Działania Zespołu ds. jakości powietrza na Dolnym Śląsku rekomendacje. Samorządowa jednostka organizacyjna Dr Maciej Zathey Dyrektor Instytutu Rozwoju Terytorialnego Przewodniczący Zespołu ds. jakości powietrza na Dolnym Śląsku INSTYTUT ROZWOJU TERYTORIALNEGO 1
2
ANTROPOCEN 3
Jakość powietrza w Polsce na tle Europy Dobowe stężenia pyłu PM10 w 2013 r. (percentyl 90,4) Roczne stężenia B(a)P w 2013 r. Źródło: EEA Report 2014-Air quality in Europe 4
Udziały emisji zanieczyszczeń do powietrza w woj. dolnośląskim dane do oceny za 2015 r. Źródło: WIOŚ Wrocław 5
Kompetencje organów samorządu województwa Programy ochrony powietrza i plany działań krótkoterminowych Przygotowanie i uchwalenie programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych dla stref, w których wystąpiły przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych poszczególnych substancji, a także sporządzenie sprawozdania z realizacji ww. programów i planów Uchwały antysmogowe wprowadzane przez sejmiki województw Przygotowanie uchwał mających na celu wprowadzenie na terenie województw ograniczeń lub zakazów lub innych działań w zakresie emisji z instalacji spalania paliw, na podstawie art. 96 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska 6
WIOŚ - Roczna ocena jakości powietrza za 2015 rok (ochrona zdrowia ludzi) niskie stężenia dwutlenku siarki, tlenku węgla, benzenu, ołowiu, kadmu i niklu wszystkie strefy w klasie A wysoki ponadnormatywny poziom zanieczyszczenia powietrza: Nazwa strefy pyłem zawieszonym PM10 wszystkie strefy w klasie C pyłem zawieszonym PM2.5 klasa C w aglomeracji wrocławskiej, mieście Legnica i strefie dolnośląskiej benzo(a)pirenem wszystkie strefy w klasie C arsenem klasa C w mieście Legnica i w strefie dolnośląskiej dwutlenkiem azotu klasa C w aglomeracji wrocławskiej przekroczenia poziomów normatywnych ozonu w okresie letnim (klasa C w strefie dolnośląskiej) Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń SO 2 NO 2 CO C 6 H 6 O 3 PM10 PM2.5 Pb As Cd Ni BaP agl. wrocławska PL0201 A C A A A C C A A A A C miasto Legnica PL0202 A A A A A C C A C A A C miasto Wałbrzych PL0203 A A A A A C A A A A A C strefa dolnośląska PL0204 A A A A C C C A C A A C 7 Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, 2016
Obszary przekroczeń stężeń dobowych/ liczba dni pył PM10 Aglomeracja wrocławska: Powierzchnia obszarów przekroczeń: 84% powierzchni miasta, 99% mieszkańców Miasto Legnica: Powierzchnia obszarów przekroczeń: 37% powierzchni miasta, 91% mieszkańców Miasto Wałbrzych: Powierzchnia obszarów przekroczeń: 6% powierzchni miasta, 27% mieszkańców Strefa dolnośląska: Powierzchnia obszarów przekroczeń: 0,9% powierzchni, 17% mieszkańców strefy Obszary w 35 gminach Uzdrowiska: Cieplice-Zdrój, Szczawno-Zdrój, Polanica-Zdrój Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, 2016 8
Obszary przekroczeń stężeń rocznych benzo(a)pirenu Aglomeracja wrocławska: Powierzchnia obszarów przekroczeń: 95% powierzchni miasta, 99% mieszkańców Miasto Legnica: Powierzchnia obszarów przekroczeń: 68% powierzchni miasta, 100% mieszkańców Miasto Wałbrzych: Powierzchnia obszarów przekroczeń: 43% powierzchni miasta, 63% mieszkańców Strefa dolnośląska: Powierzchnia obszarów przekroczeń: 4% powierzchni miasta, 37% mieszkańców Obszary w 70 gminach Uzdrowiska: Cieplice-Zdrój, Szczawno-Zdrój, Polanica-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Lądek-Zdrój Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, 2016 9
