Patrz ludziom na ręce!

NR 8 STYCZEŃ 2015 DOBRE SERCE MAGAZYN DLA OSÓB POSZUKUJĄCYCH INFORMACJI NA TEMAT CHORÓB SERCA, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ZABIEGOWYCH METOD LECZENIA ZAWAŁU SERCA, ARYTMII, WAD SERCA Patrz ludziom na ręce! Niebieska bransoletka z napisem Mam kardiowerter- -defibrylator lub zielona Mam stymulator serca jest znakiem, że jej właściciel ma wszczepione urządzenie kardiologiczne. To także wiadomość dla otoczenia: Uwaga, ta osoba może potrzebować Twojej pomocy!. Coraz więcej ludzi, także młodych, ma implant kardiologiczny. Powinniśmy więc wiedzieć, jak zareagować, gdy zemdleją, oraz jakie informacje przekazać zespołowi medycznemu, wzywając pomoc. Musimy też okazać więcej zrozumienia i empatii w przypadku, gdy wszczepione urządzenie aktywuje bramkę w sklepie lub na lotnisku. Patrzmy ludziom na ręce być może dostrzeżemy tam bransoletkę! A może to Tobie bransoletka uratowała życie? Spotkałeś się ze zrozumieniem ze strony innych albo zapomniałeś założyć bransoletkę i doświadczyłeś braku empatii? Czekałeś na wizytę u kardiologa, spotkałeś innych pacjentów z wszczepionym urządzeniem i dzięki oznaczeniu łatwiej było zacząć rozmowę? Podziel się swoimi doświadczeniami i weź udział w konkursie! Do wygrania: kije do nordic walkingu i zestawy do ćwiczeń SZCZEGÓŁY KONKURSU Aby wziąć udział w konkursie, opisz, jak niebieska lub zielona bransoletka pomogła Tobie/Twoim bliskim albo komuś z Twojego otoczenia. Prace w formie pisemnej (min. 300 znaków) lub fotograficznej (min. 3 zdjęcia) z komentarzem tekstowym należy przesyłać elektronicznie na: bransoletka@primum.pl lub listownie na adres biura konkursu: PRIMUM Public Relations Sp. z o.o., ul. Widok 8, 00-023 Warszawa do 31 marca 2015 r. Konkurs przeznaczony jest dla wszystkich pacjentów mających wszczepione urządzenie (ICD lub stymulator serca) oraz dla ich bliskich. Więcej informacji na www.dobre-serce.pl i w regulaminie konkursu na stronie. Z udzielaniem pierwszej pomocy zawsze wiąże się pytanie: A co jeśli bardziej zaszkodzę, niż pomogę?. Warto pamiętać, że ratowanie zagrożonego życia jest zawsze lepsze niż bezczynność. v Więcej na str. 10 Spis treści 2 GRUPA WSPARCIA DLA OSÓB Z ICD POMOC W ZASIĘGU RĘKI 4 JAK DBAĆ O RANĘ PO IMPLANTACJI URZĄDZENIA KARDIOLOGICZNEGO 6 WSZYSTKO, CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ O OMDLENIACH 10 PIERWSZA POMOC W PRZYPADKU NAGŁEGO ZATRZYMANIA KRĄŻENIA 14 BIEGAJ DLA ZDROWIA Z UMIARKOWANĄ PRĘDKOŚCIĄ I NIE ZA DALEKO 16 WRÓCIŁAM DO NORMALNEGO ŻYCIA 1 DOBRE SERCE D styczeń 2015

Grupa wsparcia dla osób z ICD pomoc w zasięgu ręki Jak wynika z badań nad psychologią medycyny, życie z wszczepionym kardiowerterem-defibrylatorem, niezależnie od poziomu opieki medycznej, wiąże się z niepokojem o zdrowie, który towarzyszy pacjentowi od diagnozy do wyzdrowienia. Jak ten lęk można minimalizować? Gdzie szukać pomocy i zrozumienia? Rozwiązaniem mogą być spotkania w grupach wsparcia. LEK. MED. WOJCIECH MAJDA Są w życiu takie momenty, gdy osobiste problemy i trudne sytuacje wydają się na tyle przytłaczające, że nie umiemy poradzić sobie z nimi sami. Kiedy kłopoty spadają na nas jak grom z jasnego nieba, w naturalnym odruchu zaczynamy szukać pomocy wśród rodziny, najbliższych i przyjaciół. Czasem na swojej drodze spotykamy kogoś zupełnie przypadkowo, np. w tramwaju czy pociągu, komu zaczynamy opowiadać swoją historię. Zazwyczaj od razu czujemy ulgę. Nawet jeśli nie znaleźliśmy odpowiedzi na nurtujące nas pytania i rozwiązania swoich problemów, spada nam ciężar z pleców, czujemy się lepiej i zyskujemy chęć do życia. Już tylko to, że zostaliśmy wysłuchani i zrozumieni, wystarcza. Dostaliśmy wsparcie ktoś podał nam rękę i dodał sił do działania. Udzielanie wsparcia emocjonalnego. Umożliwienie jej uczestnikom swobodnego dzielenia się doświadczeniami dotyczącymi pokonywania własnych ograniczeń oraz trudnościami wynikającymi z choroby. Zadania grupy wsparcia Grupa wsparcia ma do spełnienia kilka podstawowych celów. Są one wspólne dla wielu grup, jednak każda z nich ma prawo określić własne cele i dążyć do ich realizacji. Zwiększanie poczucia wartości, samoakceptacji i pozytywnego myślenia u członków grupy. Swobodne dzielenie się doświadczeniami w rozwiązywaniu codziennych problemów. DOBRE SERCE Magazyn dla osób poszukujących informacji na temat chorób serca, ze szczególnym uwzględnieniem zabiegowych metod leczenia zawału serca, arytmii, wad serca DORADZTWO REDAKCYJNE, PROJEKT GRAFICZNY I REALIZACJA: Mediapolis Sp. z o.o., ul. Anny German 15, 01-794 Warszawa, tel. 22 313 22 00, biuro@mediapolis.com.pl, www.mediapolis.com.pl, ZDJĘCIA: archiwum Medtronic, Shutterstock 2 DOBRE SERCE D styczeń 2015

