HISTORIA Historia Miasta Limanowa Pierwsza wzmianka o Ilmanowej (dawna nazwa miasta) pochodzi z 1496 r. i mówi o niej jako o wsi należącej do rodu Słupskich herbu "Drużyna". Słupscy ufundowali tu pierwszy kościół parafialny (przed 1527 r.) i erygowali parafię, która swymi granicami objęła okoliczne wsie: Mordarkę, Jabłoniec, Starą Wieś, Lipowe i Sowliny. Około tegoż roku właścicielem tych włości stał się ród Jordanów herbu "Trąby". W 1565r. Stanisław Jordan uzyskał od króla Zygmunta Augusta przywilej zezwalający na podniesienie części wsi Ilmanowa do rangi miasta, przy zachowaniu wymogów modnego wówczas prawa magdeburskiego. Rządy w miasteczku mógł sprawować wójt stojący na czele rady, wyznaczono dwa doroczne jarmarki oraz cotygodniowe targi. Przesłanką do lokacji tu miasta był m.in. fakt, iż przebiegał tędy boczny, ale licznie uczęszczany szlak handlowy z Węgier do Krakowa.W wiekach późniejszych przywilej króla Zygmunta Augusta był potwierdzany przez następnych monarchów - Władysława III Wazę (1603r.), Augusta III Sasa (1713r.),
ostatni w 1792r. wydał austriacki cesarz Franciszek Leopold (po I rozbiorze Polski). Miasteczko utrzymywało się głównie z handlu i drobnego rzemiosła, daleko słynął limanowski browar, z którego piwo eksportowano nawet do Węgier. Z rzemiosł najlepiej prosperowało szewstwo. U schyłku XVI w. istniała już w Limanowej szkoła parafialna, którą w 1630 r. próbował zreformować pochodzący stąd bakałarz Akademii Krakowskiej - Stanisław Mytko Ilmanowita. Pomyślnie rozwijające się miasteczko kilkakrotnie niszczyły pożogi wojenne ("potop" szwedzki w 1655 r.), ludność zaś dziesiątkowały nawiedzające te strony epidemie chorób zakaźnych - głównie cholery. Największe spustoszenie poczynił w 1697 r. wielki pożar, który strawił prawie wszystkie domy mieszkalne, kościół, szkołę, ratusz i obwarowania miejskie. Odbudowało się dopiero za czasów "galicyjskich" - czyli zaboru austriackiego. Szeroki rozgłos zyskały sobie wówczas limanowskie jarmarki na bydło. Dużym awansem dla Limanowej było utworzenie tu siedziby władz powiatowych (1867 r.). w rozwoju miasteczka i regionu duże zasługi, zwłaszcza na niwie gospodarczo-kulturalnej położył wówczas Józef Beck (1867-1931). Ważnym impulsem dla rozwoju miasta było również wybudowanie linii kolejowej z Chabówki do Nowego Sącza (1885 r.).
Na przełomie XIX i XX stulecia w Sowlinach koło Limanowej wybudowano dużą jak na owe czasy rafinerię nafty - był to pierwszy poważny zakład przemysłowy w powiecie limanowskim. Przebudowano również limanowski browar, funkcjonował też duży tartak. W latach 1912-1918 wzniesiono nowy kościół parafialny (dzisiejsza Bazylika M. B Bolesnej). W początkowej fazie I wojny światowej, na przełomie listopada i grudnia okolice Limanowej stały się terenem krwawych walk, toczonych pomiędzy wojskami rosyjskimi, które w Karpatach najdalej doszły właśnie do Limanowej, a wojskami austriacko - węgierskimi. W zmaganiach tych brało udział około 220 tysięcy żołnierzy - pamiątka tych wydarzeń jest około 100 cmentarzy żołnierskich, na których leży około 10 tysięcy żołnierzy austriacko - węgierskich, niemieckich i rosyjskich - wśród nich najbardziej reprezentacyjną jest nekropolia na Jabłońcu. W walkach tych brały również udział Legiony Józefa Piłsudskiego - sam Naczelnik ze swym sztabem nocował wówczas w Limanowej, co dzisiaj upamiętnia tablica (dom przy ulicy M.B Bolesnej). Wydarzenia te przeszły do historii pod nazwa Bitwa pod Limanową. Z okresu międzywojennego (1918-1939) odnotujmy budowę nowej szkoły, wodociągów miejskich i elektryfikacji miasta. Były również niepowodzenia - zamknięcie produkcji w sowlińskiej rafinerii nafty i piwa w limanowskim browarze.
