Zachęty zmiany w statusie prawnym i ich wpływ na praktykę w kontekście MiFID II

Zachęty zmiany w statusie prawnym i ich wpływ na praktykę w kontekście MiFID II 1 1

Zachęty (inducements) aktualny stan prawny Art. 26 Dyrektywy MIFID doprecyzował art. 19 ust. 1 z Dyrektywy MIFID 1 wprowadzając podjęcie zachęt. Państwa członkowskie nie traktują działań przedsiębiorstw inwestycyjnych jako uczciwe, sprawiedliwe i profesjonalne, zgodnie z najlepiej pojętymi interesami klientów, jeżeli w odniesieniu do świadczenia usług inwestycyjnych lub dodatkowych na rzecz klienta płacą lub otrzymują zapłatę w postaci opłaty lub prowizji albo dostarczają lub otrzymują korzyści niepieniężne inne niż wymienione poniżej: a) opłata, prowizja lub korzyść niepieniężna wnoszona lub dostarczona na rzecz klienta bądź innej osoby w jego imieniu albo przez klienta bądź osobę w jego imieniu; b) opłata, prowizja lub korzyść niepieniężna wnoszona lub dostarczona na rzecz strony trzeciej bądź osoby działającej w jej imieniu albo przez stronę trzecią bądź osobę działającą w jej imieniu, jeśli spełnione są następujące warunki: i) informacje o istnieniu, charakterze i kwocie opłaty, prowizji lub korzyści czy też w przypadku gdy nie da się określić kwoty metodzie obliczania tej kwoty należy w sposób jasny ujawnić klientowi; informacje te muszą być wyczerpujące, dokładne i zrozumiałe, a ich przekazanie musi nastąpić przed wykonaniem danej usługi inwestycyjnej lub dodatkowej; ii) wniesienie opłaty lub prowizji albo dostarczenie korzyści niepieniężnej musi mieć na celu poprawę jakości odpowiedniej usługi świadczonej na rzecz klienta i nie może umniejszać obowiązku przedsiębiorstwa w zakresie działania w najlepiej pojętym interesie klienta; 2

Zachęty (inducements) aktualny stan prawny W praktyce wdrożenie zachęt spotkało się z wieloma pytaniami i problemami interpretacyjnymi, wśród firm inwestycyjnych niemal wszystkich krajów członkowskich. Dostrzegając problem ESMA (dawniej CESR - Committee of European Securities Regulators) postanowił podjąć działania mające na celu ustalenie wspólnego rozumienia i zasad praktycznego stosowania art. 26 MiFID oraz wyjaśnienie dodatkowych kwestii, które mogą pojawić się w związku z przedmiotem regulacji cytowanego przepisu, przeprowadzając uprzednio serię konsultacji oraz dwukrotnie wydając rekomendacje Kluczowe dokumenty CESR (ESMA) Lp. Data Rodzaj dokumentu Tytuł 1 19/04/2010 Report Report - Inducements: good and poor practices 2 19/04/2010 Feedback statement Feedback statement - Inducements: Good and poor practices 3 22/10/2009 Consultation paper Consultation paper on Inducements: Good and poor practices 4 06/10/2008 Supervisory brief Supervisory briefings - Inducements 5 29/05/2007 Feedback statement Feedback statement - CESR Level 3 Recommendations on Inducements under MiFID 6 29/05/2007 CESR recommendation Recommendations - Inducements under MiFID 7 13/04/2007 Consultation paper Consultation paper - Inducements under MiFID 8 22/12/2006 Consultation paper Consultation paper - Inducements under MiFID Komisja Nadzoru Finansowego odniosła się do zagadnienia zachęt w dokumencinie skierowanym do domów oraz biur maklerskich z dnia 9 sierpnia 2011r. Wyjaśnienia skierowane do Domów Maklerskich, Biur Maklerskich oraz jednostek organizacyjnych banków. 3

Zachęty (inducements) aktualny stan prawny Praktyczne wdrożenie obowiązków informacyjnych o zachętach. - Problem z jednoznaczną kwalifikacją opłat ponoszonych w związku z świadczoną usługą maklerską, w szczególności w odniesieniu do niektórych produktów strukturyzowanych emitowanych przez inne niż firmy inwestycyjne instytucje finansowe czy innych usług świadczonych przez firmę inwestycyjną nie będące usługą maklerską. - Trudność w informowaniu klienta o poszczególnych składowych opłat i prowizji ponoszonych w związku z świadczoną względem tego klienta usługą maklerską (problem stopnia szczegółowości, ciągłość świadczenia usługi w czasie). - Dyrektywa jak i przepisy krajowe nie określają w sposób jednoznaczny jak głęboki powinien być związek pomiędzy poszczególnymi świadczeniami występującymi pomiędzy firmą inwestycyjną a podmiotem trzecim. Obowiązek dokonywania przeglądu oraz archiwizacji przebiegu procesu identyfikacji oraz klasyfikacji zachęt. 4

Zachęty (inducements) aktualny stan prawny Rozwój produktów strukturyzowanych w ostatnich latach, wielowątkowość produktów strukturyzowanych, Zastosowanie różnych krajowych reżimów prawnych do tworzonych produktów tworzy warunki nierównej konkurencji oraz różnicuje sytuacje klientów pod kątem ekspozycji na ryzyko. Brak reżimu Dyrektywy MiFID w odniesieniu do produktów strukturyzowanych, których świadczenie odbywa się z pominięciem doradztwa inwestycyjnego, a których emitentem jest instytucja kredytowa. 5

