WPŁYW NAST PSTWA RO LIN I NAWO ENIA NA PLONOWANIE ORAZ SKŁAD CHEMICZNY BULW ZIEMNIAKA ODMIANY SANTE*

Podobne dokumenty
WPŁYW NAWO ENIA NA WYBRANE CECHY JAKO CIOWE BULW ZIEMNIAKA ODMIANY BILA

ANNALES. Anna Płaza. Skład chemiczny bulw ziemniaka jadalnego w warunkach zróżnicowanego nawożenia organicznego

Wpływ rzutowego i rzędowego nawożenia mocznikiem na wysokość plonu i niektóre cechy jakości bulw ziemniaka

Międzyplony ścierniskowe alternatywną formą nawożenia w integrowanej uprawie ziemniaka

Rola wsiewek międzyplonowych w nawożeniu ziemniaka jadalnego odmiany Syrena

Wpływ niektórych czynników na skład chemiczny ziarna pszenicy jarej

DZIAŁANIE OBORNIKA NA GLEBIE BARDZO KWAŚNEJ I WYCZERPYWANEJ ZE SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH PRZEZ WIELE LAT

ANNALES. Marek Kołodziejczyk. Wpływ nawożenia na wielkość i strukturę plonu bulw ziemniaka

ANNALES. Plonowanie ziemniaka w płodozmianie i monokulturze w warunkach zróżnicowanej uprawy roli

Wpływ nawożenia wsiewkami międzyplonowymi i słomą na plonowanie i skład chemiczny bulw ziemniaka odmiany Ania

Skład chemiczny bulw ziemniaka odmiany Fianna nawożonego międzyplonami i słomą

WPŁYW WARUNKÓW POGODOWYCH I NAWOŻENIA WSIEWKĄ MIĘDZYPLONOWĄ NA PLON I SKŁAD CHEMICZNY BULW ZIEMNIAKA

WPŁYW ODMIANY, NAWOŻENIA AZOTEM I TERMINU ZBIORU NA ZAWARTOŚĆ SUCHEJ MASY I SKROBI W BULWACH ZIEMNIAKÓW WCZESNYCH

Wpływ wsiewek międzyplonowych na plonowanie ziemniaka jadalnego uprawianego w integrowanym systemie produkcji

Wykorzystanie azotu z nawozów przez nagoziarnistą i oplewioną formę owsa

Acta Sci. Pol., Agricultura 7(2) 2008, 21-31

INFLUENCE OF IRRIGATION, PLANT RESISTANCE STIMULATOR BION 50 WG AND NITROGEN FERTILIZATION ON YIELDS OF VERY EARLY POTATOES

Effect of plastic covering and nitrogen fertilization on yield and quality of early potatoes

NASTĘPCZE DZIAŁANIE NAWOZÓW ZIELONYCH W UPRAWIE MARCHWI FLACORO. Wstęp

WPŁYW DAWKI I SPOSOBU NAWO ENIA AZOTEM NA PLON I WARTO TECHNOLOGICZN ZIARNA ODMIAN PSZENICY OZIMEJ*

Wpływ agrotechniki na plonowanie ziemniaków na Dolnym Śląsku * Część I. Nawożenie organiczne i mineralne

REAKCJA ZIEMNIAKA NA UPROSZCZENIA W ZMIANOWANIU

ANNALES. Wiesław Wojciechowski, Danuta Parylak

WPŁYW UPROSZCZONEJ UPRAWY ROLI NA PLONOWANIE I ZACHWASZCZENIE KUKURYDZY ORAZ NA WŁAŚCIWOŚCI GLEBY

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁ ODOWSKA LUBLIN POLONIA. Wpływ dokarmiania dolistnego na plon bulw ziemniaka

Wpływ wybranych insektycydów na plonowanie ziemniaka

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁ ODOWSKA LUBLIN POLONIA

Wartość nawozowa wsiewek międzyplonowych i obornika w integrowanym systemie produkcji ziemniaka jadalnego

ANNALES. Wpływ nawożenia, uprawy roli i roślin na fizykochemiczne właściwości gleby

WPŁYW NAWADNIANIA I NAWOśENIA MINERALNEGO

WPŁYW WARUNKÓW TERMICZNO-OPADOWYCH I NAWOŻENIA WSIEWKĄ MIĘDZYPLONOWĄ NA WYBRANE CECHY JAKOŚCIOWE BULW ZIEMNIAKA JADALNEGO

PLONOWANIE ŻYTA OZIMEGO W RÓŻNYCH ZMIANOWANIACH

ANNALES. Irena Małecka, Andrzej Blecharczyk, Zuzanna Sawinska. Wpływ sposobów uprawy roli i nawożenia azotem na plonowanie pszenżyta ozimego

WPŁYW ZASTOSOWANIA PODŁOŻA POPIECZARKOWEGO NA PLON I ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH MAKROELEMENTÓW W BULWACH ZIEMNIAKA I ZIARNIE PSZENICY OZIMEJ