Okres II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej (1939-1945) zapisały się przede wszystkim eksterminacją ludności żydowskiej (około 2 tys. osób). Część limanowskich Żydów została rozstrzelana w okolicach miasta, bądź na jego ulicach, resztę wywieziono do obozów zagłady. Wielu mieszkańców miasta i okolic zostało zesłanych do obozów koncentracyjnych, tracąc tam życie. W porafineryjnych zabudowaniach w Sowlinach hitlerowcy urządzili wielką bazę paliw dla frontu wschodniego, w której oprócz robotników polskich pracowali jeńcy radzieccy. Okolice Limanowej stały się wielką bazą partyzancką - zwłaszcza dla oddziału I Pułku Podhalańskiego Armii Krajowej; działały tutaj oddziały partyzantki radzieckiej. Mieszkańcy miasta walczyli na wszystkich frontach tej wojny; piękną kartę w swych dziejach zapisali limanowscy nauczyciele, pracując w kompletach Tajnego Nauczania. Lata po II wojnie światowej zaznaczyły się przede wszystkim rozwojem oświaty - w Limanowej powstały pierwsze szkoły średnie: Liceum Ogólnokształcące, Liceum Pedagogiczne, później Zespół Szkół Mechaniczno - Elektrycznych, Technikum Ekonomiczne, Liceum Medyczne, Państwowa Szkoła Muzyczna. Miasto poszerzało swoje granice, zajmując część okolicznych wsi. Na bazie zabudowań porafineryjnych w Sowlinach uruchomiono bazę paliw CPN, powstały nowe zakłady: Łososińskie Zakłady Przemysłu Drzewnego, Spółdzielnia Owocarsko - Warzywnicza, Krakowska Fabryka Aparatów Pomiarowych. Wybudowano nowe osiedle mieszkaniowe, ulice, miasto otrzymało nową sieć wodociągową, kanalizacyjną, oczyszczalnię ścieków, zostało zgazyfikowane, wybudowano nowy szpital, pocztę i wiele innych obiektów. Wiele uczyniono również dla rozwoju kultury, o czym świadczy chociażby powstanie Muzeum Regionalnego Ziemi Limanowskiej (1970r.) czy budowa kompleksu obiektów Limanowskiego Domu Kultury. W latach 70-tych ubiegłego stulecia Limanowa uchodziła w Polsce za synonim gospodarności i dbałości mieszkańców o rozwój rodzinnych stron, świadczy o tym chociażby zdobycie zaszczytnego tytułu Krajowego Mistrza Gospodarności (1972r.); w latach 1976-77 miasto uczestniczyło w telewizyjnym turnieju "Bank 440", zdobywając główną nagrodę tej imprezy "Laur telewidzów."
Reforma administracyjna przeprowadzona w Polsce w 1975r. zdegradowała miasto do rangi miastagminy. Powiat limanowski został reaktywowany w 1999r.; Limanowa jest nadal jego najważniejszym ośrodkiem, nie tylko administracyjnym, ale również gospodarczo-kulturalnym. Z Limanowej pochodzili m.in.: - gen. Zygmunt Berling (1896-1980), w czasie II wojny światowej dowódca powstałej na terenie ZSRR I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki, - ks. płk Józef Joniec (1900-1956), legionista, żołnierz 1920r. a w czasie II wojny światowej naczelny kapelan Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, a później II Dywizji Karpackiej; uczestnik bitew pod Tobrukiem i Monte Cassino. Zmarł jako proboszcz i dziekan w Oświęcimiu. - Bp Piotr Bednarczyk (1914-2001), profesor Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie, a później sufragan diecezji tarnowskiej. Jan Wielek Więcej zdjęć w GALERII "Limanowa na starej fotografii"