Załącznik nr 1 Zajezdnia V Popowice Program kulturowy i edukacyjny Część zabudowań dawnej zajezdni tramwajowej przy ul. Legnickiej 65 zostanie przeznaczona do stworzenia centrum prezentacji zabytków techniki oraz rozwoju transportu miejskiego we Wrocławiu. Zajezdnia będzie się również zajmowała dokumentowaniem rozwoju transportu miejskiego we Wrocławiu i prezentacją dokumentów związanych z tą tematyką. Renowacji zostanie poddana jedna hala postojowa wraz z łącznikiem pierwotnie służącym jako zadaszona wiata dla doczep. Dawna hala postojowa zostaje przeznaczona do zabezpieczenia i ochrony przed działaniem niekorzystnych czynników zewnętrznych a także do ekspozycji i udostępniania zabytkowego taboru tramwajowego w części sprawnego technicznie i dedykowanego do przejazdów okazjonalnych i przewozów turystycznych. I Dawna zajezdnia tramwajowa Popowice Zabudowania wzniesione w latach 1900-01 zostaną poddane renowacji, m.in. poprzez remont dachu z zachowaniem jego zabytkowej konstrukcji wraz ze świetlikami, remont elewacji oraz ścian wewnętrznych wraz ze ślusarką okienną oraz stolarką bram. Wnętrze hali postojowej ma zostać dostosowane do zwiedzania przez szerszą publiczność z zachowaniem funkcji garażowania oraz eksploatacji taboru poprzez, m.in.: zabudowanie kanałów rewizyjnych, wymianę sieci trakcyjnej wraz z montażem systemów zabezpieczających. W sieci trakcyjnej standardowo będzie odłączone wysokie napięcie załączane tylko na czas wyjazdu/zjazdu tramwajów. Uzupełnieniem przestrzeni ekspozycyjnej hali postojowej będzie dawny łącznik, w którym zlokalizowana zostanie przestrzeń przeznaczona do prezentacji prac wchodzących w skład procesu renowacji zabytkowego taboru, sala edukacyjna z możliwością realizacji prezentacji oraz sala wystawiennicza (w tym przestrzeń na wystawy czasowe), w której znajdzie się prezentacja obiektów związanych z działalnością zajezdni oraz komunikacji miejskiej we Wrocławiu. Centrum prezentacji zabytków techniki oraz rozwoju transportu miejskiego we Wrocławiu ma być miejscem służącym do: zabezpieczenia i ochrony, opieki,
konserwacji ekspozycji i udostępniania zabytków komunikacji miejskiej Wrocławia, popularyzacji historii miasta ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju transportu miejskiego. a także prezentowania wyników badań naukowych nad historią transportu publicznego ze szczególnym uwzględnieniem Wrocławia i dziejów jego komunikacji miejskiej obejmujących: rozwój infrastruktury komunikacyjnej, myśli technicznej, rozwiązań technicznych ze szczególnym uwzględnieniem zachowanych na terenie miasta urządzeń technicznych (torowiska, elementy sieci trakcyjnej); historię architektury komunikacyjnej (zajezdnie, warsztaty, obiekty inżynieryjne mosty, wiadukty, węzły komunikacyjnej, przystanki itd.); przemiany budowy i aranżacji taboru, jego wyposażenia, rodzajów napędu, rozwiązań technicznych; zabytkowych lub historycznych elementów infrastruktury komunikacyjnej Wrocławia (torowiska, sieć trakcyjna, przystanki, sygnalizatory, oznakowanie); zmian w zapewnieniu poziomu bezpieczeństwa w transporcie zbiorowym ze szczególnym