NaCoBeZU z chemii dla klasy 2 I. Wewnętrzna budowa materii 1. Wiązanie kowalencyjne podaję definicję wiązania kowalencyjnego (atomowego) posługuję się symbolami pierwiastków chemicznych odróżniam wzór sumaryczny od wzoru strukturalnego zapisuję wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek opisuję rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów odczytuję ze wzoru chemicznego, z jakich pierwiastków chemicznych i ilu atomów składa się cząsteczka lub kilka cząsteczek podaję przykłady substancji o wiązaniu kowalencyjnym (atomowym) wyjaśniam, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie na podstawie budowy ich atomów opisuję powstawanie wiązań kowalencyjnych (atomowych) dla wymaganych przykładów - H 2, Cl 2, N 2 2. Wiązanie kowalencyjne spolaryzowane podaję definicję wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego podaję przykłady substancji o wiązaniu kowalencyjnym (atomowym) spolaryzowanym opisuję powstawanie wiązań kowalencyjnych (atomowych) spolaryzowanych dla wymaganych przykładów - CO 2, H 2 O, HCl, NH 3 3. Wiązanie jonowe. Porównanie właściwości związków kowalencyjnych i jonowych wymieniam typy wiązań chemicznych podaję definicję wiązania jonowego definiuję pojęcia jon, kation, anion opisuję sposób powstawania jonów podaję przykłady substancji o wiązaniu jonowym określam rodzaj wiązania w cząsteczkach o prostej budowie zapisuję elektronowo mechanizm powstawania jonów na przykładach: Na, Mg, Al, Cl, S opisuję mechanizm powstawania wiązania jonowego określam typ wiązania chemicznego w podanym związku chemicznym wyjaśniam różnice między różnymi typami wiązań chemicznych określam, co wpływa na aktywność chemiczną pierwiastka opisuję zależność właściwości związku chemicznego od występującego w nim wiązania chemicznego porównuję właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia) 4. Znaczenie wartościowości przy ustalaniu wzorów związków chemicznych wiem czym jest wartościowość pierwiastków znam wartościowości niektórych pierwiastków wiem w jaki sposób zapisuje się wzory sumaryczne zapisuję wzory sumaryczne wiem w jaki sposób zapisuje się wzory strukturalne zapisuję wzory strukturalne wiem w jaki sposób odczytuje się wzory sumaryczne odczytuję wzory sumaryczne
5. Prawo stałości składu związku chemicznego podaję treść prawa stałości składu związku chemicznego przeprowadzam proste obliczenia z wykorzystaniem prawa stałości składu związku chemicznego rozwiązuję zadania na podstawie prawa stałości składu związku chemicznego ustalam wzór związku chemicznego na podstawie stosunku mas pierwiastków w tym związku chemicznym 6. Równania reakcji chemicznych rozróżniam podstawowe rodzaje reakcji chemicznych definiuję pojęcie równanie reakcji chemicznej, współczynnik stechiometryczny dobieram współczynniki w prostych przykładach równań reakcji chemicznych wskazuję substraty i produkty zapisuję proste przykłady równań reakcji chemicznych odczytuję proste równania reakcji chemicznych wyjaśniam znaczenie współczynnika stechiometrycznego i indeksu stechiometrycznego zapisuję równania reakcji analizy (otrzymywanie tlenu), syntezy (otrzymywanie tlenku węgla (IV) spalanie węgla) i wymiany przedstawiam modelowy schemat równania reakcji chemicznej zapisuję i odczytuję równania reakcji chemicznych o dużym stopniu trudności 7. Prawo zachowania masy podaję treść prawa zachowania masy przeprowadzam proste obliczenia z wykorzystaniem prawa zachowania masy przeprowadzam obliczenia z wykorzystaniem prawa zachowania masy rozwiązuję zadania na podstawie prawa zachowania masy uzasadniam i udowadniam doświadczalnie, że m substr. = m prod. 8. Obliczenia stechiometryczne przeprowadzam proste obliczenia z wykorzystaniem równań reakcji chemicznych zapisuję za pomocą symboli pierwiastków chemicznych i wzorów związków chemicznych równania reakcji chemicznych wykonuję proste obliczenia stechiometryczne wykonuję obliczenia stechiometryczne rozwiązuję trudniejsze zadania wykorzystujące poznane prawa (zachowania masy, stałości składu związku chemicznego)