Zachęty pod MIFID II 6 1

Wprowadzenie Dyrektywa MIFID II Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE Rozporządzenie MIFIR Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 600/2014 z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniające rozporządzenie (EU) nr 648/2012 Standardy techniczne planowane na 3 stycznia 2016r. Publikacja w Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej ESMA Discussion paper dot. standardów technicznych Krajowe transpozycje Dyrektywy MIFID II Wejście w życie nowych wymogów MIFID II 2016 Q4/2017 Q1 2014 2Q 2014 3Q 2014 4Q 2015 1Q 2015 2Q 2015 3Q 2015 4Q 2016 Q1 2016 Q2 2016 Q3 2016 Q4 Konsultacje nad standardami technicznymi opracowanie standardów technicznych przez ESMA 7

Zachęty - konflikty interesów interes klienta Konflikty interesów Zachęty Obowiązek działania w myśl najlepiej pojętego interesu klienta Obowiązki informacyjne 8

Zachęty (inducements) Rozszerzona definicja konfliktów interesów Konflikty interesów występujące między personelem kierowniczym, pracownikami i agentami lub jakąkolwiek osobą bezpośrednio lub pośrednio z nimi powiązaną stosunkiem kontroli, a ich klientami lub między klientami, które to konflikty interesów wynikają w ramach świadczenia jakiegokolwiek rodzaju usług inwestycyjnych i dodatkowych, lub połączenia obydwu rodzajów usług, w tym również konflikty interesów spowodowane otrzymywaniem zachęt od stron trzecich lub wynagrodzeniem od firmy inwestycyjnej oraz innymi strukturami zachęt. Usługi inwestycyjne i działalność inwestycyjna: 1. Przyjmowanie i przekazywanie zleceń w odniesieniu do jednego lub większej liczby instrumentów finansowych; 2. Wykonywanie zleceń na rachunek klientów; 3. Zawieranie transakcji na własny rachunek; 4. Zarządzanie portfelem; 5. Doradztwo inwestycyjne; 6. Gwarantowanie emisji instrumentów finansowych lub subemisja instrumentów finansowych z gwarancją przejęcia emisji; 7. Subemisja instrumentów finansowych bez gwarancji przejęcia emisji; 8. Prowadzenie MTF; 9. Prowadzenie OTF; 9

Zachęty (inducements) Usługi dodatkowe: 1. sprawowanie pieczy nad instrumentami finansowymi oraz administrowanie nimi na rachunek klientów, w tym przechowywanie i usługi powiązane, takie jak zarządzanie środkami pieniężnymi/zabezpieczeniem, z wyłączeniem prowadzenia rachunków papierów wartościowych na najwyższym poziomie ewidencji 2. udzielanie kredytów lub pożyczek inwestorowi, umożliwiając mu zawieranie transakcji obejmujących jeden lub większą liczbę instrumentów finansowych, w przypadku gdy firma udzielająca kredytu lub pożyczki jest zaangażowana w transakcję; 3. doradztwo dla przedsiębiorstw odnoszące się do struktury kapitałowej, strategii i odnośnych kwestii, jak również doradztwo i usługi dotyczące łączenia się oraz nabywania przedsiębiorstw; 4. usługi dewizowe, w przypadku gdy są one związane ze świadczeniem usług inwestycyjnych; 5. badania inwestycyjne i analiza finansowa lub inne formy ogólnych rekomendacji odnoszących się do transakcji na instrumentach finansowych; 6. usługi związane z ubezpieczaniem; 7. usługi inwestycyjne i działalność inwestycyjna, a także usługi dodatkowe z rodzaju uwzględnionego na podstawie załącznika 1 sekcja A lub B, dotyczące instrumentów bazowych dla instrumentów pochodnych uwzględnionych na podstawie sekcji C pkt 5, 6, 7 i 10, w przypadku gdy są one związane ze świadczeniem usług inwestycyjnych lub dodatkowych. 10

Zachęty (inducements) zasady ogólne Obowiązek świadczenia przez firmę inwestycyjną usług inwestycyjnych lub, w stosownych przypadkach, usług dodatkowych na rzecz klientów w sposób: - uczciwy, - rzetelny i profesjonalny, - zgodnie z najlepiej pojętym interesem swoich klientów Firmy inwestycyjne, które wystawiają instrumenty finansowe przeznaczone do sprzedaży klientom, zapewniają: - aby te instrumenty finansowe były tworzone w sposób odpowiadający na potrzeby określonego rynku docelowego klientów końcowych w ramach danej kategorii klientów, - aby strategia dystrybucji instrumentów finansowych była zgodna z określonym rynkiem docelowym oraz - aby firma inwestycyjna podejmowała uzasadnione działania w celu zapewnienia dystrybucji produktu finansowego na określonym rynku docelowym. Wszystkie informacje, w tym publikacje handlowe, kierowane przez firmę inwestycyjną do klientów lub potencjalnych klientów muszą być rzetelne, wyraźne i niewprowadzające w błąd. 11