uwzględnieniem ewolucji taboru pasażerskiego pokazanej na przykładzie zachowanych i prezentowanych pojazdów; zmian organizacji przewozów, planowania obsługi komunikacyjnej miasta itp. Szczególny nacisk położono na zabezpieczanie i udostępnienie kolekcji zabytkowych pojazdów, których obecnie nie ma możliwości prezentować szerszej publiczności ze względu na brak odpowiednich warunków lokalowych. Renowacja części zabytkowej zajezdni umożliwi eksponowanie i udostępnianie zachowanych pojazdów zabytkowych różnych typów, pochodzących z różnych okresów i ilustrujących proces rozwoju transportu miejskiego w Europie środkowej, na przykładzie Wrocławia. Realizacja projektu umożliwi również zabezpieczenie obiektów zabytkowych przed wpływami czynników zewnętrznych, zwłaszcza że znaczna część obiektów to tramwaje drewniane (ochrona i opieka nad zabytkami). II Kolekcja zabytkowych pojazdów komunikacji miejskiej
We Wrocławiu zachowała się największa i najcenniejsza w Polsce oraz jedna z najcenniejszych w Europie środkowowschodniej kolekcja pojazdów komunikacji miejskiej, w skład której wchodzą unikalne na skalę światową obiekty. Spora część z nich to pojazdy powstałe lub zachowane do czasów obecnych w pojedynczych egzemplarzach. Najcenniejszymi obiektami są wagony o konstrukcji drewnianej, sięgające końca XIX i początku XX w. Łącznie w zajezdni znajdzie się miejsce dla ponad 30 pojazdów ilustrujących rozwój komunikacji miejskiej w różnych epokach: od okresu Cesarstwa Niemieckiego przez Republikę Weimarską, zniszczenia oblężonej Festung Breslau i żmudną odbudowę powojenną oraz późniejszą rozbudowę. Wśród nich znajdują się wagony pasażerskie sprawne techniczne bądź takie, których uruchomienie jest możliwe: 1. Wagon typu Maximum z 1901 r. jedyny w Polsce i jeden z nielicznych na świecie czteroosiowy wagon o konstrukcji drewnianej z początku XX w., posiadający rzadko spotykany typ podwozia oparty na wózkach skrętnych niesymetrycznych typu Maximum-Minimum-Truck; 2. Wagony typu Nowa Berolina z 1902 r. jedyne zachowane w Polsce egzemplarze tramwajów wyprodukowanych przez wrocławskie fabryki na początku XX w.; 3. Wagon-salonka (zachowane tylko podwozie) z 1908 r.; 4. Kilka egzemplarzy wagonów serii Standard, wyprodukowanych specjalnie na zamówienie władz Wrocławia w okresie międzywojennym w lekkiej konstrukcji stalowej. Wartość kolekcji wzrasta ze względu na to, że zachował się również unikalny zespół pojazdów (urządzeń) technicznych: 4. Jedna z najstarszych na świecie lor wieżowych do budowy i konserwacji napowietrznej sieci trakcyjnej wyprodukowana w 1892 r.; 5. Lora-konterenerowiec na piasek wykonany w Katowicach na początku XX w.; 6. Lora kablowa do transportu przewodu jezdnego z początku XX w.; 7. Zestaw trzech wagonów-szlifierek do torów, wykonanych na zamówienie władz miejskich Wrocławia w okresie międzywojennym; 8. Wagony techniczne wyprodukowane we Wrocławiu w latach 50. i 60 XX w. jako pojedyncze pojazdy będące unikatowymi egzemplarzami na świecie. Wagony zostały wpisane do rejestru zabytków jako kolekcja zabytkowych pojazdów komunikacji miejskiej lub jako jednostkowe wpisy.
