Zmiany wprowadzone do ustawy z dnia 4 września 1997 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności 1

Rejent. rok 9. nr 6-7(98-99) czerwiec-lipiec 1999 r. Henryk Cioch Hanna Witczak Zmiany wprowadzone do ustawy z dnia 4 września 1997 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności 1 Dnia 4 września 1997 roku została uchwalona ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności 2. Ta dawno oczekiwana regulacja weszła w życie 1 stycznia 1998 roku, a wraz z nią rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 1997 roku w sprawie wniosku o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności 3. Licząca zaledwie osiem artykułów ustawa wzbudziła wiele kontrowersji już u progu swego obowiązywania, rodząc szereg wątpliwości na przyszłość" i niepokój co do jej zastosowania w praktyce. Pojawiające się publikacje i komentarze tego dość lakonicznego rozwiązania, które ustawodawca pragnął wprowadzić jeszcze przed rozpoczęciem negocjacji w sprawie naszego członkostwa w Unii Europejskiej, z umiarkowanym entuzjazmem odnosiły się nie tyle do samej intencji ustawodawcy, zasługu- 1 Dz.U. z 1997 r. Nr 123, poz. 781.! Należy zaznaczyć, iż obok regulowanego omawianą ustawą administracyjnoprawncgo trybu uwłaszczania użytkowników wieczystych możliwość przekształcenia prawa wieczystego użytkowania w prawo własności przewiduje również art. 32 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 1997 r. Nr 115, poz. 711 z późn. zm.), z tym że jest to tryb cywilnoprawny, pozbawiony ograniczeń podmiotowych i czasowych, i nic stwarza po stronic użytkownika wieczystego prawa podmiotowego w postaci roszczenia o przekształcenie. Tak J. K remis, Uwłaszczenie użytkowników wieczystych (zagadnienia dyskusyjne), Rejent 1999, nr 2, s. 31. 3 Dz 13

Henryk Cioch, Hanna Witczak jącej przecież na aprobatę, ile do mało precyzyjnej procedury i sposobu dokonywania uwłaszczenia. Słusznie sygnalizowano, iż ustawa ma nie tylko wiele luk, ale i usterek 4, które, aby sprostać wymogom praktyki, należy jak najszybciej usunąć. Pierwsze zmiany wprowadzone zostały ustawą z dnia 24 lipca 1998 roku o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą ustrojową państwa 5. Wbrew oczekiwaniom nie dotyczyły jednak krytykowanego w literaturze zakresu podmiotowego ustawy, nie zniosły również zawartych w ustawie ograniczeń czasowych co do przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, nie wypełniły w końcu istniejących luk. Nowelizacji dokonano jedynie, na co zresztą wskazuje tytuł ustawy, w zakresie koniecznym z uwagi na dokonującą się reformę administracyjną państwa. W konsekwencji użytkownicy wieczyści od dnia wejścia w życie tej nowelizacji, tj. od dnia 1 stycznia 1999 roku, winni wnioski o przekształcenie przysługującego im prawa w prawo własności kierować do starosty albo prezydenta miasta na prawach powiatu 6, wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej, o ile użytkowanie wieczyste ustanowione zostało na nieruchomości będącej własnością Skarbu Państwa, lub do przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego, jeśli nieruchomość oddana w użytkowanie wieczyste stanowi własność takiej jednostki. Ponadto, w przypadku odpłatnego przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, wysokość raty rocznej w stosunku do nieruchomości Skarbu Państwa określać będzie, w drodze decyzji, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, zaś w odniesieniu do nieruchomości stanowiącej własność jednostki samorządu terytorial- 4 Zob. w tym zakresie w szczególności E. G n i c w c k, Katalog praw rzeczowych w przyszłej kodyfikacji prawa cywilnego - refleksje wstępne, Rejent 1998, nr 4, s. 31; H.Ci och. Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Rejent 1998, nr 12, s. II- 12 i S. Rudnicki, Uwłaszczenie osób fizycznych na podstawie ustawy z 4 IX 1997 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności, Monitor Prawniczy 1997, nr 11, s. 429. 5 Dz.U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668. 6 Zob. art. 144 pkt la) ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw... oraz art. 1 pkt 2a) ustawy z dnia 3 grudnia 1998 r. o zmianie ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności (Dz.U. z 1998 r. Nr 156, poz. 1020). 14

