W.S.H.E w Łodzi Kierunek Pielęgniarstwo Poziom B Mariola Krakowska Nr Albumu 42300 PRACA ZALICZENIOWA Z PRAKTYK ZAWODOWYCH ODDZIAL GINEGOLOGICZNO POŁOŻNICZY TEMAT PRACY: UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W PROFILAKTYCE CHORÓB NOWOTWOROWYCH NARZĄDU RODNEGO
Nowotwory układu rozrodczego stanowią najczęstszą przyczynę umieralności kobiet. Największą zachorowalność obserwuje się z powodu raka sutka. Choroba ta w krajach wysokorozwiniętych stanowi najbardziej rozpowszechniony nowotwór złośliwy u kobiet. Drugim pod względem rozpowszechnienia nowotworem złośliwym narządu rodnego jest rak szyjki macicy. Istotną rolę w jego powstawaniu odgrywa zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV. Do rozwoju tego nowotworu przyczynia się: wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego, duża aktywność seksualna, młody wiek zajścia w pierwszą ciążę, częsta zmiana partnerów, liczne ciąże po krótkich przerwach, palenie tytoniu i gorszy poziom higieny. Choroba dotyczy głównie kobiet od 40 do 60 roku życia, choć może wystąpić zarówno wcześniej jak i później. Kolejny nowotwór narządu rodnego o wzrastającym wskaźniku zachorowalności to rak trzonu macicy. Jest to głównie choroba kobiet starszych po 50 roku życia. Do wystąpienia tego nowotworu przyczynia się cukrzyca, otyłość, nadciśnienie, oraz stosowanie hormonalnej terapii zastępczej. Znaczenie ma również późne wystąpienie menopauzy, niepłodność, lub małodzietność i czynniki genetyczne. Jednym z najgorzej rokujących nowotworów złośliwych jest rak jajnika. Choroba ta charakteryzuje się podstępnym, bezobjawowym przebiegiem i wzrastającą częstością występowania. Ze względu na późną wykrywalność wzrasta również wskaźnik umieralności z powodu tej choroby. Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia raka jajnika to: wiek 55 65 lat, niepłodność lub małodzietność, poronienia, zaburzenia miesiączkowania, dieta bogata w tłuszcze, przebycie niektórych chorób wirusowych np. świnki, oraz zanieczyszczenie środowiska i szkodliwy wpływ substancji chemicznych, takich jak np. środki ochrony roślin i azbest. Liczba zachorowań na nowotwory narządów rodnych wciąż rośnie. Do przyczyn występowania tych schorzeń zaliczyć można niewątpliwie nieznajomość czynników ryzyka. Dlatego też niezbędne jest aby kobiety zdawały sobie sprawę ze szkodliwości niektórych nawyków i czynników ryzyka, a także miały pełną świadomość konieczności podnoszenia poziomu higieny, co ma istotny wpływ na codzienne funkcjonowanie i kreowanie prozdrowotnego modelu życia.
