GMINNY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO GMINY GŁUCHOŁAZY NA LATA 2014-2015

GMINNY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO GMINY GŁUCHOŁAZY NA LATA 2014-2015

I. Wprowadzenie Według Światowej Organizacji Zdrowia zdrowie to nie tylko całkowity brak choroby czy zniedołężnienia, ale także stan pełnego fizycznego, umysłowego, duchowego i społecznego dobrostanu. Zdrowie jest podstawowym prawem każdego człowieka oraz bogactwem społeczeństwa. Zdrowie człowieka zależy od wzajemnie powiązanych ze sobą czynników, wśród których wyróżnia się cztery główne grupy: styl życia - (ok.50% udziału), środowisko fizyczne (naturalne oraz tworzone przez człowieka) i społeczne życia, nauki, pracy - (ok.20% udziału), czynniki genetyczne (dziedziczne wrodzone predyspozycje, cechy systemu immunologicznego) (ok.20% udziału), działalność służby zdrowia (ok.10%). Z kolei zdrowie psychiczne Światowa Organizacja Zdrowia opisuje jako stan dobrego samopoczucia, w którym człowiek wykorzystuje swoje zdolności, może radzić sobie ze stresem w codziennym życiu, może wydajnie i owocnie pracować oraz jest w stanie wnieść wkład w życie danej wspólnoty. Zdrowie psychiczne oznacza brak objawów zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Jest również określane jako harmonia w obrębie struktury osobowości, harmonia ze środowiskiem społecznym, dobre samopoczucie, zdolność do pracy, miłości i działalności twórczej. Ochronę zdrowia psychicznego należy więc rozpatrywać jako strategię zdrowego stylu życia, której niejako twórcą jest każdy człowiek, który w życiu codziennym dokonuje wyborów, które albo szkodzą zdrowiu albo je wspierają. To jednak, jakie ma możliwości wyboru zależy od szeregu czynników, na które często nie ma wpływu. Dostrzegając pilną potrzebę ochrony zdrowia psychicznego, jako fundamentalnego dobra osobistego człowieka Rada Ministrów Rozporządzeniem z dnia 28 grudnia 2010 roku ustanowiła Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego. Głównymi celami tego Programu są: promocja zdrowia i zapobieganie zaburzeniom psychicznym, zapewnienie wielostronnej, powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnej do życia w środowisku rodzinnym i społecznym, rozwój badań naukowych i systemu informacji z zakresu zdrowia psychicznego. Ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa, organów administracji rządowej i samorządowej oraz instytucji do tego powołanych. Ochrona zdrowia może być realizowana przez różne podmioty i w różnych miejscach, począwszy od zakładów opieki zdrowotnej, poprzez szkoły, zakłady pracy, organizacje pozarządowe i społeczność lokalną. Działania na rzecz ochrony zdrowia psychicznego mają więc tym większe szanse powodzenia im więcej jednostek, grup społecznych w nim uczestniczy. Przyjmuje się, że współpraca w każdej dziedzinie wymaga inicjatyw, zrozumienia i wzajemnego zainteresowania. Dlatego też w działaniach na rzecz zdrowia psychicznego liczy się każdy mieszkaniec indywidualnie oraz grupowo, rodziny, pracownicy zakładów pracy i cała społeczność lokalna. II. Diagnoza obszaru objętego programem Na terenie Gminy Głuchołazy działają placówki udzielające specjalistycznej pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi. Należą do nich Odział Psychiatryczny, Oddział Psychosomatyczny oraz Poradnia Zdrowia Psychicznego funkcjonujące w strukturach Samodzielnego Zakładu Opieki Zdrowotnej ZOZ Głuchołazy.

