Kod przedmiotu/modułu Nazwa przedmiotu Kierunek Specjalność Typ studiów Wymagania wstępne K1-14/01 K1-07/013 Kontrapunkt Kompozycja i Teoria Muzyki Kompozycja I stopnia Dla I roku nauczania: Bardzo dobre opanowanie zasad muzyki, znajomość problematyki harmoniki dur- moll na poziomie wymaganym w ramach kursu szkoły muzycznej II stopnia, wiedza z zakresu form muzycznych- techniki i formy polifoniczne, elementarna wiedza z zakresu historycznego rozwoju technik i form polifonicznych. Dla II roku nauczania: Bardzo dobre opanowanie zasad muzyki, znajomość problematyki harmoniki dur- moll na poziomie wymaganym w ramach kursu szkoły muzycznej II stopnia, wiedza z zakresu form muzycznych- techniki i formy polifoniczne, elementarna wiedza z zakresu historycznego rozwoju technik i form polifonicznych oraz opanowanie wiedzy i umiejętności przewidzianych dla I roku nauczania. Wymagania końcowe Po semestrze I i III przeprowadzane jest iczenie bez stopnia, po semestrze II iczenie ze stopniem, natomiast po semestrze IV studenci przystępują do egzaminu końcowego. Po semestrze I, II i III iczenie następuje na podstawie oceny prac przedłożonych przez studenta. Po semestrze IV, a więc na zakończenie całego kursu kontrapunktu, przeprowadzany jest egzamin końcowy, sprawdzający opanowanie nabytej wiedzy oraz zdolność praktycznego zastosowania przyswojonych wiadomości. Studenci zobowiązani są przedstawić do oceny komplet prac pisemnych z całego kursu kontrapunktu (semestry I- IV), wykazać się znajomością w zakresie wiedzy teoretycznej o zasadach technik polifonicznych (formy, środki) oraz analityczną znajomością ważnych w literaturze muzycznej dzieł polifonicznych. Cele przedmiotu/modułu 1. Teoretyczne i praktyczne opanowanie zasad techniki polifonicznej.. Wykształcenie umiejętności tworzenia wielogłosowych konstrukcji polifonicznych, w tym z wykorzystaniem różnorodnych sposobów imitacji ścisłej i swobodnej. 3. Praktyczne wykorzystanie technik polifonicznych w próbach kompozytorskich. 1
Treści kształcenia 4. Wyposażenie studentów w aparat pojęciowy niezbędny w opisie, analizie i interpretacji środków, technik i form polifonicznych. 5. Nabycie i doskonalenie umiejętności analizy środków i form polifonicznych. 6. Poznanie ważnych w literaturze muzycznej dzieł polifonicznych. 7. Rozwój wrażliwości i wyobraźni muzycznej, wielopoziomowego myślenia i słyszenia muzycznego. 8. Przygotowanie studentów do samodzielnej realizacji zadań praktycznych np. opracowania utworów czy aranżacji z wykorzystaniem środków, technik i form polifonicznych. 9. Zapoznanie studentów z podstawową literaturą teoretyczną i praktyczną traktującą o zagadnieniach układów horyzontalnych, środków, technik i form polifonicznych wykorzystywanych na przestrzeni dziejów muzyki, z uwzględnieniem problematyki wieku XX i czasów nam współczesnych. ROK I SEMESTR I KONSTRUKCJA DWUGŁOSOWA a. WPROWADZENIE DO NAUKI KONTRAPUNKTU 1. Pojęcia podstawowe.. Styl ścisły i swobodny. 3. Podział nauki kontrapunktu. b. GATUNKI KONTRAPUNKTYCZNE 1. Gatunek nuta przeciw nucie w stylu ścisłym.. Gatunek nuta przeciw nucie w stylu swobodnym. 3. Gatunek dwie nuty przeciw nucie w stylu swobodnym. 4. Kontrapunkt podwójny w kwintdecymie i w oktawie. 5. Gatunek trzy nuty przeciw nucie w stylu swobodnym. 6. Gatunek cztery nuty przeciw nucie w stylu swobodnym. 7. Kontrapunkt synkopowany. 