieniawski, Katedra Materiałoznawstwa; 2. Prof. nzw. dr hab. inż. Krzysztof Kubiak, Katedra Materiałoznawstwa; 3. Dr inż. Andrzej Nowotnik, Katedra Materiałoznawstwa; 4. Dr inż. Małgorzata Wierzbińska, Katedra Materiałoznawstwa; 5. Mgr inż. Stanisław Bąk, Katedra Materiałoznawstwa; 6. Mgr inż. Rafał Cygan, Katedra Materiałoznawstwa;. Politechnika Ślaska 16 (5) 1. Prof. dr hab. inż. Binczyk Franciszek, Katedra Technologii Materiałów 2. Prof. dr hab. inż. Cwajna Jan, Katedra Nauki o Materiałach 3. Prof. dr hab. inż. Hetmańczyk Marek, Katedra Nauki o Materiałach 4. Dr hab. inż. Szala Janusz prof. PŚl., Katedra Nauki o Materiałach 5. Dr hab. inż. Janusz Richter, Katedra Nauki o Materiałach 6. Dr hab. inż. Maria Sozańska, Katedra Nauki o Materiałach 7. Dr inż. Adamiec Janusz, Katedra Nauki o Materiałach 8. Dr inż. Moskal Grzegorz, Katedra Nauki o Materiałach 9. Dr inż. Kinga Rodak, Katedra Nauki o Materiałach 10. Dr inż. Roskosz Stanisław, Katedra Nauki o Materiałach 11. Dr inż. Szczotok Agnieszka, Katedra Nauki o Materiałach 12. Mgr inż. Staszewski Marek, Katedra Nauki o Materiałach 13. Mgr inż. Bartosz Chmiela, Katedra Nauki o Materiałach 14. Mgr inż. Tomasz Kukiełka, Katedra Nauki o Materiałach 15. Mgr Iwona Burska, Katedra Nauki o Materiałach 16. Gąska Teresa, Katedra Nauki o Materiałach

Politechnika Warszawska 10 (2) 1. Prof. dr hab. inż. Krzysztof Jan Kurzydłowski, Wydział Inżynierii Materiałowej; 2. Dr hab. inż. Halina Garbacz, Wydział Inżynierii Materiałowej; 3. Dr inż. Krzysztof Rożniatowski, Wydział Inżynierii Materiałowej; 4. Mgr inż. Julia Ferenc, Wydział Inżynierii Materiałowej; 5. Mgr inż. Romuald Dobosz, Wydział Inżynierii Materiałowej; 6. Prof. dr hab. inż. Mikołaj Szafran, Wydział Chemii PW; 7. Dr hab. inż. Wojciech Fabianowski, Wydział Chemii PW; 8. Dr inż. Hubert Matysiak, Uczelniane Centrum Badawcze PW; 9. Dr inż. Jakub Michalski Uczelniane Centrum Badawcze PW.

Wskaźnik projektu Jedn. 20 (2013) 1 Liczba instytucji (jednostek naukowych) objętych wsparciem szt. 3, 3, (3) * 2 3 4 5 6 7 8 Liczba pracowników naukowych zaangażowanych w realizację projektu (w tym kobiety) Liczba studentów zaangażowanych w realizację projektu Liczba wykonanych prac dyplomowych (zgłoszonych) Liczba doktorantów zaangażowanych w realizację projektu (w tym kobiety) Liczba nowych miejsc pracy (EPC) związanych z działalnością B+R powstałych w trakcie realizacji projektu (w tym kobiety) Liczba przedsiębiorstw współpracujących z jednostką naukową w trakcie realizacji projektu Liczba aparatury naukowo-badawczej zakupionej w związku ze realizowanym projektem Liczba publikacji powstałych w efekcie realizacji projektu */ X wg planu na rok 20 X - wykonanie X wartość docelowa osoby 35 (10), 32 (8) osoby 2, 4, 10, 1+2, (7) osoby szt. szt. 2, 7 (3), 2, 0, 0, 7(3) 1, 1, (1) szt. 1, 0, (1) szt. 1, (10) + 11 referatów 5 prac na 2010 Nie wydatkowano środków na zakup materiałów i surowców oraz usługi obce