W grupach wsparcia łatwiej o zrozumienie. Tu każdy jest ważny, a każde doświadczenie cenne. Wsparcie od innych ludzi można otrzymać w każdej przytłaczającej sytuacji: po śmierci bliskiej nam osoby, kiedy jesteśmy pogrążeni w żałobie, lub gdy straciliśmy pracę i martwimy się o naszą przyszłość. Oczywiście na dobre słowo i pomoc możemy także liczyć, gdy usłyszymy przykrą diagnozę od lekarza i dowiemy się, że jesteśmy chorzy. WSPARCIE DLA PACJENTÓW Z ICD Grupy wsparcia bardzo często organizowane są właśnie dla pacjentów, którzy nagle dowiadują się o swojej chorobie. Na świecie działa wiele tego typu grup, m.in. dla pacjentek z rakiem piersi, dla chorych z nowotworami, cukrzycą czy po zawale serca. Może pojawić się pytanie: po co one istnieją? Czy nie wystarczy dobra opieka lekarska i pielęgniarska? Z badań nad psychologią medycyny wynika, że niezależnie od poziomu opieki medycznej niepokój o zdrowie i życie towarzyszy pacjentowi na wszystkich etapach leczenia: od diagnozy do wyzdrowienia. Często towarzyszą mu smutek, apatia i niepewność, a w głowie rodzą się pytania: Co ze mną będzie?, Dlaczego to spotkało właśnie mnie?, Czym sobie na to zasłużyłem?, Jak będzie dalej wyglądało moje życie?, Skąd wezmę siły do dalszego działania?, Kto mi pomoże?. Wśród pacjentów z wszczepionym kardiowerterem-defibrylatorem (ICD) również mogą pojawiać się tego typu pytania. ICD ciągle jak zły duch przypomina o chorobie serca. Czasami u niektórych pacjentów urządzenie wykrywa groźne arytmie i podejmuje swoją pracę. Przykro odczuwane wyładowania ICD mogą powodować przewlekły lęk i obawę przed kolejnymi, często też kojarzą się pacjentom z pewnymi ograniczeniami lekarze przestrzegają przed wykonywaniem niektórych czynności, odradzają intensywny wysiłek fizyczny, niektórzy chorzy muszą nawet zrezygnować ze swojej pracy. Dodatkowo stale trzeba przyjmować leki, dbać o odpowiednią dietę. Zdarza się, że pacjenci z obawy przed pogorszeniem stanu zdrowia porzucają własne hobby, przestają wychodzić z domu. Czasami chorzy wycofują się z kontaktów towarzyskich, zaczynają unikać swoich partnerów, skazując się na samotność i izolację. Wszystko to może pogorszyć jakość życia i zmienić je w smutną egzystencję. Wielu pacjentów z ICD ma poczucie wyobcowania, niezrozumienia, bo przecież na co dzień nie spotyka się osób z wszczepionym ICD. Z wieloma sytuacjami muszą radzić sobie sami, krok po kroku odnajdując się w nowej rzeczywistości. Nie zawsze wiedzą, co wolno im robić, a czego powinni unikać. Samym trudno im się odnaleźć w świecie nakazów i zakazów. NA CZYM TO POLEGA Grupa wsparcia ma na celu przede wszystkim umożliwienie chorym zmagającym się z podobnymi problemami wspólnego spotkania, podczas którego będą mogli podzielić się swoimi doświadczeniami. W gronie ludzi o podobnych doświadczeniach łatwiej o zrozumienie. Nikt nie ocenia, a po prostu słucha. Często jest tak, że niektórzy pacjenci należący do grupy już rozwiązali problem, z którym inni właśnie się borykają. Każdy w grupie jest ważny, a każde doświadczenie cenne. Grupy wsparcia rządzą się swoimi prawami przede wszystkim zasadą poufności. Wszystkie tematy poruszane na spotkaniu zostają w czterech ścianach. Niezwykle ważne są też szacunek wobec innych i wzajemna akceptacja. Spotkania odbywają się regularnie, według potrzeb danej grupy najczęściej do 2 razy w miesiącu w ustalonym miejscu. Do grupy wsparcia może dołączyć każda chętna osoba, która boryka się z problemem ją charakteryzującym. Nie ma ograniczeń wiekowych, a spotkania odbywają się nieodpłatnie. Nad ich przebiegiem czuwa osoba przygotowana specjalnie do tej roli. Najczęściej są to psycholog lub psychoterapeuta, którzy dbają o to, by każdy z uczestników czuł się bezpiecznie i mógł znaleźć dla siebie miejsce w grupie. W przeciwieństwie do innych chorób (rak piersi, choroby reumatologiczne czy cukrzyca) pacjenci z implantowanym ICD w Polsce do tej pory nie mają swojej grupy wsparcia. Zatem jeśli masz wszczepiony ICD, jesteś przekonany/przekonana o tym, że razem jest raźniej i łatwiej rozwiązywać problemy, zapraszamy na pierwsze spotkanie grupy wsparcia dla pacjentów z ICD. O jego terminie będziemy informować na stronie internetowej www.dobre-serce.pl zachęcamy do jej częstego odwiedzania. Pozwól pomóc sobie pomóż innym! Przyjdź na pierwsze spotkanie grupy wsparcia osób z implantowanym ICD! www.dobre-serce.pl Adres, który warto zapamiętać! ZAPRASZAMY DO ODWIEDZANIA STRONY INTERNETOWEJ WWW.DOBRE-SERCE.PL, KTÓRA NIEDAWNO ZYSKAŁA NOWĄ SZATĘ GRAFICZNĄ. ZNAJDĄ TU PAŃSTWO CIEKAWE ARTYKUŁY DOTYCZĄCE CHORÓB UKŁADU KRWIONOŚNEGO, CIEKAWOSTKI, PORADY ORAZ DOTYCHCZASOWE WYDANIA MAGAZYNU DOBRE SERCE W FORMIE PDF DO POBRANIA. NA STRONIE ZAMIESZCZANE SĄ TAKŻE INFORMACJE NA TEMAT TERMINÓW SPOTKAŃ EDUKACYJNYCH DLA PACJENTÓW. 3 DOBRE SERCE D styczeń 2015

Jak dbać o ranę po implantacji urządzenia kardiologicznego Powrót pacjenta do pełnej sprawności po wszczepieniu implantu kardiologicznego nie trwa długo. W okresie pooperacyjnym bardzo ważne jest zaangażowanie chorego, który musi dbać o czystość rany operacyjnej. DR N. MED. PATRYK KRZYŻAK* Zabieg wszczepienia stymulatora serca lub kardiowertera-defibrylatora kończy się założeniem szwów skórnych i powrotem pacjenta do sali chorych. To początek okresu pooperacyjnego, którego właściwy przebieg jest nie mniej istotny niż sama operacja. W tym czasie nie wystarczy tylko opieka personelu medycznego w proces powrotu do zdrowia musi zaangażować się pacjent. Jest to o tyle istotne, że właściwa troska o czystość rany operacyjnej gwarantuje prawidłowe jej wygojenie się, zmniejsza ryzyko późniejszych powikłań, a tym samym zapewnia dobre samopoczucie pacjenta. CO CZEKA PACJENTA PO ZABIEGU Okres pooperacyjny trwa od momentu założenia szwów na sali operacyjnej do chwili wyjścia pacjenta do domu. Zaraz po powrocie do sali chorych nad świeżo założonym opatrunkiem umieszczany jest worek 4 DOBRE SERCE D styczeń 2015