Zachęty (inducements) Firma inwestycyjna, która wytwarza instrumenty finansowe przeznaczone do sprzedaży klientom utrzymuje, stosuje i poddaje przeglądowi proces zatwierdzania każdego instrumentu finansowego i znaczących dostosowań istniejących instrumentów finansowych, zanim zostaną one wprowadzone do obrotu lub do dystrybucji wśród klientów. W procesie zatwierdzenia produktu: - wskazuje się określony rynek docelowy klientów końcowych w ramach odpowiedniej kategorii klientów w odniesieniu do każdego instrumentu finansowego, - zapewnia się ocenę wszystkich istotnych zagrożeń dla takiego określonego rynku docelowego - zapewnia się ocenę zgodność zamierzonej strategii dystrybucji z określonym rynkiem docelowym. Firma inwestycyjna wytwarzająca instrumenty finansowe udostępnia każdemu dystrybutorowi wszystkie odpowiednie informacje na temat instrumentu finansowego i o procesu zatwierdzenia produktu, w tym o określonym rynku docelowym instrumentu finansowego. W przypadku gdy firma inwestycyjna oferuje lub rekomenduje instrumenty finansowe, których nie wytwarza, musi posiadać dostęp do odpowiednich informacji. 12

Zachęty (inducements) ogólne obowiązki Klientom lub potencjalnym klientom dostarcza się informacje dotyczące firmy inwestycyjnej i jej usług, instrumentów finansowych i proponowanych strategii inwestycyjnych, miejsca wykonania oraz wszystkich kosztów i powiązanych opłat. Zakres przekazywanych informacji informacje dotyczące wszystkich kosztów i powiązanych opłat muszą obejmować: - informacje dotyczące usług inwestycyjnych, - Informacje dotyczące usług dodatkowych, w tym w stosownych przypadkach koszty doradztwa, - koszty instrumentu finansowego rekomendowanego lub sprzedawanego klientowi - oraz informacje, w jaki sposób klient może za niego zapłacić, co obejmuje także wszelkie opłaty uiszczane przez stronę trzecią. Zbiorcze zestawienie kosztów oraz opłat Zestawia się zbiorczo informacje o wszystkich kosztach i opłatach, w tym o kosztach i opłatach związanych z usługą inwestycyjną i instrumentem finansowym, które nie wynikają z zaistnienia ryzyka rynku bazowego, w celu umożliwienia klientowi zrozumienia całkowitego kosztu, a także skumulowanego wpływu na zwrot inwestycji. Obowiązki informacyjne na żądanie klienta Na żądanie klienta przedstawia się zestawienie poszczególnych elementów. W stosownych przypadkach takich informacji udziela się klientowi regularnie, przynajmniej co roku, w okresie trwania inwestycji. 13

Zachęty (inducements) sposób przekazywania informacji Język przekazywanych informacji dot. zachęt Informacje o zachętach firma inwestycyjna przekazuje w zrozumiałej formie w taki sposób, aby klienci lub potencjalni klienci byli w stanie zrozumieć charakter oraz ryzyko związane z usługą inwestycyjną oraz określonym rodzajem oferowanego instrumentu finansowego, a co za tym idzie podjąć świadome decyzje inwestycyjne. Wyłączenia systemowe w przypadku łączonych produktów inwestycyjnych W przypadku gdy usługę inwestycyjną oferuje się jako część produktu finansowego, który podlega już innym przepisom prawa UE dotyczącym instytucji kredytowych i kredytów konsumenckich w odniesieniu do wymogów informacyjnych, usługa ta nie podlega dodatkowo obowiązkom określonym w Dyrektywnie MIFID II. 14

Zachęty (inducements) Zachęty MIFID II Zakazuje się firmom inwestycyjnym wypłacania lub przyjmowania jakiekolwiek opłat bądź prowizji lub czerpania jakiekolwiek korzyści niepieniężnych związanych ze świadczeniem usługi inwestycyjnej lub usługi dodatkowej na rzecz jakiegokolwiek podmiotu lub przez jakikolwiek podmiot, z wyjątkiem klienta lub osoby działającej w imieniu klienta, z wyłączeniem świadczeń: 1. mających na celu poprawę jakości odpowiedniej usługi świadczonej na rzecz klienta; oraz 2. niemających negatywnego wpływu na przestrzeganie przez firmę inwestycyjną jej obowiązku uczciwego, sprawiedliwego i profesjonalnego działania zgodnie z najlepiej pojętym interesem klienta. Obowiązki informacyjne: firma inwestycyjna przed świadczeniem danej usługi inwestycyjnej lub dodatkowe udostępnia klientowi jednoznaczne informacje o istnieniu, charakterze i wysokości płatności lub korzyści lub w przypadku gdy wysokość nie może zostać oszacowana metoda obliczania tej wysokości przed świadczeniem danej usługi inwestycyjnej lub usługi dodatkowej. Zakres udzielanych informacji: kompleksowy, dokładny i zrozumiały, zaś w stosownych przypadkach firma inwestycyjna informuje również klienta o mechanizmach przekazywania klientowi opłat, prowizji, korzyści pieniężnych lub niepieniężnych otrzymanych w związku ze świadczeniem usługi inwestycyjnej lub dodatkowej. Wyłączenia: Płatność lub korzyść, która umożliwia lub jest niezbędna do świadczenia usług inwestycyjnych, takich jak koszty przechowywania, opłaty za rozliczanie i wymianę, składki regulacyjne lub opłaty prawne, które z uwagi na ich charakter nie powodują konfliktów z obowiązkami firmy inwestycyjnej w zakresie działania uczciwego, rzetelnego i profesjonalnego zgodnie z najlepiej pojętym interesem swoich klientów, nie podlega ograniczeniu. 15