Nauka Przyroda Technologie

ANNALES. Stanisław Kalembasa, Andrzej Wysokiński

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA. Wpływ nawożenia dolistnego na plony i jakość ziarna pszenicy jarej

Wpływ następczy międzyplonów i słomy na produkcyjno-ekonomiczne efekty uprawy pszenżyta ozimego

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁ ODOWSKA LUBLIN POLONIA. Anna Płaza

OCENA STANOWISK PO WIELOLETNICH MONOKULTURACH BURAKA CUKROWEGO, GROCHU PASTEWNEGO I JĘCZMIENIA JAREGO. Mariusz Piekarczyk, Teresa Rajs, Teofil Ellmann

ZMIANY W AŒCIWOŒCI GLEBY ŒREDNIEJ POD WP YWEM NASTÊPCZEGO ODDZIA YWANIA WERMIKOMPOSTU ORAZ ZRÓ NICOWANEGO NAWO ENIA AZOTEM

Znaczenie nawozów zielonych z międzyplonów wsiewek i słomy w uprawie buraka cukrowego Część III. Zawartość makroskładników w roślinach

WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW ŚRODOWISKA NA WYKORZYSTANIE AZOTU Z NAWOZÓW MINERALNYCH PRZEZ BULWY ZIEMNIAKA

Reakcja ziemniaka odmiany Rywal na nawożenie wsiewkami międzyplonowymi w warunkach środkowo-wschodniej Polski

PLONOWANIE I JAKOŚĆ ZIEMNIAKA PRZEZNACZONEGO DO PRZETWÓRSTWA SPOśYWCZEGO W ZALEśNOŚCI OD NAWOśENIA WSIEWKAMI MIEDZYPLONOWYMI

ANNALES. Danuta Buraczyńska

ZAWARTOŚĆ POTASU W MŁODYCH BULWACH ZIEMNIAKA W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU UPRAWY. Wstęp

WARTOŚĆ ENERGETYCZNA NASION RZEPAKU OZIMEGO W ZALEŻNOŚCI OD SYSTEMU NASTĘPSTWA ROŚLIN, POZIOMU OCHRONY I ODMIANY

WPŁYW UWILGOTNIENIA I NAWOŻENIA GLEBY NA ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW W RESZTKACH POŻNIWNYCH PSZENICY JAREJ

ANNALES. Joanna Puła, Teofil Łabza. Wpływ nawożenia organicznego na zawartość i skład frakcyjny związków próchnicznych gleby lekkiej

Andrzej Blecharczyk, Irena Małecka, Tomasz Piechota, Zuzanna Sawinska

Wpływ herbicydów na zawartość suchej masy, białka i skrobi w bulwach ziemniaka

WPŁYW WIELOLETNIEGO NAWOŻENIA I SYSTEMU NASTĘPSTWA ROŚLIN NA PLONOWANIE JĘCZMIENIA JAREGO ORAZ AKUMULACJĘ AZOTU *

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA. Rola międzyplonów ścierniskowych w monokulturowej uprawie pszenicy jarej

Znaczenie nawozów zielonych w uprawie ziemniaka jadalnego

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA

Wpływ wsiewek międzyplonowych na cechy konsumpcyjne bulw ziemniaka odmiany Syrena

WPŁYW MIĘDZYPLONÓW ŚCIERNISKOWYCH NA PLON I STRUKTURĘ PLONU BULW ZIEMNIAKA

ZMIANY FIZYKOCHEMICZNYCH WŁAŚCIWOŚCI GLEBY ŚREDNIEJ POD WPŁYWEM PŁODOZMIANÓW Z RÓŻNYM UDZIAŁEM ZIEMNIAKA

WPŁYW INTENSYWNO CI TECHNOLOGII UPRAWY ZBÓ W PŁODOZMIANIE ZBO OWYM NA EFEKTYWNO PRODUKCYJN I EKONOMICZN

WZROST I PLONOWANIE PSZENICY OZIMEJ PO 50 LATACH ZRÓśNICOWANEGO NAWOśENIA I ZMIANOWANIA. Irena Suwara, Stanisław Lenart, Alicja Gawrońska-Kulesza

NR 222 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 2002

WZROST I PLONOWANIE PAPRYKI SŁODKIEJ (CAPSICUM ANNUUM L.), UPRAWIANEJ W POLU W WARUNKACH KLIMATYCZNYCH OLSZTYNA

ODDZIAŁYWANIE WYBRANYCH CZYNNIKÓW AGROTECHNICZNYCH NA JAKOŚĆ BULW ZIEMNIAKA

Nawożenie ziemniaka jadalnego biomasą międzyplonów w warunkach środkowowschodniej

Wpływ nawożenia potasem, sodem i magnezem na plonowanie trzech odmian buraka cukrowego Część II. Zawartość i pobieranie makroskładników

NR 234 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 2004

ANNALES. Krzysztof Jończyk. Zawartość azotu mineralnego w glebie w ekologicznym i konwencjonalnym systemie produkcji roślinnej

Czynniki wpływające na pobranie i wykorzystanie azotu przez jadalne i skrobiowe odmiany ziemniaka

ANNALES. Dorota Kalembasa. Wykorzystanie fosforu z wermikompostów przez życicę wielokwiatową (Lolium multuflorum Lam.)

