Zarząd Powiatu Jasielskiego RAPORT z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Jasielskiego na lata Jasło, maj 2007r.

RAPORT z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Jasielskiego na lata 2004-2015. Jasło, maj 2007r.

2 SPIS TREŚCI : 1.0 Wprowadzenie. 1.1. Podstawa prawna. 1.2. Przedmiot opracowania.. 1.3 Cel i zakres opracowania. 1.4. Materiały wykorzystane do opracowania. 2.0 Ocena najważniejszych uwarunkowań realizacji Programu. 2.1 Informacje ogólne. 2.2 Cele Polityki Ekologicznej Państwa. 2.3 Tendencje rozwojowe powiatu jasielskiego. 2.4 Zmiana uwarunkowań prawnych. 3.0 Tendencje zmian stanu środowiska na terenie powiatu jasielskiego w okresie sprawozdawczym 2004 2006r. 3.1 Informacje ogólne. 3.2 Dane o powiecie jasielskim. 3.2 Ochrona powietrza. 3.3.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza na przestrzeni 2004 2006r. 3.3.2 Jakość powietrza na przestrzeni 2004 2006r. 3.4 Wykorzystanie energii odnawialnej. 3.5 Ochrona przed hałasem i promieniowaniem. 3.6 Ochrona i kształtowanie stosunków wodnych. 3.6.1 Gospodarka wodno-ściekowa na przestrzeni 2004-2006r. 3.6.2 Jakość wód płynących na przestrzeni 2004-2006r. 3.6.3 Jakość wód podziemnych na przestrzeni 2004-2006r. 3.7 Ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej. 3.8 Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi. 3.9 Przeciwdziałanie poważnym awariom.

3 3.10 Edukacja ekologiczna. 4.0 Omóweienie realizacji przyjętych w Programie celów i działań ekologicznych. 4.1 Ochrona powietrza. 4.2 Ochrona przed hałasem. 4.3 Ochrona i kształtowanie stosunków wodnych. 4.4 Ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej. 4.5 Przeciwdziałanie poważnym awariom. 4.6 Edukacja ekologiczna. 5.0 Analiza wydatków inwestycyjnych poniesionych na ochronę środowiska. 6.0 Ocena realizacji przyjętych w Programie strategicznych cełów ekologicznych. 6.1 Ochrona powietrza. 6.2 Ochrona przed hałasem. 6.3 Ochrona i kształtowanie stosunków wodnych. 6.4 Ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej. 6.5 Wzbogacanie racjonalnego użytkowania lasów. 6.6 Gospodarka odpadami. 6.7 Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych. 6.8 Ochrona kopalin. 6.9 Przeciwdziałanie poważnym awariom. 6.10 Wykorzystanie energii odnawialnej. 6.11 Współpraca transgrasniczna. 6.12 Edukacja i komunikacja ze społeczeństwem. 7.0 Ocena stopnia rozbieżności pomiędzy celami lub działaniami a wykonastwem. 8.0 Monitoring skutków realizacji Programu. 9,0 Propozycje zmian w obowiązującym Programie Ochrony Środowiska. 10.0 Podsumowanie.

4 1. WPROWADZENIE. 1.1 PODSTAWA PRAWNA. Niniejsze opracowanie zostało sporządzone na podstawie art.18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. (tekst jednolity Dz.U. z 2006r. Nr 129, poz. 902). Zgodnie z wyżej wymienionym przepisem organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raport z wykonania programu ochrony środowiska dla powiatu i przedstawia go radzie powiatu. 1.2 PRZEDMIOT OPRACOWANIA. Przedmiotem niniejszego Raportu jest Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Jasielskiego na lata 2004 2015 przyjęty uchwałą Rady Powiatu w Jaśle Nr XVI/97/04 z dnia 31 marca 2004 r. Program ten jest narzędziem realizacji polityki ekologicznej Państwa na terenie powiatu jasielskiego i określa: 1) cele ekologiczne, 2) priorytety ekologiczne, 3) rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, 4) środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno ekonomiczne i środki finansowe. Program jest dokumentem strategicznym i stanowi podstawę wyboru priorytetów o znaczeniu powiatowym, wyznaczających program inwestycyjny w zakresie ochrony środowiska oraz formułowania opinii do gminnych programów ochrony środowiska. Działania strategiczne przyjęte w Programie zmierzają do usunięcia problemów lub realizacji działań ochronnych w obrębie siedmiu wzajemnie uzupełniających się pól strategicznych, odnoszących się do dziedzin, wymienionych pod względem ważności dla realizacji Programu według następującej kolejności: 1) ochrona powietrza atmosferycznego, 2) ochrona przed hałasem i promieniowaniem,

5 3) ochrona i kształtowanie stosunków wodnych, 4) ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej, 5) gospodarka odpadami, 6) przeciwdziałanie poważnym awariom, 7) edukacja ekologiczna. Pola strategiczne, w zależności od dziedziny, obejmują określoną ilość celów strategicznych (krótko i długoterminowych), według następującej hierarchii: 1. Ochrona powietrza atmosferycznego : a). Cele krótkoterminowe do 2007r. 1. Redukcja emisji zanieczyszczeń pyłowych. 2. Poprawa efektywności energetycznej i spedycji ciepła z dużych obiektów wytwarzania energii cieplnej. 3. Ograniczanie emisji zanieczyszczeń specyficznych z procesów technologicznych. 4. Ograniczanie wzrostu emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych w mieście Jaśle. 5. Redukcja wielkości emisji niskiej w mieście Jaśle. 6. Zmniejszenie wielkości emisji niskiej w miejscowościach o dużej atrakcyjności turystycznej. 7. Współpraca transgraniczna w zakresie wymiany informacji o zanieczyszczeniach powietrza oraz przeciwdziałaniu im. b). Cele długookresowe do 2015r. 1. Ograniczenie emisji pyłów średnio o 75% (w zakresie zróżnicowanym w zależności od branżowych wymagań określonych w przepisach prawa międzynarodowego i dyrektywach UE), dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, lotnych związków organicznych (poza metanem) o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z 1990 r. 2. Wzrost udziału energii pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych. 3. Stworzenie spójnego systemu informacji o zanieczyszczeniach powietrza atmosferycznego w ramach współpracy transgranicznej. 2. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem.

6 a). Cele krótkoterminowe do 2007r. Ograniczenie hałasu drogowego na terenie o intensywnej zabudowie w mieście Jaśle. b). Cele długookresowe do 2015r. Zmniejszenie skali narażenia mieszkańców miasta Jasła na ponadnormatywny poziom hałasu emitowanego przez środki transportu. 3. Ochrona i kształtowanie stosunków wodnych : a). Cele krótkoterminowe do 2007r. 1. Zapewnienie odpowiedniej jakości wód powierzchniowych oraz ochrona zasobów wód podziemnych. 2. Podejmowanie współpracy w zakresie ochrony zasobów wodnych i gospodarki wodnej na różnych szczeblach samorządowych. 3. Uregulowanie gospodarki ściekowej na terenach znajdujących się w zlewni planowanego zbiornika wodnego Kąty - Myscowa. b). Cele długookresowe do 2015r. 1. Rozwój infrastruktury wodociągowej, odpowiadającej normom europejskim oraz zapotrzebowaniu mieszkańców i gospodarki lokalnej powiatu jasielskiego. 2. Podejmowanie działań na rzecz budowy zbiornika wodnego Kąty Myscowa. 3. Realizacja programów dostosowawczych w zakresie gospodarki ściekowej, zgodnie ze wskazaniami prawa ochrony środowiska. 4. Dostosowanie zarządzania gospodarką ściekową oraz parametrów oczyszczania ścieków do standardów europejskich. 4. Ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej :

7 a). Cele krótkoterminowe do 2007r. 1. Ochrona obiektów i obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych, w tym typowanie do utworzenia nowych form ochrony przyrody wdrożenie postanowień Programu Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000. 2. Ochrona obszarów zieleni i zadrzewień miasta Jasła oraz obszarów wiejskich. b). Cele długookresowe do 2015r. 1. Zachowanie korzystnego wpływu lasów na równowagę przyrodniczą oraz na warunki życia ludzi. 2. Wzrost lesistości powiatu, prowadzenie prawidłowej gospodarki leśnej. 3. Zapewnienie lasom i zadrzewieniom właściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym i zagospodarowaniu powiatu (dotyczy to także kształtowania granicy polno-leśnej i ochrony krajobrazu). 5. Gospodarka odpadami : Zadania dotyczące gospodarki odpadami opisane są w Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jasielskiego na lata 2004-2015. 6. Przeciwdziałanie poważnym awariom : a). Cele krótkoterminowe do 2007r. 1. Ograniczanie ryzyka wystąpienia zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi powodowanych funkcjonowaniem zakładów, będących potencjalnym źródłem awarii przemysłowych. 2. Zmniejszenie ryzyka transportu materiałów niebezpiecznych. 3. Informacja i edukacja społeczeństwa o zagrożeniach środowiska i zdrowia ludzi. 4. Współpraca transgraniczna w zakresie wzajemnego informowania się o zagrożeniach dla środowiska i zdrowia ludzi.