W kształtowaniu świadomości kobiet i szeroko pojętej profilaktyce chorób nowotworowych narządu rodnego niezwykle ważna jest rola pielęgniarki. Jej zadaniem jest przede wszystkim motywowanie kobiet do działań na rzecz własnego zdrowia, oraz przekazywanie podstawowych danych na temat nowotworów. Informacje przekazywane przez pielęgniarkę powinny dotyczyć możliwości całkowitego wyleczenia choroby we wczesnym okresie wykrycia zmiany, zupełnego braku objawów subiektywnych w tym czasie i sposobów leczenia w zależności od stopnia zaawansowania nowotworu. Niezmiernie ważna jest świadomość kobiet o tym, że najważniejsza jest profilaktyka, która polega na corocznym badaniu ginekologicznym i pobieraniu rozmazu na badanie cytologiczne. Dzięki temu badaniu wykrywa się nowotwory we wczesnym stadium, gdy istnieje jeszcze możliwość całkowitego wyleczenia, a tym samym uratowania życia. Działania profilaktyczne pielęgniarka prowadzi we współpracy z lekarzem poprzez różne formy. Pierwszą z nich, ogromnie ważną w profilaktyce chorób nowotworowych narządu rodnego, jest PROFILAKTYKA PIERWOTNA inaczej zapobieganie. Profilaktyka pierwotna w/g WHO jest to zespół przedsięwzięć, które mają na celu obniżenie częstości zachorowań, poprzez zmniejszenie ryzyka powstania choroby. Utrzymanie i poprawę stanu zdrowia populacji i jednostek umożliwia promocja zdrowia i zachowania prozdrowotne. Głównym jej celem jest motywowanie do podejmowania decyzji w sprawie stylu życia, gdy jeszcze nie występują żadne symptomy choroby. Dlatego konieczne jest uświadomienie kobietom, że osobisty wybór dotyczący zdrowia ma bardzo duże znaczenie, należy więc unikać narażania się na czynniki ryzyka, które mogą zainicjować rozwój nowotworu złośliwego. Pielęgniarka swoim zachowaniem i postępowaniem powinna zdobyć zaufanie kobiety już podczas pierwszego spotkania, co będzie dobrze służyło dalszej opiece zdrowotnej. Działania edukacyjne powinny zmierzać do przekonania pacjentki do badań profilaktycznych. Celem tych działań powinno być uświadomienie każdej kobiecie, że: prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu układu rozrodczego minimalizuje wyeliminowanie z codziennego życia czynników ryzyka tej choroby nowotwory układu rozrodczego rozwijają się najczęściej podstępnie i bezobjawowo medycyna dysponuje metodami wykrywania tych nowotworów zanim staną się one groźne dla zdrowia i życia
system ochrony zdrowia umożliwia każdej kobiecie okresową kontrolę. Drugą formą zapobiegania jest PROFILAKTYKA WTÓRNA, czyli wczesne wykrywanie chorób i skryning. Odnosi się ona do przedsięwzięć mających na celu wykrywanie i leczenie stanów przedrakowych, oraz wczesnych postaci raka. Z wczesnym wyrywaniem raka łączy się konieczność podjęcia właściwych działań doprowadzających do zahamowania rozprzestrzeniania sie choroby. Ogromne znaczenie w rozpoznawaniu i monitorowaniu nowotworów narządu rodnego, a w szczególności raka szyjki macicy ma cytodiagnostyka. Aby system cytologicznych badań przesiewowych był skuteczny, powinien spełniać kilka warunków: umożliwiać wykrycie choroby we wczesnym stadium odróżniać zmiany chorobowe od innych zmian nieistotnych być łatwy do zaakceptowania przez pacjentkę możliwy do powszechnego stosowania opłacalny Głównymi zaletami cytodiagnostyki są: wysoka dokładność wykrywania możliwość pobierania rozmazów pochwowych nawet w najskromniej wyposażonych placówkach służby zdrowia możliwość objęcia badaniami wszystkich kobiet znajdujących się w przedziale wieku największego zagrożenia rakiem. Aby wykryć raka jajnika w jak najwcześniejszym stadium, każda kobieta powinna raz w roku poddać się profilaktycznemu badaniu ginekologicznemu. Jeśli lekarz stwierdzi, że jajniki są powiększone, zleca badanie USG, co pozwala stwierdzić obecność guza. Istotne są także analizy markerowe. Specjalny test wykrywa w surowicy krwi białko, które produkują komórki raka jajnika. O chorobie świadczy podwyższony poziom dwóch markerów: Ca 125 i Ca 19,19. Trzecią z form zapobiegania jest PROFILAKTYKA TRZECIORZĘDOWA
polegająca na diagnozowaniu, właściwie i szybko wdrożonym leczeniu, oraz zapobieganiu nawrotom choroby i rehabilitacji. Działania pielęgniarki w profilaktyce chorób nowotworowych układu rozrodczego powinny zmierzać do kształtowania pozytywnych postaw kobiet wobec badań profilaktycznych, oraz eliminowania lęku przed wykryciem niepożądanego stanu zdrowia. Niepokój, obawa i stres wynikają najczęściej z niewiedzy, zagubienia i poczucia niepewności. Kobieta mająca wiedzę na temat swojego organizmu, oraz świadomość zagrożenia będzie z pewnością respektowała zachowania prozdrowotne, mając świadomość, że unikanie nieszczęścia zależy w dużej mierze od niej samej.