Zachęty (inducements) miss-selling Zachęty Miss selling Firma inwestycyjna, która świadczy klientom usługi inwestycyjne, zapewnia, aby sposób wynagradzania przez nią jej personelu lub oceny jego pracy nie pozostawał w sprzeczności z jej obowiązkiem działania w najlepiej pojętym interesie swoich klientów. Firma inwestycyjna nie powinna dokonywać jakichkolwiek ustaleń dotyczących wynagrodzeń, celów sprzedaży bądź innych kwestii, które zachęcałyby jej personel do rekomendowania klientowi detalicznemu konkretnego instrumentu finansowego, podczas gdy firma inwestycyjna mogłaby zaoferować mu inny instrument finansowy, który lepiej odpowiadałby jego potrzebom. 16

Zachęty (inducements) cross selling Zachęty cross selling W przypadku oferowania usług inwestycyjnych wraz z innymi usługami lub produktem w formie pakietu lub jako warunek samej umowy, firma inwestycyjna jest zobowiązana do informowania klienta o ewentualnej możliwości zakupu poszczególnych elementów oferowanego konglomeratu usług ( paczki usług ) oraz udostępnia klientowi osobne zestawienie kosztów i opłat dla poszczególnych elementów składowych paczki usług. W przypadku gdy jest prawdopodobne, że ryzyko wynikające z takiej umowy lub pakietu oferowanego klientowi detalicznemu może różnić się od ryzyka związanego z takimi elementami ujmowanymi osobno, firma inwestycyjna dostarcza odpowiedni opis poszczególnych elementów umowy lub pakietu oraz informacje tego tym, w jaki sposób interakcje między tymi elementami zmieniają zakres ryzyka. Przykład: Produkt strukturyzowany z ochroną kapitału zawierający w sobie opcje.. 17

Zachęty (inducements) - niezależne doradztwo inwestycyjne Niezależne doradztwo inwestycyjne Świadcząc usługę niezależne doradztwa inwestycyjnego firma inwestycyjna zobowiązana jest do: 1. Oceny czy zakres instrumentów finansowych dostępnych na rynku, wykazuję się wystarczającym zróżnicowaniem pod względem ich rodzaju i emitentów lub dostawców produktu oraz czy zakres ten zapewnia odpowiednią realizację celów inwestycyjnych klientów; 2. Uwzględnienia w toku świadczenia usługi inne instrumenty finansowe emitowane lub dostarczane przez podmioty trzecie, tj. podmioty nie będące: a) samą firmą inwestycyjną lub podmiotem mającym bliskie powiązania z firmą inwestycyjną; b) Innym podmiotem z którymi firma inwestycyjna ma bliskie stosunki prawne lub gospodarcze, w tym stosunki umowne, stwarzające ryzyko naruszenia niezależności świadczonego doradztwa; 3. Nie przyjmowania oraz nie pobierania wynagrodzenia, prowizji ani jakichkolwiek korzyści pieniężnych lub niepieniężnych, wypłacanych lub przekazywanych przez jakąkolwiek osobę trzecią lub osobę działającą w imieniu osoby trzeciej w związku ze świadczeniem usługi niezależnego doradztwa inwestycyjnego na rzecz klientów. 18

Zachęty (inducements) niezależne doradztwo inwestycyjne Wyłączenia spod ograniczenia w przyjmowaniu płatności w ramach świadczenia niezależnego doradztwa inwestycyjnego Drobne korzyści niepieniężne, które mogą zwiększyć jakość usługi świadczonej klientowi i których, sądząc po ich wielkości i charakterze, nie można uważać za czynniki wpływające negatywnie na przestrzeganie przez firmę inwestycyjną jej obowiązku działania zgodnie z najlepiej pojętym interesem klienta, muszą zostać wyraźnie ujawnione i są wyłączone ze stosowania niniejszej litery. Przykłady: 1. Przekazywania rekomendacji o charakterze ogólnym oraz innych materiałów analitycznych; 2. Szkolenia produktowe. 19

Zachęty (inducements) zarządzanie portfelem Zarządzanie portfelem ograniczenia w przyjmowaniu i przekazywaniu płatności Firma inwestycyjna nie może przyjmować ani pobierać wynagrodzenia, prowizji ani jakichkolwiek korzyści pieniężnych lub niepieniężnych, wypłacanych lub przekazywanych przez jakąkolwiek osobę trzecią lub osobę działającą w imieniu osoby trzeciej w związku ze świadczeniem tej usługi na rzecz klientów. - Często występujący konflikt interesów pomiędzy przyjmowanymi zachętami od dostawców/emitentów instrumentów finansowych a obowiązkiem działania w myśl najlepiej pojętego interesu klienta - Część zarządzających rezygnując z zachęt otrzymywanych od osób trzecich podniosła opłaty za zarządzanie klientom finalnym; - Co z przypadkami występowania w podwójnej roli (zarządzającego oraz dystrybutora produktów inwestycyjnych) konieczność dystrybucji produktów przez inny podmiot z grupy (nie łączenie funkcji zarządzającego oraz dystrybutora). Wyłączenia spod ograniczenia Drobne korzyści niepieniężne, które mogą zwiększyć jakość usługi świadczonej klientowi i których, sądząc po ich wielkości i charakterze, nie można uważać za czynniki wpływające negatywnie na przestrzeganie przez firmę inwestycyjną jej obowiązku działania zgodnie z najlepiej pojętym interesem klienta, muszą zostać wyraźnie ujawnione i są wyłączone ze stosowania niniejszego ustępu. 20