Jakie objawy powinny zaniepokoić pacjenta? nadmierne ucieplenie skóry w okolicy loży; zblędnięcie/zaczerwienienie skóry oraz jej napięcie; brak przesuwności urządzenia względem skóry oraz tkanek podłoża; przetoka, wyciek. z lodem w celu obkurczenia naczyń krwionośnych, zmniejszenia ewentualnego krwawienia i obrzęku. Po zabiegu może pojawić się ból spowodowany gojeniem się rany, co można złagodzić podaniem leków przeciwbólowych. W ramach profilaktyki zakażeń podawany jest też antybiotyk. W pierwszej dobie pacjent powinien leżeć, ale następnego dnia, zaraz po kontroli urządzenia, zwykle może wstać i wziąć szybki prysznic. Ważne jest, by nie zamoczyć opatrunku. Od tej chwili pacjent może powoli wracać do codziennych czynności, jednak musi unikać gwałtownych ruchów ramieniem po stronie wszczepionego urządzenia. Nie powinien rezygnować ze swobodnych (bez obciążenia), powolnych ruchów ręką, co jest ważne dla prawidłowego ułożenia się urządzenia w kieszonce. Czynności te zapobiegają też wytworzeniu zrostów, które w przyszłości mogłyby ograniczyć ruchomość w stawie barkowym. Aż do wypisu ze szpitala opatrunek zmieniany jest codziennie, dzięki czemu personel może dbać o czystość rany, kontrolować prawidłowy proces gojenia i obserwować, czy w loży urządzenia nie gromadzi się krew (krwiak). JAK DBAĆ O RANĘ PO WYPISIE ZE SZPITALA Wypis do domu zazwyczaj ma miejsce w drugiej lub trzeciej dobie od zabiegu, zaś zdjęcie szwów skórnych o ile nie są wchłanialne odbywa się między siódmą a dziesiątą dobą. W tym czasie to pacjent musi obserwować, jak goi się rana, i w razie wątpliwości poinformować o nich ośrodek wszczepiający. Ważne jest więc, by codziennie zmieniać opatrunek, najlepiej podczas porannej toalety. Zaleca się, by do całkowitego wygojenia się rany zażywać krótkich kąpieli w formie prysznica (nie w wannie). Przed kąpielą należy zdjąć opatrunek, a ranę umyć mydłem. Należy unikać mydeł pachnących, gdyż dodatki mogą działać drażniąco. Najlepiej stosować zwykłe, szare mydło. Po kąpieli ranę należy pozostawić do wyschnięcia, a następnie polać środkiem dezynfekującym i nałożyć nowy plaster z jałowym opatrunkiem. Po zdjęciu szwów skórnych można choć nie jest to konieczne zabezpieczyć świeżo zagojoną ranę opatrunkiem. Warto jednak powstrzymać się przed długimi kąpielami do czasu samoistnego odpadnięcia strupów. Po zabiegu wszczepienia urządzenia kardiologicznego widoczne są niewielka blizna oraz zgrubienie pod skórą. NA CO NALEŻY ZWRÓCIĆ SZCZEGÓLNĄ UWAGĘ? Podczas codziennej zmiany opatrunku należy koniecznie przyjrzeć się okolicy wszczepionego urządzenia, nie tylko w miejscu linii cięcia. Jeżeli dojdzie do rozejścia się brzegów rany czy ropnego wycieku, należy bezzwłocznie zgłosić się do pracowni kontrolującej wszczepione urządzenie. Również gorączka, dolegliwości bólowe, zaczerwienienie, obrzęk, zwiększenie ciepłoty nad kieszonką urządzenia powinny budzić niepokój i jeśli występują tego typu objawy, należy jak najszybciej skontaktować się z zespołem wszczepiającym. Czasem dolegliwości nie są tak oczywiste i mogą przybrać formę nadwrażliwości na dotyk lub swędzenia, jednak bez względu na ich charakter i intensywność w każdym przypadku wymagają pilnej konsultacji. Mogą być bowiem spowodowane powstawaniem odleżyny i/lub rozwijającą się infekcją wewnątrz kieszonki urządzenia. Zbagatelizowanie tych dolegliwości może skutkować przetarciem skóry i wyłonieniem urządzenia na zewnątrz, co z kolei może doprowadzić do bardzo groźnego powikłania, jakim jest zapalenie wsierdzia. Taka sytuacja kończy się usunięciem całego układu i ponownym wszczepieniem, ale dopiero po całkowitym wygojeniu i wyleczeniu infekcji. OBSERWACJA SIEBIE Zwykle powrót pacjenta do pełnej sprawności po wszczepieniu implantu kardiologicznego nie trwa długo. Należy jednak pamiętać, że nie tylko rana musi się zagoić, lecz także elektrody muszą wrosnąć w mięsień sercowy. Z tego względu przez pierwsze tygodnie pacjent nie powinien dźwigać ciężarów ani wykonywać gwałtownych ruchów ręką po stronie wszczepionego urządzenia. Zawsze, a szczególnie do czasu pierwszej kontroli, która ma miejsce zwykle po sześciu ośmiu tygodniach, należy unikać urazów i nacisku w okolicy implantu. Zazwyczaj rana pooperacyjna goi się dobrze, a pacjenci szybko przyzwyczajają się do nowej sytuacji i po kilku tygodniach nie odczuwają obecności wszczepionego urządzenia. Okresowo jednak mogą pojawić się bóle w okolicy implantu, a nawet obrzęk ręki. Jeśli dolegliwości te nie ustępują, a w okolicy rany pojawią się zaczerwienienie, zwiększenie ciepłoty skóry lub inne dotąd niewystępujące objawy, należy jak najszybciej skontaktować się z ośrodkiem wszczepiającym i ustalić przyczyny ich występowania. *Pracownia Elektrostymulacji, Klinika Kardiologii Oddziału Fizjoterapii II WL WUM, Szpital Bielański 5 DOBRE SERCE D styczeń 2015

Wszystko, co powinieneś wiedzieć o omdleniach Omdlenia nie muszą być niczym groźnym, ale nie należy ich lekceważyć. Krótkotrwała utrata przytomności bywa symptomem poważnych problemów zdrowotnych, dlatego warto skonsultować się z lekarzem i upewnić się, że nie mamy powodów do zmartwień! OMDLENIE zwane również zasłabnięciem to nagła utrata przytomności, do której zwykle dochodzi w sytuacji spadku ciśnienia krwi, gdy do mózgu dociera za mało tlenu. Zdarzenie trwa zazwyczaj moment najczęściej kilka sekund i wygląda jak atak choroby. Jeśli omdlenie wystąpi z niejasnej przyczyny, należy zasięgnąć porady lekarza. Wskazane jest to także w przypadku: zasłabnięcia podczas wysiłku fizycznego, kołatania lub nieregularnej pracy serca przed omdleniem lub po nim, niezdiagnozowanego zasłabnięcia lub nagłej śmierci sercowej w historii rodziny, zawrotów głowy.. Okoliczności uzasadniające wizytę u lekarza Omdlenia wynikają z różnych przyczyn. Mogą być następstwem: szybkiego podniesienia się z pozycji leżącej lub siedzącej, wyczerpania, zaburzenia emocjonalnego i/lub stresu, przegrzania, zaburzenia rytmu serca, choroby lub przyjmowania leków. Niektóre przyczyny zasłabnięć są trudne do wyjaśnienia, jednak trzeba mieć świadomość, że tego typu utrata przytomności może zagrażać życiu. Dlaczego dochodzi do omdleń? 6 DOBRE SERCE D styczeń 2015

