Załącznik 1 Informacja o zawodzie SPAWACZ
Definicja i opis zawodu Spawacz jest to pracownik, który spawa (lub przecina) części i elementy konstrukcyjne wykonane ze stali, Ŝeliwa, metali nieŝelaznych i ich stopów, wchodzące w skład maszyn, urządzeń, środków transportu, konstrukcji mostów, budynków. Dokonuje tego przez stopienie brzegów elementów w miejscu łączenia ciepłem, które zazwyczaj pochodzi ze spalania gazu palnego w atmosferze dostarczonego tlenu lub z łuku elektrycznego, który powstaje między materiałem elementu spawanego a elektrodą. MoŜe wykonywać zadania zawodowe polegające na spawaniu i cięciu metali i ich stopów róŝnymi metodami oraz lutowaniu palnikiem gazowym. W zaleŝności od technologii procesu spawa elementy bez dodawania lub dodając spoiwo. O umiejętnościach spawacza świadczy przy tym jakość wykonywanej przez niego spoiny ocenia się jej grubość, szerokość, stopień wygładzenia. Dlatego waŝne jest w tym zawodzie zarówno przygotowanie teoretyczne jak i doskonała praktyka zawodowa. Stanowisko pracy spawacza jest najczęściej samodzielnym miejscem działalności. W duŝych zakładach przemysłowych praca jest zespołowa i zorganizowanych jest kilka lub kilkanaście stanowisk spawalniczych. Podstawowy stosowany sprzęt Podczas wykonywania czynności zawodowych spawacze posługują się róŝnymi materiałami i urządzeniami. W spawaniu gazowym są to gazy techniczne głównie mieszanka gazowa acetylenu z tlenem, butle stalowe z gazem w postaci rozpuszczonej lub spręŝonej pod ciśnieniem. Wymienne do butli stanowisko do spawania gazowego moŝe być wyposaŝone w wytwornicę acetylenową. Główne narzędzia pracy to palniki gazowe, przewody i węŝe, które słuŝą do połączenia butli z palnikiem. Obsługiwane narzędzia to wspomniane wytwornice i reduktory ciśnienia. W spawaniu elektrycznym wykorzystuje się elektrody, topniki, i drut spawalniczy. Urządzeniami stosowanymi są spawarki (wirujące,
transformatorowe, prostownikowe), przetwornice prądu, prostowniki, transformatory spawalnicze, automaty i półautomaty spawalnicze, młotki, pilniki, przecinaki, szlifierki, szczotki, przyrządy kontrolno-pomiarowe, elektrody, druty, spawarki. Ponadto spawacze w swojej pracy często korzystają z urządzeń do cięcia i zgrzewania metali. Posługują się równieŝ przyrządami kontrolno-pomiarowymi takimi jak: spoinomierze, suwmiarki, termometry. Warunki i środowisko pracy Prace spawalnicze wykonywane są w róŝnych pomieszczeniach - zarówno w wielkich halach produkcyjnych i spawalniach, jak i w małych warsztatach rzemieślniczych i usługowych, a takŝe na wolnym powietrzu: często na wysokości, na terenach budów, budowach rurociągów i innych instalacji zewnętrznych oraz w kopalniach, wnętrzu urządzeń technicznych czy w kanałach. MoŜliwe miejsca pracy: Przedsiębiorstwa produkcyjne pojazdów mechanicznych, maszyn przemysłowych, maszyn rolniczych, taboru kolejowego, Usługi spawalniczo-ślusarskie, instalacyjno-montaŝowe, naprawczokonserwatorskie, Górnictwo, przemysł metalowy, Stocznie, przedsiębiorstwa produkujące sprzęt wodny, Zakłady naprawcze infrastruktury transportowej, Zakłady rzemieślnicze. Przykładowe ścieŝki kariery praca w kraju: Praca w zakładzie ślusarskim, blacharskim, rzemieślniczym, Praca w warsztatach samochodowych, Praca w zakładzie specjalizującym się w produkcji maszyn rolniczych, usługach spawalniczych i obróbce plastycznej, Praca w przedsiębiorstwie robót zmechanizowanych i maszyn budowlanych
Praca przedsiębiorstwie produkującym spawarki i inne urządzenia spawalnicze, Praca w przedsiębiorstwie wielobranŝowym specjalizującym się m.in. w sprzedaŝy elementów budowlanych i usługach spawalniczych, Praca w przedsiębiorstwie zajmującym się usługami instalacyjnomontaŝowymi, spawaniem metali, Praca w zakładach specjalizujących się w kowalstwie artystycznym, Praca w zakładach naprawczych infrastruktury kolejowej, Praca w stoczniach Gdańsk, Gdynia, Szczecin, Świnoujście, Praca w zakładach mechanicznych, motoryzacyjnych, Praca w przedsiębiorstwie specjalizującym się w budowie i montaŝu maszyn i urządzeń przemysłowych, Praca w zakładzie usług ciepłowniczych, elektrociepłowniach na terenie całego kraju, Praca w ośrodku badawczo-szkoleniowym, dokształcania zawodowego, Praca w zakładach naprawy infrastruktury kolejowej, Praca w przemyśle naftowym Gdańska, Płock, Krosno. Przykładowe ścieŝki kariery praca za granicą: Praca w zakładach przetwórstwa tworzyw sztucznych Praca w stoczniach Norwegia, Niemcy, Dania, Rosja, Grecja Praca w zakładach mechanicznych Wielka Brytania, Holandia, Hiszpania, Słowenia Praca w przemyśle naftowym Norwegia, Irak, Arabia Saudyjska Praca przy budowie rurociągów Ukraina, Niemcy, Rosja (Kamczatka) ZagroŜenia związane z wykonywaniem zawodu Naprawy i remonty zbiorników oraz instalacji uŝywanych do materiałów palnych stwarzają moŝliwość zagroŝenia poŝarem i wybuchem. NaraŜenie na poparzenia odpryskującymi, gorącymi kawałkami metalu.