Bancassurance 21 1

Zachęty (inducements) - Bancassurance Bancassurance 1. oferowanie ubezpieczeń przez banki (pośrednictwo w zawieraniu umów ubezpieczenia lub oferowanie przystąpienia do zawartej przez bank umowy ubezpieczenia umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek) na podstawie umów zawartych pomiędzy bankiem a zakładem ubezpieczeń powiązane bezpośrednio z produktem bankowym oraz niepowiązane bezpośrednio z produktem bankowym, w tym także ubezpieczeniowych produktów o charakterze inwestycyjnym lub oszczędnościowym. 2. zawieranie przez bank umów ubezpieczenia powiązanych z produktem bankowym, w przypadku których klient banku na podstawie odrębnej umowy zobowiązany jest pokryć koszty ochrony ubezpieczeniowej banku przed poszczególnymi rodzajami ryzyka objętymi tą umową ubezpieczenia. Rekomendacja U Komisja Nadzoru Finansowego 22

Zachęty (inducements) - Bancassurance Bancassurance 1. W przypadku, gdy klient ma status ubezpieczonego, klient lub jego spadkobiercy powinni mieć zapewnioną możliwość bezpośredniego dochodzenia roszczeń w sytuacji, kiedy bank jest podmiotem uprawnionym do dochodzenia wypłaty świadczenia od zakładu ubezpieczeń i podejmie decyzję o nieskorzystaniu z tego uprawnienia. 2. Bank powinien umożliwić klientowi samodzielne dochodzenie roszczenia. 3. Bank powinien przedstawić klientowi informacje o oferowanych przez siebie produktach ubezpieczeniowych towarzyszących oferowanemu produktowi bankowemu w celu umożliwienia klientowi wyboru produktu ubezpieczeniowego. 4. Bank powinien zapewnić swobodę wyboru przez klienta zakładu ubezpieczeń, z którego usług klient zamierza skorzystać. Dla akceptacji przez bank ochrony ubezpieczeniowej decydujące powinny być kryteria wynikające z wymaganego przez bank zakresu ochrony ubezpieczeniowej. 5. Bank będący ubezpieczającym może otrzymywać od klienta wyłącznie zwrot kosztów związanych z zawarciem i obsługą umowy ubezpieczenia. 6. Wynagrodzenie banku z tytułu oferowania produktów ubezpieczeniowych powinno być ustalane przy uwzględnieniu wysokości ponoszonych przez bank kosztów. 7. Bank powinien jednoznacznie wskazywać klientowi czy występuje w roli pośrednika ubezpieczeniowego, czy ubezpieczającego. 23

Proces świadczenia usług Poza obowiązkami wspólnymi dla wszystkich podmiotów zaangażowanych w proces świadczenia usług istnieją dodatkowe obowiązki, zróżnicowane ze względu na funkcję pełnione przez podmioty na poszczególnych etapach świadczenie usług. Proces świadczenia usług można podzielić na trzy następujące po sobie etapy: Etap I - Tworzenie produktu Etap II - Dystrybucja produktu Etap III- Usługi posprzedażowe Zachęty 1