Wpływ następczy deszczowania, niszczenia naci i nawożenia azotem na potencjał plonotwórczy sadzeniaków ziemniaka

REAKCJA GROCHU SIEWNEGO NA UPRAWĘ W NARASTAJĄCEJ MONOKULTURZE. Bogumił Rychcik, Józef Tyburski, Kazimiera Zawiślak

ZNACZENIE MIĘDZYPLONÓW I MIKROELEMENTÓW W UPRAWIE ZIEMNIAKA

WARUNKI METEOROLOGICZNE A PLONY JĘCZMIENIA JAREGO W ZALEśNOŚCI OD RODZAJU NAWOśENIA. Teofil Mazur 1, Jan Grabowski 2

Agricultura 2(2) 2003, 19-31

WPŁYW OGŁAWIANIA RO LIN NA PLON TRZECH ODMIAN OBER YNY UPRAWIANEJ W NIEOGRZEWANYM TUNELU FOLIOWYM

Nauka Przyroda Technologie

WPŁYW SYSTEMÓW UPRAWY ROLI NA ZACHWASZCZENIE ŁUBINU ŻÓŁTEGO I WĄSKOLISTNEGO

ANNALES. Dorota Gawęda. Wpływ sposobów uprawy roli na plonowanie pszenicy ozimej w 3-polowym zmianowaniu na czarnej ziemi

PLONOWANIE DZIEWIĘCIU ODMIAN MARCHWI PRZEZNACZONYCH DLA PRZETWÓRSTWA, UPRAWIANYCH W REJONIE WARMII. Wstęp. Materiał i metody

REAKCJA BOBIKU (Vicia faba L. minor Harz.) NA SPOSÓB UPRAWY ROLI ORAZ G STO SIEWU

ANNALES. Józefa Wiater. Zawartość i plon białka pszenicy ozimej w warunkach następczego oddziaływania odpadów

PORÓWNANIE NAWOŻENIA ORGANICZNEGO Z MINERALNYM W KSZTAŁTOWANIU CECH JAKOŚCIOWYCH PLONÓW

SKUTKI PRODUKCYJNE MONOKULTURY PSZENICY OZIMEJ W WARUNKACH UPRASZCZANIA UPRAWY ROLI

Wstęp. Materiał i metody

WPŁYW NAWOŻENIA MINERALNEGO I KOMPOSTU NA PLON I SKŁAD CHEMICZNY WIERZBY ENERGETYCZNEJ

Efektywność stosowania wieloskładnikowych nawozów kompleksowych w uprawie bardzo wczesnych odmian ziemniaka

Plon i struktura plonu bulw ziemniaka nawożonego międzyplonami i słomą

CHANGES OF THE CHOSEN CHEMICAL PROPERTIES OF SOIL AS A RESULT OF LONG-TERM CEREAL CULTIVATION IN CROP ROTATION AND MONOCULTURE*

PLONOWANIE PSZENICY OZIMEJ UPRAWIANEJ PO RÓ NYCH PRZEDPLONACH

ANNALES. Stanisław Sienkiewicz, Sławomir Krzebietke, Teresa Wojnowska

WPŁYW MIĘDZYPLONÓW I SŁOMY JĘCZMIENIA JAREGO NA JAKOŚĆ BULW ZIEMNIAKA JADALNEGO

Zmiany składu chemicznego gleby w polu ziemniaka pod wpływem deszczowania i zróżnicowanego nawożenia mineralnego

Agrotechnika i mechanizacja

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2006 ROLNICTWO LXXXIX NR 546. Grzegorz Kulczycki

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁ ODOWSKA LUBLIN POLONIA

WPŁYW RÓŻNYCH WARIANTÓW UPRAWY KONSERWUJĄCEJ STOSOWANYCH POD BURAK CUKROWY NA WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE GLEBY

Wpływ deszczowania, dokarmiania dolistnego i nawożenia azotem na plon korzeni i efekty ekonomiczne uprawy buraków cukrowych

Pobranie i wykorzystanie azotu z nawozów mineralnych przez odmiany ziemniaka o różnej wczesności

Porównanie efektywności różnych sposobów regulacji zachwaszczenia w łanie ziemniaka

Transkrypt:

Acta Sci. Pol., Agricultura 7(3) 2008, 13-19 WPŁYW NAST PSTWA RO LIN I NAWO ENIA NA PLONOWANIE ORAZ SKŁAD CHEMICZNY BULW ZIEMNIAKA ODMIANY SANTE* Andrzej Blecharczyk, Irena Małecka, Tomasz Piechota, Zuzanna Sawinska Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 1 Streszczenie. Badania przeprowadzono w latach 2000-2006 w Stacji Badawczej Brody (52 o 26 N; 16 o 18 E), nale cej do Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, na obiektach wieloletniego do wiadczenia zało onego w 1957 roku. Ziemniak uprawiano w 7-polowym zmianowaniu oraz w monokulturze ci głej, w warunkach zró nicowanego nawo- enia (kontrola bez nawo enia, obornik, obornik + NPK, NPK). Plon bulw ziemniaka uprawianego w monokulturze był o 50,8% mniejszy ni w zmianowaniu. Najwi kszy plon bulw uzyskano po ł cznym nawo eniu obornikiem z NPK; zastosowanie samego obornika b d nawo enia wył cznie mineralnego obni yło plon bulw odpowiednio o 14,6 i 22,8%. Obornik, zwłaszcza stosowany ł cznie z NPK, wpłyn ł korzystnie na zawarto N, P, K i Mg w bulwach w porównaniu z nawo eniem wył cznie mineralnym, obni ał natomiast zawarto suchej masy, skrobi oraz wapnia. Słowa kluczowe: ziemniak, do wiadczenie wieloletnie, zmianowanie, monokultura, nawo enie organiczne i mineralne, skład chemiczny bulw WST P Ziemniak uwa any jest za ro lin o niewielkich wymaganiach przedplonowych, jednak wysoki poziom jego plonowania mo na uzyska tylko w warunkach odpowiedniej kultury gleby. W przeszło ci czynnikiem ograniczaj cym cz st upraw ziemniaka po sobie było nadmierne namno enie w glebie m twika ziemniaczanego (Globodera rostochiensis) [Piskorz i Roszak 1990, Starczewski i Turska 1998, Zimny i Oliwa 2000]. Wprowadzenie do uprawy odmian odpornych na m twika (najcz ciej na patotyp Ro1) stworzyło mo liwo ci wi kszej tolerancji w zakresie doboru przedplonów dla ziemniaka, nie rozwi zało jednak w pełni zagro enia wynikaj cego z du ego udziału ziemniaka Adres do korespondencji Corresponding author: prof. dr hab. Andrzej Blecharczyk, Katedra Uprawy Roli i Ro lin Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, ul. Mazowiecka 45/46, 60-623 Pozna, e-mail: blechar@up.poznan.pl * Opracowanie wykonane w ramach projektu nr 2 P06R 049 27 finansowanego przez MNiSzW

14 A. Blecharczyk, I. Małecka, T. Piechota, Z. Sawinska w zmianowaniu. Zbyt cz sta uprawa odmian m twikoodpornych powoduje niebezpiecze stwo pojawienia si innych ni Ro1 patotypów m twika ziemniaczanego (Globodera rostochiensis) oraz m twika agresywnego (Globodera pallida). W ród czynników agrotechniczych decyduj cych o plonowaniu ziemniaka wa n rol odgrywa rodzaj nawo enia. Reakcja ziemniaka na nawo enie była przedmiotem studiów szeregu do wiadcze wieloletnich [Mercik i St pie 1988, Kuszelewski i Łab towicz 1992, Jarecki i in. 1993, Körschens 1999, Blecharczyk i Małecka 2000, S dej i in. 2004]. Dotychczasowe wyniki wskazuj, e korzystniejszy wpływ na kształtowanie plonów ro lin maj nawozy mineralne ni obornik. Wi ksze znaczenie mo e mie natomiast stosowanie obornika w przypadku uprawy pó nych odmian ziemniaka, gdy istniej dogodne warunki do pobierania składników pokarmowych w okresie jego intensywnego rozkładu w glebie. Obornik wpływa tak e dodatnio na fizykochemiczne wła- ciwo ci gleby. Znaczenie tego nawozu w uprawie ziemniaka mo e wzrasta w zmianowaniach uproszczonych, w warunkach nasilonego wyst powania agrofagów i pogarszania si wła ciwo ci gleby [Mercik i St pie 1988, Zawi lak i Tyburski 1992, Starczewski i Turska 1998, Blecharczyk i Małecka 2002]. Nawo eniu przypisuje si równie du rol w kształtowaniu składu chemicznego bulw ziemniaka [Roztropowicz 1989, Kanal i Kuldkeep 1993, Vos 1996, Cie ko i in. 2000, Głuska 2000, Allison i in. 2001, Płaza 2004, S dej i in. 2004, Haase i in. 2007, Nyiraneza i Snapp 2007]. Celem bada była ocena plonowania oraz składu chemicznego bulw ziemniaka odmiany Sante uprawianego w ró nych systemach nast pstwa ro lin w zale no ci od wieloletniego zró nicowanego nawo enia organicznego i mineralnego. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w latach 2000-2006 w oparciu o statyczne do wiadczenie zało one w 1957 roku w Zakładzie Do wiadczalnym w Brodach (52 o 26 N; 16 o 18 E), nale cym do Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Do wiadczenie zało ono metod bloków losowanych w czterech powtórzeniach, na glebie płowej o składzie granulometrycznym piasków gliniastych lekkich i mocnych, klasy bonitacyjnej IIIb- -IVa. Powierzchnia poletek wynosiła 55 m 2. Ziemniak m twikoodpornej odmiany Sante uprawiano w 7-polowym zmianowaniu (ziemniak j czmie jary lucerna lucerna rzepak jary pszenica ozima yto ozime) oraz w monokulturze. Do wiadczenie obejmowało 11 wariantów nawo enia, z których w opracowaniu uwzgl dniono nast puj ce: 1 obiekt kontrolny bez nawo enia, 2 obornik, 3 obornik + NPK, 4 NPK. Corocznie stosowano nawo enie mineralne i organiczne w nast puj cych dawkach na 1 ha: N 90 kg, P 26 kg, K 100 kg, obornik 30 t. Ochron chemiczn plantacji przed agrofagami prowadzono według powszechnienie obowi zuj cych zalece. Po zbiorze ro lin okre lono plon bulw oraz elementy jego struktury na podstawie liczby bulw z 1 ro liny i redniej masy 1 bulwy. W wie ej masie bulw oznaczono zawarto skrobi na wadze Reimana-Parowa. W suchej masie bulw oznaczono: zawarto azotu ogólnego (metod Kjeldahla), fosforu i magnezu (kolorymetrycznie), potasu i wapnia (metod fotometrii płomieniowej). W latach 2001-2006 rednie temperatury w okresie kwiecie maj kształtowały si w zakresie 14,9-16,7 C i były wy sze ni w wieloleciu 1961-1999 (14,1 C) (tab. 1). Najmniejsz sum opadów podczas wegetacji ziemniaka odnotowano w 2003 roku Acta Sci. Pol.