II. Woda i roztwory wodne 9. Właściwości i rola wody w przyrodzie. Zanieczyszczenia wód charakteryzuję rodzaje wód występujących w przyrodzie omawiam obieg wody w przyrodzie podaję stany skupienia wody nazywam przemiany stanów skupienia wody opisuję właściwości wody i jej znaczenie w przyrodzie proponuję sposoby racjonalnego gospodarowania wodą wymieniam właściwości wody zmieniające się pod wpływem zanieczyszczeń wyjaśniam, co to jest woda destylowana i czym się różni od wód występujących w przyrodzie wymieniam laboratoryjne sposoby otrzymywania wody proponuję doświadczenie udowadniające, że woda jest związkiem chemicznym wodoru i tlenu określam wpływ ciśnienia atmosferycznego na wartość temperatury wrzenia wody opisuję wpływ izotopów wodoru i tlenu na właściwości wody 10. Woda jako rozpuszczalnik zapisuję wzór sumaryczny i strukturalny cząsteczki wody definiuję pojęcie dipol identyfikuję cząsteczkę wody jako dipol dzielę substancje na dobrze i słabo rozpuszczalne oraz praktycznie nierozpuszczalne w wodzie podaję przykłady substancji, które rozpuszczają się i nie rozpuszczają się w wodzie definiuję pojęcia rozpuszczalnik i substancja rozpuszczana opisuję budowę cząsteczki wody wyjaśniam, co to jest cząsteczka polarna wyjaśniam, na czym polega proces rozpuszczania określam, dla jakich substancji woda jest dobrym rozpuszczalnikiem wyjaśniam, na czym polega tworzenie wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego w cząsteczce wody omawiam budowę polarną cząsteczki wody określam właściwości wody wynikające z jej budowy polarnej wyjaśniam, dlaczego woda dla jednych substancji jest, a dla innych nie jest rozpuszczalnikiem przedstawiam za pomocą modeli proces rozpuszczania w wodzie substancji o budowie polarnej, np. chlorowodoru porównuję rozpuszczalność w wodzie związków kowalencyjnych i związków jonowych 11. Szybkość rozpuszczania się substancji podaję definicję roztworu wymieniam czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie tłumaczę na czym polega proces mieszania substancji planuję doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania się substancji stałych w wodzie wykazuję doświadczalnie wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałej w wodzie wykonuję doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania się substancji stałych w wodzie
12. Rozpuszczalność substancji w wodzie definiuję pojęcie rozpuszczalności substancji i roztworu nasyconego wymieniam czynniki, które wpływają na rozpuszczalność określam, co to jest wykres rozpuszczalności odczytuję z wykresu rozpuszczalności rozpuszczalność danej substancji w podanej temperaturze porównuję rozpuszczalność różnych substancji w tej samej temperaturze posługuję się sprawnie wykresem rozpuszczalności rozwiązuję zadania wykorzystując wykresy rozpuszczalności 13. Rozwiązywanie zadań dotyczących rozpuszczalności substancji odczytuję z wykresu rozpuszczalności rozpuszczalność danej substancji w podanej temperaturze obliczam ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze dokonuję obliczeń z wykorzystaniem wykresów rozpuszczalności dokonuję obliczeń trudniejszych zadań z wykorzystaniem wykresów rozpuszczalności 14. Rodzaje roztworów definiuję pojęcia: roztwór właściwy, koloid, zawiesina definiuję pojęcia: roztwór nasycony, roztwór nienasycony, roztwór stężony i roztwór rozcieńczony definiuję pojęcie krystalizacja wymieniam sposoby otrzymywania roztworu nienasyconego z nasyconego i otrzymywania roztworu nasyconego z