8 b). Cele długookresowe do 2015r. 1. Przeciwdziałanie poważnym awariom przemysłowym. 2. Zwiększenie bezpieczeństwa ruchu pojazdów z towarami niebezpiecznymi na terenie powiatu jasielskiego. 3. Stworzenie spójnego systemu wymiany informacji i szybkiego reagowania w wypadku zagrożeń dla środowiska naturalnego i zdrowia mieszkańców obszarów przygranicznych Polski i Słowacji. 7. Edukacja ekologiczna : a). Cele długookresowe do 2015r. Wykształcenie u mieszkańców powiatu jasielskiego postaw proekologicznych oraz poczucia odpowiedzialności za stan i ochronę środowiska. Cele strategiczne oraz zawarte w ich ramach cele długookresowe (do 2015 r.) i krótkookresowe (do 2007r.), jak również priorytetowe działania inwestycyjne i nieinwestycyjne wymienione zostały w Programie w kolejności określonej priorytetami wynikającymi ze stopnia ważności i pilności tych celów dla realizacji zadań, w obrębie danego pola strategicznego. 1.3 CEL I ZAKRES OPRACOWANIA. Przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska nie określają wymagań dotyczących zakresu i formy raportu z realizacji powiatowego programu ochrony środowiska. Przyjęto więc, że głównym celem niniejszego opracowania jest ocena realizacji wdrażania przyjętych w Programie (POŚ) priorytetów i celów ekologicznych oraz działań na rzecz ich realizacji, w kontekście stanu środowiska faktycznego i prawnego. Oceny zmian stanu środowiska w powiecie jasielskim dokonano poprzez porównanie jego stanu na przestrzeni 2004 2006 roku.

9 W wyniku oceny Programu sformułowane zostały propozycje do jego zmiany, wynikające m.in. z konieczności dostosowania zapisów wynikających głownie z aktualnie obowiązującego prawa, stanowiącego implementację przepisów Unii Europejskiej, aktualnego stanu środowiska na terenie powiatu jasielskiego, możliwości finansowania inwestycji i działań w polach strategicznych uznanych w Programie za priorytetowe. 1.4 MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA. Przy opracowaniu Raportu zostały wykorzystane dane statystyczne i dane o stanie środowiska, które są materiałami ogólnodostępnymi i łatwymi do weryfikacji oraz materiały i dane przekazane przez gminy i podmioty gospodarcze z terenu powiatu jasielskiego. Dane zawarte w niniejszym Raporcie pochodzą między innymi z : 1) danych publikowanych przez GUS w Warszawie. 2) danych publikowanych przez Urząd Statystyczny w Rzeszowie. 3) danych i informacji pochodzących z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie, w szczególności opracowania pn. Stan środowiska w Powiecie Jasielskim w latach 2004-2006. 4) informacji przekazanych przez Podkarpacki Urząd Wojewódzki w Rzeszowie. 5) materiałów archiwalnych i własnych Starostwa Powiatowego w Jaśle. 6) materiałów przekazanych przez gminy powiatu jasielskiego. 7) materiałów przekazanych przez podmioty gospodarcze. 2. NAJWAŻNIEJSZE UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU. 2.1. INFORMACJE OGÓLNE.

10 W Programie przyjęto, że jego podstawowymi uwarunkowaniami realizacji są: - cele polityki ekologicznej Państwa, - tendencje rozwojowe powiatu jasielskiego, - uwarunkowania prawne, - aktualny stan środowiska, - wydatki poniesione na ochronę środowiska i możliwości finansowania inwestycji w tym zakresie. 2..2. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA. Cele polityki ekologicznej państwa określone zostały w dokumentach : Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 2010. Dokument ten został sporządzony w oparciu o zapisy nowej ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Zawiera on aktualizację i uszczegółowienie długookresowej II Polityki Ekologicznej Państwa, zwłaszcza w nawiązaniu do priorytetowych kierunków działań określonych w VI Programie Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001 2010. Narodowy Plan Rozwoju 2004 2006. Narodowy Plan Rozwoju jest podstawowym dokumentem określającym strategię społecznogospodarczą Polski w pierwszych latach członkostwa w Unii Europejskiej. Jego zadaniem jest osiągnięcie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski z Unią Europejską. Wskazuje wielkość planowanego zaangażowania środków Funduszy Strukturalnych, Funduszu Spójności i środków krajowych oraz określa sposób koordynacji i wdrażania pomocy strukturalnej w okresie realizacji Planu. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE).

11 Strategia ta jest dokumentem identyfikującym i hierarchizującym główne cele edukacji środowiskowej. Wskazuje także możliwości ich realizacji. Cele zawarte w NSEE zostaną przełożone na konkretne zadania w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej oraz w programach lokalnych, służących realizacji zadań edukacyjnych promujących ideę ekorozwoju. Cele i kierunki określone w wyżej wymienionych dokumentach nie uległy zmianie. 2.3 TENDENCJE ROZWOJOWE POWIATU JASIELSKIEGO. Program ochrony środowiska uwzględnia kierunki rozwoju powiatu określone w Strategii Rozwoju Powiatu Jasielskiego do 2006 r.. Dokument ten zawierał istotne z punktu widzenia ochrony środowiska cele : Cel strategiczny 3.2 Utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego poprzez rozbudowę infrastruktury i edukację ekologiczną społeczności lokalnych. Cel strategiczny 5 Wzrost eksportu firm jasielskich oraz rozwój wspólnych przedsięwzięć polsko-słowackich - kierunki działań związane ze współpracą w dziedzinie ochrony środowiska. Program jest również spójny z Programem Operacyjnym Rozwoju Województwa Podkarpackiego oraz Sektorowym Programem Operacyjnym Ochrona Środowiska i Gospodarka Wodna. Kontynuacją celów ochrony środowiska, nakreślonych w Strategii Rozwoju Powiatu Jasielskiego do 2006 r., są zapisy zawarte w dwóch dokumentach : - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Jasielskiego uchwalony przez Radę Powiatu w Jaśle Uchwałą z dnia 2.06.2005r, nr XXX/184/05. - Branżowy Program Rozwoju Gospodarczego Powiatu Jasielskiego uchwalony przez Radę Powiatu w Jaśle Uchwałą z dnia 2.06.2005r. Nr XXXX/185/05. Wyżej wymienione dokumenty określają kierunki rozwoju powiatu jasielskiego na lata 2007 2013.