Proces świadczenia usług Poniżej przedstawiono poszczególne etapy procesu świadczenia usługi z uszczegółowieniem na podetapy. Etap I - Tworzenie produktu Badania rynku, profilu potencjalnego klienta Kreowanie produktu (parametrów inwestycji) Ustalenie zakresu Informacji przekazywanych dystrybutorowi produktu Ustalenie zakresu informacji przekazywanych klientom (w tym klientom potencjalnym) Określenie kanałów dystrybucji Symulacje rynkowe sytuacji skrajnych (stres testy) Etap II - Dystrybucja produktu Informowanie o produkcie Sprzedaż produktu za pomocą różnych kanałów dystrybucji: Sprzedaż detaliczna bezpośrednia Sprzedaż na odległość Internet, (Systemy Self-Service, telefon) Etap III- Usługi posprzedażowe Przyjmowanie oraz rozpatrywanie reklamacji Posprzedażowe obowiązki informacyjne wobec klientów Monitorowanie ryzyka, realizacji założeń inwestycyjnych Podejmowanie interwencji w przypadku gwałtownych zmian rynkowych wpływających na oferowany produkt 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap tworzenia produktu Uprzednie działania zabezpieczające przed miss-sellingiem: W celu uniknięcia sytuacji błędnego oszacowania grupy docelowej produktu oraz związanego z tym faktem ryzyka miss-sellingu należy zidentyfikować profil przeciętnego potencjalnego klienta. Służyć temu mogą uprzednio przeprowadzone badania rynkowe oraz inne informację zwrotne z rynku docelowego. (ww. działania mają ponadto swoje uzasadnienie biznesowe). Już na etapie tworzenie produktu należy wziąć pod uwagę, czy konstruowany produkt jest odpowiedni dla zdefiniowanej uprzednio grupy docelowej, w szczególności czy odpowiada on celom inwestycyjnym przeciętnego klienta, poziomu akceptowalnego przez niego ryzyka, wiedzy i doświadczenia w inwestowaniu. I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap tworzenia produktu Ustanawiając system opłat i prowizji pobieranych od klienta Firma Inwestycyjna zobowiązana jest uwzględnić sprawiedliwy podział zysku pomiędzy klientem a podmiotami zaangażowanymi w proces świadczenia usług, w szczególności uwzględnić poziom ryzyka podejmowanego przez klienta oraz wysokość zakładanej realnej stopy zwrotu z inwestycji. Opłaty i prowizję Ponadto system opłat i prowizji musi uwzględniać powszechnie obowiązujące przepisy prawa oraz regulację wewnętrzne z zakresu przyjmowania i przekazywania zachęt. I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap tworzenia produktu Zaleca się aby Firma Inwestycyjna na etapie konstruowania produktu przeprowadziła gruntowną analizę hipotetycznych skrajnych sytuacji rynkowych (stress tests), z uwzględnieniem zależności w postaci silniejszej korelacji pomiędzy zmianami rynkowymi w sytuacji załamania rynku a wartością instrumentów finansowych. Stress tests W przyjętych symulacjach należy uwzględnić dane historyczne zebrane w związku ze sprzedażą produktów inwestycyjnych o podobnej konstrukcji w przeszłości. Należy uwzględnić możliwość lub jej brak wycofania się z inwestycji klienta przed terminem wykupu (kwestia płynności, estymacji różnicy pomiędzy wartością sprzedanego produktu przed terminem wykupu a sumą gwarantowaną w dniu wykupu). I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap tworzenia produktu Zaleca się aby podmioty zaangażowane w proces tworzenia produktu inwestycyjnego wypracowały ramy monitoringu oraz zarządzania ryzykiem związanym z tworzenie produktu w celu efektywnego korodowania działań, niezakłóconego przepływu informacji pomiędzy jednostkami zaangażowanymi w tworzenie produktu. System powinien uwzględniać konsultację z jednostką compliance odpowiedzialną za zapewnienie zgodności tworzonego produktu z obowiązującymi wymogami prawnymi. System zarządzanie ryzykiem I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap tworzenia produktu Firma Inwestycyjna dokonując wyboru podmiotu w oparciu o wiarygodność kredytową, którego emitowany będzie produkt (dot. w szczególności produkty strukturyzowane) zobowiązana jest opierać się na zobiektywizowanych przesłankach. W szczególności zalecany jest wybór podmiotów o stabilnym, wysokim ratingu, takich które uzyskały uznanie zewnętrznych audytorów w ramach przeprowadzonych badań typu due diligence, które w toku pogłębionej analizy fundamentalnej wykazują stabilność na przestrzeni czasu odpowiadającej terminowi zapadalności produktu. Due diligence, rating I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap tworzenia produktu Obowiązki związane z Informacjami przekazywanymi dystrybutorowi produktu Należy wyraźnie zaznaczyć, że informację przekazywanie dystrybutorowi produktu mają na celu zapewnić odpowiednie przygotowanie merytoryczne oraz techniczne wyłącznie pracownikom zatrudnianym przez dystrybutora i nie mogą być bezpośrednio udostępniane klientom (w tym klientom potencjalnym). W przypadku gdyby materiały przeznaczone wyłącznie dla pracowników dystrybutora przekazywane zostały dalej do klientów, będą podlegały ocenie regulatora pod względem spełnienia surowych standardów przekazu informacyjnego skierowanego do klientów. I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap tworzenia produktu Obowiązki związane z Informacjami przekazywanymi dystrybutorowi produktu: Należy rozważyć, czy przekazywany pakiet informacji dystrybutorowi jest merytorycznie adekwatny, odpowiednio jasny i zrozumiały dla pracowników, w stopniu umożliwiającym im wyodrębnienie poszczególnych informacji niezbędnych dla zrozumienia usługi przez klienta. Poza stopniem wiedzy i doświadczenie tworząc pakiet informacyjny należy uwzględnić kanał dystrybucji oraz specyfikę związaną z medium (odmienne materiały dla dystrybucji tradycyjnej np. broszura, odmienne dla sprzedaży na odległość np. zakładka web, direct mailing). Wraz z pakietem informacji należy przeszkolić pracowników dystrybutora z zakresu wiedzy o produkcie, ryzyka związanego z inwestowaniem w produkt. Sposób przeprowadzania szkoleń powinien uwzględniać specyfikę sprzedaży (materiały informacyjne, seminaria, e-learning). I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap dystrybucji produktu Obowiązki związane z korzystaniem z poszczególnych kanałów dystrybucji: Sposób przekazywania informacji, jej szczegółowość powinien być adekwatny do poziomu wiedzy i doświadczenie potencjalnego klienta. Celem przekazywanych informacji jest wywołanie u klienta stanu zrozumienia oferowanego produktu, ryzyka związanego z inwestycją, jej celem. Informacje przekazywane klientowi powinny być obiektywne i jednoznaczne, nie mogą wprowadzać klienta w błąd. Zaleca się aby firma inwestycyjna stworzyła system nadzoru nad informacjami przekazywanymi klientom przez pracowników dystrybutora. I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap dystrybucji produktu Obowiązki związane z Informacjami przekazywanymi klientowi przez dystrybutora produktu: Należy wdrożyć system analizy jakości informacji przepływających do klientów w danym kanale dystrybucyjnym w celu zwiększenia ich przejrzystości i jeszcze większego dopasowania pakietów informacyjnych do poziomu wiedzy i doświadczenia grupy docelowych. Zalecane jest wdrożenie systemu badań empirycznych typu secret client. W przypadku w którym dany kanał dystrybucyjny (np. ze względów technicznych) uniemożliwia świadczenie usług w zgodzie z obowiązującymi regulacjami należy zawiesić dane sposób dystrybucji. I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap świadczenia usług posprzedażowych Obowiązki wynikające z sprzedaży danego produktu inwestycyjnego 1z2 Obowiązki wynikające z postanowień umowy sprzedaży danego produktu inwestycyjnego np. obowiązki informowania klienta o wartości produktu (okresowe przeglądy). Obowiązek regularnego przeglądu oraz aktualizacji informacji przekazywanych klientom (broszur, publikacji na stronach internetowych, informacji przekazywanych przez pracowników Contact Center, POK). Poza obowiązkami wynikającym z zawartej umowy, należy spełniać wszelkie uzasadnione oczekiwania klienta, chociażby ich obowiązek spełniania nie wynikał wprost z postanowień umownych np. w sytuacji gdy dystrybutor podczas spotkania sprzedażowego obiecał klientowi bieżące monitorowanie wyników podjętej inwestycji, należy dostarczyć klientowi żądanych informacji. I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap świadczenia usług posprzedażowych Obowiązki wynikające z sprzedaży danego produktu inwestycyjnego 2z2 Należy wdrożyć skuteczny i efektywny system rozpatrywania skarg klientów zgłaszanych w związku z świadczeniem usługi sprzedaży produktu inwestycyjnego. W toku rozpatrywania reklamacji klientów należy uwzględnić wszelkie roszczenia klientów znajdujące uzasadnienie w oczach przeciętnego klienta a mogące się zrodzić w następstwie przekazywania klientom niejednoznacznych informacji. W przypadkach sytuacji względnych, zgłaszane skargi i reklamacje należy rozpatrywać na korzyść klienta. I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Obowiązki spoczywające na podmiotach zaangażowanych w etap świadczenia usług posprzedażowych Obowiązki wynikające z analizy informacji zwrotnych napływających od klientów oraz dystrybutora : Uzupełnienie luk szkoleniowych, informacyjnych wśród pracowników dystrybutora jakie wynikły w toku świadczonych usług oraz analizy informacji napływających z zgłaszanych reklamacji, funkcjonowania systemu monitoringu, jakości przekazywanych informacji. Dystrybutor obowiązany jest wstrzymać się z sprzedażą produktów, co do których nie posiada wystarczającej wiedzy. Przekazując informację do dystrybutora produktu, dostawca zobowiązany jest zastosować formę przekazu adekwatną do kanału dystrybucji, struktury łańcucha dystrybucji z uwzględnieniem możliwych szumów komunikacyjnych i związanego z nimi zjawiskiem przeinaczenia przekazywanych klientom informacji. I Etap Tworzenie produktu II Etap Dystrybucja produktu III Etap Usługi posprzedażowe 1