Docelowo wyeksponowane w zajezdni wagony przewiduje się do renowacji w taki sposób, aby z jednej strony zachować maksymalnie ich wartość zabytkową, z drugiej strony aby przywrócić im sprawność techniczną. Zajezdnia będzie służyć zabytkowym wagonom kursującym po Wrocławiu okazjonalnie lub w regularnym ruchu turystycznym obsługiwanym przez stowarzyszenia zajmujące się ratowaniem dziedzictwa materialnego i zabytków techniki oraz promocją turystyki poprzez zabytkowy tabor komunikacyjny. Hala postojowa umożliwi stacjonowanie pojazdów w pomieszczeniu zadaszonym, suchym i dozorowanym. Aby umożliwić zaprezentowanie taboru szerszej publiczności zostaną stworzone warunki gwarantujące bezpieczne przebywanie zwiedzających w hali postojowej (zasłonięcie kanałów rewizyjnych, możliwość odłączenia napięcia w sieci trakcyjnej). Część wagonów udostępniona będzie również do zwiedzania ich wnętrz. III Działania i wydarzenia W zajezdni planowane są następujące działania: 1. Stworzenie ekspozycji taboru w celu udostępnienia zwiedzającym. 2. Opracowanie wystawy poświęconej historii komunikacji miejskiej we Wrocławiu na podstawie zachowanych, zabezpieczonych i zgromadzonych materiałów archiwalnych 3. Gromadzenie części wyposażenia zabytkowych tramwajów i drobne prace konserwacyjne taboru. 4. Stworzenie archiwum dokumentacji technicznej i fotograficznej w celu udostępniania i prezentowania szerszej publiczności poprzez Konserwację zabytków ruchomych oraz zabytkowych muzealiów, księgozbiorów, materiałów bibliotecznych, archiwalnych i zbiorów audiowizualnych (w tym filmowych) oraz ich ochrona i udostępnienie poprzez proces digitalizacji. 5. Działalność wystawiennicza oraz popularyzatorska celem udostępniania efektów prac i projektów naukowych z zakresu historii transportu oraz ochrony dziedzictwa materialnego, 6. Parady i przejazdy okazjonalne, wycieczki zabytkowym taborem. 7. Działalność edukacyjna z zakresu historii 8. Działalność wystawiennicza z zakresu historii i komunikacji (wystawy czasowe) 9. Współpraca z lokalną społecznością Ad. 1. Ekspozycja taboru
W hali postojowej zostanie wyeksponowany i udostępniony szerszej publiczności do tej pory niedostępny zasób zabytków techniki. Według zamierzeń tabor ma zostać opatrzony odpowiednim komentarzem odnoszącym się zarówno do historii transportu oraz rozwoju Wrocławia jako takiego, jak również pokazującym zmieniającą się myśl techniczną ze szczególnym uwzględnieniem różnych rozwiązań technicznych (napędy, zawieszenia, konstrukcje wagonów, wykorzystanie materiałów itd.). Eksponowany tabor będzie można poznać dzięki projekcjom multimedialnym oraz z udziałem przewodników. Ad. 2. Wystawa historyczna Uzupełnieniem wystawy taboru ma być ekspozycja przedstawiająca historię komunikacji miejskiej we Wrocławiu, w zarysie z wykorzystaniem zabezpieczonych archiwaliów, takich jak oryginalne plany budowlane zajezdni, fotografie, karty pocztowe, bilety, elementy wyposażenia taboru (kasowniki, nastawniki, tablice trasowe, dzwonki), umundurowanie obsługi pojazdów komunikacji miejskiej, urządzenia komunikacyjne, elementy infrastruktury komunikacyjnej (krzyżownice, zwrotnice, elementy sieci trakcyjnej). Środkami ekspozycji będą plansze, infografiki, ramy, gabloty, monitory, prezentacje multimedialne oraz dźwiękowe. Scenariusz wystawy obejmie, m.in. następujące zagadnienia: 1. Początki transportu zbiorowego we Wrocławiu dorożki, omnibusy, 2. Tramwaje konne. 3. Pierwsze tramwaje elektryczne. 4. Komunikacja oparta na przedsiębiorstwach prywatnych. 5. Komisja transportowa oraz powołanie miejskiego przewoźnika. 6. Elektryfikacja tramwajów konnych. 7. Obsługa imprez masowych obsługa Hali Stulecia. 8. Trolejbus do Brochowa pierwszy trolejbus w Europie środkowej-wschodniej. 9. Komunikacja Wrocławia podczas I wojny światowej. 10.Kryzys lat 20. XX wieku. 11.Standaryzacja taboru. 12.Początki regularnej komunikacji autobusowej. 13.Komunikacja Festung Breslau zniszczenie infrastruktury. 14.Odbudowa urządzeń komunikacyjnych i organizacja przewozów w powojennym Wrocławiu.
