Jak zdobywać Retezat alpejskie góry w Rumunii? Retezat, jedno z najwyższych pasm Karpat, bywa porównywany do Alp ze względu na skaliste krajobrazy i potężne urwiska. Nie zabraknie tu jednak łagodniejszych widoków: malowniczych połonin i polodowcowych jeziorek, w których na wysokości ponad 2000 metrów pasą się krowy. szczytami w postaci wielkich stromych kop granitowych głazów. Porównanie z Rohaczami, które mają podobną budowę geologiczną, da nam dobre wyobrażenie o Retezacie. Retezat w pełnej krasie Jeśli ktoś nie był wcześniej w górach Rumunii, Retezat będzie świetnym miejscem do zapoznania się z południowymi Karpatami. Przede wszystkim góry te są bardzo ciekawe widokowo, stosunkowo łatwo dostępne i dobrze (jak na Rumunię) zagospodarowane. Ich krajobraz łatwo sobie można wyobrazić: są to jakby trochę wyższe Tatry Zachodnie, skaliste jak Rohacze (czyli bez przesady) z charakterystycznymi Wyższe szczyty Gór Pociętych (jak można przetłumaczyć z rumuńskiego nazwę Retezat) pokrywają albo trawiaste połoniny albo rumosz skalny. Pod szczytami, w głębokich kotlinach, gnieżdżą się niewielkie jeziorka. Podobnie jak w Tatrach, stawy są położone zwykle na końcach dolin, pod samymi grzbietami i również tu są efektem działań lodowca. Pod względem wysokości Retezat jest trzeci wśród pasm górskich Rumunii (po Fogaraszach i Parangu) z najwyższą Peleagą (2509 m). Następne szczyty są niewiele niższe i równie ciekawe Papusa (2508 m), Retezat (2482 m) i Varful Mare (2463 m; varful to w języku rumuńskim szczyt). Dwa najwyższe wierz- 3 nr 6 (15), Czerwiec 2008
chołki znajdują się w głównym grzbiecie pasma, od którego odchodzą niższe ramiona na kształt litery H. Wielu turystów, którzy chodzili po górach Rumunii, narzeka na pogodę w południowych Karpatach. Potrafi bez przerwy padać nawet 2 3 tygodnie. Podstawową kwestią przy wyjeździe w Retezat (lub okoliczne pasma) jest wybór odpowiedniego terminu podróży. Zdecydowanie polecamy sierpień (zwłaszcza 2. połowę) lub wrzesień. W czerwcu i lipcu są największe opady i potrafi jeszcze zalegać śnieg. Powyżej granicy lasu ok. 190 dni rocznie pada, a przez ponad 260 utrzymuje się mgła. Na szlaku Przyroda w Retezacie jest na tyle bogata, że jego teren został w 1935 roku uznany za park narodowy. Od 1979 roku Retezat znajduje się na liście rezerwatów biosfery UNESCO. Chroni się tu przede wszystkim kosówkę, która porasta niemal 30% parku, oraz alpejskie łąki (15% powierzchni). Świat zwierząt reprezentują m.in. niedźwiedzie i świstaki, które jednak trudno zobaczyć ze względu na sporą liczbę turystów w tych górach. Ściśle chronioną częścią jest tylko rezerwat Gemenele. Góry Pocięte oto przykład Najwyższy szczyt Retezatu Peleaga i jezioro o tej samej nazwie Ponieważ dojazd w Retezat jest bardzo łatwy, w sezonie wakacyjnym spotkać tu można wiele osób. Przede wszystkim Rumunów, Polaków, Czechów i Niemców. Pola namiotowe oraz miejsca w schroniskach mogą być dosyć zajęte. Ze względu na ceny i niski standard schronisk (największe z nich, Pietrele, spaliło się w lutym 2007 roku) proponujemy wyjazd z namiotem. Można bezpłatnie rozbić się na jednym z pól namiotowych, a najlepsze pod względem możliwości komponowania tras są: pole przy dawnym schronisku Pietrele 4 nr 6 (15), Czerwiec 2008
(1480 m), nad jeziorem Bucura (2070 m), nad jeziorem Zanoaga (1897 m), na polanie Pelegii (ok. 1600 m). Dużo do życzenia pozostawia czystość pól namiotowych. zabezpieczające przed słońcem, deszczem oraz duże ilości wody. Z tą ostatnią jest nie lada problem. Jeśli nie chcemy mieć zepsutej wycieczki, lepiej nie pić i nie nabierać wody z niżej płynących potoków, ponieważ... wyżej pasą się krowy. W słoneczne dni uwielbiają one chłodzić się w jeziorkach, z których wypływają potoczki. Warto wtedy zainwestować w uzdatniacz wody lub ją przegotowywać. Wyżej niestety wody jest bardzo mało. Polecane wycieczki Największe jezioro Bucura Bezpiecznie można pozostawiać namiot na polu i w wyższe szczyty chodzić na lekko. Pamiętajmy o dużych różnicach wysokości i słabo przedeptanych szlakach (na których nie ma wcale dużo ludzi). Na Retezat warto przeznaczyć kilka dni, aby posmakować tutejszych krajobrazów, poodkrywać coraz to nowe dolinki pełne jeziorek i skaliste kulminacje szczytów. Przez całe pasmo poprowadzone są szlaki w 4 rodzajach: kropka, krzyżyk, pasek i trójkąt i w 3 kolorach: czerwony, niebieski i żółty. Daje to razem aż 12 możliwych kombinacji oznaczeń szlaków (w Polsce jest tylko 5!). Takich polodowcowych stawków jest mnóstwo w Retezacie Na pewno przydadzą się, oprócz standardowego wyposażenia górskiego, kije teleskopowe, wszelkie rzeczy Krowy na wysokogórskich łąkach Koniecznie trzeba wejść na skalną kopułę Peleagi (2509 m). Najłatwiej założyć bazę przy jeziorze Bucura (2070 5 nr 6 (15), Czerwiec 2008