12 2.4. ZMIANA UWARUNKOWAŃ PRAWNYCH. Zmiana uwarunkowań prawnych jest efektem dostosowania wielu krajowych przepisów prawnych i struktur organizacyjnych, do przepisów i struktur Unii Europejskiej, zwłaszcza w dziedzinie ochrony przyrody i środowiska. Na szczeblu krajowym zostały wprowadzone nowe ustawy, m.in.: - ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz.880 z późn.zm. wprowadzonymi w 2005, 2006 i 2007r.), która uchyliła dotychczas obowiązującą ustawę z dnia 16 października 1991r. o ochronie przyrody ( Dz.U. z 2001r. Nr 99, poz. 1079 z późn.zm.) - ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U Nr 80, poz. 717 z późn.zm.), która uchyliła poprzednio obowiązującą ustawę z dnia 7 lipca 1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym ( tekst jednolity: Dz.U. z 1999r. Nr 15, poz.139 z późn.zm.) - ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. z 2004r. Nr 93, poz.898), która uchyliła dotychczas obowiązującą ustawę z dnia 16 marca 2001r. o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. Nr 38, poz.452) - ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz.U. Nr 229, poz. 2273) wraz z rozporządzeniami wykonawczymi do ustanowionych przepisów. Konieczność uporządkowania regulacji prawnych poprzez wdrażanie dyrektyw obowiązujących w Unii Europejskiej, jest przyczyną nieustannych zmian w przepisach obowiązujących ustaw, a to z kolei rodzi potrzebę wprowadzania nowych rozporządzeń wykonawczych. Dotyczy to szczególnie przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska. Uwzględniając wszystkie zmiany tej ustawy wprowadzone w okresie 2001-2006 ogłoszono jednolity tekst ustawy Prawo ochrony środowiska w Dz.U. z 2006r. Nr 129, poz.902. Ponadto zmianom uległy przepisy m.in. takich ustaw jak:

13 - ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne dla której, uwzględniając dokonane zmiany, ogłoszono jednolity tekst w Dz.U. z 2005r. Nr 239, poz. 2019. - ustawa z dnia 13 października 1995r. Prawo łowieckie dla której, uwzględniając dokonane zmiany, ogłoszono jednolity tekst w Dz.U. z 2005r. Nr 127, poz. 1066. - ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach - dla której, uwzględniając dokonane zmiany, ogłoszono jednolity tekst w Dz.U. z 2007r. Nr 39, poz. 251. - ustawa z dnia 28 września 1991r. o lasach dla której, uwzględniając dokonane zmiany, ogłoszono jednolity tekst w Dz.U. z 2005r. Nr 45, poz. 435. - ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane dla której, uwzględniając dokonane zmiany, ogłoszono jednolity tekst w Dz.U. z 2006r. Nr 156, poz. 1118. - ustawa z dnia 3 luty 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych dla której, uwzględniając dokonane zmiany, ogłoszono jednolity tekst w Dz.U. z 2004r. Nr 121, poz. 1266. Wymienione wyżej ustawy dokonują w zakresie swoich regulacji wdrożenia dyrektyw Wspólnot Europejskich. Na szczeblu wojewódzkim Wojewoda Podkarpacki wydał m.in. rozporządzenia zmieniające zakazy na obszarach chronionego krajobrazu (porządkujące zasady gospodarowania) i w parkach krajobrazowych. Ustanowione zostały również nowe plany ochrony parków krajobrazowych. 3.0 TENDENCJE ZMIAN STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE POWIATU JASIELSKIEGO W OKRESIE SPRAWOZDAWCZYM OD 2004 DO 2006 R. 3.1 INFORMACJE OGÓLNE. Zmiany stanu środowiska widoczne są dopiero w dłuższej perspektywie czasowej. Stan środowiska w powiecie jasielskim monitorowany jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony

14 Środowiska w Rzeszowie a informacja o stanie środowiska na obszarze powiatu jest corocznie rozpatrywana przez Radę Powiatu Jasielskiego. Obraz zmian stanu środowiska daje jednocześnie pogląd co do efektów podejmowanych działań w ochronie środowiska oraz realizacji założonych celów ekologicznych w poszczególnych obszarach : 1) ochrona powietrza atmosferycznego, 2) ochrona przed hałasem i promieniowaniem, 3) ochrona i kształtowanie stosunków wodnych, 4) ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej, 5) gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi. 6) przeciwdziałanie poważnym awariom, W ocenie zmian stanu środowiska w regionie jasielskim dominujące znaczenie ma przede wszystkim stan zanieczyszczenia powietrza oraz gospodarka wodno-ściekowa. Dlatego też te dwa zagadnienia zostały szczegółowo przedstawione w oparciu o opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie pn. Stan środowiska w Powiecie Jasielskim w latach 2004, 2005 i 2006. 3.2 DANE O POWIECIE JASIELSKIM. Powiat jasielski położony jest w południowo - zachodniej części województwa podkarpackiego. Od zachodu graniczy z województwem małopolskim, od północy z powiatami: dębickim i strzyżowskim, natomiast od wschodu z powiatem krośnieńskim. Południową granicę stanowi granica państwowa ze Słowacją. Powierzchnia powiatu wynosi 831 km 2, co stanowi 4,7% powierzchni województwa podkarpackiego.

15 Pod względem administracyjnym powiat dzieli się na 10 gmin, w tym 1 gminę miejską Jasło oraz 9 gmin wiejskich: Brzyska, Dębowiec, Jasło, Kołaczyce, Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Skołyszyn i Tarnowiec. Największą pod względem obszaru gminą powiatu jest gmina Krempna (204 km 2 ), najmniejszą zaś gmina Brzyska (45 km 2 ). W powiecie mieszka 116,3 tysięcy osób, przy czym prawie 33% stanowią mieszkańcy Jasła. Wskaźnik gęstości zaludnienia jest wysoki i wynosi 139 osób na km 2. Najludniejsze spośród gmin wiejskich to gminy: Jasło (170 osób na km 2 ), Skołyszyn ( 160 osób na km 2 ) i Kołaczyce (147 osób na km2). Najmniejszy wskaźnik zaludnienia posiada gmina Krempna (10 osób na km 2 ). Strukturę gospodarczą powiatu określa się jako rolniczo - przemysłową. Szacuje się, że w powiecie znajduje się około 22 tysiące indywidualnych gospodarstw rolnych ( 3 miejsce w województwie). W rejestrze REGON zarejestrowanych jest około 6800 podmiotów gospodarki narodowej, przy czym 52% podmiotów funkcjonuje w Jaśle. Podmioty zarejestrowane w sektorze przemysłowym stanowią 12% wszystkich podmiotów w powiecie ( 10% prowadzi działalność w Jaśle). W przemyśle dominują branże: chemiczna - wytwarzanie produktów rafinacji ropy naftowej, produkcja tworzyw sztucznych, szkła i wyrobów ze szkła, spożywcza - przetwórstwo owoców i warzyw, przetwórstwo mięsa oraz wydobywcza (wydobycie ropy naftowej) i metalowa. Stan środowiska powiatu oraz skala i charakter problemów ekologicznych są zróżnicowane przestrzennie. Najkorzystniejsze warunki ekologiczne występują w południowej części powiatu, natomiast miasto Jasło oraz gminy położone w pobliżu Jasła są terenami o znacznym stopniu przekształcenia środowiska naturalnego. 3.3 OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO. 3.3.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza na przestrzeni 2004 2006r. Podstawowymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza w powiecie jasielskim są: - spalanie paliw dla celów energetycznych, - procesy technologiczne w zakładach przemysłowych,

16 - transport drogowy. Bardzo uciążliwa jest, mimo niewielkiej ilości emitowanych zanieczyszczeń, emisja z obszarów zabudowy mieszkaniowej ogrzewanych indywidualnie. Bilans emisji zanieczyszczeń w powiecie jasielskim w latach 2004-2006, sporządzony na podstawie danych z 12 jednostek wpływających znacząco na stan zanieczyszczenia powietrza, przedstawia się następująco : Tabela nr 1. Łączna emisja zanieczyszczeń z terenu powiatu. Emisja w tys. Mg Rodzaj zanieczyszczeń 2004r 2005r. 2006r. zanieczyszczenia pyłowe 0,298 (tj. 19,1%) 0,250 (tj.16%) 0,185 (tj.12,1%) zanieczyszczenia gazowe ogółem: 1, 264 (tj. 80,9%) 1,29 (tj.84 %) 1,343 (tj.87,9%) dwutlenek siarki 0,610 0,590 0,566 dwutlenek azotu 0, 350 0,380 0,422 tlenek węgla 0,283 0,260 0,332 dwutlenek węgla 120,033 brak danych brak danych pozostałe zanieczyszczenia 0,021 brak danych brak danych Rodzaje i ilości podstawowych zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery wynikają przede wszystkim z rodzaju i ilości spalanych paliw, głównie węgla kamiennego. Ze źródeł energetycznych pochodzi około 60 % emisji dwutlenku siarki około 80% emisji tlenku węgla oraz 80 % emisji pyłów i prawie 30 % emisji tlenków azotu. Do przemysłowych źródeł zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w powiecie należą: wytwarzanie produktów rafinacji ropy naftowej, produkcja tworzyw sztucznych, szkła i wyrobów szklanych, procesy galwaniczne i malarskie oraz produkcja masy bitumicznej. Z procesów technologicznych, stosowanych w zakładach następuje emisja do powietrza głównie dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, w mniejszych ilościach tlenku węgla, a także zanieczyszczeń specyficznych, głównie węglowodorów alifatycznych oraz ftalanów, cykloheksanonu, węglowodorów aromatycznych, merkaptanów, metali ciężkich. Emisja zanieczyszczeń specyficznych stanowi około 3% łącznej emisji do atmosfery, jednak z uwagi na niekorzystne oddziaływanie na środowisko jest bardzo istotna.