15.Rozbudowa szlaków komunikacyjnych miasta. 16.Obsługa konduktorska. 17.Przemiany taboru. 18. Solidarność powstała w zajezdniach. 19. Tramwaje w trakcie powodzi tysiąclecia. 20. Przebudowa układu komunikacyjnego. Ekspozycja ma także odpowiedzieć na pytania o funkcjonowanie transportu miejskiego, procesów planistycznych, kwestii bezpieczeństwa, itd. dla publiczności z różnych przedziałów wiekowych. Ad. 3. Gromadzenie części wyposażenia zabytkowych tramwajów i drobne prace konserwacyjne taboru. W celu renowacji zabytkowego taboru zostaną zgromadzone elementy, części, podzespoły historycznych pojazdów poprzez zabezpieczanie wycofywanych pojazdów z eksploatacji różnych firm przewozowych lub poprzez współpracę ze stowarzyszeniami zajmującymi się renowacją zabytkowego taboru w innych miastach Polski i Unii Europejskiej. W zajezdni możliwe będzie zapoznanie się z technikami renowacji zabytkowych pojazdów. Planujmy także aktywizację mieszkańców, szczególnie młodzieży w zakresie konserwacji ruchomych zabytków techniki. Ad.4. Stworzenie archiwum dokumentacji Zajezdnia zapewni odpowiednie warunki do zabezpieczenia oraz ekspozycji archiwaliów, dotyczących rozwoju komunikacji miejskiej we Wrocławiu na bazie zgromadzonych materiałów archiwalnych. W celu prowadzenia badań naukowych, działalności promocyjnej, edukacyjnej, wystawienniczej i wydawniczej będą gromadzone dokumenty, pamiątki, artefakty związane z historią komunikacji miejskiej we Wrocławiu, takie jak rysunki techniczne, fotografie, bilety, plany i mapy, umundurowanie itd. Eksponaty zostaną udostępnione zwiedzającym na wystawie historycznej oraz podczas tematycznych wystaw tymczasowych. Ad. 5. Działalność popularyzatorska Zajezdnia ma być miejscem popularyzacji zagadnień dziedzictwa przemysłowego oraz kultury technicznej Wrocławia poprzez wystawy czasowe, publikacje okazjonalne, projekcje, odczyty, prelekcje, wykłady i warsztaty dla osób z różnych kategorii wiekowych organizowane zarówno w sali konferencyjnej, jak i wśród zabytkowego taboru, co pozwoli opatrzyć obiekty dodatkowym komentarzem. W zajezdni organizowane będą również wystawy czasowe, plenerowe, a także wydawane publikacje z zakresu historii
Wrocławia i jego urządzeń komunalnych, szczególnie komunikacji miejskiej, a także z zakresu ochrony zabytków, ekologii, idei zrównoważonej mobilności. Prowadzone będą również lekcje muzealne dla młodzieży szkolnej, podczas których zaprezentowane będą kierunki rozwoju myśli technicznej, funkcjonowanie transportu w miastach, bezpieczeństwo drogowe czy też ochrona zabytków. Zajęcia prowadzone będą zarówno w przestrzeni budynku jak również w zabytkowych wagonach tramwajowych w trakcie których uczniowie zwiedzać będą miasto i zapoznawać się z historią komunikacji miejskiej jak również miasta. Przewidywane są również warsztaty dotyczące zagadnień technicznych (szczególnie dla dzieci i młodzieży ze świetlic środowiskowych). Planuje się również uruchomienie historycznych tras zwiedzania miasta "z okien tramwaju" oraz specjalną linię muzealną "Tramwaj do Historii" łączącą zajezdnię nr 5 z Centrum Historii Zajezdnia. Ad. 6. Parady i przejazdy okazjonalne taboru Prezentowany tabor będzie utrzymywany w sprawności technicznej, a część pojazdów będzie wykorzystywana również do obsługi przejazdów turystycznych na terenie Wrocławia. Ponadto zabytkowe pojazdy uświetnią różnego rodzaju okazje i święta na ulicach miasta. To pozwoli również udostępnić