LAUREAT 2015 WINNER Miejsce przyjazne rodzinie. Family-friendly place. The Giants of Power in Bełchatów. Giganty Mocy w Bełchatowie

LAUREAT 2015 WINNER 2015 Miejsce przyjazne rodzinie Family-friendly place Giganty Mocy w Bełchatowie The Giants of Power in Bełchatów

Spis treści / Contents 4 WSTĘP / INTRODUCTION... 6 O PROJEKCIE / ABOUT THE PROJECT... 8 MIASTO ENERGII I SPORTU / A TOWN OF ENERGY AND SPORTS... 26 KULTURA / CULTURE... 28 Z TURYSTYKĄ NA TY / ON FIRST-NAME TERMS WITH TOURISM... 32 DANE ADRESOWE / CONTACT DETAILS...

Polska Pięknieje Celem konkursu Polska Pięknieje 7 Cudów Funduszy Europejskich jest wyłonienie i nagrodzenie najlepszych przedsięwzięć współfinansowanych z Funduszy Europejskich w obszarze turystyki, infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, kultury i sztuki, turystyki cyfrowej, zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz rewitalizacji. Nagrody główne przyznawane są w 7 kategoriach. Projekt Budowa Miejskiego Centrum Kultury wraz z Ekspozycją Giganty Mocy to laureat w kategorii Miejsce przyjazne rodzinie. Zachęcamy do odwiedzin i poznania ekspozycji Giganty Mocy, która w urozmaicony sposób przybliża tematykę produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego. Pokłady tego cennego surowca od 40 lat eksploatowane są właśnie w okolicy Bełchatowa. 4 WSTĘP

Poland Even More Beautiful The aim of the competition Poland Even More Beautiful 7 Miracles of EU Funds is to select and award the best projects related to tourism, sports and recreation infrastructure, culture and arts, digital tourism, public space planning, and revitalisation that have been co-financed with EU funds. The main prizes are awarded in seven categories. The project entitled Establishment of the Municipal Culture Centre with the Giants of Power Exhibition is the winner in the Family-friendly place category. You are invited to visit and become acquainted with the Giants of Power exhibition, which presents the production of electricity from brown coal in many different ways. This precious raw material has been mined around Bełchatów for 40 years now. INTRODUCTION 5

Skąd się bierze prąd? Projekt: Budowa Miejskiego Centrum Kultury wraz z Ekspozycją Giganty Mocy Projektodawca: Miasto Bełchatów Lokalizacja: Bełchatów, woj. łódzkie Program: Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013, V.4 Infrastruktura kultury Wartość projektu: ok. 23,4 mln zł Dofinansowanie z UE: ok. 9,6 mln zł www.pgegigantymocy.pl W nowym budynku Miejskiego Centrum Kultury (MCK) w Bełchatowie utworzono interaktywną ekspozycję Giganty Mocy, skierowaną m.in. do rodzin z dziećmi i wycieczek szkolnych. Odwiedzający przeprowadzają doświadczenia z zakresu fizyki i zjawisk elektryczności oraz poznają procesy geologiczne, które doprowadziły do powstania złóż węgla brunatnego w okolicach Bełchatowa. Na wystawie zgromadzono m.in. szczątki mamuta żyjącego niegdyś na obszarze dzisiejszej odkrywki, mundury górnicze i modele maszyn górniczych. Po ekspozycji oprowadza multimedialna rodzina Gigusiów Brunatnych, w tym ciekawy świata Woltuś, przyjazna i towarzyska nastoletnia Dżulka oraz uczynny i wszystkowiedzący profesor Om. Grupom towarzyszy przewodnik, natomiast goście indywidualni mogą skorzystać z audioprzewodnika. W nowym obiekcie znajduje się też sala widowiskowa na 500 osób, pomieszczenia do zajęć edukacyjnych i spotkań Uniwersytetu Trzeciego Wieku oraz przestrzenie wystawowe. 6 O PROJEKCIE

Where does electricity come from? Project: Establishment of the Municipal Culture Centre with the Giants of Power Exhibition Beneficiary: Town of Bełchatów Location: Bełchatów, Łódź Voivodeship Programme: Regional Operational Programme for the Łódź Voivodeship for the years 2007-2013, V.4 Cultural infrastructure Project value: approx. PLN 23.4 million EU Subsidies: approx. PLN 9.6 million www.pgegigantymocy.pl In the new building of the Municipal Culture Centre (MCC) in Bełchatów, an interactive exhibition entitled Giants of Power was established, the addressees of which include families with children and school trips. Here, visitors carry out experiments in the field of physics and electrical phenomena, and they learn about the geological processes that led to the formation of the brown coal beds around Bełchatów. At the exhibition, you can see, among other things, the remains of the mammoths that used to live in the area of today s open pit, miners uniforms and models of mining machinery. The guests are shown around the exhibition by a multimedia family of Gigusie Brunatne, including the world-curious Woltuś, the sociable teenage Dżulka, and the helpful and omniscient Professor Om. Groups visit the exhibition with a guide, and individual guests are offered audio-guides. The new facility includes also an events hall designed for 500 people, rooms for educational classes and rooms devoted to classes as part of the University of the Third Age, as well as exhibition areas. ABOUT THE PROJECT 7

Giganty Mocy zabierają w fascynującą podróż do świata biologii, fizyki i techniki The Giants of Power will take you on a fascinating journey to the world of biology, physics and technology 8 MIASTO ENERGII I SPORTU