8. Gatunek floridus kontrapunkt ozdobny. (14 godzin dydaktycznych) c. KANONY 1. Imitacja ścisła i jej rodzaje.. Kanon wiadomości ogólne. Systematyka kanonów. 3. Kanon w ruchu prostym w oktawie i w prymie. 4. Kanon w ruchu prostym w kwincie (duodecymie). 5. Kanon w ruchu prostym w tercji (decymie). 6. Kanon w ruchu prostym w sekundzie (nonie). 7. Kanon w ruchu przeciwnym z zachowaniem I stopnia skali. 8. Kanon w ruchu przeciwnym z zachowaniem pozostałych stopni skali. 9. Kanon w augmentacji i diminucji. 10. Kanon rakowy i zwierciadlany. (14 godzin dydaktycznych) SEMESTR II
d. FUGA 1. Fuga wiadomości ogólne. Systematyka fug. Elementy fugi.. Tworzenie fug jednotematowych. (8 godzin dydaktycznych) ROK II SEMESTR III KONSTRUKCJA TRZYGŁOSOWA a. GATUNKI KONTRAPUNKTYCZNE 1. Gatunek nuta przeciw nucie w stylu swobodnym. 1. Gatunek dwie nuty przeciw nucie w stylu swobodnym.. Kontrapunkt potrójny w oktawie. (6 godzin dydaktycznych) b. KANON 1. Rodzaje kanonu trzygłosowego.. Trzygłosowy kanon chorałowy. c. FUGA 1. Tworzenie fug jedno tematowych. ( godziny dydaktyczne) Zamierzone efekty kształcenia w zakresie wiedzy: SEMESTR IV KONSTRUKCJA CZTEROGŁOSOWA a. GATUNKI KONTRAPUNKTYCZNE 1. Prawa konstrukcji czterogłosowej.. Grupy gatunków kontrapunktycznych w konstrukcji czterogłosowej. 3. Kontrapunkt poczwórny w oktawie. b. KANON 1. Rodzaje kanonu czterogłosowego.. Wprowadzenie do problematyki kanonu podwójnego. c. FUGA 1. Tworzenie fug jedno tematowych.. Tworzenie fugi podwójnej. (0 godzin dydaktycznych) - posiada umiejętność analizy formalnej, zna elementy dzieła muzycznego oraz rozumie ich wzajemne relacje w oparciu o tradycyjne formy, -posiada umiejętność szeroko rozumianej analizy utworów ze 3
szczególnym uwzględnieniem dzieł wykorzystujących techniki, środki i formy polifoniczne, -zna style muzyczne oraz związane z nimi techniki kompozytorskie oraz tradycje wykonawcze, - na podstawie samodzielnie realizowanych konstrukcji polifonicznych różnego typu- gatunków kontrapunktycznych, kanonów, fug (etapami) oraz analizowanych utworów literatury muzycznej zna style muzyczne oraz związane z nimi techniki kompozytorskie oraz tradycje wykonawcze, - zna powiązania i eżności pomiędzy praktycznymi elementami studiowanego kierunku studiów, - na podstawie samodzielnie realizowanych konstrukcji polifonicznych różnego typu- gatunków kontrapunktycznych, kanonów, fug (etapami) rozumie i potrafi wykorzystać wiadomości i umiejętności praktyczne związane z nauką kontrapunktu, - posiada podstawowe wiadomości w zakresie kontrapunktu, - posiada wiadomości z zakresu kontrapunktu oraz problematyki form polifonicznych w aspekcie teoretycznym, praktycznym i historycznym, - zna i rozumie właściwy zakres wzorców, leżących u podstaw treningu wyobraźni muzycznej, - na podstawie ćwiczeń realizowanych samodzielnie i w grupie oraz analizowanych utworów literatury muzycznej zna, rozumie i potrafi wykorzystać praktycznie właściwy zakres wzorców, leżący u podstaw treningu wyobraźni muzycznej oraz twórczości indywidualnej. w zakresie umiejętności: - realizuje własne koncepcje i działania artystyczne oparte na zróżnicowanej stylistyce, wynikającej z nieeżnego wykorzystania wyobraźni, ekspresji i intuicji, - realizuje wynikające z nieeżnego wykorzystania wyobraźni, ekspresji i intuicji zindywidualizowane konstrukcje polifoniczne