REGIONALIZM ZAGADNIENIA 1. Definicja i geneza regionalizmu 2. Charakterystyka cech budownictwa wiejskiego 3. Szanse kontynuacji Teoria Projektowania Ruralistycznego dr hab. inż. arch. Anna Górka Katedra Projektowania Środowiskowego
REGIONALIZM ZAGADNIENIA 1. Definicja i geneza regionalizmu
Regionalizm definicja ogólna Słownik języka polskiego, 1981, PWN 1. kultura danego regionu; zespół cech charakterystycznych dla danego regionu REGIONALIZM JAKO CECHY KULTURY REGIONU (badany m. in. w dziedzinie etnografii, antropologii kultury, badaniach językowych, budownictwa ludowego)
Regionalizm definicja ogólna Słownik języka polskiego, 1981, PWN 2. dążenie do zachowania swoistych cech kulturowych danego obszaru, do jej rozwoju i odnowy REGIONALIZM JAKO RUCH KULTUROWY (parki kulturowe, muzea na wolnym powietrzu tzw. skanseny, przedsięwzięcia w dziedzinie turystyki, motywy regionalne w architekturze) ochrona kultury turystyka - architektura
REGIONALIZM W ARCHITEKTURZE BUDOWNICTWO LUDOWE ODRODZENIE TRADYCJI W ARCHITEKTURZE WSI
Z czego wynikają różnice cech kultury materialnej regionów? Co to jest region? to obszar charakteryzujący się odrębnością w stosunku do obszarów sąsiednich, odróżniający się od terenów przyległych określonymi cechami naturalnymi lub nabytymi region to jednostka kulturowa z przyczyn ekologicznych, ponieważ różne środowiska naturalne sprzyjały odmiennym sposobom życia, a nawet je narzucały. Z dość oczywistych powodów Włosi budowali z kamienia, Holendrzy z gliny, a Rosjanie z drewna. Peter Burke, Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie Dlaczego różnice regionalne ulegały utrwaleniu? bariery naturalne (wody, lasy, góry) granice i różnice polityczne bariery kulturowe (językowe, nieufność wobec obcych, itp.) Po co utrwalać/odnawiać cechy regionalne? kształtowanie tożsamości indywidualnej i zbiorowej (dawniej i dziś) gospodarczy rozwój regionów (dawniej i dziś) wykorzystanie zasobów lokalnych i zrównoważony rozwój
Kiedy i jak rodziło się zainteresowanie kulturą ludową/cechami regionalnymi? REGIONALIZM W EUROPIE - odkrycie kultury ludowej w Europie (koniec XVIII w.) tworzenie państw narodowych/ dążenie do zachowania rodzimej kultury rozwój etnografii / oświeceniowa potrzeba poznania rozwój miast/rozwój przemysłu romantyczna fascynacja ludowością.ślachetne zdrowie, Nikt się nie dowie, Jako smakujesz, Aż się zepsujesz.
REGIONALIZM W POLSCE poszukiwanie stylu narodowego Hugo Kołłątaj (1750-1812) /program badań nad kulturą ludową/ styl narodowy styl dworkowy od XVI w. poradniki dla szlachty dot. prowadzenia folwarku Zygmunt Czartoryski O stylu krajowym w budownictwie wiejskim 1896 - chałupa góralska - Stanisław Witkiewicz (1851-1915) - styl podhalański Stefan Żeromski (1864-1925)/Polskie Towarzystwo Krajoznawcze w Zakopanem, Towarzystwo Przyjaciół Pomorza/ - usankcjonowanie terminu regionalizm
WILLA POD JEDLAMI, 1897 WILLA ATMA KAROLA SZYMANOWSKIEGO
STYL DWORKOWY: PROJEKTY WILLI PODMIEJSKICH, SZKÓŁ, LEŚNICZÓWEK, DWORCÓW ITP.