nienasyconego podaję przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe podaję przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie i tworzą koloidy lub zawiesiny wymieniam różnice między roztworem właściwym a zawiesiną opisuję różnice między roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym przeprowadzam krystalizację podaję rozmiary cząstek substancji wprowadzonych do wody i znajdujących się, w roztworze właściwym, koloidzie, zawiesinie stwierdzam doświadczalnie, czy roztwór jest nasycony, czy nienasycony 15. Stężenie procentowe roztworu definiuję stężenie procentowe roztworu podaję wzór opisujący stężenie procentowe wykonuję proste obliczenia z wykorzystaniem stężenia procentowego, masy substancji, masy rozpuszczalnika obliczam masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu, znając stężenie procentowe roztworu wyjaśniam, jak sporządza się roztwór o określonym stężeniu procentowym (np. 100 g 20-procentowego roztworu soli kuchennej) przekształcam wzór na stężenie procentowe roztworu tak, aby obliczyć masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu obliczam stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) wymieniam czynności, które należy wykonać, aby sporządzić określoną ilość roztworu o określonym stężeniu procentowym sporządzam roztwór o określonym stężeniu procentowym obliczam masę wody, znając masę roztworu i jego stężenie procentowe
rozwiązuję zadania rachunkowe na stężenie procentowe z wykorzystaniem gęstości obliczam rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znając stężenie procentowe jej roztworu nasyconego w tej temperaturze 16. Sposoby zmniejszania i zwiększania stężenia roztworów znam sposoby zmniejszania i zwiększania stężenia roztworów prowadzę obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu wymieniam sposoby zmniejszania i zwiększania stężenia roztworów obliczam stężenie procentowe roztworu powstałego przez zatężenie lub przez rozcieńczenie roztworu obliczam trudniejsze zadania dotyczące zatężenia lub rozcieńczenia roztworu III. Kwasy 17. Elektrolity i nieelektrolity definiuję pojęcia elektrolit i nieelektrolit wyjaśniam pojęcie wskaźnik i wymieniam trzy przykłady wskaźników (np. fenoloftaleina, oranż metylowy, wskaźnik uniwersalny) opisuję zastosowania wskaźników wiem w jaki sposób barwią się wskaźniki w danym środowisku badam wpływ różnych substancji na zmianę barwy wskaźników planuję doświadczenie pozwalające rozróżnić kwasy i zasady za pomocą wskaźników 18. Kwas chlorowodorowy jako przykład kwasu beztlenowego wymieniam zasady BHP dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuję pojęcie kwasy opisuję budowę kwasów beztlenowych wskazuję wodór i resztę kwasową w kwasie chlorowodorowym wyznaczam wartościowość reszty kwasowej zapisuję wzór sumaryczny kwasu chlorowodorowego opisuję właściwości i zastosowanie kwasu chlorowodorowego rozróżniam kwasy od innych substancji za pomocą wskaźników zapisuję wzór strukturalny kwasu chlorowodorowego wyjaśniam, dlaczego podczas pracy z kwasami należy zachować szczególną ostrożność zapisuję równanie reakcji otrzymywania kwasu chlorowodorowego opisuję doświadczenie otrzymywania kwasu chlorowodorowego (schemat, obserwacje, wniosek) 19. Kwas siarkowodorowy właściwości i zastosowanie wskazuję wodór i resztę kwasową w kwasie siarkowodorowym zapisuję wzór sumaryczny kwasu siarkowodorowego zapisuję wzór strukturalny kwasu siarkowodorowego opisuję właściwości siarkowodoru opisuję zastosowanie siarkowodoru opisuję właściwości i zastosowanie kwasu siarkowodorowego zapisuję równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowodorowego zapisuję równanie reakcji otrzymywania wskazanego kwasu beztlenowego planuję doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas beztlenowy