9 Zob. a Zmiany wprowadzone do ustawy z dnia 4 września 1997 roku... nego - przewodniczący zarządu danej jednostki 7. Również wskazane powyżej organy administracji stwierdzać będą w drodze decyzji istnienie uprawnienia do nieodpłatnego przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności 8. Do ustawy z 1997 roku dodany został art. 6a, regulujący istotną kwestię trybu odwoławczego od decyzji wydawanych przez starostę albo prezydenta miasta na prawach powiatu 9, wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa. Z mocy tego przepisu stronie przysługuje odwołanie do wojewody 10. Zmiany dotyczące zakresu podmiotowego ustawy, tak bardzo skrytykowanego 11, wprowadziła dopiero ustawa z dnia 3 grudnia 1998 roku o zmianie ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności 12. Mocą tej nowelizacji zakres podmiotowy ustawy uległ znacznemu rozszerzeniu, jednakże nie zdecydowano się na tak radykalne" rozwiązanie, by prawo przekształcenia użytkowania wieczystego przyznać również osobom prawnym. Przytoczone przeciwko takiemu rozwiązaniu argumenty (m.in. nie- 7 Zob. art. 144 pkt 3 ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw... 1 pkt 7 ustawy z dnia 3 grudnia 1998 r. o zmianie ustawy.... IU Szerzej odnośnie do właściwości organów w przedmiocie prowadzenia postępowania przekształccniowcgo zob. Z. C z a r n i k, Użytkownik wieczysty właścicielem. Warszawa 1999, s. 57-59. 11 Por. zwłaszcza wypowiedź A.Kosiby, który skłania się ku potraktowaniu przyjętego przez ustawodawcę unormowania przyznającego możliwość przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności jedynie osobom fizycznym jako naruszającego wyrażoną w art. 32 Konstytucji RP zasadę równości wszystkich wobcc prawa (Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Rejent 1998, nr 7-8, s. 168): por. także stanowiska: H. C i o c h a, który bardzo krytycznie ocenił także rozwiązanie ustawodawcy, zwłaszcza w odniesieniu do spółdzielni mieszkaniowych - gdyż jak pisze autor- uniemożliwia ono ochronę praw majątkowych członków tych spółdzielni, którzy uzyskali w nich prawo własności do domów jednorodzinnych" (jw., s. 10), i J. K rem i sa, który (podobnie jak A. Kosiba) formułuje pogląd o nickonstytucyjności tego rozwiązania legislacyjnego, w szczególności w kontekście nierównego traktowania podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, spośród których część może z prawa do przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo własności skorzystać (np. spółka cywilna, której wspólnicy mogą się uwłaszczyć), inne zaś (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) tego prawa są pozbawione (jw., s. 32-33). Zob. ponadto wypowiedź E. G n i c w k a, który ustawę z 4 września 1997 r. o przekształceniu... uznał za błąd legislacyjny, z uwagi na przyjętą w niej niesłuszną dysproporcję pomiędzy prawem wieczystego użytkownika przysługującego osobom fizycznym i osobom prawnym" (jw.). 12 Dz.U. z 1998 r. Nr 156, poz. 1020. 15

Henryk Cioch, Hanna Witczak bezpieczeństwo, jakie wiąże się z uwłaszczeniem osób prawnych), trudno uznać za racjonalne, jednakże, jak dotychczas, pozostaje to bez wpływu na decyzję ustawodawcy' 3. Prawo przekształcenia prawa wieczystego użytkowania w prawo własności przyznano nie tylko, jak stanowił pierwotny tekst ustawy, osobom fizycznym, które nabyły prawo wieczystego użytkowania przed dniem jej ogłoszenia (tj. 9 października 1997 roku) i złożą stosowny wniosek 14 do dnia 31 grudnia 2000 roku, ale również osobom fizycznym, które prawo wieczystego użytkowania nabyły później, ale przed dniem 31 października 1998 roku. Na tle nowej regulacji w literaturze panuje zgodny pogląd, iż osoby fizyczne, które po złożeniu