Zespół Roboczy ds. jakości powietrza na Dolnym Śląsku Zarządzeniem nr 29/2016 Marszałka Województwa Dolnośląskiego z dnia 7 marca 2016 r. powołany został Zespół roboczy ds. jakości powietrza w województwie dolnośląskim. Celem prac Zespołu jest m.in. zarekomendowanie Zarządowi Województwa: granic obszarów, dla których należy wprowadzić uchwały w sprawie ograniczenia lub zakazu w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw, wskazanie konkretnych działań w ramach zaproponowanych pól rekomendacji, przygotowanie projektów uchwał mających na celu wprowadzenie na terenie województwa ograniczeń lub zakazów lub innych działań w zakresie emisji z instalacji spalania paliw. 10
11
31 gmin za uchwałą antysmogową; 29 gmin za uchwałą antysmogową pod określonymi warunkami; 105 gmin nie zamierza wystąpić do Marszałka Województwa z prośbą o wprowadzenie na swoim terenie uchwały antysmogowej ; 117 gmin nie prowadziła w poprzednim roku żadnych inwestycji w zakresie wymiany źródeł ogrzewania i termomodernizacji; 12
Nowelizacja art. 96 ustawy Prawo Ochrony Środowiska - Uchwały antysmogowe Obowiązkowo Fakultatywnie Granice obszaru, na którym wprowadza się ograniczenia lub zakazy Sposób lub cel wykorzystania paliw, który jest objęty ograniczeniami określonymi w uchwale Rodzaje podmiotów lub instalacji, dla których wprowadza się ograniczenia lub zakazy Rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania lub których stosowanie jest zakazane, lub parametry techniczne lub rozwiązania techniczne lub parametry emisji instalacji, w których następuje spalanie paliw, dopuszczonych do stosowania na tym obszarze Okres obowiązywania ograniczeń lub zakazów w ciągu roku Obowiązki podmiotów objętych uchwałą w zakresie niezbędnym do kontroli realizacji uchwały 13
Geneza i cele powołania Zespołu roboczego ds. jakości powietrza Marszałek Sejmik Województwa Wnioski gmin Zespół roboczy Rekomendacje Uchwała antysmogowa Stan powietrza 14
Kompetencje organów samorządu województwa Programy ochrony powietrza i plany działań krótkoterminowych Przygotowanie i uchwalenie programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych dla stref, w których wystąpiły przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych poszczególnych substancji, a także sporządzenie sprawozdania z realizacji ww. programów i planów Uchwały antysmogowe wprowadzane przez sejmiki województw Przygotowanie uchwał mających na celu wprowadzenie na terenie województw ograniczeń lub zakazów lub innych działań w zakresie emisji z instalacji spalania paliw, na podstawie art. 96 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska 15
Rekomendacje Zespołu roboczego Rekomendacje Zespołu Roboczego 1. Prawo i finansowanie 2. Budowanie Bazy Wiedzy 3. Edukacja i kształtowanie świadomości 4. Partycypacja społeczna i współpraca 5. Kontrola i monitoring 6. Gospodarka przestrzenna 16
Rekomendacje zespołu roboczego ds. jakości powietrza na Dolnym Śląsku Prawo Przyjęta Uchwała Sejmiku Województwa Dolnośląskiego w sprawie przyjęcia apelu dotyczącego ograniczania niskiej emisji na terenie województwa dolnośląskiego. Przygotowanie projektu uchwały Sejmiku WD w sprawie ograniczeń lub zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw na podstawie art. 96 znowelizowanej ustawy Prawo Ochrony Środowiska (uchwała antysmogowa). Lobbowanie na rzecz dostosowania polskich norm w zakresie poziomów dopuszczalnych substancji szkodliwych w powietrzu oraz poziomów informowania i alarmowych do norm i przepisów obowiązujących w wysoko rozwiniętych krajach UE Lobbowanie na rzecz wdrożenia na poziomie krajowym przepisów w zakresie klas kotłów oraz rodzajów i jakości paliw dopuszczonych do obrotu detalicznego oraz wprowadzenie mechanizmów kontroli i kar za ich nieprzestrzeganie. 17