Rozmowa z lekarzem Warto przygotować się do rozmowy z lekarzem. Oto przykładowe pytania, które możesz zadać: Czy moje omdlenia mogą być związane z pracą serca? Jakie dodatkowe badania powinno się wykonać? Czy muszę zapisać się na wizytę do specjalisty? Szukamy specjalisty Zasłabnięcia wynikają z różnych przyczyn, dlatego lekarz ogólny może skierować pacjenta do różnych specjalistów, tj.: kardiologa lekarza specjalizującego się w diagnozowaniu, leczeniu chorób serca i naczyń krwionośnych oraz zapobieganiu im, neurologa lekarza specjalizującego się w diagnozowaniu, leczeniu i łagodzeniu skutków zaburzeń pracy mózgu i układu nerwowego. Wizyta u lekarza wskazana jest nie tylko w przypadku omdlenia. Warto zasięgnąć rady specjalisty, gdy występują zawroty głowy, nawracające kołatania serca lub inne zdarzenia typu napadowego. Badania wyjaśniające przyczynę omdleń Dobór badań służących wyjaśnieniu przyczyny omdlenia zależy od lekarza. Jeśli podejrzewa on, że za zasłabnięcia odpowiada serce, może skierować pacjenta na niektóre lub wszystkie z opisanych poniżej badań. By stwierdzić jednoznacznie, czy omdlenia są związane z pracą serca, lekarz ocenia jego stan przed omdleniem bądź innym zdarzeniem tego typu lub po nim. Badanie lekarskie i ocena historii chorób lekarz specjalista bada dokładnie pacjenta i wypytuje go szczegółowo o stan zdrowia i objawy. Echokardiogram na klatce piersiowej umieszcza się urządzenie wysyłające fale dźwiękowe do serca i odbierające ich odbicia. Na podstawie tych sygnałów tworzony jest ruchomy obraz serca i zastawek informujący również o efektywności tłoczenia krwi. Elektrokardiogram (EKG) polega na rejestrowaniu aktywności elektrycznej serca. Na klatce piersiowej, ramionach i nogach pacjenta umieszczane są elektrody. Ich impulsy zapisywane są w komputerze. Badanie trwa kilka minut. Elektroencefalogram (EEG) zastosowanie elektrod (tak jak w przypadku EKG) pozwala na rejestrację fal mózgowych i wykrycie symptomów choroby. Badanie elektrofizjologiczne polega na wprowadzeniu elektrod do serca poprzez żyły udowe lub przez żyłę podobojczykową, służy zinterpretowaniu impulsów elektrycznych serca oraz jego reakcji na nadprogramowe skurcze. Trwa ok. 2 godzin. Rejestracja aktywności elektrycznej serca urządzeniem zewnętrznym osoba nosząca rejestrator naciska przycisk, by zarejestrować aktywność elektryczną serca po omdleniu. Urządzenie nosi się stale na nadgarstku lub na talii od kilku dni do miesiąca. Badanie metodą Holtera przeprowadza się je z wykorzystaniem monitora rejestrującego i mierzącego aktywność elektryczną serca. Na klatce piersiowej pacjenta umieszcza się elektrody, które doprowadzane są do przenośnego monitora o rozmiarze zbliżonym do dyktafonu kasetowego. Pacjent nosi urządzenie bez przerwy przez 1 2 dni. Badanie z wykorzystaniem wszczepianego monitora serca urządzenie umieszczane w klatce piersiowej pacjenta, tuż pod skórą, monitoruje pracę serca automatycznie (nieprzerwanie) lub po aktywacji przez właściciela. Zabieg wszczepienia jest prosty, a monitor działa nawet przez 3 lata. Badanie wysiłkowe zostaje przeprowadzone podczas wykonywania przez pacjenta określonych ćwiczeń fizycznych; umożliwia zmierzenie pracy serca w warunkach zwiększonego zapotrzebowania na tlen. Badanie na stole pochyleniowym zabieg odtwarzający warunki mogące wywoływać omdlenie. Pacjent połączony z aparatem monitorującym leży na stole, który odchylany jest od poziomu. Lekarz sprawdza, jak na zmianę położenia ciała reagują ciśnienie krwi, tętno i rytm serca. Badanie trwa ok. 2 godzin. 7 DOBRE SERCE D styczeń 2015

Postępowanie w przypadku niewyjaśnionych omdleń poznaj historię Lauren Moja historia omdleń WYPEŁNIJ FORMULARZ! W wieku 7 lat Lauren Niemi zemdlała podczas wspinania się po drabinkach w szkole. Matka dziewczynki Teresa twierdziła, że było to jednorazowe zdarzenie. Omdlenia zaczęły się jednak powtarzać. Teresa wiedziała, że musi pomóc córce i znaleźć odpowiedź, co jest przyczyną krótkotrwałej utraty przytomności. Zadzwoniła więc do lekarza rodzinnego i usłyszała, że to normalne u niektórych dzieci. Jak można uznać to za coś naturalnego? dziwiła się matka Lauren. Lekarz skierował dziewczynkę na różne badania, które w efekcie nie przyniosły żadnej odpowiedzi. Teresa była zrozpaczona. Z jej córką działo się coś złego, a nikt nie potrafił jej pomóc. W związku z tym, że badania nie pozwoliły na postawienie diagnozy, lekarz zlecił wszczepienie dziewczynce monitora serca Reveal firmy Medtronic. Urządzenie to rejestrowało na bieżąco pracę serca Lauren, a zapis pozwalał lekarzowi sprawdzić, co dzieje się w momencie omdlenia. W dniu swoich 9. urodzin Lauren zemdlała na placu zabaw. Monitor serca zarejestrował ten epizod. Po zapoznaniu się z danymi lekarz stwierdził, że serce Lauren biło za szybko, co spowodowało omdlenie. Następnego dnia dziewczynce wszczepiono defibrylator firmy Medtronic. Od tej chwili Lauren mogła żyć jak każde dziecko, zapisała się też do kółka tanecznego. Przed omdleniami chroniły ją leki. Defibrylator to siatka bezpieczeństwa i dobra ochrona przekonują rodzice dziewczynki. Jeśli przyczyną omdleń jest serce, np. nienormalne tętno, leczenie polega na zmianie trybu życia, podawaniu leków bądź wszczepieniu rozrusznika serca lub kardiowertera-defibrylatora. Decyzję podejmuje lekarz w zależności od stanu pacjenta. Punktem wyjścia do prawidłowego zdiagnozowania rzadkich, lecz powtarzających się omdleń jest zebranie informacji o tego typu zdarzeniach. Lekarz musi dysponować szczegółową wiedzą. Wypełnij formularz i przekaż go lekarzowi. 1. Czy wystąpiło niewyjaśnione omdlenie?... Tak / Nie Jeśli się powtarzają, to od kiedy?... Ile razy wystąpiły w ubiegłych dwóch latach?...... W jakich odstępach (w przybliżeniu)?...... 2. Jaka aktywność poprzedzała zasłabnięcie?...... 3. Kierowanie pojazdami?... Tak / Nie 4. Czy codzienna aktywność (praca, szkoła itd.) stwarza ryzyko zasłabnięcia?... Tak / Nie Jaka to aktywność?...... 5. Wcześniejsze monitorowanie lub badania w celu ustalenia przyczyny?...tak / Nie Jakie?...... 6. Próby rozwiązania (leki, zmiana stylu życia itp.) w toku, lecz nieskuteczne?...tak / Nie Jakie?...... Chwilowa utrata przytomności może być pierwszym sygnałem poważnej choroby serca. 8 DOBRE SERCE D styczeń 2015