wniosku otrzymały odmowną decyzję kierownika urzędu rejonowego (starosty) bądź wójta, burmistrza, prezydenta miasta (przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego) w przedmiocie przekształcenia wieczystego użytkowania w prawo własności z powodu nabycia prawa wieczystego użytkowania w dniu 9 października 1997 roku lub terminie późniejszym, mogą złożyć nowy wniosek o przekształcenie, nie narażając się, wobec zmiany stanu prawnego, na zarzut powagi rzeczy osądzonej 15. Z mocy art. 1 pkt la) ustawy nowelizacyjnej przepisy ustawy z 1997 roku stosuje się nie tylko do wskazanych powyżej osób fizycznych, ale i do ich następców prawnych, na których konsekwentnie, o ile z prawa przekształcenia zechcą skorzystać, nałożony został obowiązek złożenia do dnia 31 grudnia 2000 roku wymaganego wniosku. Pierwotnym tekstem ustawy objęte zostały również osoby fizyczne, którym przysługuje prawo zabudowy nieruchomości ustanowione przed dniem wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o prawie zabudowy 16 i które złożą do dnia 31 grudnia 2000 roku stosowny wniosek 17. Dodatkowo do kręgu osób uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności włączone zostały: 13 Zob. J. 1C r c m i s, jw., s. 33. 14 Zob. przypis 3. Por. Z. C z a r n i k, jw s. 54-56. 15 Zob. J. K. r c m i s, jw., s. 36. 17 Na temat prawa zabudowy w kontekście ustawy z 1997 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego... - zob. S. R u d n i c k i, jw., s. 429-430, a także Z. C z a r n i k, j w., s. 17-18. 16

Zmiany wprowadzone do ustawy z dnia 4 września 1997 roku... -będące właścicielami lokali osoby fizyczne, którym przysługuje udział w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej jako w prawie związanym 18 z własnością wyodrębnionego lokalu 19, a także - osoby fizyczne, które nabyły gospodarstwa rolne na podstawie aktu nadania oraz ich następcy prawni, będący posiadaczami tych gospodarstw 20. Dla skutecznego uwłaszczenia w odniesieniu do pierwszej grupy nowych" podmiotów, ustawodawca przewidział wymóg kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek. Po pierwsze, do dnia 31 grudnia 2000 roku wniosek o przekształcenie winni złożyć wszyscy współużytkownicy wieczyści. Gdyby jednak pojawiły się trudności związane z uzyskaniem zgody wszystkich współwłaścicieli (współużytkowników wieczystych), ustawodawca konsekwentnie przyjął, iż odpowiednie zastosowanie znajdzie w takim przypadku art. 199 w związku z art. 204 kodeksu cywilnego, regulujący kwestię dokonywania przez współwłaścicieli czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu rzeczą wspólną. Wprawdzie co do zasady statuuje on wymóg jednomyślności po stronie współwłaścicieli, jednakże przewiduje również, w braku takiej zgodności, możliwość zwrócenia się do sądu w przedmiocie spornej kwestii przez współwłaścicieli, których udziały wynoszą co najmniej połowę. Tak więc zgodę pozostałych" współwłaścicieli zastąpić może jedynie rozstrzygnięcie sądu wydane w postępowaniu nieprocesowym 21 (na żądanie uprawnionych, czyli posiadających przynajmniej połowę udziałów współwłaścicieli) 22, przy uwzględnieniu przez sąd celowości dokonania takiej czynności (przekraczającej zakres zwykłego zarządu) z punktu widzenia interesu wszystkich współwłaścicieli, a nie tylko niektórych z nich. Drugim wymogiem dla skorzystania z prawa przekształcenia wieczystego użytkowania w prawo 1994 r. Nr 85, poz. 388 z późn. zm.). Na temat praw związanych zob. Z. Radwański, Prawo cywilne - część ogólna, Warszawa 1997, s. 94 oraz A. Wo 1 ter, J. 1 gn at o wi cz, K.Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej. Warszawa 1998, s. 141-142 i 238. 20 Art. I ust. 5 ustawy o przekształceniu... 21 Por. art. 606-698 k.p.c. 22 Zob. S. R u d n i c k i, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga - Własność i inne prawa rzeczowe. Warszawa 1996, s. 197-205. 17