20. Kwas siarkowy (VI) właściwości i zastosowanie odróżniam kwasy tlenowe od beztlenowych opisuję budowę kwasów tlenowych wskazuję wodór i resztę kwasową w kwasie siarkowym (VI) zapisuję wzór sumaryczny i strukturalny kwasu siarkowego (VI) opisuję właściwości stężonego roztworu kwasu siarkowego (VI) opisuję zastosowanie stężonego roztworu kwasu siarkowego (VI) zapisuję wzór strukturalny kwasu siarkowego (VI) wskazuję przykłady tlenków kwasowych wyjaśniam pojęcie tlenek kwasowy wyznaczam wartościowość niemetalu w kwasie wyznaczam wzór tlenku kwasowego zapisuję równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego (VI) wykazuję doświadczalnie żrące właściwości kwasu siarkowego (VI) podaję zasadę bezpiecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego (VI) wyjaśniam, dlaczego kwas siarkowy (VI) pozostawiony w otwartym naczyniu zwiększa swą objętość opisuję doświadczenie otrzymywania kwasu siarkowego (VI) (schemat, obserwacje, wniosek) 21. Kwas siarkowy (IV) wskazuję wodór i resztę kwasową w kwasie siarkowym (IV) zapisuję wzór sumaryczny i strukturalny kwasu siarkowego (IV) zapisuję wzór strukturalny kwasu siarkowego (IV) opisuję właściwości kwasu siarkowego (IV) opisuję zastosowanie kwasu siarkowego (IV) zapisuję równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego (IV) zapisuję równanie reakcji rozkładu kwasu siarkowego (IV) planuję i wykonuję doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas siarkowy (IV) 22. Właściwości i zastosowanie kwasu azotowego (V) opisuję budowę kwasu azotowego (V) zapisuję wzór sumaryczny i strukturalny kwasu azotowego (V) podaję wzór sumaryczny tlenku kwasowego kwasu azotowego (V) opisuję właściwości kwasu azotowego (V) opisuję zastosowanie kwasu azotowego (V) zapisuję wzór strukturalny kwasu azotowego (V) zapisuję równanie reakcji otrzymywania kwasu azotowego (V) opisuję reakcję ksantoproteinową planuję doświadczalne wykrycie białka w próbce żywności (w serze, mleku, jajku) planuję i wykonuję doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas azotowy (V)
23. Kwas węglowy i kwas fosforowy (V) opisuję budowę kwasu węglowego i fosforowego (V) zapisuję wzór sumaryczny kwasu węglowego i fosforowego (V) strukturalny kwasu węglowego i fosforowego (V) podaję wzór sumaryczny tlenku kwasowego kwasu węglowego i fosforowego (V) opisuję właściwości kwasu węglowego i fosforowego (V) opisuję zastosowania kwasu węglowego i fosforowego (V) wymieniam metody otrzymywania kwasów tlenowych i beztlenowych zapisuję równanie reakcji otrzymywania kwasu węglowego i fosforowego (V) opisuję budowę kwasów tlenowych i wyjaśniam, dlaczego kwas węglowy i fosforowy (V) zaliczamy do kwasów tlenowych zapisuję wzór strukturalny kwasu nieorganicznego o podanym wzorze sumarycznym zapisuję równanie reakcji otrzymywania dowolnego kwasu identyfikuję kwasy na podstawie podanych informacji planuję i wykonuję doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas węglowy oraz kwas fosforowy (V) rozwiązuję trudniejsze chemografy 24. Dysocjacja jonowa kwasów definiuję pojęcia: jon, kation, anion wyjaśniam, na czym polega dysocjacja jonowa kwasów definiuję kwasy zgodnie z teorią Arrheniusa zapisuję i odczytuję wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów wyjaśniam pojęcie dysocjacja jonowa definiuję reakcje odwracalną i nieodwracalną definiuję pojęcie odczyn kwasowy wymieniam wspólne właściwości kwasów rozróżniam kwasy za pomocą wskaźników wyjaśniam, z czego wynikają wspólne właściwości kwasów wyjaśniam, dlaczego wodne roztwory kwasów przewodzą prąd elektryczny zapisuję i odczytuję równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów określam odczyn roztworu kwasowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze wyjaśniam dlaczego wszystkie kwasy barwią dany wskaźnik na taki sam kolor 25. Kwaśne opady wyjaśniam pojęcie kwaśne opady wymieniam związki, które powodują powstawanie kwaśnych opadów analizuję proces powstawania kwaśnych opadów oraz skutki ich działania proponuję sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów
IV. Wodorotlenki 26. Budowa i właściwości wodorotlenku sodu oraz wodorotlenku potasu wymieniam zasady BHP dotyczące obchodzenia się z zasadami definiuję pojęcie wodorotlenek opisuję budowę wodorotlenków podaję wartościowość grupy wodorotlenowej zapisuję wzory sumaryczne wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu opisuję właściwości i zastosowania wodorotlenku sodu oraz wodorotlenku potasu definiuję pojęcie tlenek zasadowy podaję przykłady tlenków zasadowych wymieniam dwie główne metody otrzymywania wodorotlenków zapisuję i odczytuję równania reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu wyjaśniam, dlaczego podczas pracy z zasadami należy zachować szczególną ostrożność planuję i wykonuję doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać wodorotlenek sodu lub wodorotlenek potasu opisuję doświadczenie badania właściwości wodorotlenku sodu (schemat, obserwacje, wniosek) 27. Budowa i właściwości wodorotlenku wapnia omawiam budowę wodorotlenku wapnia zapisuję wzór sumaryczny wodorotlenku wapnia opisuję właściwości wodorotlenku wapnia opisuję zastosowanie wodorotlenku wapnia (ze szczególnym uwzględnieniem zastosowania w budownictwie) wyjaśniam pojęcia: woda wapienna, wapno palone, wapno gaszone zapisuję równania reakcji otrzymywania wodorotlenku wapnia planuję i wykonuję doświadczenia, w których wyniku można otrzymać wodorotlenek wapnia 28. Wodorotlenek glinu i przykłady innych wodorotlenków zapisuję wzór sumaryczny wodorotlenku glinu wymieniam poznane tlenki zasadowe zapisuję i odczytuję równania reakcji otrzymywania wodorotlenków: miedzi (II), żelaza (III) i glinu opisuję doświadczenie otrzymywania wodorotlenków: miedzi (II), żelaza (III), glinu (schemat, obserwacje, wniosek) planuję i wykonuję doświadczenia otrzymywania wodorotlenków trudno rozpuszczalnych w wodzie rozwiązuję chemografy zapisuję wzór sumaryczny wodorotlenku dowolnego metalu zapisuję równania reakcji otrzymywania różnych wodorotlenków identyfikuję wodorotlenki na podstawie podanych informacji
29. Zasady a wodorotlenki. Dysocjacja jonowa zasad definiuję pojęcie zasada wyjaśniam, na czym polega dysocjacja jonowa zasad odróżniam zasady od kwasów i innych substancji za pomocą wskaźników zapisuję i odczytuję równania dysocjacji jonowej zasady sodowej i zasady potasowej podaję nazwy jonów powstałych w wyniku dysocjacji jonowej określam rozpuszczalność wodorotlenków na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli definiuję zasady zgodnie z teorią Arrheniusa wymieniam wspólne właściwości zasad wyjaśniam, z czego wynikają wspólne właściwości zasad definiuję pojęcie odczyn zasadowy wyjaśniam, dlaczego wodne roztwory zasad przewodzą prąd elektryczny odczytuję proste równania dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) zasad wymieniam przykłady wodorotlenków i zasad rozróżniam pojęcia wodorotlenek i zasada zapisuję i odczytuję równania reakcji dysocjacji jonowej zasad określam odczyn roztworu zasadowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze wyjaśniam dlaczego wszystkie zasady barwią dany wskaźnik na taki sam kolor 30. ph roztworów wymieniam rodzaje odczynu roztworów określam zakres ph i barwy wskaźników dla poszczególnych odczynów rozróżniam kwasy i zasady za pomocą wskaźników omawiam skalę ph badam odczyn ph roztworu wymieniam przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego roztworów interpretuję wartość ph w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny) określam