seksualne jest bezpieczne. Należy jednak pamiętać, że w przypadku pacjentów z dodatkowymi obciążeniami lub mało aktywnych fizycznie jedynie lekarz po przeprowadzeniu dodatkowych badań, tj. elektrokardiogramu, jednej lub kilku prób wysiłkowych, badania echokardiograficznego serca, może ocenić, czy podjęcie aktywności seksualnej przez chorego jest już możliwe. Aktywność seksualna u pacjentów ze schorzeniami układu krążenia Wśród wielu problemów natury psychofizycznej, z którymi borykają się pacjenci cierpiący na choroby układu krążenia, są kłopoty związane ze sferą seksualną, m.in. zmniejszenie lub zanik libido, a nawet impotencja. Jak bezpiecznie wrócić do aktywności fizycznej po zawale lub zabiegu kardiologicznym? Odpowiadamy na te i inne pytania. DR HAB. N. K. F. EDYTA SMOLIS-BĄK Unikanie aktywności seksualnej oraz problemy związane z tą sferą mogą być skutkiem depresji, występowania u chorego czynników ryzyka choroby wieńcowej (hipercholesterolemii, cukrzycy, palenia tytoniu, nadciśnienia tętniczego) lub obawy przed wywołaniem kolejnego incydentu sercowo-naczyniowego. Warto wiedzieć, jakiego rodzaju obciążeniem jest aktywność seksualna oraz w jaki sposób się do niej przygotować. BEZPIECZNY POWRÓT Współżycie seksualne można bezpiecznie podjąć po 4 6 tygodniach od zawału mięśnia sercowego, a po operacji serca nieco później, tj. po ok. 8 tygodniach. Po wszczepieniu stymulatora lub kardiowertera- -defibrylatora (ICD) można wrócić do współżycia po wyjściu ze szpitala, unikając jednak bezpośrednio po zabiegu nadwyrężania rany pooperacyjnej. Należy pamiętać, że aktywność seksualna może powodować naturalną tachykardię zatokową (przyśpieszenie tętna), która prowokuje niekiedy nieuzasadnioną interwencję kardiowertera-defibrylatora. Warto porozmawiać z kardiologiem, jak postępować w takiej sytuacji. Aktywność seksualna jest obciążeniem ok. 3 4 MET, a zatem zalicza się ją do wysiłków lekkich i umiarkowanych. Obciążenie fizyczne podczas aktywności seksualnej powoduje m.in. wzrost tętna do 90 140 uderzeń/min, a ciśnienia tętniczego o 30 50 mmhg. Porównuje się je do: krótkiego, szybkiego spaceru, wejścia na 1. piętro w ciągu 10 sekund, przejścia 1,5 km w czasie 20 minut, mycia okien. Jeśli podczas wykonywania takich czynności chory nie odczuwa dolegliwości wieńcowych, zbliżenie JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO AKTYWNOŚCI SEKSUALNEJ? O czym należy pamiętać? Przed rozpoczęciem współżycia nie wolno spożywać nadmiernych ilości alkoholu. Nie należy jeść ciężkostrawnych posiłków na 2 godziny przed współżyciem. Należy zapewnić sobie i partnerce/partnerowi relaksującą i miłą atmosferę. Jeśli jest to konieczne (ze względu na stan zdrowia), można pozwolić partnerce/partnerowi na przejęcie aktywności podczas współżycia. Leki, które mogą być niezbędne w trakcie zwiększonego wysiłku, powinny stać blisko łóżka. Dlaczego tak ważne jest, by wrócić do aktywności seksualnej ze swoim stałym partnerem? Seks z osobą, z którą nie jest się w związku, zwiększa ryzyko niepożądanych zdarzeń sercowych. Do większego zagrożenia zawałem przyczyniają się: nasilony stres emocjonalny z powodu poczucia winy oraz pośpiechu związanego z ograniczeniami czasowymi, większa skłonność do lekceważenia objawów dusznicy wywołanych przez aktywność seksualną, większa skłonność do objadania się lub nadużywania alkoholu, które zwiększają obciążenie serca, zwłaszcza gdy niedługo po tym następuje wysiłek fizyczny związany z uprawianiem seksu. Należy pamiętać, że leki stosowane w zaburzeniach erekcji są bezpieczne u większości pacjentów z chorobami układu krążenia. Mogą jednak nasilać działanie nitrogliceryny i leków obniżających ciśnienie. Z tego względu tylko lekarz może zdecydować o możliwości ich stosowania. Powrót do aktywności seksualnej, będącej jednym z elementów szeroko pojętej rehabilitacji kardiologicznej, poprawia satysfakcję z życia i jego jakość.! Uwaga! Aktywność seksualną należy przerwać zawsze wtedy, gdy pojawią się silne bóle wieńcowe, duszność, uczucie osłabienia, nadmierne zmęczenie, zawroty głowy bądź problemy z wszczepionym urządzeniem do elektroterapii. O dolegliwościach towarzyszących aktywności seksualnej należy też powiadomić lekarza prowadzącego. 9 DOBRE SERCE D styczeń 2015

Pierwsza pomoc w przypadku Pomoc nieprzytomnemu człowiekowi nie należy do najłatwiejszych zadań. Najpierw wymaga od nas przełamania w sobie niechęci gdy widzimy leżącą osobę niedającą znaku życia, często uznajemy ją za pijaną lub bezdomną. Potem przychodzi strach, że sobie nie poradzimy. Aż w końcu w głowie rodzi się pytanie: A co jeśli bardziej jej zaszkodzę, niż pomogę?. DR MED. MICHAŁ M. FARKOWSKI, DR HAB. N. MED. MACIEJ STERLIŃSKI ne oddychanie metodą usta-usta wykonywane przez przypadkowe osoby, to najważniejsze jest, by działać uciskanie klatki piersiowej będzie na pewno lepsze niż bezczynność. Nie powinniśmy się też martwić, że może ono sprawiać choremu ból. Jeśli go odczuje, po prostu się obudzi zwykle bezpieczniej interpretować brak reakcji na niekorzyść poszkodowanego. Gdy ratujemy zagrożone życie, pamiętajmy, że złamania żeber lub mostka związane z RKO zdarzają się również O ile nie możemy przewidzieć, w jakim stanie jest spotkana przez nas nieprzytomna, obca osoba, o tyle na drugie pytanie odpowiedź jest prosta: jeżeli ktoś stracił przytomność z powodu nagłego zatrzymania krążenia, zwanego w skrócie NZK, gorzej już nie może być i podjęcie jakiegokolwiek działania jest lepsze niż niezrobienie niczego. Osoba postronna powinna co najmniej wstępnie ocenić stan nieprzytomnego, tj. poszukać oznak życia, i wezwać pomoc. Rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej, w skrócie RKO, polegającej na uciśnięciach klatki piersiowej i oddechach ratowniczych nie wymaga specjalistycznego sprzętu ani wielogodzinnych szkoleń. I choć kontrowersje niezmiennie budzi sztuczwykwalifikowanym ratownikom i bardzo rzadko prowadzą do poważnych powikłań. Automatyczne zewnętrzne defibrylatory (Automated External Defibrillator, AED) są bezpieczne w użyciu nawet przez niewykwalifikowanych ratowników i znacząco poprawiają szansę przeżycia pacjenta z NZK. ŁAŃCUCH PRZEŻYCIA Łańcuch przeżycia to ciąg następujących po sobie czynności, których wykonanie znacząco W postępowaniu ratunkowym kluczową rolę odgrywa czas. Rozpoczęcie resuscytacji oraz wykonanie skutecznej defibrylacji w ciągu 3 5 minut może oznaczać przeżywalność nawet do 49 75 proc. 10 DOBRE SERCE D styczeń 2015