Przygotowanie projektów uchwał Apel Sejmiku Województwa Dolnośląskiego - przyjęty O charakterze informacyjnym i edukacyjnym, Obejmująca obszar całego województwa, Nie stanowi aktu prawa miejscowego Uchwała/y Sejmiku WD wynikająca/e z art. 96 ustawy Prawo ochrony środowiska (antysmogowa) Wskazująca/e wprost rodzaje podmiotów lub instalacji, dla których wprowadza się ograniczenia lub zakazy, Obejmująca/e obszary określonych gmin lub całe województwo, Stanowi akt prawa miejscowego 18
Rekomendacje zespołu roboczego ds. jakości powietrza na Dolnym Śląsku Finansowanie Przygotowanie analizy eksperckiej, w celu oszacowania skutków finansowych realizacji uchwały antysmogowej. Lobbowanie za ponownym uruchomieniem finansowania wymiany kotłów i instalacji OZE Określenie i upowszechnienie systemowego sposobu informowania o możliwościach finansowania inwestycji wynikających z uchwały antysmogowej. Poszukiwanie innych rozwiązań, wspierających realizację uchwały antysmogowej, w tym: lobbowanie możliwości obniżenia urzędowych cen gazu dla osób fizycznych, czy wykorzystanie mechanizmów zakupów grupowych nośników energii cieplnej, elektrycznej i innych. 19
Rekomendacje zespołu roboczego ds. jakości powietrza na Dolnym Śląsku Wiedza Opracowanie analizy eksperckiej dotyczącej stosowania uchwał antysmogowych (analiza efektywności/oczekiwanych skutków ekologicznych wprowadzonych ograniczeń lub zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw), W ramach ekspertyzy : Inwentaryzacja źródeł emisji Rekomendowane scenariusze Koszty Skutki ekologiczne 20
Rekomendacje zespołu roboczego ds. jakości powietrza na Dolnym Śląsku Edukacja Podjęcie systemowej edukacji społeczeństwa - stworzenia planu akcji i programów edukacyjnych uświadamiających społeczeństwu wpływ zanieczyszczonego powietrza na zdrowie, ekonomię, jakość życia i oddziaływania na środowisko naturalne. Informacje o jakości powietrza muszą być powszechne. Media lokalne i regionalne powinny codziennie informować o jakości powietrza, również w dni kiedy jest ona dobra. 21
Rekomendacje zespołu roboczego ds. jakości powietrza na Dolnym Śląsku Partycypacja społeczna i współpraca Władze samorządowe, ze szczególnym uwzględnieniem gmin uzdrowiskowych, gmin o notowanych największych przekroczeniach zanieczyszczeń powietrza, gmin, które nie mają opracowanych Planów Ograniczania Niskiej Emisji; Naukowcy, lekarze, eksperci; Liderzy lokalni i animatorzy środowiskowi; Dziennikarze, pracownicy mediów; Nauczyciele, edukatorzy i dyrektorzy placówek edukacyjnych; Zarządcy nieruchomości, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe; Duchowni i liderzy wspólnot religijnych; Przedstawiciele biznesu. 22
Rekomendacje zespołu roboczego ds. jakości powietrza na Dolnym Śląsku Kontrola i monitoring Cykliczna ocena skutków ekologicznych realizacji uchwały antysmogowej we współpracy z WIOŚ. Określenie systemowych rozwiązań kontroli i monitoringu w zakresie przestrzegania i wdrażania uchwały antysmogowej. Ustanowienie i edukacja właściwych służb w gminach, posiadających uprawnienia do prowadzenia kontroli przestrzegania uchwały antysmogowej. 23
Rekomendacje zespołu roboczego ds. jakości powietrza na Dolnym Śląsku Planowanie Przestrzenne Racjonalizacja planowania przestrzennego w odniesieniu do aspektu ochrony powietrza; uwzględnianie na etapie planowania przestrzennego skutków pośrednich wprowadzanych ustaleń na jakość powietrza. Efektywność energetyczna układów osadniczych Zielona infrastruktura Wyróżnienie zagadnienia jakości powietrza w politykach województwa i politykach miast. Wzmocnienie korelacji pomiędzy uchwałą antysmogową a planowaniem miejscowym. 24
Obszary ochrony przyrody i krajobrazu 25 Wrocław, 5.10.2016
Wykres 1. Trendy gospodarcze - świat wzrostu, (źródło Marcin Popkiewicz, Świat na rozdrożu, 2016r.) 26
Wykres 2. Świat wzrostu - trendy w eksploatacji zasobów. (źródło Marcin Popkiewicz, Świat na rozdrożu, 2016r.) 27