odczyn roztworu na podstawie znajomości jonów obecnych w roztworze opisuję zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego, oranżu metylowego) planuję doświadczenie, które umożliwi zbadanie wartości ph produktów użytku codziennego wyjaśniam pojęcie skala ph V. Sole 31. Wzory i nazwy soli opisuję budowę soli wskazuję metal i resztę kwasową we wzorze soli zapisuję wzory sumaryczne soli (chlorków, siarczków) tworzę nazwy soli na podstawie wzorów sumarycznych soli (siarczków i chlorków) wskazuję wzory soli wśród zapisanych wzorów związków chemicznych zapisuję wzory sumaryczne soli na podstawie ich nazw (siarczków i chlorków) tworzę nazwy soli kwasu tlenowego na podstawie ich wzorów sumarycznych (siarczanów (VI), azotanów (V), siarczanów (IV), fosforanów (V), węglanów) zapisuję wzory sumaryczne soli kwasu tlenowego na podstawie ich nazw (siarczanów (VI), azotanów (V), siarczanów (IV), fosforanów (V), węglanów) tworzę nazwę dowolnej soli na podstawie jej wzoru sumarycznego oraz wzór sumaryczny na podstawie nazwy soli
32. Dysocjacja jonowa soli opisuję, w jaki sposób dysocjują sole zapisuję równanie reakcji dysocjacji jonowej wybranych soli, np. chlorku sodu, chlorku potasu dzielę sole ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie określam rozpuszczalność soli w wodzie na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli wyjaśniam, dlaczego wodne roztwory soli przewodzą prąd elektryczny zapisuję i odczytuję równania reakcji dysocjacji jonowej dowolnej soli planuję i wykonuję doświadczenie pozwalające zbadać odczyn roztworu soli planuję i wykonuję doświadczenie pozwalające zbadać rozpuszczalność wybranych soli w wodzie 33. Reakcje zobojętniania definiuję pojęcie reakcja zobojętniania odróżniam zapis cząsteczkowy od zapisu jonowego równania reakcji chemicznej zapisuję równanie reakcji otrzymywania chlorku sodu i siarczanu (VI) sodu (reakcja zobojętniania) w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej wyjaśniam przebieg reakcji zobojętniania opisuję doświadczenie otrzymywania chlorku sodu i siarczanu (VI) sodu (schemat, obserwacje, wniosek) tłumaczę rolę wskaźnika w reakcji zobojętniania 34. Otrzymywanie soli w reakcjach zobojętniania podaję różnicę między cząsteczkowym a jonowym zapisem równania reakcji zobojętniania zapisuję cząsteczkowo i jonowo oraz odczytuję równania reakcji zobojętniania zapisuję cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony równania reakcji zobojętniania rozwiązuję chemografy wyjaśniam zmiany odczynu roztworów poddanych reakcji zobojętniania planuję i wykonuję doświadczenie otrzymywania soli przez działanie kwasem na zasadę 35. Otrzymywanie soli w reakcjach metali z kwasami dzielę metale ze względu na ich aktywność chemiczną na podstawie szeregu aktywności metali wymieniam sposoby zachowania się metali w reakcji z kwasami (np. miedź lub magnez w reakcji z kwasem chlorowodorowym) zapisuję cząsteczkowo i odczytuje równania reakcji metali z kwasami określam, korzystając z szeregu aktywności metali, które metale reagują z kwasami według schematu: metal + kwas sól + wodór zapisuję cząsteczkowo i jonowo równania reakcji metali z kwasami opisuję doświadczenia reakcje magnezu z kwasami, działanie kwasem solnym na miedź, działanie stężonym kwasem azotowym (V) na miedź (schemat, obserwacje, wniosek) wyjaśniam na czym polega mechanizm reakcji metali z kwasami planuję i wykonuję doświadczenie otrzymywania soli w reakcji kwasu z metalem
