Lekcja 16 Temat: Morze Bałtyckie.
1.Bałtyk zaliczamy do mórz śródlądowych. 2.Morze Bałtyckie to jedyny akwen morski oblewający terytorium Polski. Długość naszej linii brzegowej wynosi 775 km (wraz z wyspami i mierzejami). 3.Na wschodzie polskiego wybrzeża znajduje się Zatoka Gdańska, częściowo zamknięta Mierzeją Helską (Półwyspem Helskim), za którą znajdują się wody Zatoki Puckiej. Od południa i wschodu brzeg Zatoki Gdańskiej stanowi Mierzeja Wiślana, za nią z kolei rozciąga się Zalew Wiślany. 4. W zachodniej części wybrzeża występuje najbardziej rozwinięta linia brzegowa. Zatoka Pomorska oddzielona jest wyspami Wolin i Uznam od Zalewu Szczecińskiego, będącego ujściowym odcinkiem Odry. Zalew Szczeciński z Zatoką Pomorską łączą wąskie kanały o charakterze cieśnin: Dziwna i Świna oraz leżąca po stronie niemieckiej Piana. 5.W Polsce przeważa zlewowo-mierzejowy typ wybrzeża. Wybrzeże mierzejowo-zalewowe powstało poprzez odcięcie zatoki mierzeją utworzoną przez prąd przybrzeżny (np. na polskim wybrzeżu Bałtyku). Wybrzeże to pas terenu po obu stronach linii brzegowej, na którym dostrzegalne są skutki aktualnie trwających procesów brzegowych. Będąc nad morzem zaobserwować można najczęściej 2 typy wybrzeży: - niskie, np. plaża, - wysokie, np. klif. WYBRZEŻE FIORDOWE powstało w wyniku zalania dolin polodowcowych na terenach górskich (np. w Norwegii, Grenlandii). WYBRZEŻE SZKIEROWE (szerowe) charakteryzuje się tysiącem małych wysepek; powstało w wyniku częściowego zalania terenów pagórkowatych rzeźby polodowcowej (np. w Finlandii, Szwecji). 5.Bałtyk z Morzem Północnym łączy system cieśnin, takich jak Sund, Wielki Bełt, Mały Bełt, Skagerrak oraz Kattegat.
6.Powierzchnia Bałtyku wynosi415 km 2. MORZE BAŁTYCKIE JEST NAJSŁABIEJ ZASOLONYM MORZEM ŚWIATA średnio 7,5. Wpływają na to głównie trzy czynniki: małe parowanie (z powodu niskich temperatur), słaba wymiana wód z otwartym oceanem (brak szerokiego połączenia cieśniny duńskie są wąskie), znaczne wysładzanie przez wody uchodzących rzek (bardzo liczne strumienie spływające z Gór Skandynawskich oraz duże rzeki Niżu Środkowoeuropejskiego: Wisła, Dźwina, Odra, Niemen, Newa). Do Bałtyku wpada 250 rzek. Największe z nich to Wisła, Niemen, Dźwina i Newa. Największa zasolenie około 18 występuje w cieśninach duńskich (Wielki i Mały Bełt oraz Sund). Im dalej ku wschodowi i na północ tym jest ono mniejsze. U wybrzeży Polski osiąga 7, a w Zatoce Fińskiej i Botnickiej 4. Bałtyk jest płytkim morzem szelfowym o średniej głębokości 52 m. Jego dno ma urozmaiconą rzeźbę. Baseny - obszary oznaczające się znaczna głębokością.basen BORNHOLMSKI 105 m. Głębia najgłębsze miejsce Bałtyku GŁĘBIA LANDSORD - 459 m. Ławica niewielkie głębokości występujące z zatokach. ŁAWICA ODRZAŃSKA, ŁAWICA SŁUPSKA Praca domowa Zadanie Oblicz rozciągłość południkową i równoleżnikową Bałtyku.
DLA ZAINTERESOWANYCH MORZA W EUROPIE: Barentsa, Białe, Grenlandzkie, Norweskie, Północne, Bałtyckie, Irlandzkie, Szkockie, Hebrydzkie, Śródziemne, Liguryjskie, Tyrreńskie, Jońskie, Adriatyckie, Egejskie, Marmara, Czarne, Azowskie, Kaspijskie (nazywane morzem ze względu na znaczne rozmiary; zaliczane do jezior z uwagi na brak połączenia z wszechoceanem) HYDROSFERA (Wodna powłoka Ziemi) obejmuje wody powierzchniowe, podziemne i atmosferyczne występujące w przyrodzie w trzech stanach skupienia. Gromadzą się one w oceanach, morzach, jeziorach, bagnach, pokrywie śnieżnej, lodowcach oraz pod powierzchnią ziemi. WSZECHOCEAN Morza i oceany łączą się ze sobą, tworząc ocean światowy (wszechocean). Powierzchnia wszechoceanu wynosi 361 min km2, co stanowi 71% powierzchni Ziemi, W jego skład wchodzą cztery oceany: SPOKOJNY (PACYFIK), ATLANTYCKI, INDYJSKI, ARKTYCZNY. Niekiedy wydziela się piąty ocean - Południowy. ZATOKI W EUROPIE: Peczorska, Czoska, Oneska, Biskajska, St. Malo, Botnicka, Fińska, Ryska, Gdańska, Pomorska, Lwia, Genueńska, Tarencka
JEZIORA Jeziora to naturalne zagłębienie terenu wypełnione wodą, które nie mają bezpośredniego połączenia z morzem. Różnią się one m.in. genezą misy jeziornej. RZEKI Rzeka naturalny, powierzchniowy ciek płynący w wyżłobionym przez erozję rzeczną korycie, okresowo zalewający dolinę rzeczną. W Polsce przyjmuje się, że rzekę stanowi ciek o powierzchni dorzecza powyżej 100 km². ZE WZGLĘDU NA CIĄGŁOŚĆ ZASILANIARZEKI DZIELIMY NA: STAŁE prowadzące wodę przez cały rok, zasilane wodami podziemnymi i wodami ze spływu powierzchniowego, pochodzącego z deszczów i roztopów; OKRESOWE prowadzące wodę okresowo (regularnie) w porze wilgotnej i są zasilane przede wszystkim spływem powierzchniowym; związane z obszarami, gdzie występują pory roku sucha i deszczowa; SPORADYCZNIE WYSYCHAJĄCE zasilane podobnie jak rzeki stałe wodami podziemnymi i spływem powierzchniowym. Zanikają sporadycznie w czasie długotrwałej suszy; EFEMERYCZNE inaczej nazywane epizodyczne, prowadzące wodę rzadko i nieregularnie; występujące głównie na obszarach suchych, gdzie opady są niewielkie, a woda w korycie płynie rzadko i bardzo krótko.