różnego typu- gatunki kontrapunktyczne, kanony oraz fugi (etapami) ujęte w rozmaite ćwiczenia i miniatury wykorzystujące środki techniki polifonicznej, - dysponuje umiejętnościami potrzebnymi do ich wyrażania, - na podstawie ćwiczeń i zadań realizowanych samodzielnie i w grupie dysponuje umiejętnościami potrzebnymi do ich wyrażania, - zna i komponuje ściśle określone formy, - zna i tworzy konstrukcje polifoniczne różnego typu- gatunki kontrapunktyczne, kanony oraz fugi (etapami), ujęte w ściśle określone formy, - posiada podstawowe umiejętności w zakresie analizy i interpretacji utworów reprezentujących różne style muzyczne, - na podstawie analizowanych dzieł literatury muzycznej oraz rozmaitych ćwiczeń i zadań realizowanych samodzielnie i w grupie potrafi dokonać prawidłowej analizy oraz interpretacji utworów reprezentujących różne style muzyczne, wykorzystujących techniki, środki i formy polifoniczne, - posiada umiejętność prawidłowej i logicznej notacji muzycznej, - na podstawie realizowanych samodzielnie i w grupie różnorodnych konstrukcji polifonicznych pogłębia umiejętność prawidłowej i logicznej notacji muzycznej, - posiada umiejętności umożliwiające skomponowanie dzieła 4
muzycznego w zakresie formy, struktury i zawartej w niej idei, - na podstawie realizowanych samodzielnie i w grupie konstrukcji polifonicznych różnego typu- gatunków kontrapunktycznych, kanonów oraz fug (etapami) potrafi tworzyć utwory w zakresie formy, struktury i zawartej w niej idei, - posiada podstawowe umiejętności w zakresie kontrapunktu, - posiada umiejętności w zakresie realizacji, analizy i interpretacji rozmaitych konstrukcji polifonicznych różnego typu- gatunków kontrapunktycznych, kanonów oraz fug (etapami). w zakresie kompetencji społecznych: - rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie, - jest zdolny do efektywnego wykorzystania: wyobraźni, intuicji, emocjonalności, zdolności twórczego myślenia i twórczej pracy w trakcie rozwiązywania problemów, zdolności elastycznego myślenia, adaptowania się do nowych i zmieniających się okoliczności. Formy kształcenia (np. wykład/ćwiczenia/inne) Punkty ECTS (nakład pracy studenta niezbędny do osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia) Zasadniczą formą kształcenia stosowaną podczas zajęć kontrapunktu jest forma seminaryjna. W trakcie zajęć studenci, pod kontrolą pedagoga, tworzą konstrukcje polifoniczne różnego typu- gatunki kontrapunktyczne, kanony, fugi (etapami). W ramach prac domowych tworzą omawiane konstrukcje samodzielnie. Na każdych zajęciach następuje poprawa prac domowych wraz z objaśnieniem i analizą popełnionych błędów. Obok metody seminaryjnej stosowana jest także metoda wykładowa, w celu omówienia zasad teoretycznych, wprowadzenia prawideł poprawnościowych, których znajomość jest niezbędna dla tworzenia konstrukcji polifonicznych omawianego typu. Metodę seminaryjną stosuje się także w celu podsumowania wiadomości teoretycznych, praktycznych i analitycznych, po zakończeniu zamkniętego działu nauczania. Aktywnie uczestnicząc w realizacji programu nauczania studenci prezentują, w tym wykonują na fortepianie, własne prace tworzone w trakcie zajęć i samodzielnie jako praca domowa. Rok I II III Semestr 1 3 4 5 6 Punkty ECTS Tok 01 Tok 013 Ilość godzin w tygodniu Tok 01 Tok 013 Rodzaj iczenia Tok 01 Tok 013 zst zst egz egz 5