17 Na poniższych rysunkach przedstawiono emisję pyłów i dwutlenku siarki oraz pozostałych zanieczyszczeń gazowych w Jaśle w roku 1981 oraz w latach 1990-2004, a także tendencje zmian emisji tych zanieczyszczeń w latach 1990-2004 w odniesieniu do roku 1990. Rys. nr 1. Emisja zanieczyszczeń powietrza w Jaśle w 1981 roku oraz w latach 1990-2004. Rys. nr 2. Tendencje zmian emisji zanieczyszczeń powietrza w Jaśle w latach 1990-2004 : W 2005r. w porównaniu do roku 2004 zmiany wielkości emisji zanieczyszczeń do powietrza nastąpiły niewielkie. Emisja pyłu zmniejszyła się o 16%, natomiast łączna emisja zanieczyszczeń gazowych kształtowała się na podobnym poziomie jak w roku 2004. Spośród zanieczyszczeń specyficznych stwierdzono wzrost emisji do powietrza głównie węglowodorów. Według danych GUS stopień zatrzymanych zanieczyszczeń w stosowanych urządzeniach redukujących w latach 2004 i 2005 przedstawia się następująco.

18 Tabela nr 2. Stopień redukcji emisji zanieczyszczeń. Rok Zanieczyszczenia zatrzymane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w % zanieczyszczeń wytworzonych pyłowych gazowych 2005 89,2 0,4 2004 90,0 1,5 Jak widać z powyższego stopień redukcji emisji zanieczyszczeń pyłowych jest bardzo wysoki, natomiast w przypadku emisji zanieczyszczeń gazowych redukcja jest na niskim poziomie. W 2006r. zmniejszyła się ilość emitowanych pyłów o ok. 26 % w stosunku do roku poprzedniego, natomiast łączna emisja zanieczyszczeń gazowych nieznacznie wzrosła ok. 4 %, w tym głównie tlenków azotu i tlenku węgla. 3.3.2 Jakość powietrza na przestrzeni 2004 2006r. a). Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza w 2004r. Na podstawie pomiarów wykonanych przez WIOŚ w 2004 roku strefę jasielską pod względem zanieczyszczenia powietrza w kryterium ochrony zdrowia oraz kryterium ochrony roślin zakwalifikowano do klasy A. Oznacza to, że w tej strefie nie stwierdzono przekroczeń poziomów dopuszczalnych substancji zanieczyszczających powietrze. Ocenę poziomu zanieczyszczenia powietrza w strefie jasielskiej w 2004 roku wykonano w oparciu o wyniki badań prowadzonych na trzech stacjach pomiarowych. Jedna ze stacji znajduje się w miejscowości Żydowskie, w gminie Krempna, na terenie Magurskiego Parku Narodowego. Z dniem 3 1 grudnia 2003 roku zakończono pomiary na stacji położonej w miejscowości Grab. Pozostałe dwie stacje zlokalizowane są w Jaśle, w następujących miejscach: ul. Floriańska 108 - pomiary wykonała Delegatura WIOŚ w Jaśle ul. Lwowska - pomiary wykonała WSSE.

19 Program pomiarowy monitoringu powietrza w powiecie jasielskim obejmował pomiary stężeń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu na wszystkich stacjach oraz stężeń pyłu zawieszonego PM10 i benzenu na stacji przy ulicy Floriańskiej 108. Średnie roczne stężenia dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu na stacjach pomiarowych w Powiecie Jasielskim w latach 2002-2004 podano w poniższej tabeli : Tabela nr 3. Średnioroczne stężenia zanieczyszczeń. Stacja pomiarowa Jasło, ul. Floriańska 108 Jasło, ul. Lwowska Jasło, ul. Mickiewicza Jasło, ul. 3 Maja 68b Jasło, ul. Koralewskieg o Żydowskie, gmina Krempna Grab, gmina Krempna Stężenie średnie roczne (µg/m 3 ) Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu Pył PM10 Benzen 2002 2003 2004 2002 2003 2004 2003 2004 2003 2004 WIOŚ - 0,8-3,3 11,9 12,6 31,0 24,96 1,8 1,65 WSSE. 2,8 4,4 2,4 15,4 17,5 12,1 - - - - WIOŚ 0,8 - - 14,0 - - - - - - WSSE 6,5 10,8-14,1 14,5 - - - - - WSSE 6,2 9,9-21,1 20,5 - - - - - WIOŚ - - 7,2 - - 1,4 - - - - WIOŚ 0,9 1,3-3,7 3,2 - - - - - Średnie roczne stężenia dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego PM10 na stacjach pomiarowych monitoringu atmosfery w powiecie jasielskim w 2004 roku przedstawiono na rysunku. Rysunek nr 3. Średnioroczne stężenia zanieczyszczeń w 2004r.

20 W 2004 roku średnioroczne stężenia dwutlenku siarki w Jaśle wynosiły 2,4 µg/m 3 na stacji przy ulicy Lwowskiej i 3,3 µg/m 3 na stacji przy ulicy Floriańskiej. Dwutlenek siarki jest zanieczyszczeniem wykazującym zmienność sezonową. W przebiegu rocznym stężeń 24 godzinnych wyraźnie zaznacza się dominacja sezonu zimnego (grzewczego) z wyższymi stężeniami nad sezonem ciepłym (letnim). W ciągu roku nie odnotowano przekroczenia 24- godzinnego dopuszczalnego poziomu dwutlenku siarki. Wartość średniego stężenia rocznego dwutlenku siarki na stacji w Jaśle przy ulicy Floriańskiej była wyższa od stężenia uzyskanego w roku 2003, jednak bezpośrednią przyczyną była zmiana metodyki badawczej i granicy oznaczalności. Na stacji przy ulicy Lwowskiej odnotowano spadek poziomu stężenia SO 2 w porównaniu z rokiem ubiegłym. Średnie stężenia roczne dwutlenku azotu w Jaśle kształtowały się na zbliżonym poziomie i wynosiły 12,1 µg/m 3 przy ulicy Lwowskiej oraz 12,6 µg/m 3 przy ulicy Floriańskiej. Pomiary nie wykazały przekroczenia dopuszczalnego poziomu średniorocznego. Uzyskane wartości średnie stanowiły około 31% wartości normatywnej. W ciągu roku nie odnotowano przekroczeń 24-godzinnego dopuszczalnego stężenia tego zanieczyszczenia. Pył jest zanieczyszczeniem powstającym przede wszystkim w procesach spalania paliw stałych. Od 2003 roku na stacji WIOŚ w Jaśle przy ulicy Floriańskiej prowadzone są pomiary stężeń pyłu zawieszonego PM10, tj. pyłu o średnicy równoważnej ziaren do 10 µm, zgodnie z metodą referencyjną. W 2004 roku stężenie średnioroczne pyłu PM10 wynosiło 24,96 µg/m 3 i stanowiło 62,4% poziomu dopuszczalnego. W ciągu roku zarejestrowano 8 przypadków przekroczeń poziomu dopuszczalnego, przy czym częstość przekroczeń zawierała się w zakresie

