Spółka komandytowo-akcyjna atrakcyjna alternatywa dla biznesu Strona 1 Wśród wielu prawnych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce warto przyjrzeć się bliżej mało znanej przez przedsiębiorców i niedocenianej przez prawników spółce komandytowo-akcyjnej, która może być ciekawą alternatywą dla prowadzenia biznesu wobec tak popularnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki jawnej, komandytowej czy akcyjnej. Mała liczba zakładanych dotychczas w Polsce spółek komandytowo-akcyjnych wynika z niewielkiej wiedzy na temat konstrukcji tej spółki, procedury jej założenia, zasad praktycznego jej funkcjonowania w obrocie gospodarczym, możliwości ukształtowania jej optymalnej struktury oraz korzyści płynących dla przedsiębiorcy z wyboru właśnie tej formy prowadzenia działalności. Skromna wiedza na temat spółek komandytowo-akcyjnych jest wynikiem co najmniej dwóch czynników. Pierwszym z nich jest stosunkowo krótki okres funkcjonowania tych spółek na rynku polskim. W przeciwieństwie do innych spółek handlowych, spółka komandytowo-akcyjna nie była uregulowana w Kodeksie handlowym obowiązującym w latach 1934-2001 i została wprowadzona dopiero na mocy przepisów Kodeksu spółek handlowych, który wszedł w życie w roku 2001. Drugim czynnikiem wpływającym na mniejszą popularność spółek komandytowo-akcyjnych jest ich dość skomplikowana regulacja prawna wynikająca z połączenia w spółce komandytowo-akcyjnej elementów właściwych dla spółek osobowych oraz elementów cechujących spółki kapitałowe. Hybrydowych charakter spółki komandytowo-akcyjnej rodzi w praktyce funkcjonowania tej spółki, konieczność stosowania w zależności od sytuacji albo przepisów o spółce akcyjnej albo przepisów o spółce jawnej. Dwa rodzaje wspólników Jedną z charakterystycznych cech spółki komandytowo-akcyjnej jest konieczność występowania w niej dwóch rodzajów wspólników: co najmniej jednego komplementariusza i co najmniej jednego akcjonariusza. Komplementariusz jest wspólnikiem, który odpowiada za zobowiązania spółki wobec wierzyciela w sposób nieograniczony całym swoim majątkiem, natomiast akcjonariusz za zobowiązania spółki nie odpowiada. Zarówno akcjonariuszem jak i komplementariuszem może być nie tylko osoba fizyczna ale również osoba prawna (np. spółka z o.o. lub spółka akcyjna) bądź też podmiot nie mający osobowości prawnej (np. spółka jawna czy komandytowa). Czyniąc komplementariuszem spółkę z o.o. lub spółkę akcyjną można dodatkowo ograniczyć swoją odpowiedzialność za ewentualne
zobowiązania spółki komandytowo-akcyjnej i to w sposób znacznie dalej idący niż ma to miejsce przy prowadzeniu działalności wyłącznie w formie spółki z o.o. Wspólnikiem, który jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw i reprezentowania spółki jest komplementariusz. Sposób reprezentacji spółki przez komplementariuszy (np. jednoosobowo lub dwuosobowo) określany jest w statucie spółki. W statucie możliwe jest także wyłączenie poszczególnych komplementariuszy od reprezentacji lub prowadzenia spraw spółki. Akcjonariusz również może reprezentować spółkę, ale wyłącznie jeśli legitymuje się udzielonym mu w tym celu przez komplementariuszy pełnomocnictwem bądź też gdy został przez nich ustanowiony prokurentem spółki. Reprezentując spółkę, akcjonariusz powinien za każdym razem ujawnić swoje pełnomocnictwo i wskazać, że działa jako pełnomocnik lub prokurent. Kapitał zakładowy i wkłady wspólników Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej musi wynosić minimum 50.000 zł a jego wysokość oraz sposób zebrania określany jest w statucie spółki. Wkłady wnoszone przez wspólników mogą mieć