Legenda iczenie; zst iczenie ze stopniem; egz egzamin; ekm egzamin komisyjny Kryteria oceny i sposoby weryfikacji Literatura Po semestrze I i III przeprowadzane jest iczenie bez stopnia, po semestrze II iczenie ze stopniem, natomiast po semestrze IV studenci przystępują do egzaminu końcowego. Po semestrze I, II i III iczenie następuje na podstawie oceny prac przedłożonych przez studenta. Po semestrze IV, a więc na zakończenie całego kursu kontrapunktu, przeprowadzany jest egzamin końcowy, sprawdzający opanowanie nabytej wiedzy, zdolność praktycznego zastosowania przyswojonych wiadomości. Studenci zobowiązani są przedstawić do oceny komplet prac pisemnych z całego kursu kontrapunktu (semestry I- IV), wykazać się znajomością w zakresie wiedzy teoretycznej o zasadach technik polifonicznych (formy, środki) oraz analityczną znajomością ważnych w literaturze muzycznej dzieł polifonicznych. Ocenie podlega zakres nabytej wiedzy teoretycznej, dotyczącej problematyki poruszanej na zajęciach oraz umiejętności praktycznych, miernych poprawnością wykonanych zadań, poziomem ich zaawansowania oraz stopniem biegłości w posługiwaniu się określonymi środkami polifonicznymi przez studenta. Poza tym ocenie podlega systematyka pracy oraz zaangażowanie studenta w pracę i problematykę przedmiotu. - Apfel E., Diskant und Kontrapunkt in der Musiktheorie des 1. bis 15. Jahrhunderts, Wilhelmshaven 198, - Braun W. Deutsche Musiktheorie des 15. bis 17. Jahrhunderts, ii: von Calvisius bis Mattheson, Vom Magister und Schulkantor zum vollkommenen Kapellmeister, Geschichte der Musiktheorie, red. F. Zaminer, Darmstadt 1994, - Bukofzer M.F., Geschichte des englischen Diskants und des Fauxbourdons nach den theoretischen Quellen, Strasbourg 1936, - Chomiński J. M., Formy muzyczne, t. I Forma polifoniczna, Kraków 1956, - Chomiński J. M., Historia harmonii i kontrapunktu, t. I III, Kraków 1958 1990, - Feicht H., Polifonia renesansu, Kraków 1965, - Feicht H., Studia nad muzyką polskiego średniowiecza, Kraków 1979, - Gawlas J., Kontrapunkt. Podstawowe zasady, Kraków 1979, - Heering K., Próba analizy strukturalnej dzieła muzycznego, w: Ze studiów nad metodami etnomuzykologii, Wrocław 1975, - Kaczyński T., Rozmowy z Witoldem Lutosławskim, Kraków 197, - Krenek E., Tonal Counterpoint, New York 1958, - Krenek E., A Discussion of the Treatment of Dissonances in Ockeghem's Masses as Compared with the Contrapuntal Theory of Johannes Tinctoris, St Paul, MN 1947, - Krukowski S., Problemy wykonawcze muzyki dawnej, Warszawa 197, - Lester J., History of Compositional Theory in the 18th Century, Cambridge, MA 199, 6
- Pociej B., Idea, dźwięk, forma, Kraków 197, - Sikorski K., Kontrapunkt, t. I- III, Kraków 1953 1957, - Sachs K.J., Die Contrapunctus-Lehre im 14. und 15. Jahrhundert, Die mittelalterliche Lehre von der Mehrstimmigkeit, Geschichte der Musiktheorie, red. F. Zaminer, Darmstadt 1984, s. 161 56, - Scare H., Twentieth Century Counterpoint, London 1954, - Schäffer B., Nowa muzyka, Kraków 1969, - Seidel E., Zur Kontrapunktlehre von Heinrich Bellermann, Palestrina und die Idee der klassischen Vokalpolyphonie im 19. Jahrhundert, Frankfurt 1987, s. 31-41, - Wright F., The Essentials of Strict Counterpoint, Brooklyn, NY 1935. Język wykładowy Prowadzący polski, niemiecki prof. AM dr hab. K. Kiełb as. K. Dziewiątkowska-Mleczko Uwagi 7