zabytkowy tabor szerszej publiczności. Zagospodarowany obiekt będzie udostępniany zwiedzającym niezorganizowanym oraz grupom (np. grupy szkolne, studenckie, wycieczki), także z udziałem przewodników po placówce. Zwiedzanie zajezdni może zostać rozszerzone o przejazdy zabytkowym taborem. Zajezdnia zapewni organizacjom pozarządowym zajmującym się ratowaniem zabytków komunikacji miejskiej oraz prowadzącym działalność turystyczną z wykorzystaniem zabytkowego taboru, które na drodze ogłoszonego przez Gminę Wrocław konkursu w I kwartale 2017 r. staną się Partnerem w projekcie, miejsce garażowania pojazdów oraz ich bieżącej eksploatacji. Dzięki tej inicjatywie możliwe będzie także zapoznanie szerszej publiczności z budową zabytkowych pojazdów, z różnymi formami ich ochrony, a także techniką renowacji poszczególnych podzespołów ze szczególnym uwzględnieniem konserwacji wagonów o konstrukcji drewnianej. Uzupełnieniem zajezdni będzie stworzenie stanowiska przeglądowego z niewielką pracownią służącą przygotowaniu elementów do montażu oraz magazynem zabezpieczonych części przeznaczonych do renowacji zabytkowych pojazdów. Będzie to centralne miejsce gromadzenia i ekspozycji podzespołów zabytkowego taboru.
Zajezdnia stanie się również miejscem badań naukowych z zakresu historii transportu miejskiego Wrocławia, czy tez szerzej kształtowania się miasta, planowania przestrzennego oraz ochrony zabytków ze szczególnym uwzględnieniem architektury przemysłowej i komunikacyjnej, ekologii oraz krzewienia idei zrównoważonej mobilności. Formy zaangażowania dla różnych grup wiekowych: dzieci przedszkolne i szkolne: warsztaty z ochrony dziedzictwa materialnego, historii komunikacji miejskiej oraz historii sztuki, szczególnie w dziedzinie zabytków przemysłowych i techniki. młodzież szkolna i studenci zainteresowanie aspektem technicznym, budowy dróg szynowych, funkcjonowania infrastruktury, budowy i wyposażania pojazdów, rodzajów napędów itp. (forma: wykłady, warsztaty, zajęcia praktyczne), dorośli ratowanie dziedzictwa, zabytków, zgłębianie historii miasta (prelekcje, warsztaty, odczyty, zwiedzanie z przewodnikiem) studenci kierunków związanych z techniką, transportem, historią, historią sztuki, turystyką (forma: wykłady, prelekcje, odczyty, sesje naukowe, praktyki studenckie), pracownicy naukowi (sesje naukowe, konferencje), Obiekt umożliwi prowadzenie następującej aktywności: organizacja imprez o charakterze popularyzatorskim, parady pojazdów zabytkowych, dzień zrównoważonej mobilności, Europejskie Dni Dziedzictwa, Noc Muzeów, zainteresowanie młodzieży ratowaniem dziedzictwa przeszłości, mogą mieć okazję samemu coś odnowić pod okiem wyspecjalizowanej kadry, integracja społeczna wrocławian różnych pokoleń, klub seniora spotkania z dawnymi pracownikami transportu miejskiego, którzy przekażą swoje wspomnienia młodszym pokoleniom, integracja środowiska kolekcjonerów i sympatyków techniki, a w szczególności zabytkowych pojazdów, modelarzy, (zebrania, prelekcje, zloty, pokazy) oraz popularyzację ich działalności wśród szerokiej publiczności Uzupełnieniem oferty zajezdni Popowice będą wycieczki zabytkowym taborem oraz spacery umożliwiające zwiedzającym poznanie innych