Henryk Cioch, Hanna Witczak własności, który musi być spełniony kumulatywnie, jest warunek ustawodawcy, aby w wyniku przekształcenia wszyscy współużytkownicy wieczyści stali się wyłącznymi współwłaścicielami nieruchomości gruntowej. Należy również zaznaczyć, iż w związku z omawianą sytuacją pozostaje dodany ustawą z dnia 3 grudnia 1998 roku ust. 2 art 7 ustawy przekształceniowej, który stanowi, że Skarbowi Państwa lub gminie, w celu zabezpieczenia należności związanych z opłatami za przekształcenie poszczególnych udziałów w prawie wieczystego użytkowania we współwłasność, przysługiwać będą hipoteki przymusowe obciążające nieruchomości lokalowe (mieszkania, lokale użytkowe) osób fizycznych, na rzecz których dokonano przekształcenia 23. Wymóg złożenia w przewidzianym terminie (tj. do 31 grudnia 2000 roku) wniosku o przekształcenie przewidziany został również w odniesieniu do drugiej grupy nowych" podmiotów - osób fizycznych, które nabyły gospodarstwa rolne na podstawie aktu nadania (bądź ich następców prawnych, będących posiadaczami tych gospodarstw). W związku z poszerzeniem zakresu podmiotowego ustawy z 1997 roku o wymienione wyżej osoby fizyczne, na uwagę zasługuje wyrażony w literaturze pogląd poddający w wątpliwość celowość takiego rozwiązania 24. Należy bowiem zauważyć, iż wprowadzona przez ustawodawcę regulacja pozostaje w ścisłym związku z unormowaniami nadal obowiązującego dekretu z dnia 6 września 1946 roku o ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze Ziem Odzyskanych i Wolnego Miasta Gdańska 25. W dekrecie tym również przewidziany został tryb uwłaszczeniowy, z którego mogą skorzystać podmioty legitymujące się aktem nadania gospodarstwa rolnego. Po do- 25 Przed nowelizacją art. 7 ustawy przckształccniowcj stanowił jedynie, iż Skarbowi Państwa lub gminie z tytułu opłat przypadających za przekształcenie przysługuje hipoteka przymusowa na nieruchomości, której przekształcenie dotyczyło. Na niezręczność w zredagowaniu tego przepisu, polegającą na sugestii ustawodawcy, żc hipoteka przymusowa przysługuje z mocy ustawy, gdy w istocie chodzi o ustanowienie hipoteki przymusowej zgodnie z art. 109-112 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 1982 r. Nr 19, poz. 147 z późn. zm.), bardzo trafnie wskazuje S. R u d n i c k i, jw., s. 432. Należy zauważyć, iż po noweli grudniowej z 1998 roku w artykule tym znalazło się wyraźne stwierdzenie ustawodawcy uznające ostateczną decyzję wydawaną w trybie art. 5 ust. 4 ustawy przckształccniowcj za podstawę wpisu takiej hipoteki w księdze wieczystej - zob. art. 1 pkt 8a) ustawy z dnia 3 grudnia 1998 r. o zmianie ustawy... 24 Por. J. K. r c m i s, jw., s. 37-39. 25 Dz.U. z 1946 r. Nr 49, poz. 279 z późn. zm. 18

Zmiany wprowadzone do ustawy z dnia 4 września 1997 roku... konanej nowelizacji ustawy o przekształceniu użytkowania wieczystego w prawo własności, podmioty takie będą mogły więc, wedle swego wyboru, albo skorzystać z zawartej w niej procedury przekształceniowo-uwłaszczeniowej, albo wystąpić o wydanie orzeczenia o wykonaniu aktu nadania", mocą którego dojdzie do przeniesienia własności nadanego gospodarstwa 26 '. Rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę należy nadal ocenić krytycznie, i to nie tylko w kontekście omówionego zakresu podmiotowego ustawy. Trudno również zgodzić się z wynikającymi z ustawy ograniczeniami czasowymi. Wydaje się, iż niezależnie od chwili ustanowienia (nabycia) prawa, każdemu wieczystemu użytkownikowi ustawa winna gwarantować możliwość przekształcenia wieczystego użytkowania w prawo własności. Uprawnienie takie nie powinno być ograniczone terminem 27. W kwestii odpłatności przekształcenia prawa użytkowania wieczystego zachowano przyjętą pierwotnie regułę, zgodnie z którą liczba rat opłaty za przekształcenie zależy od czasu trwania użytkowania wieczystego, z tym zastrzeżeniem, iż czas ten obejmować będzie nie tylko okres korzystania z prawa użytkowania wieczystego przez wnioskodawcę, ale również okresy korzystania z tego prawa przez poprzedników prawnych wnioskodawcy 28 (art. 5 ust. la