POLANA 69
70 HISTORIA Wieś została ulokowana na prawie wołoskim pomiędzy rokiem 1436 a 1486. NaleŜała do dóbr Kmitów. Akta z roku 1486 wymieniają Iwanka kniazia z Polany. JuŜ w XV wieku został zbudowany w Polanie drewniany kościół filialny. Pierwsza wzmianka o tutejszej cerkwi pochodzi z roku 1533. Rejestr poboru podatkowego z roku 1633 wymienia Polanę jako wieś naleŝącą do Romerów. Informacja z roku 1676 stwierdza odejście części mieszkańców za południową granicę. W wieku XVIII wieś była własnością Cetnerów, a następnie Urbańskich. W roku 1712 został ufundowany przez Franciszka Urbańskiego nowy drewniany kościół, a w roku 1747 została załoŝona parafia. Następny drewniany kościół został przeniesiony z Jasienia k. Ustrzyk Dolnych w roku 1770. W wieku XIX wieś naleŝała do Rytarowskich. W roku 1890 we wsi znajdowało się 126 domów zamieszkanych przez 888 osób, w tym: 457 wyznania grekokatolickiego, 47 wyznania mojŝeszowego, 384 wyznania rzymskokatolickiego, Polana była siedzibą parafii rzymskokatolickiej i grekokatolickiej. Parafia grekokatolicka liczyła w tym czasie 832 osoby z miejscowości: Polana, Rosolin, Serednie Małe i Wydrne. Natomiast do parafii rzymskokatolickiej liczącej 624 osoby, naleŝało aŝ 29 miejscowości. Były to: Berehy Górne, Chmiel, Chrewt, Czarna, Dydiowa, Hulskie z Krywem, Krywka, Lutowiska, Nasiczne, Caryńskie, Olchowiec z Leobratem, Paniszczów, Procisne, Rosochate, Rosolin, Ruskie, Sokołowa Wola, Serednie Małe, Sokole, Skorodne, Smolnik, Stuposiany z BereŜkami, Ustrzyki Górne, Wołosate, Wydrne, Zatwarnica z Sękowcem, śłobek i śurawin.
71 We wsi znajdowały się w tym czasie 2 szkoły ludowe, młyn, pota- Ŝarnia i kopalnia ropy naftowej. Podobnie jak w innych wsiach w tym rejonie, w Polanie odbył się w roku 1848 uroczysty pogrzeb pańszczyzny. Z obu końców wsi wyruszyły procesje i tam, gdzie się spotkały, zakopano w trumnie akt zniesienia pańszczyzny, postawiono krzyŝ i zasadzono lipę. W roku 1901 powstała czteroklasowa szkoła prywatna załoŝona przez proboszcza rzymskokatolickiego ks. Daszka a w roku 1908 powstała pierwsza szkoła państwowa. W roku 1924 wybudowano nowy budynek szkolny, istniejący i funkcjonujący do dziś. W latach 1931 1934 przeprowadzono we wsi komasacje gruntów, w wyniku której rozgęszczono zabudowę wsi, zasiedlając doliny dwóch potoków. Niedaleko kopalni ropy naftowej powstał, składający się z 17 domów, przysiółek Polana-Ostre. We wsi w tym czasie znajdowało się 7 sklepów i 3 karczmy. Polana jako jedyna miejscowość w dzisiejszych Bieszczadach charakteryzowała się przewagą ludności wyznania rzymskokatolickiego nad innymi religiami, co w późniejszym rozumieniu klasyfikowało mieszkańców na Polaków, Rusinów i śydów. W związku z powyŝszym miejscowość miała charakter społeczności polskiej. Dlatego teŝ róŝniła się znacznie pod względem kulturowym i intelektualnym od Mieszkańcy z Polany sąsiednich wsi. W okresie międzywojennym działały grupy teatralne i muzyczne, dające występy na obszarze południowo wschodniej Polski. Zaskakujące jest to, Ŝe ludność polska przewaŝnie nie nawiązywała do zwyczajów, ubiorów i zachowań otaczającego ją spo-
72 łeczeństwa rusińskiego. DuŜy odsetek migracji po kraju, Europie i Ameryce Północnej przyczynił się do wzrostu światopoglądu, procentując u ludzi powracających do rodzimej miejscowości, którzy mieli równieŝ w ten sposób wpływ na otaczające ich środowisko. Dane z roku 1921: We wsi znajdowało się 213 domów, w których mieszkało 1342 osoby, w tym: 511 wyznania greckokatolickiego, 99 wyznania mojŝeszowego, 731 wyznania rzymskokatolickiego, 1 wyznania innego chrześcijańskiego, W czasie spisu podało narodowość: polską - 857 osób rusińską - 485 osób. W latach 1945 1951 wieś naleŝała do ZSRR. Zorganizowano tu w tym czasie kołchoz. Ludność pochodzenia polskiego w roku 1945 dostała moŝliwość wyjazdu na tereny ziem odzyskanych. Spora część ówczesnych mieszkańców Polany osiedliła się w okolicach Złotoryi. Pozostali, bez względu na deklaracje narodowościowe czy religijne, zostali zmuszeni do przyjęcia obywatelstwa radzieckiego. W roku 1951 w wyniku tzw. wyrównywania granic zostali bezpardonowo wywiezieni jako obywatele tego kraju. Po roku 1951 do wysiedlonej wsi zaczęli napływać osadnicy z południowo- wschodniej Polski. Powróciły takŝe niektóre rodziny, wysiedlone do ZSRR. Wzrost osadnictwa nastąpił po roku 1968, kiedy przez Polanę została wybudowana nowa droga tzw. mała obwodnica bieszczadzka.