Wpływ systemu nast pstwa... 15 (213,1 mm), natomiast najwi ksz w 2001 roku (435,5 mm). Najmniej korzystny rozkład opadów wyst pił w ostatnim roku bada (2006), w którym od czerwca do lipca odnotowano tylko 12% normy z wielolecia, co potwierdzaj wyliczone współczynniki hydrotermiczne Sielianinowa. Tabela 1. Warunki pogodowe w okresie wegetacji ziemniaka (kwiecie wrzesie ) Table 1. Weather conditions during potato vegetation from April to September Miesi c Month Rok Year 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 rednia Mean 1961 1999 Temperatura Temperature, C IV 11,6 8,1 8,8 8,2 10,0 8,8 8,7 7,5 V 15,8 14,8 16,7 16,0 13,6 12,8 13,7 12,8 VI 18,0 15,3 18,2 19,8 16,3 16,4 19,9 16,2 VII 16,3 20,3 20,4 19,6 17,3 19,7 24,4 17,7 VIII 18,4 19,2 20,9 20,7 19,1 16,9 17,4 17,1 IX 12,5 11,9 13,8 14,8 13,7 15,6 16,3 13,1 rednia Mean 15,4 14,9 16,5 16,5 15,0 15,0 16,7 14,1 Opady Precipitation, mm IV 15,8 37,3 33,2 21,1 23,3 19,2 47,2 39,1 V 39,4 34,7 48,9 20,1 44,3 86,2 41,4 56,1 VI 44,1 75,6 52,6 35,0 58,8 39,8 7,7 66,7 VII 94,2 53,4 40,6 96,7 59,6 126,5 9,9 77,3 VIII 71,6 94,7 129,5 9,0 57,4 81,6 188,7 60,9 IX 57,9 139,8 48,9 31,2 43,2 37,5 24,5 48,3 Suma Total 323,0 435,5 353,7 213,1 286,6 390,8 319,4 348,4 Współczynnik hydrotermiczny Sielianinowa Sielianinov hydrothermic coefficient* IV 0,5 1,5 1,3 0,9 0,8 0,7 1,8 1,7 V 0,8 0,8 0,9 0,4 1,1 2,2 1,0 1,4 VI 0,8 1,6 1,0 0,6 1,2 0,8 0,1 1,4 VII 1,9 0,8 0,6 1,6 1,1 2,1 0,1 1,4 VIII 1,3 1,6 2,0 0,1 1,0 1,6 3,5 1,1 IX 1,5 3,9 1,2 0,7 1,1 0,8 0,5 1,2 rednia Mean 1,1 1,7 1,2 0,7 1,0 1,4 1,2 1,4 * 0,5 susza drought, 0,6-1,0 posucha semi-drought, 1,1-2,0 wilgotno moist, >2,0 mokro wet WYNIKI I DYSKUSJA redni poziom plonowania ziemniaka w zmianowaniu, dla uwzgl dnionych w opracowaniu obiektów nawozowych, wynosił za 7-letni okres badawczy 30,1 t ha -1 (tab. 2). W warunkach monokultury plon bulw kształtował si na poziomie 14,8 t ha -1 i był o 50,8% mniejszy w stosunku do zmianowania. W latach bada odnotowano du zmienno poziomu plonowania, od 21,1 do 37,6 t ha -1 w zmianowaniu oraz od 8,7 do 25,2 t ha -1 w monokulturze. Najmniejsze plony zebrano w roku 2006, w którym wyst pił najmniej korzystny rozkład opadów, oraz w roku 2004. Negatywny wpływ monokultury w najmniejszym stopniu zaznaczył si w 2000 r., w którym obni enie plonu w porównaniu ze zmianowaniem wynosiło 33,0%, w najwi kszym natomiast w 2002 r. (zmniejszenie plonu o 63,5%). Agricultura 7(3) 2008