Ryzyko upadu przy pracy na wysokości - praca w tych warunkach wymaga przejścia w wynikiem pozytywnym specjalistycznych badań lekarskich oraz duŝej odpowiedzialności wykonawcy. Wysokie temperatury przy procesie spawania stanowią źródło promieniowania cieplnego i ultrafioletowego, które moŝe mieć niekorzystny wpływ na pracownika. NaraŜenie na emitowane gazy i dymy spawalnicze podczas wykonywania prac powoduje skutki zdrowotne (moŝliwe zatrucia). Praca spawacza/przecinacza odbywa się często w wymuszonej pozycji ciała (spawanie w podwójnych zbiornikach itp.), co moŝe powodować bóle pleców, ramion, rąk i nóg. Praca spawacza/przecinacza często wymaga przenoszenia cięŝkich narzędzi i elementów, co moŝe być przyczyną urazów kręgosłupa. Szczegółową charakterystykę zagroŝeń związanych z wykonywaniem zawodu znaleźć na stronie internetowej Centralnego Instytutu Ochrony Pracy Państwowego Instytutu Badawczego: www.ciop.pl. Warunki wykonywania zawodu Prace spawalnicze moŝe wykonywać osoba, która ukończyła 18 rok Ŝycia. Od kandydata do pracy wymaga się co najmniej wykształcenia zawodowego. Coraz częściej jednak od przyszłego spawacza wymaga się ukończenia szkoły średniej technikum albo liceum zawodowego. Ostatecznie o moŝliwości zatrudnienia decyduje posiadanie tzw. ksiąŝki spawacza. Aby ją uzyskać naleŝy ukończyć specjalny kurs zawodowy i zdać egzamin prze komisją kwalifikacyjną. Kursy te organizują m.in. działające we wszystkich większych miastach zakłady doskonalenia zawodowego. Istotnym kryterium decydującym o moŝliwości kształcenia i zatrudnienia jest posiadanie dobrego stanu zdrowia i zadawalającej kondycji fizycznej. Ze względu na warunki pracy (w tym praca na wysokościach, pod wodą)
wymagana jest duŝa siła fizyczna, w pełni sprawny układ kostno-stawowy i mięśniowy. Ze względu na naraŝanie na opary gazów technicznych wdychanych w trakcie spawania zawód nie jest wskazany dla alergików czy astmatyków. Przeciwwskazaniem są równieŝ wady wzroku nie poddające się korekcji, zaćma, zaburzenia równowagi i padaczka. Raczej nie jest to zawód dla osób niepełnosprawnych. Według Krajowego Standardu Kwalifikacji Zawodowych opracowanego przez MPiPS (2006) dla zawodu wymagane są następujące cechy psychofizyczne: koordynacja wzrokowo-ruchowa zręczność rąk ostrość wzroku uzdolnienia do wykonywania zadań praktycznych zdolność myślenia technicznego rozróŝnianie barw zdolność dokładnego powtarzania ruchu rąk dokładne postrzeganie przedmiotów zdolność koncentracji uwagi zdolność doskonalenia form bezpiecznego zachowania Wykonywane czynności Zapoznanie się z dokumentacją spawanego elementu /konstrukcji/ i z samym materiałem, przygotowywanie powierzchni do spawania przez ich cięcie, prostowanie, ukosowanie, czyszczenie i sczepienie, określenie i wybór technologii spawania, wykonywanie operacji spawania, obsługiwanie i konserwacja narzędzi, maszyn i urządzeń wykorzystywanych podczas spawania, sprawdzenie jakości i wykończenie wykonywanego spawu.