REGIONALIZM ZAGADNIENIA 2. Charakterystyka cech budownictwa wiejskiego
Regiony kulturowe województwa pomorskiego Kaszuby Kociewie Krajna Żuławy Wiślane i Dolina Wisły Ziemia Sztumska i Kwidzyńska Ziemia Słupska
Kaszuby
Podstawowe warianty domów wąskofrontowa chałupa podcieniowa (typ A) wielownętrzna chałupa szerokofrontowa (typ B) dwukondygnacyjny budynek szerokofrontowy (tzw. dom z erklem typ C)
Chałupy gburskie Wdzydze Kiszewskie, XVIII w.
Chałupa rybacka, I poł. XIX w./przebudowana na pocz. XX w. Wdzydze Tucholskie/Kaszuby Południowe
Chałupy gburskie Chrztowo, 1852 r.
Dworek drobnoszlachecki Trzebuń/Kaszuby Pd. i Zach., I poł. XIX w.
PODSUMOWANIE
Zróżnicowanie form mieszkalnego budynku zagrodowego w zależności od statusu społecznego mieszkańców zagrodnik, ( zagrodnik lub ogrodnik bezrolny mieszkaniec wsi posiadający zagrodę i ogród ok. 1 ha do uprawy warzyw, najczęściej ziemniaków), chałupnik (chałupnik w zamian za prawo wybudowania domu był zobowiązany do pracy na rzecz właściciela ziemi) pracownik najemny/parobek, rybak, gbur (właściciel gospodarstwa), półgbur (właściciel gospodarstwa o połowę mniejszego od przeciętnego gospodarstwa gburskiego, o proporcjonalnie mniejszych powinnościach feudalnych), drobny szlachcic, szlachcic
Chałupy gburskie Piechowice, koniec XVIII w./zabudowa części pełnoszczytowego podcienia koniec XIX w.
Chałupy gburskie Lipuska Huta, 1787 r./ Kaszuby Pd. i Zach.
Zagroda robotników rolnych/dwojak Szczodrowo/Kociewie Leśne, II poł. XIX w.
Zagroda chałupnika Zazdrość/Kociewie Polne, I poł. XIX w.
Dwór szlachecki Luzino/Kociewie Polne, II poł. XVII w./przebudowa XIX w.
Żuławy Wiślane i Dolina Wisły
Zagrody jednobudynkowe: wzdłużne, kątowe, krzyżowe http://zulawyimierzeja.org.pl/download/domy_zulawskie.pdf Żuławy Wiślane. Ochrona i kształtowanie. Bogna Lipińska. pdf za Otto Kloeppel
dom podcieniowy: wąskofrontowy, wąskofrontowy ze skrzydłem mieszkalnym, szerokofrontowy z podcieniem w tzw. folwarku żuławskim czyli dużej, wielobudynkowej zagrodzie
Trutnowy, 2007/2008J.Cichosz, S. Chrabąszcz, G. Cofta
ZIEMIA SŁUPSKA
Paproty, woj. zachodnio-pomorskie
zamknięta zagroda czworoboczna
chałupa słowińska
KOCIEWIE I KRAJNA
Literatura Dom mieszkalny na polskiej wsi. Ignacy Tłoczek Polskie budownictwo drewniane. Ignacy Tłoczek Chałupy polskie. Ignacy Tłoczek Chata za miastem. T. Sadkowski, K. Szarejko Dom na Kaszubach i Kociewiu. A. Baranowski, A. Basiński, K. Szarejko Polski dwór : wzorce architektoniczne, mit, symbol. Marta Leśniakowska Życie polskie w dawnych wiekach. Władysław Łoziński http://zulawyimierzeja.org.pl/download/domy_zulawskie.pdf Żuławy Wiślane. Ochrona i kształtowanie. Bogna Lipińska. pdf cz_i_krajobrazy_doliny_i_delty_wis_y.pdf cz_ii_krajobrazy_nadmorskie.pdf cz_iii_krajobrazy_pojezierne.pdf