16 A. Blecharczyk, I. Małecka, T. Piechota, Z. Sawinska Tabela 2. Wpływ nast pstwa ro lin i nawo enia na plon bulw ziemniaka, t ha -1 Table 2. Effect of crop sequence and fertilization on tuber yield of potato, t ha -1 Obiekt Rok Year Treatment 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Zmianowanie Crop rotation Monokultura Monoculture Nast pstwo Crop sequence rednia Mean 37,6 35,3 34,0 32,3 21,9 28,8 21,1 30,1 25,2 16,2 12,4 19,3 9,0 12,5 8,7 14,8 NIR 0,05 LSD 0.05 1,5 3,6 2,8 1,6 1,4 1,3 1,1 1,0 Nawo enie Fertilization Obiekt kontrolny Control 19,5 15,4 11,8 16,0 7,4 8,8 9,0 12,6 Obornik Manure 34,0 29,5 26,0 28,1 16,4 24,7 17,2 25,1 Obornik Manure + NPK 40,6 32,0 30,6 32,4 23,1 29,1 18,0 29,4 NPK 31,5 25,9 24,3 26,4 15,1 20,0 15,4 22,7 NIR 0,05 LSD 0.05 2,1 4,1 4,0 2,2 2,0 1,8 1,6 1,2 W do wiadczeniach wieloletnich przeprowadzonych w Polsce w latach 1963-1991 rednie obni enie plonu ziemniaka w monokulturze dla odmian tradycyjnych wynosiło 38%, natomiast dla m twikoodpornych 18,3% w stosunku do uprawy w zmianowaniu [Zawi lak i Tyburski 1992]. Wi ksze zni ki plonu ziemniaka uprawianego w monokulturze (o 48%) zanotowano w najstarszym do wiadczeniu wieloletnim w Polsce wykonywanym w Skierniewicach [Mercik i St pie 1988]. W badaniach Rychcika i Zawi lak [1998] plony ziemniaka w 16-20-letniej monokulturze w Bałcynach były o 17-33% ni sze, a w roku krytycznie suchym obni enie plonu dochodziło do 43-83% w zale no ci od odmian i intensywno ci ochrony przed agrofagami. Zimny i Oliwa [2000] w do wiadczeniu prowadzonym od 1984 roku w Swojcu odnotowali plony ziemniaka w dwupolowym płodozmianie wi ksze rednio o 19% w porównaniu z plonami uzyskanymi po 12-14-letniej monokulturze. W innym do wiadczeniu (wykonywanym w Swojcu od 1971 roku) redukcja plonu ziemniaka w 22-25-letniej monokulturze wynosiła 23% [Parylak i Tendziagolska 2001]. W obu systemach nast pstwa ro lin najwi kszy plon bulw uzyskano po ł cznym nawo eniu obornikiem z NPK (29,4 t ha -1 ); zastosowanie samego obornika b d nawo- enia wył cznie mineralnego obni yło plon bulw odpowiednio o 14,6 i 22,8%. W innych do wiadczeniach wieloletnich notowano cz sto wi ksze plony bulw ziemniaka po nawo eniu mineralnym ni obornikiem, ale w warunkach wy szego poziomu nawo enia mineralnego [Mercik i St pie 1988, Kuszelewski i Łab towicz 1992, Körschens 1999]. Zmniejszenie plonu bulw w monokulturze było rezultatem obni enia liczby bulw pod 1 ro lin (o 39,1%) oraz redniej masy 1 bulwy (o 21,4%) (tab. 3). Najkorzystniej na liczb i redni mas bulw wpłyn ło ł czne nawo enie obornikiem z NPK. Ujemny wpływ uprawy ziemniaka po sobie na redni liczb i mas bulw 1 ro liny potwierdzaj równie wyniki innych prac [Piskorz i Roszak 1990, Rychcik i Zawi lak 1998, Starczewski i Turska 1998, Zimny i Oliwa 2000]. Acta Sci. Pol.