ustawy z 1997 roku) 29. Odpłatność ta przysługuje dotychczasowemu właścicielowi. Należy zgodzić się z prezentowanym w literaturze stanowiskiem, iż adresatem roszczeń o dokonanie opłat z tytułu przekształcenia wieczystego użytkowanie w prawo własności jest każdy dotychczasowy właściciel, a nie jedynie gmina czy też Skarb Państwa 30. Szczególnie należy podkreślić zmianę dokonaną ustawą z dnia 3 grudnia 1998 roku w treści ust. 3 art. 5 ustawy przekształceniowej, która wprowadziła korzystniejsze zasady naliczania okresów wieczystego użytkowa- 27 Zob. na ten temat H. C i o c h, jw., s. 13 i 23. 2 " Poprzednikiem prawnym jest podmiot, od którego prawo to zostało nabyte, o ile przeszło ono na obecnego wieczystego użytkownika w drodze spadku lub darowizny (tak J.Lewandowska, H\>pelnienie luk, naprawianie usterek. Prawo własności zamiast użytkowania wieczystego, Rzeczpospolita 1998, nr 250, s. 22). N Ust. 1 a dodany został do art. 5 ustawy o przekształceniu... - ustawą z dnia 3 grudnia 1998 roku o zmianie... 19

Henryk Cioch, Hanna Witczak nia dla celów ustalania opłaty za przekształcenie, stanowiąc, iż okresy te liczy się do dnia wydania decyzji o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności" 31, nie zaś, jak stanowił to art. 5 ust. 3 przed nowelizacją - do dnia wejścia w życie ustawy z 1997 roku (czyli, zgodnie z art. 8 tej ustawy, do dnia 1 stycznia 1998 roku). Brzmienie zmienił również ust. 4 art. 5 ustawy przekształceniowej w tym zakresie, iż wydana przez starostę bądź przewodniczącego jednostki samorządu terytorialnego decyzja przekształceniowa winna, po dokonanej nowelizacji, określać nie tylko wysokość raty rocznej, ale również wskazać wysokość całej należności związanej z dokonywanym przekształceniem 32. Techniczną kwestię wnoszenia rat reguluje ust. 4a tego artykułu, dodany również ustawą z dnia 3 grudnia 1998 roku, stanowiąc, iż raty roczne opłaty wnoszone są w terminie do dnia 31 marca każdego roku, z wyjątkiem pierwszej, którą należy uiścić w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja w sprawie przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności stała się ostateczna 33. Przyznać należy, że ustawą z dnia 3 grudnia 1998 roku usunięto również szereg wątpliwości związanych z jednorazowym uiszczeniem całości bądź części opłaty przez uprawniony do ubiegania się o przekształcenie podmiot. Istniejące w tym zakresie luki wydaje się wypełniać, przynajmniej w pewnym zakresie, dodany do ustawy nowelą grudniową art. 5a i pkt 5 ust. 1 art. 6 ustawy. Art. 5a reguluje mianowicie zasady ustalania opłat za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności dla osób, które wniosły jednorazową opłatę za część użytkowania wieczystego, na podstawie odrębnych przepisów. 1 tak część wniesionej przez taki podmiot opłaty, odpowiadającą nie wykorzystanemu okresowi użytkowania wieczystego, który przypadał po dniu 31 grudnia 1997 roku, zaliczać się będzie na poczet opłaty w przedmiocie przekształcenia, przyjmując, że każdy opłacony rok odpowiada racie opłaty rocznej 34. Gdyby zaś wystąpiła niedopłata, ratę roczną ustalać się będzie w wysokości odpowiadającej opłacie rocznej z tytułu użytkowania wieczystego na dzień wydania decyzji w sprawie przekształcenia prawa użytkowania wieczy- 31 Por. art. 1 pkt 4d) ustawy z dnia 3 gudnia 1998 r. o zmianie ustawy... 33 Por. art. 1 pkt 40 ustawy z dnia 3 grudnia 1998 r. o zmianie ustawy... 34 Por. pkt 1 art. 5a) ustawy o przekształceniu... 20