ODDZIAŁ PSYCHIATRYCZNY jest całodobowym, koedukacyjnym, oddziałem ogólnopsychiatrycznym. Posiada 12 sal trzyosobowych z wyodrębnionymi pomieszczeniami sanitarnymi, w tym dwie sale obserwacyjne zlokalizowane obok dyżurki pielęgniarskiej. Sale posiadają wyjścia na balkon. Dyżurka pielęgniarska położona jest w miejscu dostępnym dla pacjentów. Wspólnym pomieszczeniem jest świetlica wyposażona w sprzęt RTV, gdzie pacjenci spędzają wolny czas przy tenisie stołowym lub grając w gry planszowe. Odział posiada również stołówkę. Na terenie oddziału znajduje się także pracownia terapii zajęciowej, gdzie pod nadzorem instruktora pacjenci wykonują różne prace plastyczne, techniczne, słuchają muzyki, relaksują się. Ponadto pacjenci mają do dyspozycji teren zielony wyposażony w ławki oraz miejsce na ognisko a także całodobowy dostęp do telefonu. Oddział psychiatryczny zapewnia specjalistyczne badania lekarskie, psychologiczne, laboratoryjne podstawowe, w razie potrzeby istnieje możliwość korzystania z dodatkowych specjalistycznych konsultacji. W procesie leczniczo - rehabilitacyjnym pacjentów oprócz leków, w tym środków psychotropowych, wykorzystywane są różnorodne formy oddziaływań pozafarmakologicznych takich jak terapia grupowa, rozmowa indywidualna, psychoedukacja, trening autogenny, biblioterapia, muzykoterapia, społeczność terapeutyczna, rozrywka (ogniska, wieczorki taneczne, wieczór poezji) psychodrama, elementy choreoterapii, psychorysunek. Terapia oparta jest na programach dotyczących umiejętności społecznych, rozpoznawania nawrotów choroby i pracy z rodziną chorych psychicznie. Funkcjonowanie oddziału opiera się na modelu społecznym. Oznacza to, iż życie podopiecznych zbliżone jest do domowego i rodzinnego dzięki profesjonalnej opiece leczniczej i pielęgnacyjnej. Udzielana jest wszechstronna pomoc w podstawowych sprawach życiowych, wsparcie psychologiczne, realizacja potrzeb religijnych i kulturalnych. Prowadzone w ramach oddziału treningi obejmują: rozwiązywanie sytuacji trudnych, sposoby prowadzenia rozmowy, trening budżetowy, trening higieniczny, przygotowanie do podjęcia pracy, trening asertywności. Aktywny udział pacjentów w leczeniu farmakologicznym i rozpoznawaniu nawrotów choroby przebiega poprzez: czynne leczenie farmakologiczne, rozpoznawanie sygnałów nawrotu i uczenie sposobów radzenia sobie z nimi, pracę nad akceptacją ograniczeń wynikających z choroby, w oparciu o formy terapii grupowej i stosowane techniki. Oddział psychiatryczny diagnozuje i leczy: organiczne zaburzenia psychiczne; zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych; schizofrenię i zaburzenia typu schizofrenii i urojeniowe; zaburzenia nastroju (depresje), zaburzenia nerwicowe; zaburzenia osobowości i zachowania oraz inne zaburzenia psychiczne.

Liczba pacjentów, którzy skorzystali z specjalistycznej pomocy oddziału w ciągu ostatnich 3 lat przedstawia się następująco : 2011r. - 286 osób 2012r. - 293 osoby 2013 r. - 274 osoby ODDZIAŁ PSYCHOSOMATYCZNY jest 30-łóżkowym oddziałem całodobowym koedukacyjnym. Posiada 8 pokoi trzyosobowych oraz 3 pokoje dwuosobowe. Na terenie oddziału znajduje się sala gimnastyczna, stołówka i świetlica wyposażona w sprzęt RTV. Wykwalifikowana kadra zapewnia pacjentom profesjonalną opiekę. Pacjenci mogą skorzystać ze specjalistycznych badań lekarskich, psychologicznych oraz badań laboratoryjnych w stopniu podstawowym. W wymaganych przypadkach istnieje możliwość rozszerzenia diagnostyki i skorzystania z konsultacji specjalistów: laryngologa chirurga ginekologa stomatologa tp. W procesie rehabilitacyjnym pacjentów oprócz leków, w tym środków psychotropowych wykorzystywane są różnorodne formy oddziaływań pozafarmakologicznych: psychoterapia grupowa, rozmowa indywidualna, psychoedukacja, trening autogenny, muzykoterapia, społeczność terapeutyczna, terapia rozrywką (ogniska, wieczorki taneczne, wycieczki,wieczór poezji), psychorysunek, fizykoterapia, gimnastyka oddechowa. Terapia dotyczy umiejętności radzenia sobie z różnymi problemami i sytuacjami stresogennymi. Aktywny udział pacjentów w leczeniu farmakologicznym i psychoterapii polega na: czynnym leczeniu farmakologicznym, pracy z psychologiem w oparciu o formy terapii grupowej i indywidualnej. Oddział psychosomatyczny diagnozuje i leczy: zaburzenia nastroju, zaburzenia nerwicowe, zaburzenia lękowe, zaburzenia adaptacyjne, inne zaburzenia psychiczne. Liczba pacjentów, którzy skorzystali z specjalistycznej pomocy oddziału w ciągu ostatnich 3 lat przedstawia się następująco : 2011r. - 354 osoby 2012r. - 358 osób 2013 r. - 368 osób