nagłego zatrzymania krążenia poprawia szansę na przeżycie pacjenta z NZK. Został on opracowany na podstawie badań naukowych i wieloletnich obserwacji praktycznych, a składają się na niego: wczesne rozpoznanie zatrzymania krążenia, wczesne podjęcie RKO przez świadków zdarzenia, wczesna defibrylacja, wczesne podjęcie zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych i standaryzowana opieka poresuscytacyjna. W postępowaniu ratunkowym u pacjenta z NZK kluczową rolę odgrywa czas. Rozpoznanie nagłego zatrzymania krążenia, rozpoczęcie RKO oraz wykonanie skutecznej defibrylacji w ciągu 3 5 minut może oznaczać przeżywalność nawet do 49 75 proc. Jednocześnie każda minuta opóźnienia defibrylacji zmniejsza prawdopodobieństwo przeżycia do wypisu ze szpitala o 10 12 proc. W terenie miejskim dotarcie przeszkolonego zespołu ratunkowego do poszkodowanego trwa średnio 5 8 minut, a czas do wykonania pierwszej defibrylacji wynosi ok. 11 minut, dlatego tak ważne jest podjęcie czynności ratunkowych przez świadków zdarzenia. JAK POWINNIŚMY POSTĄPIĆ? Postępowanie w przypadku zetknięcia się z osobą nieprzytomną, u której podejrzewa się nagłe zatrzymanie krążenia, jest maksymalnie uproszczone i polega na: ocenie, czy nieprzytomny reaguje na potrząśnięcie za ramiona lub głośne pytanie : Czy wszystko w porządku?, wezwaniu pomocy przez inne osoby postronne, ocenie oddychania i ewentualnym udrożnieniu dróg oddechowych, wezwaniu wykwalifikowanej pomocy medycznej (numer telefonu 112 lub 999), rozpoczęciu RKO 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy ratownicze, podłączeniu AED i ewentualnej defibrylacji. Ogólna ocena stanu nieprzytomnego zasadniczo nie obejmuje oceny tętna na szyi, ale skupia się na obserwacji ruchu pacjenta, reakcji na potrząsanie i głos ratownika. Osobną kwestią jest ocena oddychania. Aby móc stwierdzić, jakiego rodzaju oddech ma chory, należy udrożnić drogi oddechowe. W tym celu trzeba umieścić jedną rękę na czole poszkodowanego oraz delikatnie odgiąć głowę z jednoczesnym uniesieniem żuchwy za pomocą palców drugiej ręki. Następnie osoba udzielająca pomocy powinna pochylić głowę nad ustami nieprzytomnego i przez Technika uciśnięć klatki piersiowej i oddechów ratowniczych Uciśnięcia klatki piersiowej i oddechy ratownicze należy przeprowadzać w sekwencji 30:2, a liczba uciśnięć na minutę powinna wynosić ok. 100 120. Aby zapewnić odpowiednią technikę uciśnięć, ratownik klęka z boku poszkodowanego, układa dłoń na środku klatki piersiowej, następnie kładzie na niej drugą dłoń i splata palce. Ucisk powinien być skierowany pionowo w dół na mostek, a nie żebra i uginać ścianę klatki piersiowej o ok. 5 cm. Zwolnienie ucisku powoduje powrót mostka do pierwotnego ustawienia. Ramiona ratownika powinny być ustawione pionowo nad dłońmi, a ucisk wykonywany z przeniesieniem ciężaru górnej połowy ciała ratownika. Takie ułożenie ciała poprawia jakość ucisku i zmniejsza poziom zmęczenia ratownika. Aby przeprowadzić prawidłowy oddech ratowniczy, należy odchylić głowę nieprzytomnego, unieść żuchwę dwoma palcami, ucisnąć skrzydełka nosa poszkodowanego, szczelnie objąć usta swoimi oraz wdmuchnąć powietrze o objętości normalnego wydechu, trwającego ok. jedną sekundę i powodującego uniesienie klatki piersiowej. Wydech ratowanego następuje samoistnie dzięki sprężystości klatki piersiowej. Należy wykonać właściwie dwa oddechy, a przerwa w uciśnięciach klatki piersiowej nie powinna przekraczać pięciu sekund. Zaleca się, aby np. w apteczkach samochodowych mieć chusteczki twarzowe z filtrem do prowadzenia oddechu. Ich użycie stanowi dość skuteczne zabezpieczenie przed bezpośrednim kontaktem podczas wentylacji. Prowadzenie RKO jedynie z uciskaniem klatki piersiowej, ale bez oddechów ratowniczych dozwolone jest w przypadku, gdy ratownik nie ma profesjonalnego przeszkolenia lub zgody na wykonywanie oddechów. W takiej sytuacji uciskanie klatki piersiowej prowadzi się bez przerw, z częstotliwością 100 120 uciśnięć na minutę. 11 DOBRE SERCE D styczeń 2015

W miarę możliwości na czas poszukiwania i podłączania defibrylatora AED nie należy przerywać resuscytacji krążeniowo- -oddechowej. Defibrylacja zewnętrzna Szybkie rozpoznanie rytmu serca wymagającego defibrylacji migotania, trzepotania komór lub częstoskurczu komorowego przez AED i przywrócenie prawidłowego rytmu za pomocą wyładowania elektrycznego są jednymi z najważniejszych czynników poprawiających przeżywalność pacjentów z nagłym zatrzymaniem krążenia. Wbrew popularnemu przekonaniu słyszanemu często w telewizji lub kinie asystolia, czyli płaska linia na monitorze, nie jest rytmem do defibrylacji i generalnie gorzej rokuje dla pacjenta. Defibrylator AED jest półautomatycznym lub automatycznym urządzeniem, które wymaga przyklejenia żelowanych elektrod do klatki piersiowej nieprzytomnego: jednej po prawej stronie klatki piersiowej poniżej obojczyka, drugiej na bocznej ścianie klatki piersiowej poniżej pachy, włączenia i postępowania zgodnie z poleceniami wydawanymi przez urządzenie. W miarę możliwości na czas poszukiwania i podłączania AED nie należy przerywać RKO. W zasadzie przerwy w czynnościach ratunkowych dotyczą jedynie okresów analizy rytmu serca (co dwie minuty) i wyładowań defibrylatora. Użycie AED przez nieprzeszkolone osoby jest bezpieczne pod warunkiem, że będą one stosowały się do poleceń urządzenia i odsuną się od poszkodowanego na czas wyładowania defibrylatora. 12 DOBRE SERCE D styczeń 2015

10 sekund obserwować ruchy klatki piersiowej oraz nasłuchiwać szmerów oddechowych. Jeśli odbywa się ruch oddechowy powietrza, wówczas ratownik odczuje go na policzku. Ocena oddychania jest o tyle ważna, że pacjent nieprzytomny i oddychający regularnie nie wymaga RKO, a jedynie obserwacji do czasu przybycia odpowiednich służb. W przypadku braku wyraźnego, regularnego oddechu, którego nie należy mylić z nieregularnymi, wolnymi i głośnymi westchnięciami, należy rozpocząć RKO. Podczas ratowania życia osobie z NZK szczególne znaczenie ma także wezwanie pomocy. Po pierwsze, należy zaangażować w akcję ratunkową świadków zdarzenia. Możemy ich poprosić o wezwanie wykwalifikowanej pomocy medycznej oraz znalezienie automatycznego kardiowertera-defibrylatora (AED), przyniesienie go oraz podłączenie. Często dobrze jest wskazać konkretną osobę spośród świadków zdarzenia i zobowiązać ją do pomocy. Po drugie, należy zawiadomić odpowiednie służby, dzwoniąc pod numer 999 lub 112. Wezwanie pomocy powinno odbyć się szybko i nie może opóźniać zbytnio rozpoczęcia RKO. Czynności ratownicze można zakończyć w przypadku przejęcia akcji ratunkowej przez wykwalifikowanych pracowników ochrony zdrowia bądź w sytuacji gdy ratowany zacznie wykazywać oznaki życia: poruszy się, otworzy oczy lub zacznie prawidłowo oddychać. Udzielanie pomocy można też przerwać, gdy osoba ratująca życie będzie wyczerpana i nie będzie w okolicy nikogo, kto mógłby pomóc przeciągające się RKO wymaga naprawdę dobrej kondycji fizycznej. BEZPIECZEŃSTWO RATOWNIKA Bezpieczeństwo ratownika, zwłaszcza niewykwalifikowanego, to podstawowa zasada, którą należy się kierować w czasie udzielania pierwszej pomocy w każdej sytuacji. Prowadzenie RKO jest ciężkim fizycznym oraz psychicznym wyzwaniem i u ratowników niewytrenowanych lub cierpiących na choroby układu krążenia może wiązać się z wycieńczeniem oraz wywołać objawy choroby. Sytuacje przeniesienia chorób zakaźnych w trakcie RKO były opisywane niezmiernie rzadko. Zdarzały się przypadki infekcji bakteryjnych lub wirusowych przenoszonych przez kontakt bezpośredni lub drogą kropelkową, ale nie odnotowano przypadku przeniesienia infekcji wirusem zapalenia wątroby typu B i C (WZW B i C) lub wirusem ludzkiego niedoboru odporności (HIV). Stosowanie środków ochrony osobistej, takich jak maski, rękawiczki, zwiększa bezpieczeństwo RKO, jednak ich brak nie powinien opóźniać podjęcia akcji ratunkowej. Akcja ratunkowa u dzieci Nagłe zatrzymanie krążenia u dzieci przebiega zazwyczaj inaczej niż u dorosłych. U dzieci najczęściej dochodzi najpierw do zatrzymania oddechu asfikcji, np. w wyniku zadławienia, a nie migotania lub trzepotania komór jak u dorosłych. Wiąże się to z podstawową różnicą w postępowaniu: u dzieci akcję ratunkową należy rozpocząć od dokładnego udrożnienia dróg oddechowych i pięciu oddechów ratunkowych, a następnie jednej minuty RKO przed wezwaniem wykwalifikowanej pomocy (jeżeli nie ma drugiego ratownika). Prawidłowo ucisk klatki piersiowej wykonuje się na środku mostka, uginając go do jednej trzeciej wymiaru przedniotylnego klatki piersiowej. Można do tego używać dwóch palców jednej lub obu rąk w zależności od wielkości dziecka. Jeżeli jest jeden ratownik, stosunek uciśnięć do oddechów niezależnie od wieku wynosi 30:2, a gdy ratowników jest więcej 15:2. ZWIĘKSZYĆ SZANSĘ NA PRZEŻYCIE Szybkie podjęcie akcji ratunkowej u człowieka nieprzytomnego oraz wezwanie wykwalifikowanej pomocy są kluczowymi czynnikami zwiększającymi szansę na przeżycie poszkodowanego. Akcja ratunkowa przeprowadzana przez niewykwalifikowanych ratowników jest bezpieczna dla nich, a potencjalne powikłania u nieprzytomnego nie są poważne i nie uzasadniają odstąpienia od próby udzielenia mu pomocy. W akcję udzielania pomocy należy włączyć osoby postronne, szybko wezwać pomoc, znaleźć i podłączyć zewnętrzny defibrylator, a w trakcie tych wszystkich czynności kontynuować resuscytację krążeniowo-oddechową w postaci uciśnięć klatki piersiowej i oddechów ratowniczych w stosunku 30:2, minimalizując przerwy na ocenę stanu pacjenta, defibrylację itd. Podjęcie akcji ratunkowej przez niewykwalifikowanych ratowników będących świadkami zdarzenia przed przybyciem służb medycznych istotnie poprawia szansę na skuteczną pomoc poszkodowanemu i jego przeżycie. Często dobrze jest wskazać konkretną osobę spośród świadków zdarzenia i zobowiązać ją do pomocy. 13 DOBRE SERCE D styczeń 2015