Interwencje produktowe 38 1

Rozszerzenie środków nadzorczych oraz interwencje produktowe Nowe uprawnienia ESMA (adekwatne środki posiada ENUB) w zakresie lokat strukturyzowanych: Możliwość tymczasowego zakazania lub wprowadzenia ograniczenia na terenie całej UE: 1) wprowadzania do obrotu, dystrybucji lub sprzedaży określonych instrumentów finansowych lub instrumentów finansowych o pewnych określonych cechach; lub 2) rodzaju działalności lub praktyki finansowej. ESMA lub ENUB podejmuje decyzję o zakazie lub ograniczeniu wyłącznie w przypadku, gdy spełnione są wszystkie spośród następujących warunków: 1) proponowane działanie dotyczy istotnych problemów w dziedzinie ochrony inwestorów lub zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania i integralności rynków finansowych lub towarowych lub dla stabilności całego unijnego systemu finansowego lub części tego systemu; 2) wymogi regulacyjne w ramach prawa Unii, które mają zastosowanie do odnośnego instrumentu finansowego lub działalności, nie przeciwdziałają temu zagrożeniu; 3) właściwy organ lub właściwe organy nie podjęły działań w celu przeciwdziałania zagrożeniu lub podjęte działania w niewystarczającym stopniu przeciwdziałają zagrożeniu (np. KNF). Działanie podjęte przez ESMA ma charakter nadrzędny wobec wcześniejszych działań podjętych przez właściwy organ. 39

Rozszerzenie środków nadzorczych oraz interwencje produktowe Interwencja produktowa KNF będzie uprawniona wprowadzić w Polsce lub z innego państwa członkowskiego zakaz lub ograniczenie dotyczące: 1) wprowadzania do obrotu, dystrybucji lub sprzedaży określonych instrumentów finansowych lub lokat strukturyzowanych bądź instrumentów finansowych lub lokat strukturyzowanych o pewnych określonych cechach; lub 2) rodzaju działalności lub praktyki finansowej. KNF będzie uprawniona podjąć działania, o których mowa powyżej, jeżeli na podstawie uzasadnionych argumentów uzyska pewność, że albo: 1) instrument finansowy, lokata strukturyzowana lub działalność bądź praktyka powodują poważne obawy dotyczące ochrony inwestorów lub stwarzają zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania i integralności rynków finansowych lub towarowych lub dla stabilności całego systemu finansowego lub części tego systemu w co najmniej jednym państwie członkowskim; albo 2) instrument pochodny ma negatywny wpływ na mechanizm kształtowania cen na rynku bazowym; 3) istniejące wymogi regulacyjne w prawie Unii, które mają zastosowanie do instrumentu finansowego, lokaty strukturyzowanej lub działalności lub praktyki, w niewystarczającym stopniu przeciwdziałają zagrożeniom, o których mowa w lit. a), a problem nie zostanie lepiej rozwiązany dzięki lepszemu nadzorowi lub egzekwowaniu istniejących wymogów; 40