PORADNIA ZDROWIA PSYCHICZNEGO udziela świadczeń indywidualnych w zakresie psychiatrii i psychologii pacjentom oraz ich rodzinom. Leczone schorzenia to: organiczne zaburzenia psychiczne włącznie z zespołami objawowymi, zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem środków (substancji) psychoaktywnych, schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe, zaburzenia nastroju (afektywne), zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną (somatoform), zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi, zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych, upośledzenie umysłowe, zaburzenia rozwoju psychicznego (psychologicznego), zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym, nieokreślone zaburzenia psychiczne, symptomy i objawy chorobowe dotyczące poznawania, postrzegania, stanu emocjonalnego oraz zachowania. Liczba osób, które skorzystały z pomocy Poradni w ciągu ostatnich 3 lat przedstawia się następująco : 2011r. - 683 osoby 2012r. 680 osób 2013r. 776 osób Przy Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ZOZ w Głuchołazach funkcjonuje także ZAKŁAD OPIEKUŃCZO LECZNICZY. Pod opiekę przyjmowane są osoby z ograniczoną lub całkowitą niezdolnością do samoopieki, które nie kwalifikują się do hospitalizacji, a wymagają stałej, profesjonalnej pielęgnacji, rehabilitacji, kontynuacji leczenia farmakologicznego i dietetycznego oraz posiadają przeciwwskazania do samotnego pozostawania w domu, szczególnie w podeszłym wieku, pogorszenia świadomości lub z porażeniami i niedowładami. Pacjenci, u których chorobą współistniejącą jest choroba psychiczna z zaburzeniami psychicznymi przyjmowani są po przedstawieniu zaświadczenia od lekarza psychiatry o aktualnym stanie zdrowia i braku przeciwwskazań do przebywania w zakładzie o profilu ogólnym. Oprócz wyżej wymienionych oddziałów pacjenci z zaburzeniami psychicznymi mogą także skorzystać z usług ZAKŁADU OPIEKUŃCZO - LECZNICZEGO SAMODZIELNEGO PUBLICZNEGO ZAKŁADU OPIEKI ZDROWOTNEJ W GŁUCHOŁAZACH, który mieści się w części zdrojowej miasta. Jego działalność medyczna odbywa się na trzech kondygnacjach budynku. Na parterze znajdują się: gabinet fizjoterapii, gabinet psychologa, dział farmacji, kaplica oraz pomieszczenia administracyjne. Na pierwszymi i drugim piętrze usytuowane są oddziały chorych. Swobodne poruszanie między kondygnacjami budynku oraz wyjście na zewnątrz budynku zapewnia winda szpitalna. Budynek, pomieszczenia i urządzenia znajdujące się w Zakładzie spełniają wymogi, jakim

powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Świadczenia ZOL-u udzielane są w zakresie: prowadzenia pełnej opieki pielęgnacyjnej, opiekuńczej i rehabilitacyjnej, prowadzenia opieki lekarskiej w niezbędnym zakresie, prowadzenia leczenia farmakologicznego, dietetycznego odpowiedniego do stanu zdrowia pacjenta, wykonywania zabiegów fizjoterapeutycznych i rehabilitacyjnych, prowadzenia psychoterapii, prowadzenia terapii zajęciowej, realizowania programów rehabilitacyjnych, zapewnienia właściwych warunków socjalno-bytowych. Aktualnie działalność medyczna Zakładu Opiekuńczo - Leczniczego realizowana jest w zakresie opieki stacjonarnej długoterminowej na dwóch oddziałach: oddział opiekuńczo-leczniczy o profilu ogólnym 43 łóżka oddział opiekuńczo-leczniczy o profilu psychiatrycznym - 36 łóżek Liczba osób, które skorzystały z pomocy ZOL-u w ciągu ostatnich 3 lat przedstawia się następująco : 2011r. 44 osoby 2012r. 47 osób 2013r. 83 osoby Najmłodsi pacjenci mogą skorzystać z usług lekarz spec. psychiatrii dziecięcej i takich pacjentów w ostatnich 3 latach było: 2011r. 211 osób 2012r. 213 osób 2013r. 295 osób Także i inne instytucje działają w sferze pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi. Należy do nich OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ gdzie pomoc udzielana jest w niżej wymienionej formie: umieszczenia w Domu Pomocy Społecznej w profilu psychiatrycznym. Liczba osób umieszczonych i przebywających w DPS w 3 ostatnich latach: 2011 r. - 7 2012r. - 8 2013r. - 9

specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Liczba osób korzystających z tych usług w ostatnich 3 latach: 2011r. - 4 2012r. - 4 2013r. - 5 pomoc finansowa i rzeczowa. Liczba osób które skorzystały z tej formy pomocy w ostatnich 3 latach: 2011r. - 74 osoby ( na 1459) 2012r. - 74 osoby ( na 1500) 2013r. - 76 osób ( na 1600) WARSZTAT TERAPII ZAJĘCIOWEJ W GŁUCHOŁAZACH, który przeznaczony jest dla 25 osób niepełnosprawnych intelektualnie ( w trzech ostatnich latach wszystkie miejsca były wykorzystane). Działa on na zasadach określonych w Ustawie o zatrudnieniu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. W warsztacie prowadzona jest terapia zawodowa, społeczna oraz fizjoterapia. Główną metodą działania placówki jest terapia zajęciowa realizowana w pracowniach: ceramiki i malarstwa, komputerowej, kulinarnej, ogrodniczobukieciarskiej, rękodzieła. PORADNIA PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNA, jest specjalistyczną placówką prowadzącą działalność diagnostyczną, terapeutyczną, profilaktyczną i doradczą w środowiskach wychowujących dzieci i młodzież. Celem pomocy psychologicznopedagogicznej jest wielozakresowa współpraca z rodziną, szkołą i placówkami oświatowowychowawczymi poprzez: udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom, udzielanie pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, udzielanie specjalistycznego wsparcia i pomocy rodzicom i nauczycielom związanym z wychowaniem i kształceniem dzieci i młodzieży. Poradnia realizuje następujące zadania: diagnozowanie poziomu rozwoju, potrzeb i możliwości oraz zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych dzieci i młodzieży, wspomaganie dzieci i młodzieży odpowiednio do ich potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, w tym zwłaszcza dzieci i młodzieży, prowadzenie terapii dzieci i młodzieży, podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów, współpraca ze szkołami, przedszkolami i placówkami.

W poradni działa zespół orzekający, który na podstawie badań psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich przeprowadzonych przez specjalistów poradni, bądź spoza niej wydaje orzeczenia oraz opinie. PORADNIA ODWYKOWA świadczy pomoc dla osób uzależnionych od alkoholu oraz członków ich rodzin. Pacjenci mogą korzystać m.in. z niżej wymienionych programów terapeutycznych: program psychoterapii uzależnienia od alkoholu (wstępny i podstawowy), programy edukacyjne dla uzależnionych, trening zapobiegania nawrotom, program psychoterapii dla osób współuzależnionych (podstawowy i pogłębiony) trening umiejętności społecznych. Liczba osób, które skorzystały z pomocy poradni w 3 ostatnich latach przedstawia się następująco: 2011r. 1612 osób 2012r. 1612 osób 2013r. 1832 osoby III. Adresaci programu W związku z tym, że zachowania zdrowotne uwarunkowane są m.in. wzorami rodzinnymi, tradycją, modą czy przyzwyczajeniami adresatami Programu są wszyscy mieszkańcy Gminy Głuchołazy, ze szczególnym jednak zwróceniem uwagi na osoby, które narażone są na negatywne oddziaływanie czynników zagrażających ich zdrowiu psychicznemu oraz na osoby z zaburzeniami psychicznymi i ich najbliższych. IV. Cele i sposoby realizacji Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. 1. Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym. Cel główny realizowany będzie poprzez następujące cele szczegółowe: 1). Upowszechnianie wiedzy na temat zdrowia psychicznego. 2). Kształtowanie zachowań i stylów życia korzystnych dla zdrowia psychicznego. 3). Rozwijanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach zagrażających zdrowiu psychicznemu. 4). Profilaktyka środowisk zagrożonych zaburzeniami psychicznymi. 2. Zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi pomocy niezbędnej do życia w środowisku rodzinnym i społecznym. Cel główny realizowany będzie poprzez następujące cele szczegółowe: 1). Upowszechnianie środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej i oparcia społecznego. 2). Aktywizacja w tym zawodowa osób z zaburzeniami psychicznymi.

V. Sposób realizacji programu 1. Źródła finansowania: Zakłada się, że środki finansowe na realizację Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2014-2015 dla Gminy Głuchołazy pochodzić będą z Narodowego Funduszu Zdrowia, od inny zleceniodawców usług medycznych oraz w miarę możliwości z budżetu gminy. 2. Wskaźniki monitoringu: liczba przygotowanych i realizowanych programów i przedsięwzięć profilaktycznych, liczba osób, którym udzielono świadczeń zdrowotnych, liczba osób korzystających z poszczególnych form pomocy. 3. Podmiot koordynujący Koordynatorem programu na terenie gminy jest Burmistrz Głuchołaz. 4. Podmioty uczestniczące Zadania zawarte w Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego Gminy Głuchołazy są zbieżne z zadaniami niżej wymienionych instytucji, w związku z czym to właśnie one będą uczestniczyć w ich realizacji: Urząd Miejski w Głuchołazach, placówki opieki zdrowotnej, placówki oświatowe, Ośrodek Pomocy Społecznej w Głuchołazach. 5. Przewidywane efekty: pogłębianie wiedzy społeczności lokalnej oraz zrozumienie i akceptacja osób z zaburzeniami psychicznymi, kształtowanie zachowań, stylów życia sprzyjających zdrowiu psychicznemu oraz radzenie sobie w trudnych sytuacjach życiowych, zwiększenie dostępności do świadczeń w zakresie porad psychicznych i psychiatrycznych.