36. Otrzymywanie soli w reakcjach tlenków metali z kwasami podaję sposób otrzymywania soli trzema podstawowymi metodami (kwas + zasada, metal + kwas, tlenek metalu + kwas) zapisuję cząsteczkowo i odczytuję równania reakcji otrzymywania soli w reakcji tlenków metali z kwasami zapisuję cząsteczkowo i jonowo równania reakcji tlenków metali z kwasami opisuję doświadczenia reakcje tlenku miedzi(ii) i tlenku magnezu z kwasem solnym (schemat, obserwacje, wniosek) planuję i wykonuję doświadczenie otrzymywania soli w reakcji tlenku metalu z kwasem 37. Otrzymywanie soli w reakcjach wodorotlenków metali z tlenkami niemetali zapisuję cząsteczkowo i odczytuję równania reakcji otrzymywania soli w reakcji wodorotlenków metali z tlenkami niemetali dobieram substraty w reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu na podstawie wzoru sumarycznego soli zapisuję cząsteczkowo i jonowo równania reakcji wodorotlenków metali z tlenkami niemetali opisuję doświadczenie reakcje tlenku węgla (IV) z zasadą wapniową (schemat, obserwacje, wniosek) rozwiązuję chemografy planuję i wykonuję doświadczenie otrzymywania soli w reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu 38. Reakcje strąceniowe definiuję pojęcie reakcji strąceniowej korzystam z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli zapisuję i odczytuję proste równania reakcji strąceniowych w postaci cząsteczkowej i jonowej wyjaśniam pojęcie reakcja strąceniowa formułuję wniosek dotyczący wyniku reakcji strąceniowej na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli zapisuję i odczytuję równania reakcji otrzymywania soli (reakcje strąceniowe) w postaci cząsteczkowej jonowej i jonowej skróconej opisuję doświadczenia reakcje: azotanu (V) srebra (I) z kwasem chlorowodorowym i siarczanu (VI) sodu z zasadą wapniową (schemat, obserwacje, wniosek) 39. Reakcje soli z solami zapisuję i odczytuję proste równania otrzymywania soli w reakcjach sól + sól dobieram substraty w reakcjach sól + sól, korzystając z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli zapisuję i odczytuję równania otrzymywania soli w reakcjach sól + sól w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej opisuję doświadczenie reakcja roztworu azotanu (V) wapnia z roztworem fosforanu (V) sodu (schemat, obserwacje, wniosek) projektuję doświadczenia umożliwiające otrzymywanie soli w reakcjach strąceniowych przewiduję, czy zajdzie dana reakcja chemiczna proponuję reakcję tworzenia soli trudno rozpuszczalnej określam zastosowania reakcji strąceniowej rozwiązuję trudniejsze chemografy
40. Zastosowania soli wymieniam zastosowania najważniejszych soli, np. chlorku sodu obliczam zawartość procentową metalu w soli wymieniam przykłady soli występujących w przyrodzie podaję zastosowania soli identyfikuję sole na podstawie podanych informacji VI. Węgiel i jego związki z wodorem 41. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów wymieniam kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną wyjaśniam, czym zajmuje się chemia organiczna definiuję pojęcie węglowodory wymieniam naturalne źródła węglowodorów podaję zasady bezpiecznego obchodzenia się z gazem ziemnym, ropą naftową i produktami jej przeróbki opisuję skład gazu ziemnego wymieniam najważniejsze zastosowania gazu ziemnego oraz ropy naftowej i produktów jej przeróbki wykrywam obecność węgla w związkach organicznych opisuję niektóre zastosowania produktów destylacji ropy naftowej omawiam skutki wydobywania i wykorzystywania ropy naftowej planuję i wykonuję doświadczenie chemiczne umożliwiające wykrycie obecności węgla i wodoru w związkach organicznych 42. Szereg homologiczny alkanów definiuję pojęcie szereg homologiczny definiuję pojęcie węglowodory nasycone podaję wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów odróżniam wzór sumaryczny od wzorów strukturalnego i półstrukturalnego zapisuję wzór sumaryczny i podaję nazwę alkanu o określonej liczbie atomów węgla w cząsteczce (do pięciu atomów węgla) zapisuję wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów (do pięciu atomów