Biegaj dla zdrowia z umiarkowaną prędkością i nie za daleko Może się wydawać, że skoro ćwiczenia w umiarkowanej ilości są zdrowe, to w myśl zasady więcej znaczy lepiej intensywna aktywność fizyczna zdziała cuda. To błędne myślenie, na które nie mogą pozwolić sobie zwłaszcza osoby z chorobami krążenia. DR RADOSŁAW SIERPIŃSKI* W 490 r. p.n.e. Filippides, grecki posłaniec, przebiegł ponad 40 km z Maratonu do Aten, by ogłosić zwycięstwo Greków nad Persami. Po dobiegnięciu do Akropolu i obwieszczeniu wiadomości wycieńczony zmarł. Ponad 2500 lat później na szeroką skalę rozwinęła się moda na amatorskie biegi na podobne odległości. W 1975 r. dr Thomas Bassler, lekarz biegacz, szumnie obwieścił, że ci, którzy przebiegli maraton, są odporni na śmierć z powodu choroby wieńcowej. Ten mit został jednak w ostatnich latach podważony i coraz więcej faktów przemawia za tym, że zbyt intensywne ćwiczenia wymagające ekstremalnej wytrzymałości mogą niekorzystnie wpływać na układ krążenia. DOWODY Ryzyko zgonu podczas maratonu jest rzeczywiście bardzo nikłe i wynosi ok. 0,5 1 na 100 tys. biegnących. Ekstremalny wysiłek to pot i łzy dla naszego serca negatywnie wpływa na budowę mięśnia oraz przebudowę elektryczną w przeciwieństwie do efektów umiarkowanych ćwiczeń. Przed chorobami układu krążenia możemy się uchronić, dostarczając organizmowi niewielką dawkę wysiłku, np. 40 50 minut dziennie. W przeprowadzonych dotychczas badaniach taki poziom wysiłku redukował ryzyko zgonu o 40 proc. oraz ryzyko wielu chorób, m.in. Alzheimera, chorób serca, cukrzycy, osteoporozy i depresji. Okazuje się też, że zwiększenie intensywności wysiłku ponad pewien pułap nie przekłada się na poprawę zdrowia. INTENSYWNE ĆWICZENIE A UKŁAD KRWIONOŚNY Bardzo intensywne ćwiczenia trwające ponad 1 2 godziny dziennie prowadzą do przeciążenia w komorach i przedsionkach serca, co może skutkować rozwojem mikrourazów w mięśniu sercowym. Utrzymujące się przez miesiące i lata urazy doprowadzają do upośledzenia funkcji serca, powodując powstawanie ognisk włóknienia. Sprzyja to rozwojowi przedsionkowych i komorowych arytmii, a nawet doprowadza do postępu miażdżycy, twardnienia ścian tętnic wieńcowych i dysfunkcji komór. W spoczynku serce pompuje ok. 5 l krwi na minutę, a podczas znacznego wysiłku objętość ta wzrasta do 30 35 l na minutę. Może to prowadzić do nadmiernego rozciągania ścian serca i powstawa- nia mikrokrwiaków w mięśniu. Jeśli taka sytuacja powtarza się często, a przy tym mamy jeszcze działanie adrenaliny i innych hormonów wydzielanych w czasie wysiłku, może dojść do procesu zapalnego, który niszczy komórki budujące serce i zastępuje je zwłóknieniami. UMIARKOWANE ĆWICZENIA RECEPTA NA DŁUGOWIECZNOŚĆ! W badaniach populacyjnych na dużą skalę dokładnie zbadano, w jaki sposób bieganie wpływa na zdrowie. Ryzyko zgonu u osób biegających jest o 19 proc. mniejsze niż u osób, które nie biegają. Kiedy dokona się podziału osób biegających na podgrupy, okazuje się, że u osób przebiegających 2 32 km to ryzyko jest mniejsze niż u tych, które nie biegają. Z kolei na dystansie Przed chorobami układu krążenia możemy się uchronić, dostarczając organizmowi niewielką dawkę wysiłku, np. 40 50 minut dziennie. 14 DOBRE SERCE D styczeń 2015