21 dopuszczalnym przepisami (dopuszcza się 35 przekroczeń poziomu 24-godzinnego w ciągu roku). Pomiary stężeń benzenu w powietrzu od 2003 roku w Jaśle prowadzone są metodą pasywną. Średnie roczne stężenie tej substancji nie przekroczyło poziomu dopuszczalnego i wynosiło 1,65 µg/m 3 (tj. 33% normy). - Jakość powietrza w Magurskim Parku Narodowym : Od stycznia 2004 roku pomiary poziomu dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w powietrzu na terenie Magurskiego Parku Narodowego prowadzone są w stacji pomiarowej zlokalizowanej w niezamieszkałej miejscowości Żydowskie, w gminie Krempna. Poniższy rysunek przedstawia miesięczne stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu na stacji Żydowskie w 2004 roku. Rysunek nr 4. Stężenia zanieczyszczeń w 2004r. Średnia roczna wartość stężenia dwutlenku siarki zmierzona w 2004 roku w Magurskim Parku Narodowym wynosiła 7,2 µg/m 3 i stanowiła 48% wartości dopuszczalnej dla obszarów parków narodowych. Rozkład wartości stężeń miesięcznych w ciągu roku był zmienny, nie wykazywał wyraźnych różnic sezonowych, jak to ma miejsce w przypadku pomiarów prowadzonych na terenach miejskich. Badany obszar pozbawiony jest punktowych źródeł zanieczyszczeń powietrza, więc należy sądzić, iż stan atmosfery na tym obszarze w znacznym stopniu kształtowany jest przez napływ powietrza z kierunków południowych i południowo-zachodnich.

22 Stężenie średnioroczne dwutlenku azotu odnotowane na stacji Żydowskie wynosiło 1,4 µg/m 3, czyli 7% poziomu dopuszczalnego ustalonego dla parków narodowych. b). Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza w 2005r. Jakość powietrza w strefie jasielskiej w 2005 roku oceniono ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Średnie roczne stężenia dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu PM10 na stacjach pomiarowych w powiecie jasielskim w latach 2004-2005 podano w poniższej tabeli. Tabela nr 4. Stężenia zanieczyszczeń w latach 2004 i 2005. Substancja Dwutlenek siarki Rok Jasło ul. badań Floriańska 108 (WIOŚ) STACJA POMIAROWA MONITORINGU POWIETRZA Jasło ul. Sroczyńskieg o (WSSE) Żydowskie MPN (WIOŚ) 2004 3,32 2,36 7,18 µg/m 3 2005 3,86 1,85 9,71 Dwutlenek azotu µg/m 3 2004 2005 12,63 15,98 12,13 15,86 1,43 2,32 2004 24,96 liczba - - Pył PM10 µg/m 3 przekroczeń - 8 38,36 2005 liczba - - przekroczeń - 36 Benzen 2004 1,65 - - µg/m 3 2005 3,23 - - Ocenę jakości powietrza wg kryterium ochrony zdrowia wykonano w oparciu o wyniki badań prowadzonych na dwóch stacjach pomiarowych w Jaśle:

23 ul. Floriańska 108 - pomiary wykonuje Delegatura WIOŚ w Jaśle ul. Sroczyńskiego (zmiana adresu, poprzednio ul. Lwowska) - pomiary wykonuje WSSE W 2005 roku średnioroczne stężenia dwutlenku siarki w Jaśle, na stacji przy ul. Floriańskiej, wynosiły 3,86 µg/m 3 a na stacji przy ul. Sroczyńskiego 1,85 µg/m 3. Wartość rocznego stężenia dwutlenku siarki na stacji przy ulicy Floriańskiej była wyższa od stężenia uzyskanego w roku 2004, natomiast na stacji przy ulicy Sroczyńskiego odnotowano spadek poziomu stężenia SO 2 w porównaniu z rokiem ubiegłym. W ciągu roku w Jaśle nie odnotowano przekroczeń 24-godzinnego dopuszczalnego poziomu dwutlenku siarki. Średnie stężenia roczne dwutlenku azotu, mierzonego na obu stacjach w Jaśle, kształtowały się na zbliżonym poziomie i wynosiły 15,98 μg/m 3 przy ulicy Floriańskiej oraz 15,86 μg/m 3 przy ulicy Sroczyńskiego. Pomiary nie wykazały przekroczenia dopuszczalnego poziomu średniorocznego. Uzyskane wartości średnie stanowiły około 40 % wartości normatywnej. W ciągu roku nie odnotowano przekroczeń 24-godzinnego dopuszczalnego stężenia tego zanieczyszczenia. Poziom zanieczyszczenia powietrza w Jaśle tlenkami azotu był wyższy niż w roku 2004. Znaczący wpływ na stopień zanieczyszczenia atmosfery tlenkami azotu mają procesy spalania w wysokich temperaturach wszystkich rodzajów paliwa oraz emisja z silników samochodowych, dlatego przebieg dobowych stężeń mierzonego dwutlenku azotu nie wykazuje tak dużych zależności od temperatury powietrza, jak dwutlenek siarki i pył PM10. Pył jest zanieczyszczeniem powstającym przede wszystkim w procesach spalania paliw. Źródłem pyłu mogą być także drogowe ciągi komunikacyjne. Drobne cząstki pyłu zawieszone w powietrzu są potencjalnym zagrożeniem zdrowia ludzi, ponieważ w swoim składzie mogą zawierać agresywne związki chemiczne. W 2005 roku stężenie średnioroczne pyłu PM10 wynosiło 38,36 μg/m 3 i stanowiło 96% poziomu dopuszczalnego. W ciągu roku zarejestrowano 36 przypadków przekroczeń dopuszczalnego poziomu 24-godzinnego, co przy dopuszczalnej liczbie 35 przekroczeń w roku wskazało na niedotrzymanie standardów jakości powietrza w przypadku tej substancji. Najważniejszymi czynnikami mającymi wpływ na rodzaj i tempo przemian zanieczyszczeń zachodzących w atmosferze należą: nasłonecznienie, temperatura powietrza, wilgotność, intensywność opadów. W warunkach zimowych, przy dużych spadkach temperatury, często

24 występuje stabilna równowaga atmosfery i słabe wiatry, co wpływa na kumulację zanieczyszczeń w dolnej części atmosfery. Rozkład dobowych stężeń pyłu zawieszonego PM10 (także dwutlenku siarki) charakteryzuje ścisła zależność od temperatury powietrza, co pokazano na rysunku. Spadek temperatury powoduje intensyfikację zużycia paliw na cele grzewcze i w efekcie wzrost emisji zanieczyszczeń do powietrza. Analiza parametrów meteorologicznych w 2005 roku, w okresie występowania przekroczeń dopuszczalnych stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 wskazuje, że większość incydentów miała miejsce w warunkach niesprzyjających rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń w atmosferze, tj.: 53% przekroczeń wystąpiło w dniach bezwietrznych, o dużym nasłonecznieniu i niskiej temperaturze powietrza, 83% przekroczeń wystąpiło w warunkach bezwietrznych. W okresie ciepłym, w sierpniu i wrześniu, zaobserwowano 5 przypadków przekroczeń dopuszczalnych stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 i zmierzone wartości zawierały się w przedziale 51-65 µg/m 3. W okresie grzewczym, kiedy wzrasta emisja do powietrza zanieczyszczeń pochodzenia energetycznego, stwierdzono 31 przekroczeń i odnotowano je w: styczniu (3 przypadki), lutym (4 przypadki), marcu (4 przypadki), październiku (6 przypadków), listopadzie (9 przypadków) i grudniu (5 przypadków). Najwyższe wartości stężeń 24-godzinnych, tj. 118, 139 i 208 µg/m 3, zmierzono w dniach 7, 8 i 9 lutego. Te dni charakteryzowała najniższa w roku średnia temperatura dobowa (od -11,3 o C do -14,8 o C), brak wiatrów oraz silne nasłonecznienie. Zmienność dobowych stężeń pyłu zawieszonego PM-10 i dobowej temperatury powietrza na stacji w Jaśle ul. Floriańska w 2005 roku. Rysunek nr 5. Stężenia pyłu zawieszonego w 2005r.