węgla w cząsteczce) wyjaśniam pojęcie szereg homologiczny buduję model cząsteczek metanu i etanu wykonuję proste obliczenia dotyczące węglowodorów tworzę wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów zapisuję wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaję nazwy alkanów z wykorzystaniem ich wzoru ogólnego 43. Właściwości metanu i etanu opisuję budowę i występowanie metanu zapisuję wzór sumaryczny i strukturalny metanu wymieniam właściwości fizyczne i chemiczne (np. reakcje spalania) metanu i etanu wyjaśniam, na czym polegają spalanie całkowite i niecałkowite zapisuję i odczytuję równania reakcji spalania całkowitego oraz niecałkowitego metanu i etanu wymieniam zastosowania metanu i etanu wyjaśniam różnice między spalaniem całkowitym a spalaniem niecałkowitym projektuję doświadczenie chemiczne identyfikacja rodzajów produktów spalania węglowodorów
44. Właściwości i zastosowania alkanów wskazuję warunki, od których zależą właściwości węglowodorów opisuję zastosowania alkanów wymieniam właściwości benzyny zapisuję równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego alkanów wyjaśniam zależność między długością łańcucha węglowego a właściwościami alkanów (np. stanem skupienia, lotnością, palnością) alkanów 45. Szeregi homologiczne alkenów i alkinów definiuję pojęcie węglowodory nienasycone zapisuję wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów przyporządkowuję dany węglowodór do odpowiedniego szeregu homologicznego zapisuję wzory sumaryczne oraz nazwy alkenu i alkinu o określonej liczbie atomów węgla w cząsteczce (do pięciu atomów węgla) wymieniam zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie nazw alkanów zapisuję wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaję nazwy alkenów i alkinów z wykorzystaniem wzorów ogólnych wykonuję obliczenia dotyczące alkenów i alkinów 46. Właściwości etenu i etynu opisuję właściwości fizyczne oraz chemiczne (reakcje spalania, przyłączania bromu i wodoru) etenu i etynu podaję wzory sumaryczne i strukturalne etenu i etynu opisuję najważniejsze zastosowania etenu i etynu definiuję pojęcia: polimeryzacja, monomer i polimer buduję model cząsteczki etenu i etynu porównuję budowę etenu i etynu wymieniam sposoby otrzymywania etenu i etynu wyjaśniam, na czym polegają reakcje przyłączania i polimeryzacji zapisuję równania reakcji otrzymywania etenu i etynu podaję interpretacje słowne równań reakcji chemicznych (reakcje spalania, przyłączania bromu i wodoru) zapisuję równania reakcji etenu i etynu z bromem oraz polimeryzacji etenu opisuję rolę katalizatora w danej reakcji chemicznej opisuję właściwości i zastosowania polietylenu zapisuję równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego alkenów i alkinów wyjaśniam, jakie związki mogą ulegać reakcji polimeryzacji wyjaśniam, na czym polega reakcja polimeryzacji wymieniam produkty polimeryzacji etynu
47. Właściwości alkenów i alkinów zaliczam alkeny i alkiny do węglowodorów nienasyconych przewiduję zachowanie wody bromowej (lub rozcieńczonego roztworu manganianu (VII) potasu) wobec węglowodoru nasyconego i nienasyconego opisuję właściwości węglowodorów nienasyconych odróżniam doświadczalnie węglowodory nasycone od węglowodorów nienasyconych wyjaśniam przyczyny większej aktywności chemicznej węglowodorów nienasyconych w porównaniu z węglowodorami nasyconymi projektuję doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie węglowodorów nasyconych od węglowodorów nienasyconych opisuję przeprowadzane doświadczenie chemiczne analizuję właściwości węglowodorów wyjaśniam wpływ wiązania wielokrotnego w cząsteczce węglowodoru na jego reaktywność chemiczną zapisuję równania reakcji przyłączania cząsteczek do wiązania wielokrotnego, np. bromowodoru, wodoru i chloru