Rozszerzenie środków nadzorczych oraz interwencje produktowe Interwencja produktowa 4) działanie jest proporcjonalne, biorąc pod uwagę charakter zidentyfikowanych zagrożeń, poziom wiedzy zainteresowanych inwestorów lub uczestników rynku oraz prawdopodobny skutek działania dla inwestorów i uczestników rynku, którzy mogą posiadać lub wykorzystywać dany instrument finansowy, lokata strukturyzowana lub działalność lub praktykę lub odnosić z nich korzyści; 5) KNF przeprowadził należyte konsultacje z właściwymi organami w innych państwach członkowskich, na które dane działanie może wywrzeć znaczący wpływ; 6) działanie nie ma skutku dyskryminującego w odniesieniu do usług świadczonych lub działalności prowadzonej z innego państwa członkowskiego; oraz 7) KNF przeprowadził należyte konsultacje z organami publicznymi właściwymi dla nadzoru, administracji i regulacji rynków fizycznych produktów rolnych na mocy rozporządzenia 1234/2007/WE, w przypadku gdy instrument finansowy, działalność lub praktyka stwarzają poważne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania i integralności rynku fizycznych produktów rolnych. 41

Rozszerzenie środków nadzorczych oraz interwencje produktowe Sankcje: środki administracyjne i sankcje administracyjne powinny być stosowane w odniesieniu do tych osób fizycznych lub prawnych oraz firm inwestycyjnych, które są odpowiedzialne za dane naruszenie; w przypadkach naruszenia przepisów Dyrektywy MIFID II oraz Rozporządzenia MIFIR właściwe organy powinny mieć do dyspozycji minimalny zbiór sankcji administracyjnych i środków administracyjnych. Obejmuje one: - cofnięcie zezwolenia, - publikację informacji o nałożonych sankcjach, - odwołanie (członków) zarządu, - administracyjne sankcje finansowe maksymalna wysokość administracyjnych sankcji finansowych określona w prawie krajowym powinna przekraczać wartość korzyści odniesionych w wyniku naruszenia przepisów kryteria brane pod uwagę przez właściwe organy przy określaniu rodzaju i wysokości sankcji, które mają być nałożone, powinny obejmować co najmniej kryteria określone w Dyrektywie MIFID II (np. korzyści odniesione z naruszenia przepisów lub straty poniesione przez osoby trzecie, gotowość do współpracy okazywana przez osobę odpowiedzialną za naruszenie itp.) informacje o zastosowanych sankcjach i środkach powinny być publikowane zgodnie z wymogami Dyrektywy MIFID II 42

Zachęty - asymetria obowiązków w poszczególnych krajach członkowskich \W wyjątkowych przypadkach państwa członkowskie mogą nakładać na firmy inwestycyjne dodatkowe wymogi w odniesieniu do zachęt. Takie wymogi muszą mieć obiektywne uzasadnienie i być proporcjonalne, tak aby wychodzić naprzeciw konkretnym zagrożeniom dla ochrony inwestora lub integralności rynku, które mają szczególne znaczenie w okolicznościach struktury rynku danego państwa członkowskiego. Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o wszelkich wymogach, które zamierzają nałożyć zgodnie z niniejszym ustępem, bez zbędnej zwłoki oraz co najmniej na dwa miesiące przed terminem rozpoczęcia obowiązywania tych wymogów. Powiadomienie to obejmuje wyjaśnienie tego wymogu. Komisja w ciągu dwóch miesięcy od otrzymania powiadomienia, o którym mowa w akapicie drugim, przedstawia swoją opinię na temat proporcjonalności i wyjaśnienia dodatkowych wymogów. Komisja przekazuje państwom członkowskim oraz udostępnia na swojej stronie internetowej dodatkowe wymogi nakładane zgodnie z niniejszym ustępem. 43

Zastrzeżenia prawne Niniejsze opracowanie i zawarte w nim treści są wyrazem wiedzy oraz poglądów autorów i nie powinny być inaczej interpretowane. Autor nie ponosi odpowiedzialności za decyzje ani za szkody poniesione w wyniku decyzji podjętych na podstawie opracowania. Opracowanie zostało sporządzone z rzetelnością, kompletnością i starannością przy zachowaniu zasad metodologicznej poprawności oraz na podstawie ogólnodostępnych informacji uznanych przez autora za wiarygodne. Autor nie gwarantuje jednakże dokładności ani kompletności opracowania, w szczególności w przypadku, gdyby informacje na których oparto się przy sporządzaniu opracowania okazały się niekompletne. 44 20

Kontakt Dziękuję Państwu za uwagę Przemysław Kołodziej Compliance-Legal & Risk Management Manager Trigon Dom Maklerski S.A. Compliance Officer Trigon Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A T: +48 602 513 490 przemyslaw.kolodziej@trigon.pl 45 1