Dodatkowo spawacz zobowiązany jest do: przestrzegania technologii procesów i doboru parametrów spawania w zaleŝności od rodzaju konstrukcji, określenia wad spawania i przyczyn ich powstania, sprawdzania jakości wykonywanych prac spawalniczych na podstawie wyglądu zewnętrznego oraz na podstawie pomiarów za pomocą przyrządów i narzędzi do kontroli złącz spawanych, organizowania stanowiska pracy, utrzymywania go w czystości z uwzględnieniem zasad racjonalnej organizacji pracy i przepisów bhp i ppoŝ. Zawody pokrewne Zawody, w których wykorzystywane są niektóre techniki spawania/cięcia: blacharz, blacharz-dekarz, tokarz, kowal, lutowacz, zgrzewacz, technik technologii budownictwa, operator maszyn do produkcji wyrobów metalowych. Ośrodki szkolenia spawaczy z atestem Instytutu Spawalnictwa Wykaz na www.is.gliwice.pl Sytuacja na rynku pracy ChociaŜ w porównaniu z rokiem 2007, w 2008 roku w Małopolsce zmniejszyła się liczba ofert pracy dla spawaczy, to jednak wzrosła przeciętna liczba ofert na 1 bezrobotnego, a zawód od kilku lat zaliczany jest do grupy zawodów deficytowych w regionie. Szczegółowe dane przedstawia poniŝsza tabela. Oferty pracy dla spawaczy w latach 2007-2008 w Małopolsce. Kod Nazwa Ilość zgłoszonych ofert grupy zawodu pracy Liczba ofert pracy na 1 bezrobotnego 2007 2008 Zmiana 2007 r. 2008 r. r. r. 2008-2007
7212 Spawacze i pokrewni 1052 968-84 3,69 3,89 Źródło:http://www.wup-krakow.pl/attach/Wup/Informacje_badania_i_analizy/mzdin_2008_malopolska.pdf Wykaz typowych stanowisk pracy Kod stanowiska Nazwa stanowiska 7212.01 Spawacz ręczny gazowy 7212.02 Spawacz ręczny elektrodą otuloną 7212.03 Przecinacz ręczny palnikiem gazowym 7212.04 Przecinacz zmechanizowaną przecinarką tlenową 7212.05 Lutowacz gazowy 7212.06 Spawacz łukowy w osłonie gazów ochronnych metodą MIG 7212.07 Spawacz łukowy w osłonie gazów ochronnych metodą MAG 7212.08 Spawacz łukowy elektrodą wolframową w osłonie gazów ochronnych metodą TIG 7212.09 Spawacz-operator urządzeń spawalniczych 7212.10 Brygadzista robót spawalniczych Składowe Kwalifikacji Kod kwalifikacji Nazwa kwalifikacji cząstkowej 7212.01 Spawanie ręczne gazowe. 7212.02 Przecinanie ręczne tlenowe. 7212.03 Lutowanie gazowe. 7212.04 Przecinanie ręczne przecinarką częściowo zmechanizowaną (półautomatem). 7212.05 Spawanie ręczne łukowe elektrodą otuloną. 7212.06 Spawanie elektrodą topliwą w osłonie gazów aktywnych - metodą MAG.
7212.07 Spawanie elektrodą topliwą w osłonie gazów obojętnych - metodą MIG. 7212.08 Spawanie elektrodą nietopliwą w osłonie argonu - metodą TIG. 7212.09 Spawanie urządzeniami spawalniczymi. Podstawy prawne wykonywania zawodu 1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych (Dz. U. Nr 40, poz. 470) 2. Zarządzenie nr 7/74 Komendanta Głównego StraŜy PoŜarnej z dnia 7 sierpnia 1974 r. w sprawie wprowadzenia wytycznych zabezpieczenia przeciwpoŝarowego procesów spawalniczych podczas prac remontowobudowlanych Źródła: 1. Krajowy Standard Kwalifikacji Zawodowych Spawacz (7212). Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji PIB, Radom 2006. 2. Przewodnik po zawodach. Tom IV, wydanie II. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2003. 3. Bazy danych standardów kwalifikacji zawodowych i modułowych programów szkolenia: /www.standardyiszkolenia.praca.gov.pl/ 4. www.is.gliwice.pl 5. Ranking zawodów deficytowych oraz nadwyŝkowych w województwie małopolskim w 2008 r., WUP Kraków, kwiecień 2009 r. : http://www.wupkrakow.pl/attach/wup/informacje_badania_i_analizy/mzdin_2008_malopolska. pdf 6. www.ciop.pl