Wpływ systemu nast pstwa... 17 Tabela 3. Elementy plonowania oraz zawarto suchej masy i skrobi w bulwach ziemniaka ( rednia z lat 2000-2006) Table 3. Yield elements, content of dry matter and starch in potato tubers (mean for 2000-2006) Obiekt Treatment Liczba bulw z ro liny No. of tubers per plant Masa 1 bulwy Weight of one tuber g Sucha masa Dry matter % Skrobia Starch % Nast pstwo Crop sequence Zmianowanie Crop rotation 8,7 65,3 21,5 14,2 Monokultura Monoculture 5,3 51,3 21,3 13,9 NIR 0,05 LSD 0.05 0,8 3,8 ni ns ni ns Nawo enie Fertilization Obiekt kontrolny Control 4,6 48,8 22,1 14,4 Obornik Manure 7,6 61,9 20,5 13,4 Obornik Manure + NPK 8,6 64,1 20,6 13,4 NPK 7,2 58,4 22,3 15,1 NIR 0,05 LSD 0.05 1,0 7,2 0,5 0,3 ni ns ró nica nieistotna non-significant difference Nawo enie w wi kszym stopniu ni nast pstwo ro lin ró nicowało zawarto suchej masy, skrobi oraz makropierwiastków (N, P, K, Ca i Mg) w bulwach ziemniaka (tab. 3 i 4). Nawo enie obornikiem oraz obornikiem z NPK zmniejszyło zawarto suchej masy, skrobi oraz wapnia w bulwach, natomiast zwi kszyło koncentracj azotu, potasu, fosforu i magnezu w porównaniu do bulw zebranych z obiektu kontrolnego bez nawo enia (kontrola) oraz nawo enia wył cznie mineralnego NPK. Ujemny wpływ wysokich dawek nawo enia azotem na zawarto suchej masy i skrobi w bulwach ziemniaka znajduje potwierdzenie w dotychczasowym pi miennictwie [Roztropowicz 1989, Jarecki i in. 1993, Blecharczyk i Małecka 2000, S dej i in. 2004]. Tabela 4. Zawarto makroelementów w suchej masie bulw ziemniaka, g kg -1 ( rednia z lat 2000- -2006) Table 4. Content of macroelements in the dry matter of potato tubers, g kg -1 (mean for 2000- -2006) Obiekt Treatment N P K Ca Mg Nast pstwo Crop sequence Zmianowanie Crop rotation 14,9 3,4 14,8 0,60 0,79 Monokultura Monoculture 14,9 3,6 15,9 0,59 0,82 NIR 0,05 LSD 0.05 ni ns ni ns ni ns ni ns ni ns Nawo enie Fertilization Obiekt kontrolny Control 14,1 3,3 13,3 0,68 0,77 Obornik Manure 15,2 3,7 18,4 0,52 0,83 Obornik Manure + NPK 15,8 3,8 18,4 0,51 0,85 NPK 14,6 3,2 11,4 0,68 0,76 NIR 0,05 LSD 0.05 0,7 0,2 0,9 0,08 0,05 ni ns ró nica nieistotna non-significant difference Korzystny wpływ nawo enia organicznego w stosunku do mineralnego na zawarto makropierwiastków wykazano w badaniach innych autorów [Jarecki i in. 1993, Agricultura 7(3) 2008

18 A. Blecharczyk, I. Małecka, T. Piechota, Z. Sawinska Płaza 2004, S dej i in. 2004, Nyiraneza i Snapp 2007]. Zale no ta jest rezultatem lepszego zaopatrzenia ro lin w składniki pokarmowe z obornika oraz ich stopniowego udost pniania w okresie wegetacji. WNIOSKI 1. Uprawa ziemniaka w 42-49-letniej monokulturze spowodowała zmniejszenie plonu bulw o 50,8% w porównaniu ze zmianowaniem oraz obni enie liczby bulw pod jedn ro lin i redniej masy jednej bulwy. 2. Nawo enie obornikiem, zwłaszcza ł cznie z NPK, wpłyn ło korzystniej na poziom plonowania ziemniaka oraz zawarto N, P, K i Mg w bulwach ni nawo enie wył cznie mineralne, obni ało natomiast zawarto suchej masy, skrobi oraz wapnia. PI MIENNICTWO Allison M., Fowler J., Allen E., 2001. Responses of potato (Solanum tuberosum) to potassium fertilizers. J. Agric. Sci. 136, 407-426. Blecharczyk A., Małecka I., 2000. Reakcja ziemniaków na nawo enie organiczne i mineralne w do wiadczeniu wieloletnim. Folia Univ. Agric. Stetin., Agricultura 84, 41-46. Cie ko Z., Wyszkowski M., ołnowski A., Krzywy J., 2000. Zmiany zawarto ci niektórych składników mineralnych w bulwach ziemniaka pod wpływem nawo enia NPK i Mg. Biuletyn IHAR 213, 125-129. Głuska A., 2000. Wpływ agrotechniki na kształtowanie jako ci plonu ziemniaka. Biul. IHAR 213, 173-178. Haase T., Schüler C., Hess J., 2007. The effect of different N and K sources on tuber nutrient uptake, total and graded yield of potatoes (Solanum tuberosum L.) for processing. Europ. J. Agron. 26, 187-197. Jarecki M., Krzywy E., Wołoszyk C., 1993. Wpływ obornika i gnojowicy na plon i jako ziemniaka w do wiadczeniach statycznych. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, Sesja Nauk. 37(2), 161- -169. Kanal A., Kuldkeep P., 1993. Direct and residual effect of different organic fertilizers on potato and cereals. J. Agron. Crop. Sci. 171, 185-195. Körschens M., 1999. Yield and quality of products depending on different fertilization in the last 20 years in the static fertilization experiment at Bad Lauchstädt. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 465, 25-38. Kuszelewski L., Łab towicz J., 1992. Wpływ nawo enia mineralnego o ró nym zrównowa eniu składników pokarmowych i trwałego stosowania obornika na plony ro lin w zmianowaniu. Cz. I. Trwałe do wiadczenie nawozowe w Łyczynie (1960-1985). Rocz. Nauk Rol. A 109(3), 81-93. Mercik S., St pie W., 1988. Plonowanie yta, pszenicy i ziemniaków w zale no ci od wieloletniego zró nicowanego nawo enia i zmianowania. Cz. III. Ziemniaki. Mat. Symp. Rola nawo- enia w podniesieniu produkcyjno ci i yzno ci gleb, Olsztyn, Cz. I, 165-176. Nyiraneza J., Snapp S., 2007. Integrated management of inorganic and organic nitrogen and efficiency in potato systems. Soil Sci. Soc. Am. J. 71, 1508-1515. Parylak D., Tendziagolska E., 2001. Reakcja ziemniaka na długotrwał upraw w płodozmianach specjalistycznych. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, Rolnictwo 80, 153-159. Płaza A., 2004. Skład chemiczny bulw ziemniaka jadalnego w warunkach zró nicowanego nawo- enia organicznego. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. E, Agricultura 59(3), 1327- -1334. Acta Sci. Pol.