25 Benzen jest najprostszym węglowodorem aromatycznym, zaliczanym do grupy lotnych związków organicznych. W Jaśle substancja ta mierzona jest od roku 2003 metodą wskaźnikową na stanowisku WIOŚ przy ul. Floriańskiej. Stężenia benzenu mierzone metodą pasywną są znacznie wyższe od stężeń mierzonych dokładniejszymi analizatorami automatycznymi. Wyniki uzyskane w 2005 roku wskazują dotrzymanie dopuszczalnego poziomu średniorocznego benzenu w powietrzu. Średnie roczne stężenie wynosiło 3,23 µg/m 3 i stanowiło 65% poziomu dopuszczalnego. W odniesieniu do lat poprzednich stwierdzono wzrost stężenia benzenu w powietrzu. - Monitoring lokalny wokół zakładów : W 2005 roku,w ramach monitoringu lokalnego, prowadzone były w rejonie Rafinerii Jasło S.A. (obecnie LOTOS Jasło S.A.) i wydzielonych z niej spółek metodą pasywną pomiary lotnych związków organicznych, charakterystycznych dla przemysłu przetwórstwa ropy naftowej, tj.: benzenu, cykloheksanu, ksylenu, izopropylobenzenu, styrenu, toluenu, heksanu, izooktanu, heptanu, oktanu i dekanu. Wysokie stężenia tych substancji w powietrzu mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie ludzi. Pomiary prowadzono w sesjach dwutygodniowych, w pięciu punktach zlokalizowanych przy ulicach : Kopernika,Młynarskiej, Sportowej i Niegłowickiej.

26 Zmierzone poziomy badanych węglowodorów (z wyjątkiem benzenu określony jest poziom dopuszczalny), z uwagi na brak standardów jakościowych w przepisach prawnych, porównano z wartościami odniesienia tych substancji, zawartymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu. Wyniki badań nie wykazały występowania na terenie miasta stężeń badanych węglowodorów przekraczających wartości odniesienia. Jedynie w przypadku cykloheksanu stwierdzono w seriach pomiarowych stężenia przekraczające poziom odniesienia. - Jakość powietrza w Magurskim Parku Narodowym : Średnia roczna wartość stężenia dwutlenku siarki zmierzona w 2005 roku na stacji Żydowskie w Magurskim Parku Narodowym wynosiła 9,71 µg/m3 i stanowiła 65 % wartości dopuszczalnej dla obszarów parków narodowych. Stężenie średnioroczne dwutlenku azotu odnotowane na stacji Żydowskie wynosiło 2,32 µg/m 3, czyli stanowiło 12 % poziomu dopuszczalnego ustalonego dla parków narodowych. Stężenia dwutlenku azotu i dwutlenku siarki na stacji pomiarowej Żydowskie w 2005 roku przedstawia poniższy rysunek. Rysunek nr 6. Stężenia dwutlenku siarki w 2005r. c). Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza w 2006r.

27 Ocenę wykonano w oparciu o wyniki badań prowadzonych na dwóch stacjach pomiarowych w Jaśle: - ul. Floriańska 108 - stacja nadzorowana przez Delegaturę WIOŚ w Jaśle, - ul. Sroczyńskiego - stacja nadzorowana przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną. W 2006 roku program monitoringu powietrza obejmował pomiary stężeń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu na obu stacjach oraz pomiary stężeń pyłu zawieszonego PM10 na stacji WIOŚ przy ulicy Floriańskiej. W pyle zawieszonym PM10 oznaczano zawartość ołowiu. Ponadto w 5 punktach na terenie Jasła wykonano pomiary poziomu benzenu. Do przeprowadzenia właściwej oceny rocznej jakości powietrza, WIOŚ prowadzi obserwację parametrów meteorologicznych. Tabela nr 5. Stężenia zanieczyszczeń w 2006r. Substancja Stężenia w (μg/m 3 ) Jasło Floriańska 108 (WIOŚ) Jasło Sroczyńskieg o (WSSE) Dwutlenek siarki 8,1 3,5 Dwutlenek azotu 15,9 16,7 Pył PM10 45,2 - W 2006 roku stężenia dwutlenku siarki w Jaśle, podobnie jak na obszarze całego województwa podkarpackiego, utrzymywały się na niskim poziomie. Nie odnotowano przekroczeń normy średniodobowej, jak również normy ustalonej dla 1 godziny. Średnie roczne stężenia dwutlenku siarki wynosiły 8,1 μg/m 3 na stacji Floriańska i 3,5 μg/m 3 na stacji przy ul. Sroczyńskiego. Poziom tej substancji na obu stacjach w 2006 roku był wyższy niż w roku poprzednim. W 2006 roku stężenia dwutlenku azotu w Jaśle, podobnie jak na obszarze całego województwa podkarpackiego, utrzymywały się na niskim poziomie. Nie odnotowano przekroczeń normy ustalonej dla 1 godziny oraz normy średniorocznej.

28 Wartości średnioroczne wynosiły 15,9 μg/m 3 przy ulicy Floriańskiej oraz 16,7 μg/m 3 przy ulicy Sroczyńskiego i stanowiły odpowiednio 39,8% i 41,7% normy. Poziom zanieczyszczenia powietrza w Jaśle dwutlenkiem azotu był podobny jak w 2005 roku. Wyniki monitoringu jakości powietrza w Polsce dowodzą, iż aktualnie najwięcej przekroczeń standardów średniodobowych i średniorocznych dotyczy pyłu zawieszonego PM10. W województwie podkarpackim sytuacja taka miała miejsce w latach poprzednich w Przemyślu i Rzeszowie, a w 2006 roku także w Jaśle, Na stacji pomiarowej w Jaśle od 2005 roku notowane są, głównie w sezonie grzewczym, liczne przekroczenia normy średniodobowej ustalonej dla tej substancji. W 2006 roku zwiększona została częstotliwość prowadzonych 24-godzinnych pomiarów pyłu PM10. Uzyskane wyniki potwierdziły przekraczanie standardów imisyjnych, co było podstawą do zaliczenia strefy jasielskiej w ocenie rocznej do klasy C, z zaznaczeniem obszaru przekroczeń obejmującym jedynie miasto Jasło. Stężenie średnioroczne pyłu PM10 na stacji Floriańska w Jaśle w 2006 roku wynosiło 45,2 μg/m 3 i stanowiło 113 % poziomu dopuszczalnego. W ciągu roku zarejestrowano 50 przypadków przekroczeń dopuszczalnego poziomu średniodobowego, co przy dopuszczalnej liczbie 35 przekroczeń w roku wskazuje na niedotrzymanie standardów jakości powietrza w przy-padku tej substancji. Rysunek nr 7. Stężenia średnoroczne pylu PM10 oraz liczba przekroczeń.

29 Analiza parametrów meteorologicznych w 2006 roku, w okresie występowania przekroczeń dopuszczalnych stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 wskazuje, że większość incydentów miała miejsce w warunkach niesprzyjających rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń w atmosferze, najczęściej w dniach bezwietrznych i przy małych prędkościach wiatru. Opisana sytuacja jest podobna jak to miało miejsce w 2005r. ( rys. 5). Najwięcej przypadków przekroczenia dopuszczalnej normy średniodobowej dla pyłu PM10 (46 incydentów) zanotowano w okresie grzewczym, kiedy wzrasta emisja do powietrza zanieczyszczeń pochodzenia energetycznego. Najwyższe wartości stężeń średniodobowych, tj. 338 i 332 μg/m 3, zmierzono w styczniu, w warunkach niskiej temperatury powietrza, braku wiatrów oraz silnego nasłonecznienia. Rysunek nr 8. Stężenia średnoroczne pylu PM10 oraz liczba przekroczeń. Poziom zanieczyszczenia powietrza ołowiem ze względu na ochronę zdrowia ludzi ocenia się w odniesieniu do średniorocznego poziomu dopuszczalnego 0,5 μg/m 3. Stężenie średnioroczne ołowiu, uzyskane z pomiarów prowadzonych w 2006 roku na stacji Floriańska w Jaśle, wynosiło 0,02 μg/m 3 i stanowiło jedynie 4% normy. Benzen jest najprostszym węglowodorem aromatycznym, zaliczanym do grupy lotnych związków organicznych. W Jaśle substancja ta mierzona jest metodą pasywną na stacji WIOŚ przy ul. Floriańskiej oraz w 4 punktach sieci monitoringu lokalnego, położonych przy ulicach: Kopernika, Młynarskiej, Sportowej i Niegłowickiej, w rejonie LOTOS Jasło i działających w sąsiedztwie spółek.