m) i stamtąd wyruszyć przez przełęcz Bucurei (2206 m) lub bezpośrednio na najwyższy szczyt. Na wejście na Peleagę potrzebne będzie prawie 1:30 h. Bardzo ciekawe są urwiska i skałki od strony północnej oraz widoki na dolinę jezior (m.in. jezioro Bucura). Szczyt Retezat Z Peleagi można kontynuować wycieczkę przez drugi najwyższy szczyt Retezatu Papusę (2508 m) wielką granitową kopę, z której roztaczają się równie wspaniałe widoki. Custury (2457 m) rozległego połoninnego szczytu o zupełnie innym charakterze niż najwyższe wierzchołki Retezatu. Z Custury długie dość łagodne zejście poprowadzi na przełęcz Plaiul Mic (1879 m), skąd możemy wrócić nad jezioro Bucura. Pokonanie opisanej trasy zajmuje cały dzień. Na pewno warto zahaczyć o najbardziej malowniczy szczyt pasma Varful Retezat (Szczyt Retezat, 2482 m). Wydaje się on większy w rzeczywistości niż na mapach. Można go zdobyć, idąc od strony jeziora Bucura (2070 m), przez szczyt Bucura I (2433 m; stromy skalisty czubek). Druga interesująca trasa prowadzi od dawnego schroniska Pietrele (1480 m) przez grzbiet Lolaia (2270 m). Ostatnie podejście to bardzo stroma uciążliwa do wejścia rynna pod szczytem Retezat. Najtrudniejszy szlak, czyli Portile Inchise Z Papusy dalej przechodzimy wąskimi ścieżkami (liczne warianty, niewielkie trudności techniczne) na grzbiet Staw Tapului z grani Inchise Szukającym silniejszych wrażeń polecam pójście na przełęcz Judele (2370 m) przejście pomiędzy bardzo stromymi szczytami à la Tatry Wysokie. Drugi ciekawy odcinek stanowi grań Portile Inchise między szczytami Papusa i Varful Mare (2463 m). Jest to kilku metro- 6 nr 6 (15), Czerwiec 2008
wej szerokości skalny grzbiet z bardzo stromymi zboczami. Mało kto tędy chodzi, zapewne ze względu na bardzo dużą ekspozycję i brak zabezpieczeń. Na sam Varful Mare szlak nie wprowadza, a jest to góra przygniatająca swym ogromem, zwłaszcza od strony dolin. Warto również zobaczyć jezioro Gales (1990 m) i zagubiony pośród kosodrzewiny staw dintre Brazi (1740 m) w kolejnej dolinie na wschód. Wreszcie polecamy również malownicze wodospady Lolaia oraz Ciomfu w niższych partiach dolin. Wyprawa w Retezat może być fantastyczną przygodą, zwłaszcza jeśli trafimy na pogodę. Zdjęcia do tego artykułu były robione podczas sierpniowych upałów w 2007 roku. Przez dwa tygodnie prawie nie padało, natomiast w dzień temperatura dochodziła do 30 stopni (!). Jeśli tylko pogoda nie spłata nam figla, możemy być pewni, że Karpaty o alpejskim charakterze nas nie rozczarują. Potężna kopa Papusy, pokryta granitowymi głazami Bardzo ciekawe przyrodniczo są dolinki na północ od głównego grzbietu. Rzadko odwiedzaną kotlinką z licznymi maleńkimi jeziorkami pośrodku wysokogórskiej podmokłej łąki jest La Scortar (na północ od Peleagi). Tekst: Jakub Jagiełło, zdjęcia: Łukasz Krzeszczakowski Ukryty w kosodrzewinie staw dintre Brazi Wodospad Lolaia 7 nr 6 (15), Czerwiec 2008
Informacje praktyczne: W Retezat najlepiej dojechać samochodem lub bezpośrednim pociągiem z Krakowa przez Słowację i Węgry, np. do Devy, która leży 30 km od Retezatu. W same góry nieco trudniej dotrzeć komunikacją publiczną najbliżej można dojechać do Campu lui Neag (840 m) lub do Nucsoary (630 m). Mapę Retezatu w skali 1:50 000 węgierskiego wydawnictwa Dimap można kupić w Polsce w cenie ok. 25 zł w dobrych sklepach turystycznych. Trudność szlaków w Retezacie: większość 2 (łatwe) lub 3 (średnio-trudne, wymagające użycia rąk, możliwa ekspozycja), np.: Varful Retezat, południowe podejście na Papusę. Portile Inchise (trudność 3 4). Ceny w schroniskach wyższe niż w Polsce. 8 nr 6 (15), Czerwiec 2008