charakter pieniężny bądź też niepieniężny (aporty). Przedmiotem aportu do spółki komandytowoakcyjnej mogą być przykładowo: wierzytelności, know-how, nieruchomości, prawa autorskie, udziały, akcje i inne papiery wartościowe czy przedsiębiorstwo. W przypadku wnoszenia aportu na pokrycie kapitału zakładowego, zasadą jest przygotowanie przez założycieli spółki sprawozdania opisującego przedmiot wkładów niepieniężnych, liczbę i rodzaj wydawanych w zamian za nie akcji i innych tytułów uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku spółki, zastosowaną metodę wyceny wnoszonych aportów, wskazanie osób wnoszących poszczególne aporty oraz uzasadnienie objęcia akcji w zamian za aporty. Jeżeli przedmiotem aportu jest przedsiębiorstwo należy ponadto załączyć sprawozdanie finansowe dotyczące tego przedsiębiorstwa za okres ostatnich dwóch lat obrotowych. Tak przygotowane przez założycieli sprawozdanie należy następnie poddać badaniu wyznaczonemu przez sąd biegłemu rewidentowi. Kodeks spółek handlowych przewiduje wyjątki, w których można odstąpić od badania powyższego sprawozdania założycieli. Walne zgromadzenie i rada nadzorcza Jedną z cech odróżniających spółkę komandytowo-akcyjną od pozostałych spółek osobowych jest występowanie walnego zgromadzenia oraz możliwość powołania rady nadzorczej. Organy te są charakterystyczne dla spółek kapitałowych i nie występują w żadnej innej spółce osobowej poza komandytowo-akcyjną. Strona 2
Prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu przysługuje zarówno akcjonariuszom jak i komplementariuszom. Tym ostatnim także wówczas gdy nie są jednocześnie akcjonariuszami spółki. Prawo głosu na walnym zgromadzeniu przysługuje jednak jedynie tym wspólnikom, którzy posiadają akcje. Co do zasady, każda akcja daje prawo do jednego głosu na walnym zgromadzeniu. W przypadku akcji posiadanych przez osoby nie będące komplementariuszami, statut spółki może przyznać więcej niż jeden głos na akcję. Uchwały walnego zgromadzenia wymaga m.in.: zatwierdzenie rocznych sprawozdań, udzielenie absolutorium, podział zysku lub pokrycie straty, podwyższenie lub obniżenie kapitału zakładowego, emisja obligacji, połączenie lub przekształcenie spółki, zmiana statutu czy rozwiązanie spółki. Utworzenie rady nadzorczej jest w spółce komandytowo-akcyjnej zasadniczo fakultatywne. Obowiązek powołania rady nadzorczej występuje tylko wówczas, gdy liczba akcjonariuszy przekracza 25 osób. Członków rady nadzorczej powołuje i odwołuje walne zgromadzenie. Członkiem rady nadzorczej może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnej. Członkiem rady nadzorczej nie może jednak być komplementariusz ani jego pracownik. Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Szczególnym uprawnieniem rady nadzorczej jest możliwość delegowania swoich członków do czasowego wykonywania czynności komplementariuszy w sytuacji, gdy żaden z komplementariuszy uprawnionych do prowadzenia spraw i reprezentowania spółki nie może wykonywać swoich czynności. W spółce komandytowo-akcyjnej nie występuje zarząd. Tradycyjne uprawnienia zarządcze takie jak prowadzenie spraw i reprezentacja spółki, to kompetencje przypisane przez Kodeks spółek handlowych komplementariuszom spółki komandytowo-akcyjnej. Atrakcyjna alternatywa dla biznesu Co czyni spółkę komandytowo-akcyjną atrakcyjną alternatywną formą prowadzenia działalności gospodarczej i kiedy jest ona szczególnie uzasadniona? Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na korzystne zasady opodatkowania spółki komandytowo-akcyjnej pozwalające uniknąć wspólnikom tzw. podwójnego opodatkowania dochodu występującego w spółkach kapitałowych (spółce z o.o. i spółce akcyjnej). Spółka komandytowoakcyjna jako spółka osobowa nie mająca osobowości prawnej nie podlega opodatkowaniu na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Sama spółka nie jest zatem podatnikiem podatku dochodowego, a status podatnika mają jedynie wspólnicy tej spółki. Strona 3