30 Stężenia benzenu mierzone metodą pasywną są znacznie wyższe od stężeń mierzonych dokładniejszymi analizatorami automatycznymi. Wyniki uzyskane w 2006 roku w Jaśle wskazują dotrzymanie dopuszczalnego poziomu średniorocznego benzenu w powietrzu. Średnie roczne stężenia tej substancji mieściły się w przedziale 2,3-3,1 μg/m 3 i stanowiły 46-62% poziomu dopuszczalnego. - Monitoring lokalny wokół zakładów : W 2006 roku kontynuowany był monitoring lokalny w rejonie LOTOS Jasło S.A.w Jaśle i działających w sąsiedztwie spółek w zakresie pomiarów lotnych związków organicznych, charakterystycznych dla przemysłu przetwórstwa ropy naftowej, tj.: benzenu, cykloheksanu, ksylenu, izopropylobenzenu, styrenu, toluenu, heksanu, izooktanu, heptanu, oktanu i dekanu. Wysokie stężenia tych substancji w powietrzu mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie ludzi. Pomiary wykonano metodą pasywną w sesjach dwutygodniowych, w 4 punktach zlokalizowanych przy ulicach: Kopernika, Młynarskiej, Sportowej i Niegłowickiej. Wyniki badań nie wykazały występowania na badanym terenie Jasła stężeń węglowodorów przekraczających wartości odniesienia. Jedynie w przypadku cykloheksanu stwierdzono w seriach pomiarowych stężenia przekraczające poziom odniesienia. - Jakość powietrza w Magurskim Parku Narodowym : Ocenę jakości powietrza wykonano w oparciu o wyniki badań w powietrzu prowadzonych na stacji pomiarowej Żydowskie. Stacja położona jest w gminie Krempna, na terenie Magurskiego Parku Narodowego. Dodatkowo, w ramach monitoringu tła zanieczyszczeń atmosfery, w 2006 roku wprowadzono na stacji pomiarowej Żydowskie pomiary zawartości formaldehydu metodą pasywną (czas uśredniania - tygodniowy).

31 Rysunek nr 9. Stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w 2005r. Średnia roczna wartość stężenia dwutlenku siarki wynosiła 4,8 μg/m 3 i stanowiła 32 % wartości dopuszczalnej określonej dla obszarów parków narodowych. Stężenie średnioroczne dwutlenku azotu wynosiło 2,5 μg/m 3, czyli stanowiło 12,5% poziomu dopuszczalnego ustalonego dla parków narodowych. Średnie roczne stężenie formaldehydu na stacji Żydowskie wynosiło 1,3 μg/m 3. Dla formaldehydu nie są ustalone dopuszczalne poziomy w powietrzu. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5.12.2002r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu, określa dla formaldehydu wartość odniesienia na poziomie 4 μg/m 3 Pomiary prowadzone w latach 2004-2006 na stacji Żydowskie, na terenie Magurskiego Parku Narodowego, nie wykazały przekroczeń standardów jakości powietrza w zakresie dwutlenku siarki i dwutlenku azotu, ustalonych dla terenów parków narodowych. 3.4 WYKORZYSTANIE ENERGII ODNAWIALNEJ. Energia odnawialna, zwana również energią ekologicznie czystą lub zieloną, powstaje przy wykorzystaniu naturalnych nośników jakimi są energia kinetyczna wiatru, spiętrzonej lub gorącej wody, powstała przy spalaniu biomasy i biogazu oraz energii promieniowania słonecznego.

32 Konieczność wykorzystywania alternatywnych źródeł wynika głównie z potrzeby ograniczenia szkodliwych produktów spalania nośników pierwotnych ( węgla i jego odmian) ograniczoności źródeł kopalnych, jak również dążenia do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego poszczególnych regionów kraju. Do korzystania z energii odnawialnej obligują nas również zobowiązania wynikające ze wstąpienia Polski do Unii Europejskiej i realizacji porozumień z Kioto. W powiecie jasielskim istnieją potencjalne możliwości wykorzystywania wszystkich rodzajów źródeł energii ekologicznie czystej, chociaż nie do końca rozeznane są jej zasoby. Należy jednak podkreślić występowanie istotnych dla całego procesu pozyskiwania energii odnawialnej przeszkód i trudności. Dotyczy to przede wszystkim lokalizacji elektrowni wiatrowych na terenach gmin Osiek Jasielski i Nowy Żmigród objętych ochroną Natura 2000. Znaczące możliwości w pozyskaniu energii odnawialnej będzie miała budowa zapory szczytowopompowej w ramach realizacji zbiornika wodnego Kąty-Myscowa. 3.5 OCHRONA PRZED HAŁASEM I PROMIENIOWANIEM. Hałas stanowi obecnie najbardziej powszechne zanieczyszczenie środowiska. Na jego szkodliwe oddziaływanie narażona jest największa liczba osób. Dotyczy to w szczególności hałasu pochodzącego od środków transportu. Stwierdza się zanikanie ciszy nocnej w obszarach bezpośrednio sąsiadujących z ciągami komunikacyjnymi. W myśl obowiązujących przepisów zarządzający drogą lub linią kolejową zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, sporządza co 5 lat mapę akustyczną terenu, na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Na terenie powiatu jasielskiego negatywne oddziaływanie akustyczne na tereny przyległe może powodować eksploatacja dróg krajowych Przemyśl Wadowice oraz Jasło Wiśniówka. Badania oddziaływań akustycznych ww. dróg pozwoli na faktyczną ocenę stali problemów związanych z ich eksploatacją. Obecnie droga krajowa Przemyśl Wadowice w obrębie miasta Jasła biegnie tzw. drogą południową. Droga ta na długości kilkuset metrów wyposażona jest w ekrany dźwiękochłonne.

33 Problem uciążliwości akustycznej zakładów przemysłowych występuje w przypadku podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na terenie byłej rafinerii (aktualnie Lotos Jasło S.A.). Podkarpacki Urząd Wojewódzki wraz ze Starostwem Jasielskim zobowiązały ww. podmioty gospodarcze do opracowania przeglądu ekologicznego w zakresie identyfikacji źródeł hałasu na swoim terenie. Wyniki przeglądu ekologicznego pozwolą na określenie zakresu działań niezbędnych do wyeliminowania przekroczeń dopuszczalnego natężenia hałasu poza granicami byłej rafinerii. Mało rozpoznane w powiecie są zagrożenia związane z emisją promieniowania elektromagnetycznego. Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące wywoływane jest głównie przez stacje i linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia, stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej. Konieczne jest kontrolowanie poziomu promieniowania elektromagnetycznego, wokół tych źródeł, zarówno na obszarach zabudowy mieszkaniowej jak i na terenach przewidzianych do lokalizacji takiej zabudowy. 3.6 OCHRONA I KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH. 3.6.1 Gospodarka ściekowa na przestrzeni 2004 2006 roku. Podstawowe znaczenie w zaopatrzeniu w wodę miejscowości na terenie powiatu jasielskiego mają zasoby wód powierzchniowych. Źródłem zaopatrzenia w wodę mieszkańców i zakładów przemysłowych w Jaśle jest rzeka Wisłoka. Z zasobów wód powierzchniowych zasilane są również wodociągi wiejskie w gminach: Dębowiec, Krempna i Nowy Żmigród. Wody podziemne ujęte do eksploatacji w wodociągach wiejskich pochodzą głównie z utworów trzeciorzędowych, rzadziej z utworów czwartorzędowych. Ujęcia wód podziemnych znajdują się m.in. w gminach: Dębowiec, Jasło, Kołaczyce, Skołyszyn, Tarnowiec. Znaczącym źródłem zaopatrzenia w wodę gospodarstw domowych są również indywidualne, przydomowe studnie.