Wpływ systemu nast pstwa... 19 Piskorz B., Roszak W., 1990. Uprawa ziemniaka w zmianowaniu i w monokulturze. Cz. I. Wpływ zwi kszonego udziału ziemniaka w zmianowaniu na plonowanie, produkcyjno płodozmianu i struktur roli. Rocz. Nauk Rol. A 108(4), 69-85. Roztropowicz S., 1989. rodowiskowe, odmianowe i nawozowe ródła zmienno ci składu chemicznego bulw ziemniaka. Fragm. Agron. 1, 33-76. Rychcik B., Zawi lak K., 1998. Produkcyjno ziemniaka uprawianego w płodozmianie i w wieloletniej monokulturze. Rocz. AR w Poznaniu, Rolnictwo 52(1), 183-189. S dej W., Przekwas K., Bartoszewicz J., 2004. Zmienno plonu i składu chemicznego bulw ziemniaka w warunkach zró nicowanego wieloletniego nawo enia. Ann. Univ. Mariae Curie- -Skłodowska, Sect. E, Agricultura 59(1), 83-92. Starczewski J., Turska E., 1998. Wpływ przedplonu i nawo enia organicznego na plon bulw ziemniaka uprawianego w płodozmianach o ró nym stopniu wysycenia t ro lin. Rocz. Nauk Rol. A 113(1-2), 121-132. Vos J., 1996. Input and offtake of nitrogen, phosphorus and potassium in cropping systems with potato as a main crop and sugar beet and spring wheat as subsidiary crops. Europ. J. Agron. 5, 105-114. Zawi lak K., Tyburski J., 1992. The tolerance of root, industrial and fodder crops to continuous cultivation. Acta Acad. Agricult. Tech. Olst., Agricultura 55, 149-162. Zimny L., Oliwa T., 2000. Wpływ wieloletniej uprawy ziemniaka w specjalistycznych zmianowaniach dwupolowych i w monokulturze na zam twiczenie gleby i plony bulw. Fragm. Agron. 1, 58-70. EFFECT OF CROP SEQUENCE AND FERTILIZATION ON YIELD AND CHEMICAL COMPOSITION OF POTATO TUBERS CV. SANTE Abstract. The research was conducted during the years 2000-2006 on the base of a longterm study established in 1957, at the Experimental Station Brody (52 o 26 N; 16 o 18 E) belonging to the University of Life Sciences in Pozna. Potato was grown continuously and in seven-course crop rotation at four levels of fertilization: control without fertilization, farmyard manure, farmyard manure + NPK, NPK. In continuous cropping the mean yield of potato was lowered by 50.8% as compared with crop rotation for 7-year period. The highest yield of potato tubers was obtained after combined treatment with farmyard manure and NPK. Fertilization only with farmyard manure or NPK decreased the tuber yield by 14.6 and 22.8 per cent, respectively. Combined farmyard manure and NPK treatment had a favourite effect on N, P, K and Mg content in tubers compared to NPK plots, but decreased dry matter, Ca and starch contents. Key words: potato, long-term experiment, crop rotation, continuous cropping, organic and mineral fertilization, chemical composition of tubers Zaakceptowano do druku Accepted for print: 18.07.2008 Agricultura 7(3) 2008