Zmiany wprowadzone do ustawy z dnia 4 września 1997 roku... stego w prawo własności, ustalonej na podstawie przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 1997 r. Nr 115, poz. 741 z późn. zm.) 35. W razie wystąpienia - przy okazji dokonywanych we wskazany sposób rozliczeń - nadpłaty, nie przewidziano w ustawie możliwości zwrotu powstałej nadwyżki 36. Wprawdzie założeniem ustawodawcy było przyjęcie zasady odpłatności przy ubieganiu się o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, jednakże na zasadzie numerus clausus wprowadzone zostały wyjątki na rzecz przekształcenia nieodpłatnego 37. Przekształcenie nieodpłatne (oprócz osób fizycznych wymienionych w art. 6 ust. 1 ustawy z 1997 roku) 38 ustawodawca przewidział również dla takich podmiotów (użytkowników wieczystych i ich następców prawnych), które wniosły jednorazowe opłaty za cały okres użytkowania wieczystego. Ponadto należy zaznaczyć, iż krąg podmiotów, którym w drodze wyjątku zezwolono" na przekształcenie nieodpłatne, poszerzony został również o tych użytkowników wieczystych i ich następców prawnych, którzy wnieśli czynsz symboliczny lub opłatę symboliczną wymienioną w art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy 39, oraz o osoby fizyczne, które prawo wieczystego użytkowania nabyły w drodze aktów nadania 40. Nowela z grudnia 1998 roku rozstrzygnęła również wątpliwości, które mogłyby powstać przy ustaleniu, jakie przepisy (dotychczasowe czy nowe) należy stosować do spraw wszczętych, lecz nie zakończonych decyzją ostateczną przed dniem wejścia w życie nowelizacji 41, na korzyść prze- 35 Por. pkt 2 art. 5a) ustawy o przekształceniu... M Por. art. 6 ust. I ustawy o przekształceniu... (w brzmieniu pierwotnym) oraz art. I pkt 6a) zd. 1 ustawy z dnia 3 grudnia 1998 r. o zmianie ustawy... 40 Zob. art. 6 ust. 1 pkt 5 i 6 oraz art. 6 ust. la) ustawy o przekształceniu... W kwestii tej zob. J.Lewandowska (Odpowiedzi w znowelizowanej ustawie. Nieodpłatne przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności. Rzeczpospolita 1999, nr 21, s. 14), która analizuje trzy uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 stycznia 1998 roku zapadłe w przedmiocie nieodpłatności przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności Zob. także J.Krcmis, jw., s. 47-51 oraz Z. C z a r n i k, jw., s. 42-52. 41 Tj. przed dniem 5 stycznia 1999 roku. 21

Henryk Cioch, Hanna Witczak pisów zmienionych, przyjmując w tym zakresie za obowiązującą zasadę bezpośredniego działania ustawy nowej 42. Chociaż ostatnio bardzo często pojawiają się głosy o kryzysie, jaki obecnie przeżywa instytucja użytkowania wieczystego (przy czym krytyce poddawane są nie tylko poszczególne unormowania z zakresu tego prawa, ale niekiedy nawet podważa się sens utrzymania tej instytucji w prawie polskim 43 ), stwierdzić należy, że na razie jednak zakres jej stosowania jest dosyć szeroki. Słusznie podnosi się w literaturze, iż zakres ten nie został ograniczony przez epizodyczną ustawę o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności 44. Trudno założyć, by stanowiła ona wyraz tendencji ustawodawcy zmierzających do wyeliminowania użytkowania wieczystego z listy praw rzeczowych 45. Warto jednak zwrócić uwagę także na odmienny pogląd co do oceny intencji ustawodawcy w przedmiocie utrzymania lub usunięcia tej instytucji z prawa polskiego. Zgodnie z tym stanowiskiem, nie powinien budzić wątpliwości fakt uznania ustawy przekształceniowej za pierwszy krok czy też pierwszą próbę wyzbycia się z obowiązujących przepisów takiego reliktu minionej epoki, jakim jest prawo użytkowania wieczystego 46. Ponieważ jednak ustawa z dnia 4 września 1997 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności nie przesądziła definitywnie losów tej kontrowersyjnej instytucji, problem nadal pozostaje otwarty 47. 42 Zob. art. 2 ustawy z dnia 3 grudnia 1998 r. o zmianie ustawy... mi, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1997, nr 2, s. 285 i S. R u d n i c k i, Komentarz do kodeksu..., s. 295. 44 Tak E. G n i c w c k, O przyszłości użytkowania wieczystego, Rejent 1999, nr 2, s. 13. 45 Tak H.Cioch, jw s. 10-11. go systemu prawnego traktuje jako konieczność podyktowaną przystosowaniem się Polski (także polskiego prawa) do struktur europejskich. 47 Bardzo wnikliwą analizę zasadności utrzymania wśród praw rzeczowych użytkowania wieczystego przeprowadził E. G n i c w c k, (jw., s. 11-30). Zob. także tenże, Katalog praw rzeczowych..., s. 28-34. 22