34 Tabela nr 6. Zużycie wody na potrzeby przemysłu, rolnictwa i ludności wg GUS ( brak danych za 2006r.). Rok Ogółem Przemysł w dam 3 Rolnictwo i leśnictwo Eksploatacja sieci wodociągowej Przemysł Rolnictwo i leśnictwo w % ogółem Eksploatacja sieci wodociągowej 2005 4258 1570 200 2488 36,9 4,7 58,4 2004 4676 1812 200 2664 38,8 4,3 57,0 W powiecie jasielskim funkcjonuje cztery komunalne mechaniczno - biologiczne oczyszczalnie ścieków, w tym jedna oczyszczalnia w Jaśle i trzy na obszarach wiejskich (Krempna, Skołyszyn, Kołaczyce, Warzyce do 30.06.2004 r.). Łączna przepustowość oczyszczalni wynosi 20721 m 3 /dobę ( oczyszczalnia w Jaśle - 20000 m 3 /dobę i oczyszczalnie wiejskie łącznie 721 m 3 /dobę). Ścieki komunalne z obszaru Jasła i z terenu miejscowości położonych w gminach: Jasło, Kowalowy, Wolica, Jareniówka, Sobniów, Warzyce, Dębowiec oraz z części terenu miejscowości Trzcinica, a także ścieki bytowe z zakładów przemysłowych z obszaru Jasła, oczyszczane są na mechaniczno-biologicznej oczyszczalni o podwyższonym stopniu usuwania związków biogennych.oczyszczalnia ta jest eksploatowana przez MPGK Sp. zo.o. w Jaśle. W 2006r. na tej oczyszczalni poddano procesom oczyszczania 6,18 mln m 3 ścieków. Badania prowadzone przez WIOŚ nie stwierdzają przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w ściekach określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. Z terenów wiejskich do wód powierzchniowych siecią kanalizacji wiejskiej wprowadzono 0,14 mln m 3 ścieków oczyszczonych biologicznie. Odbiornikami ścieków komunalnych w powiecie jasielskim jest rzeka Wisłoka oraz jej dopływy. W latach 2004-2006 ilość ścieków komunalnych odprowadzanych do wód powierzchniowych w powiecie jasielskim nie uległa istotnym zmianom. Według danych WIOŚ szacuje się, że z terenu powiatu jasielskiego w 2006 roku odprowadzono do wód powierzchniowych ogółem 1, 7 mln m 3 ścieków przemysłowych. Ścieki przemysłowe w znacznej ilości podlegają procesom mechaniczno-chemicznego i biologicznego oczyszczania. Oczyszczalnie mechaniczno-chemiczne funkcjonują w spółkach: LOTOS Jasło oraz Chrom Styl w Jaśle. Oczyszczalnie te eksploatowane są prawidłowo.

35 W bilansie ścieków przemysłowych dominują ścieki z zakładów położonych w Jaśle, a w szczególności z Rafinerii Jasło S.A. (obecnie Lotos Jasło) i ZTS Gamrat S.A. oraz wody pochłodnicze z Zakładów Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Pektowin Sp. z o.o w Jaśle. Pozostałymi źródłami powstawania ścieków przemysłowych w powiecie są m.in.: procesy galwaniczne, produkcja artykułów mięsnych, wydobycie ropy naftowej. W powiecie znajduje się 14 zakładowych oczyszczalni ścieków, w tym 11 oczyszczalni mechaniczno-biologicznych, 2 oczyszczalnie chemiczne i 1 oczyszczalnia mechaniczna. 3.6.2 Jakość wód płynących na przestrzeni 2004 2006 roku. W 2006 roku na terenie powiatu jasielskiego w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wykonano badania oraz dokonano oceny jakości wód rzeki Wisłoki oraz jej dwóch dopływów: Ropy i Jasiołki. Wyniki klasyfikacji jakości wód rzek badanych w latach 2004-2006 przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela nr 7.Jakość wód w rzekach na terenie powiatu jasielskiego w latach 2004-2006 Rzeka Wisłoka nazwa Krempna- Kotań Rodzaj monitoringu Rodzj monito - ringu km 146,3 D, R Wisłoka Powyżej Jasła 108,9 D, R, U Wisłoka Powyżej ujścia Ropy 105,5 D, R Wisłoka Wróblowa 96,2 D, R Ropa Ujście do Wisłoki 3,0 D, R Rok badań Klasyfikacja ogólna i przydatność wód do celów pitnych Przydatność wód do celów bytowania ryb 2004 II - karpiowate 2005 III - łososiowate i karpiowate 2006 II - karpiowate 2004 III A2 karpiowate 2005 II A2 nieprzydatne 2006 III A2 karpiowate 2004 III - nieprzydatne 2005 III - nieprzydatne 2006 III - nieprzydatne 2004 III - nieprzydatne 2005 III - nieprzydatne 2006 III - nieprzydatne 2004 III - nieprzydatne 2005 III - nieprzydatne 2006 III - nieprzydatne

36 Jasiołka Ujście do Wisłoki 0,3 D, R 2004 III - nieprzydatne 2005 III - nieprzydatne 2006 III - nieprzydatne Rodzaj monitoringu: D - monitoring dla oceny ogólnej jakości wód R - monitoring wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych U - monitoring wód przeznaczonych do spożycia Szczegółowe wyniki klasyfikacji ogólnej jakości wód Wisłoki, Ropy i Jasiołki na obszarze powiatu jasielskiego w 2006r. przedstawiono na mapce i w tabeli. Na mapce, dla każdego punktu pomiarowo-kontrolnego przedstawiono wynik klasyfikacji wraz z procentowym udziałem badanych wskaźników w poszczególnych klasach jakości oraz procentowy udział w poszczególnych klasach wyników w zakresie wskaźników: BZT, azotany, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny oraz liczba 5 bakterii grupy coli typu kałowego. Tabela nr 8. Klasyfikacja ogólna jakości wód rzeki Wisłoki i jej dopływów na terenie powiatu jasielskiego w 2006r. r (wg rozporządzenia MŚ z dnia 11.02.2004r. Dz.U.2004.32.284) Lp. Rzeka Punkt pomiarowo-kontrolny nazwa km Klasa jakości wód Wskaźniki decydujące o ocenie jakości wody 1. 2. 3. 4. 5. 6. Wisłoka Krempna-Kotań 146,3 II barwa(iii), zasadowość(iii), wapń(ii) indeks saprobowości fitoplanktonu(ii), indeks saprobowości peryfitonu(iii), liczba bakterii grupy coli(ii), liczba bakterii grupy coli typu kałowego(iii) Wisłoka Powyżej Jasła 108,9 III barwa(iii), indeks saprob.fitoplanktonu(iii), indeks saprobowości peryfitonu(iii), liczba bakterii grupy coli(iii), liczba bakterii grupy coli typu kałowego(iii) Wisłoka Powyżej ujścia Ropy 105,5 III barwa(iii), zapach(iii), liczba bakterii grupy coli(iv), liczba bakterii grupy coli typu kałowego(iv) Wisłoka Wróblowa 96,2 III barwa(iii), azotyny(iii), indeks saprobowości fitoplanktonu(iii), indeks saprobowości peryfitonu(iii), liczba bakterii grupy coli(iv), liczba bakterii grupy coli typu kałowego(iv) Ropa Ujście do Wisłoki 3,0 III barwa(iii), zawiesina ogólna(iii), azotyny(iii), indeks saprobowości fitoplanktonu(iii), indeks saprobowości peryfitonu(iii), liczba bakterii grupy coli(v), liczba bakterii grupy coli typu kałowego(v) Jasiołka Ujście do Wisłoki 0,3 III barwa(iii), azotyny(iii), indeks saprobowości fitoplanktonu(iii), indeks saprobowości peryfitonu(iii), liczba bakterii grupy coli(v), liczba bakterii grupy coli typu kałowego(v)

37 Klasyfikacja ogólna jakości wód rzeki Wisłoki, Ropy i Jasiołki na terenie powiatu jasielskiego w 2006 roku