Co więcej, w świetle jednego z ostatnich orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego istnieje ponadto możliwość przesunięcia w czasie płatności przez wspólników podatku dochodowego, aż do swobodnej decyzji wspólników o wypłacie dywidendy. Zgodnie bowiem z uchwałą składu 7 sędziów NSA z dnia 16 stycznia 2012 r. (sygn. II FPS 1/11) dochód wspólnika będącego akcjonariuszem w spółce komandytowo-akcyjnej podlega opodatkowaniu dopiero w przypadku otrzymania przez tegoż akcjonariusza dywidendy wypłaconej na podstawie uchwały walnego zgromadzenia o podziale zysku. Przepisy o spółce komandytowo-akcyjnej umożliwiają wspólnikom elastyczne określenie zasad partycypacji w zyskach spółki, nawet w sposób nieadekwatny do wartości wkładów wniesionych przez wspólników do spółki i zakresu odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Warto podkreślić, że odpowiednie skonstruowanie postanowień statutu spółki umożliwia takie ułożenie wzajemnych relacji w spółce, aby posiadając realny wpływ na działalność spółki, czerpać z niej zyski przy jednoczesnym ograniczeniu odpowiedzialności za zobowiązania spółki w sposób dalej idący niż w spółce z o.o. Nie można również nie wspomnieć o tym, że spółka komandytowo-akcyjna daje wspólnikom możliwość bezpiecznego pozyskiwania dodatkowego finansowania przez inwestorów, którzy w zamian za wnoszone wkłady obejmują akcje przyjmując status akcjonariusza. W spółce komandytowoakcyjnej mogą być emitowane zarówno akcje imienne jak i akcje na okaziciela, zarówno akcje zwykłe jak i akcje uprzywilejowane. Wymóg zgody wszystkich komplementariuszy na zmianę statutu spółki i rozszerzenie kręgu komplementariuszy gwarantuje przy tym dotychczasowym wspólnikom zachowanie stabilnego realnego wpływu zarówno na bieżącą działalność spółki jak i na decyzje kluczowe dla dalszego jej funkcjonowania. Powyższe gwarancje chronią dotychczasowych wspólników przed tzw. wrogim przejęciem kontroli nad spółką przez akcjonariuszy większościowych. W literaturze przedmiotu wskazuje się również, że spółka komandytowoakcyjna jest formą prawną odpowiednią m.in. do realizacji zamierzeń gospodarczych, które łączą osobiste zaangażowanie wspólnika aktywnego (komplementariusza), z dostarczycielem kapitału (akcjonariuszem), który jest wspólnikiem pasywnym i decyduje się na zaangażowanie nadwyżek kapitałowych w dane przedsięwzięcie gospodarcze, licząc na zwrot z kapitału wyższy niż w przypadku innych inwestycji kapitałowych (M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2009, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, wydanie III, art. 125). Strona 4
Niezaprzeczalne zalety jakie niesie ze sobą konstrukcja prawna spółki komandytowo-akcyjnej przemawiają za szerszym rozpropagowaniem tej formy prowadzenia działalności gospodarczej wśród przedsiębiorców. Niewykluczone, że wobec korzystnych zasad opodatkowania tej formy prowadzenia działalności gospodarczej, możliwości ograniczenia odpowiedzialności wspólników, elastycznego ułożenia wzajemnych stosunków w spółce, bezpiecznego pozyskiwania finansowania działalności spółki, spółka komandytowo-akcyjna stanie się coraz częściej wybieraną przez przedsiębiorców formą prowadzenia działalności gospodarczej. Strona 5 Poznań, dnia 29.02.2012 r. Konrad Kaszubiak adwokat