ponad 40 km to ryzyko nawet przewyższa populacyjne. Badania dowodzą też, że najmniejsze ryzyko zgonu wśród biegaczy mają uprawiający jogging 1 2,5 godziny tygodniowo z niewielką prędkością. MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW A SPORT Wiadomo od dawna, że ćwiczenia fizyczne mają pozytywny wpływ na przebieg choroby wieńcowej oraz niezaawansowanej niewydolności serca. Nie ma jednak jednoznacznych danych, które mówią o tym, w jaki sposób ćwiczenia wpływają na pacjentów z migotaniem przedsionków. Amerykańscy lekarze Osbak i Mourier poddali badaniu 49 pacjentów z utrwalonym migotaniem przedsionków. Osoby losowo przydzielono do dwóch grup: jednej uprawiającej aerobik przez 12 tygodni oraz drugiej kontrolnej. Następnie przy użyciu skal SF-36 i MLHF-Q, peptydów natriuretycznych dokonano pomiaru rzutu serca, jakości życia, a pacjentów poddano 6-minutowemu testowi chodu. Pacjenci uprawiali aerobik w 5-osobowych grupach pod kontrolą doświadczonego fizjoterapeuty. Ćwiczenia obejmowały rower stacjonarny, chodzenie po schodach, bieganie, fitness z piłką i trening interwałowy. Odbywały się 3 razy w tygodniu i trwały 60 min, przy czym przez co najmniej 30 min trening wykonywany był na 70 proc. normy dla wieku i płci. Ogólne efekty treningu to spadek częstości rytmu serca oraz wzrost wymiaru końcoworozkurczowego serca i maksymalnej frakcji wyrzutowej. Wysiłek fizyczny zwiększył też odporność mięśnia sercowego na niedokrwienie oraz opóźniał starzenie się komórek serca. Efekty hemodynamiczne wynikające z ćwiczeń fizycznych były również zdecydowanie pozytywne. Wzrost tolerancji wysiłku i maksymalnej frakcji wyrzutowej przełożył się bezpośrednio na lepszą jakość życia. Pacjenci regularnie uprawiający sport odznaczali się dobrym samopoczuciem. Jest to ważny czynnik psychologiczny, który pozytywnie wpływa na leczenie. Wyniki badania mogą stanowić podstawy do włączania aktywnych ćwiczeń sportowych do rehabilitacji pacjentów z migotaniem przedsionków. W związku z tym, że aż 96 proc. badanych pacjentów z migotaniem było w stanie wykonywać program ćwiczeń, można podejrzewać, iż liczna grupa chorych mogłaby wziąć udział w tego typu programach rehabilitacyjnych. Należy jednak podkreślić, że przywołane badania mają niepełny wymiar. Aby móc wysunąć zdecydowane i jednoznaczne wnioski, należałoby podjąć się doświadczeń określających ryzyko uprawiania sportu przez osoby z migotaniem Przyjdź na spotkanie i dowiedz się więcej! Najbliższe spotkanie Stowarzyszenia Pacjentów z Zaburzeniami Rytmu Serca Serce dla Arytmii, które odbędzie się wiosną, będzie dotyczyło zagadnień wpływu wysiłku fizycznego na serce. Znakomici polscy eksperci z zakresu kardiologii podzielą się informacjami na temat kardiologii sportowej, rehabilitacji kardiologicznej oraz zalecanych form wysiłku fizycznego. Stowarzyszenie Serce dla Arytmii jest organizacją, która skupia lekarzy i pacjentów z pasją, chcących dzielić się swoimi doświadczeniami i umiejętnościami z osobami cierpiącymi na zaburzenia rytmu serca. Łącząc ze sobą pacjentów borykających się z zaburzeniami rytmu serca, stara się udzielać im wsparcia psychicznego oraz przekazywać informacje, które będą przydatne w walce z chorobą. Celem spotkań jest nie tylko omówienie oraz popularyzacja zagadnień związanych z zaburzeniami rytmu serca, ale przede wszystkim stworzenie niepowtarzalnej atmosfery do wymiany doświadczeń i wiedzy eksperckiej pomiędzy uczestnikami a prelegentami. Więcej informacji na temat Stowarzyszenia oraz zbliżającego się spotkania znajdą Państwo w serwisie internetowym www.sercedlaarytmii.pl przedsionków, zbadać u nich zmiany zużycia tlenu przez serce oraz przebadać duże, dobrze dobrane grupy. Uwzględniając dotychczasowe eksperymenty i badania, można stwierdzić, że najzdrowszą formą ćwiczeń biegowych pozostaje umiarkowany bieg 30 50 min dziennie. Pamiętajmy więc, że codzienny ruch w granicach rozsądku zawsze jest dla nas zdrowy! Bibliografia: O Keefe J. et al., Heart April 2013 Vol 99 No 8 Osbak P.S., Mourier M. i wsp., Am Heart J 2011;162:1080 7 *Klinika Zaburzeń Rytmu Serca, Instytut Kardiologii w Warszawie 15 DOBRE SERCE D styczeń 2015

MOJA HISTORIA Wróciłam do normalnego życia Dla wielu pacjentów wszczepienie urządzenia stymulującego pracę serca oznacza początek nowego życia. 23-letnia Marta Kamińska z Wrocławia przekonuje, że jest szczęśliwa i nikomu nie oddałaby swojej bateryjki. Jak urządzenie wpłynęło na Twoje życie? Bardzo dobrze. Przede wszystkim odzyskałam siły i nie musiałam już leżeć co miesiąc na oddziale kardiologii. Skończyły się też cotygodniowe wizyty u lekarza. Przy okazji poznałam wiele fantastycznych osób, z którymi pracuję nad założeniem stowarzyszenia na rzecz ludzi z wszczepionymi urządzeniami kardiologicznymi. Jaka była reakcja najbliższych i przyjaciół, gdy dowiedzieli się o tym, że masz wszczepione urządzenie? Większa część rodziny była przerażona, mimo że nie był to mój pierwszy zabieg na sercu. Bali się o mnie także znajomi i opiekunowie w internacie, w którym mieszkałam. Gdy było już wiadomo, że będę miała operację, nie zabrali mnie ze sobą na wycieczkę w góry. Widziałam, że się martwią, choć to ukrywali. Wszystkim jednak tłumaczyłam, że dzięki mojej bateryjce będę mogła wrócić do normalnego życia. Wszczepienie urządzenia było dla Ciebie dużym przeżyciem? Za pierwszym razem podeszłam do wszystkiego na luzie, przy drugim zabiegu stres był większy, mimo że wiedziałam, co mnie czeka, i znałam doskonale ekipę z sali operacyjnej. Z kolei za trzecim razem po przyjęciu na oddział płakałam jak dziecko. Niewiele pamiętam z tego pobytu, cieszę się, że zabieg odbył się w narkozie, i Nie jesteś sam! Zapraszamy do odwiedzenia strony powstającego stowarzyszenia na rzecz osób z wszczepionym urządzeniem kardiologicznym www.icd.org.pl. bo mogłoby się to negatywnie odbić na mojej psychice. Czy miałaś jakieś komplikacje w związku z wszczepieniem urządzenia? Muszę przyznać, że jestem wyjątkowym przypadkiem. Wystąpiły powikłania i dlatego konieczna była dwukrotna reoperacja. Za pierwszym razem miałam zakrzepicę żyły szyjnej wewnętrznej i podobojczykowej lewej, za drugim razem pojawiły się zespół bólowy oraz utrudniony spływ żylny. Z tego właśnie powodu wymieniali mi puszkę i usunęli jedną elektrodę. Wtedy okazało się, że na końcu elektrody przedsionkowej były skrzepy. Otrzymałaś informację od lekarzy, jak powinnaś postępować po zabiegu? Wyjeżdżając z sali operacyjnej, dostałam książeczkę z wytycznymi, na co muszę zwracać szczególną uwagę. Rozmawiałam też z lekarzami na ten temat. Przy wypisie dostałam skierowanie na rehabilitację. Już przed pójściem do szpitala wiedziałam, że jest taka możliwość, ponieważ leczę się u lekarza pracującego w przychodni, w której taka rehabilitacja się odbywa. Jak wygląda Twoja aktywność fizyczna po wszczepieniu stymulatora? Zmieniła się na lepsze. Co prawda na samym początku był spadek formy, ale dzięki rehabilitacji i działaniu stymulatora mogłam wrócić do normalnej aktywności przed wszczepieniem urządzenia było to niemożliwe. Jak na informację o stymulatorze reagują lekarze innych specjalności niż kardiolog? Zazwyczaj są to reakcje w stylu: Ojej, taka młoda i już ma tak chore serduszko. Później wypytują o szczegóły. Wielu z nich reaguje paniką. Częściej to ja zachowuję spokój i jako pacjent ze sporą medyczną wiedzą dawkuję im wszelkie informacje (śmiech). Oczywiście zdarzają się też lekarze, dla których taka sytuacja jest normalna. Akceptujesz to, że musisz mieć stymulator? To jest moja bateryjka życia. Zaprzyjaźniłam się z nią i nikomu jej nie oddam (śmiech). Rozmawiała Monika Seremak 16 DOBRE SERCE D styczeń 2015