zabytków Wrocławia oraz historii miasta ze szczególnym uwzględnieniem architektury przemysłowej i komunikacyjnej. Działalność zajezdni Popowice oparta będzie na współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz instytucjami kultury Wrocławia. Dzięki zorganizowaniu ekspozycji przy użyciu kolekcji zabytkowych pojazdów oraz pamiątek dotyczących historii komunikacji i udostępnieniu ich szerszej publiczności miasto zyska kolejne miejsce kultury w tym wypadku poświęcone ratowaniu i zachowaniu dla przyszłych pokoleń obiektów kultury materialnej. Wykorzystanie sprawnego technicznie taboru komunikacyjnego pozwoli dotrzeć do różnych rejonów miasta. Planowane jest połączenie różnych instytucji kultury i placówek muzealnych przejazdami zabytkowymi pojazdami wraz z organizacją spacerów/przejazdów tematycznych, wycieczek. Opracowanie sieci połączeń zakłada współpracę z takimi instytucjami jak wielowydziałowe Muzeum Miejskie Wrocławia, Centrum Historii Zajezdnia przy ul. Grabiszyńskiej, Centrum Poznawcze Hali Stulecia, Centrum Kultury Akademickiej w dawnej zajezdni Dąbie oraz innych, zajmujących zabytkowe zabudowania będące przykładami architektury przemysłowej i technicznej. Zajezdnia stanie się miejscem aktywizacji mieszkańców Wrocławia przy udziale stowarzyszeń zajmujących się ochroną dziedzictwa materialnego oraz działalności turystycznej przy użyciu zabytkowego taboru komunikacji miejskiej. W ramach prac Zajezdni nawiązana zostanie współpracę z innymi placówkami tego typu w Polsce i za granicą jak również pokrewnymi instytucjami kultury. Stworzenie centrum dokumentacji rozwoju transportu miejskiego w dawnej zajezdni Popowice pozwoli również rozszerzyć ofertę turystyczną oraz kulturalną miasta poprzez rozbudowanie działań w ramach Europejskiej Nocy Muzeów, Europejskich Dni Dziedzictwa czy Europejskiego Tygodnia Zrównoważonej Mobilności, a także pozwoli na organizację i rozszerzenie zasięgu Zabytkowej Linii Tramwajowej. Celem współpracy będzie udostępnienie szerokiej publiczności dziedzictwa materialnego architektury przemysłowej i urządzeń technicznych na terenie miasta Wrocławia przy użyciu zabytkowego taboru komunikacji miejskiej. V Integracja społeczna
Nowopowstała placówka będzie spełniała funkcje lidera spajającego działania organizacji działających na rzecz upowszechniania historii komunikacji miejskiej. Jednocześnie będzie miejscem integracji lokalnej społeczności, miejscem otwartym na projekty pasjonatów innych dziedzin (np. technika, sztuka, rzemiosło, edukacja). W pomieszczeniu konferencyjnym będą się odbywały również różnego rodzaju spotkania, konferencje, organizowane np. przez wyżej wspomniane stowarzyszenia itp. Przestrzeń Zajezdni będzie również miejsce spotkań pasjonatów techniki tramwajowej jak również komunikacji miejskiej. W specjalnie wydzielonych pomieszczeniach znajdą się dla niech miejsc gdzie będą mogli realizować swój wkład w remontowanie taboru i wkład merytoryczny w realizowane wystawy. Do współpracy zostaną również zaproszeni byli i obecni pracowni MPK, którzy chcieliby wnieść swój wkład w odnowienie i prezentację starych urządzeń. Jednym ważnych z zadań placówki będzie nawiązanie współpracy i aktywizacja byłych pracowników MPK (szczególnie seniorów i emerytów), dla których stworzona zostałaby przestrzeń do działania np. otwarty warsztat, zaangażowanie przy remontach taboru, projektach edukacyjnych (np. prowadzenie zajęć technicznych dla młodzieży ze środowisk wykluczonych społecznie). Teren zajezdni będzie również przestrzenią służącą integracji społeczności lokalnej. Okoliczni mieszkańcy będą mogli korzystać z terenu i organizować np. pikniki osiedlowe, spotkania małych wspólnot lokalnych.