73 CERKIEW GREKOKATOLICKA Drewniana, parafialna, zbudowana w roku 1790. W roku 1922 odnowiona. Po roku 1951 uŝywana jako magazyn zboŝa. Od roku 1969 uŝytkowana jako kościół rzymskokatolicki. Według zebranych informacji cerkiew jest znacznie starsza. W roku 1790 była remontowana. Oznaczałoby to, Ŝe jest to najstarsza cerkiew w tym rejonie. Niestety, nie znaleziono na to Ŝadnych dowodów. Wnioski takie moŝna wysnuć z przekazu mówiącego o tym, Ŝe obiekt ten pierwotnie był kaplicą dworską, o czym moŝe świadczyć znajdująca się w chwili obecnej pod drewnianą podłogą płyta nagrobna członka rodziny Romerów, ówczesnych właścicieli Polany. Łatwo jest zauwaŝyć w konstrukcji budynku, Ŝe w ramach remontu została powiększona, ale nadal zachowała wygląd kościoła. DZWONNICA CERKIEWNA Drewniana, konstrukcji słupowej, zbudowana w roku 1922. Obecny dzwon ufundował biskup Ignacy Tokarczuk w roku 1974.
74 CMENTARZ GRECKOKATOLICKI Został zdewastowany po wojnie. Do dzisiaj pozostało tylko dwa nagrobki i kilka krzyŝy. KOŚCIÓŁ RZYMSKOKATOLICKI Drewniany, z murowaną zakrystią, parafialny, p.w. Przemienienia Pańskiego, zbudowany w roku 1770 z fundacji Urbańskich. Konsekrowany w roku 1853. W roku 1949 zdjęto blachę z dachu, gdyŝ potrzebna była na pokrycie nowo zbudowanej świetlicy. Od tego momentu kościół popadł w ruinę i był systematycznie rozbierany i ograbiany przez tutejsze społeczeństwo. W roku 1952 nie było juŝ po nim śladu. Zachowała się kamienna podmurówka wraz z kryptą grobową. DZWONNICA KOŚCIELNA Murowana, parawanowa, zbudowana w końcu XVIII wieku, mieściła dwa dzwony, które znajdują się obecnie w Baryczy koło Dynowa.
75 CMENTARZ KOŚCIELNY Zdewastowany, usytuowany w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła. Zachowało się kilka nagrobków.
76 CMENTARZ CHOLERYCZNY PołoŜony na północnym stoku Otrytu, w miejscu zwanym Spoczywadło. Do dzisiaj nie pozostały Ŝadne ślady, ale starsi mieszkańcy Polany pamiętają jeszcze jego istnienie i lokalizację. KAPLICZKA PRZYDROśNA Kamienna, usytuowana przy drodze do Skorodnego. Zbudowana z ciosów piaskowca przez Tomasza Poznara w roku 1929. ZABUDOWANIA Dawna plebania Większość zabudowań, zwłaszcza jednozagrodowych, nie istnieje. Przykładem dawnej zabudowy była do niedawna chałupa w przysiółku Polana- Ostre. Konstrukcji zrębowej, z datą 1896. Pozostało kilka domów, między innymi plebania grekokatolicka oraz budynek prywatny, w którym przed wojną mieściła się poczta i posterunek policji, a po wojnie sklep. Plan domu w przysiółku Polana Ostre (obecnie nie istnieje)
77 Dawna poczta DWÓR Murowany, połoŝony w sąsiedztwie wsi, po południowej stronie drogi. Po roku 1918 rozparcelowany. Do dworu naleŝały trzy folwarki: na Łazach, w sąsiedztwie młyna; na Spoczywadle na stokach Otrytu; na Ostrem. Festyn przy nieistniejącym dworze Do dzisiaj pozostała jedynie ziemna dworska piwnica uŝytkowana przez jednego z gospodarzy. ROPA NAFTOWA Pod koniec XIX wieku na stokach Ostrego rozpoczęto eksploatację ropy naftowej. Z czasem funkcjonowało tu 20 szybów. Kopalnia była czynna do II wojny światowej. Jeszcze dzisiaj moŝna napotkać wypływającą samoczynnie ropę z odwiertów i resztki elementów wyposaŝenia kopalni.
78 MŁYN I ELEKTROWNIA Młyn i elektrownia wodna leŝały na zakolu potoku Czarnego, niedaleko folwarku na Łazach, w zachodniej części wsi. Nic po nich nie pozostało. POTAśARNIA, CEGIELNIA I KOWALE Pod Otrytem, na Majdanie, w miejscu zwanym Brzysko, stała cegielnia. We wsi znajdowała się takŝe potaŝarnia. Niestety, nic nie pozostało. W okresie między wojennym pracowało tu około 10 kowali. STAN OBECNY Dzisiaj w Polanie stoi 79 budynków, zamieszkałych przez 355 osób.