A TOWN OF ENERGY AND SPORTS 9

Gigantyczne zakłady Ekspozycja Giganty Mocy nieprzypadkowo powstała w Bełchatowie. 10 km od centrum miasta znajduje się bowiem największe w Polsce zagłębie paliwowo-energetyczne, w skład którego wchodzą Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów oraz Elektrownia Bełchatów. The giant plants The Giants of Power exhibition was not accidentally established in Bełchatów, since, at a distance of 10 km from the town centre, there is the largest concentration of fuel and power production in Poland, which is comprised of the Bełchatów Brown Coal Mine and the Bełchatów Power Station. 10 MIASTO ENERGII I SPORTU

Centrum dowodzenia opanowane. Każda decyzja jest ważna The command centre is under control. Every decision is important 12 MIASTO ENERGII I SPORTU

14 MIASTO ENERGII I SPORTU

W Gigantach Mocy najmłodsi mogą się wczuć w role górników At the Giants of Power, the youngest visitors can identify with the role of miners A TOWN OF ENERGY AND SPORTS 15

Odkrywkowa kopalnia węgla brunatnego w Bełchatowie jest jednym z najważniejszych wykopów w Europie ma głębokość 190 m, szerokość około 2,5 km i długość niemal 6 km. Często nazywana jest największą dziurą w Europie. Zasoby całego złoża bełchatowskiego (2 mld ton) zostaną wykorzystane do około 2038 r. Kopalnię można obserwować z trzech punktów widokowych: na Górze Kamieńskiej oraz w Kleszczowie i Żłobnicy. The open-pit brown coal mine in Bełchatów is one of the major pits in Europe, with a depth of 190 m, a width of around 2.5 km and a length of almost 6 km. It is often called the largest hole in Europe. The reserves of the whole Bełchatów bed (2 billion tons) will have been used by around 2038. The mine can be observed from three vantage points: on the Kamieńska Mountain, and in Kleszczów and Żłobnica. 18 MIASTO ENERGII I SPORTU

Kopalnia węgla brunatnego w Bełchatowie jest największą kopalnią odkrywkową w Polsce The brown coal mine in Bełchatów is the largest open-pit mine in Poland A TOWN OF ENERGY AND SPORTS 21

Bełchatów to największa na świecie elektrownia wytwarzająca energię elektryczną z węgla brunatnego. Węgiel pozyskiwany z pobliskiej kopalni do elektrowni jest transportowany za pomocą przenośników taśmowych. The Bełchatów Power Station is the world s largest power plant, producing electricity from brown coal. The coal extracted in the local mine is transported to the power plant using conveyor belts. 22 MIASTO ENERGII I SPORTU

PGE Skra Bełchatów Od 2007 r. miłośnicy sportu mogą oglądać różne imprezy sportowe w nowej hali widowiskowo-sportowej Energia im. Edwarda Najgebauera w Bełchatowie (2,7 tys. miejsc siedzących). Występuje tu PGE Skra Bełchatów, jeden z najbardziej utytułowanych klubów siatkarskich w Polsce ośmiokrotny mistrz Polski i sześciokrotny zdobywca Pucharu Polski. PGE Skra Bełchatów Since 2007, sports enthusiasts have been able to watch various sports events in the Edward Najgebauer Energy Sports and Events Centre in Bełchatów (with a seating area designed for 2,700 people). This is where the PGE Skra Bełchatów team plays. It is one of the most titled volleyball clubs in Poland, as it has won the Polish Championship eight times and the Polish Cup six times. 24 MIASTO ENERGII I SPORTU

50-tysięczny Bełchatów rozwinął się w prężny ośrodek kulturalny. Warto tu przyjechać, by wziąć udział w ciekawych wydarzeniach artystycznych. Są to m.in.: sierpień: Ogólnopolski Przegląd Piosenki Żeglarskiej organizowany przez MCK. Dwudniowa impreza obrała formę recitali zaproszonych zespołów. Wstęp na koncerty jest bezpłatny. październik: Festiwal Filmów Niepoważnych Nakręceni promujący kino amatorskie. Odbywa się w Kinie Kultura przy MCK. Imprezie towarzyszą spotkania z twórcami i warsztaty dla uczestników. październik: Jesienne Teatralne Spotkania z BAT-em. Gospodarzami spotkań są młodzi bełchatowscy aktorzy z teatrów amatorskich przede wszystkim Bełchatowskiego Amatorskiego Teatru BAT. listopad: Ogólnopolskie Spotkania Taneczne Bełchatów Power Dance. Swoje umiejętności prezentują zdobywcy trofeów w konkursach ogólnopolskich i międzynarodowych. The town of Bełchatów, with a population of 50,000 people, has developed into a buoyant cultural centre. It is worth coming here to take part in interesting artistic events, which include: August: the Polish Sea Song Festival organised by MCC. This two-day event is held in the form of recitals by the invited groups. The admission to the concerts is free. October: the Frivolous Film Festival Nakręceni, which promotes amateur films. It is held at the Culture Cinema at MCC. The event is accompanied by meetings with the authors and workshops for the participants. October: the Autumn Meetings with the BAT Theatre. The hosts of this event are young actors from amateur theatres in Bełchatów, and, above all, from the Bełchatów Amateur BAT Theatre. November: the Polish Dance Meetings Bełchatów Power Dance. During this event, the winners of trophies in Polish and international competitions present their skills. 26 KULTURA

CULTURE 27

Dwór Olszewskich W 1987 r. dworek został odkupiony przez Urząd Miasta w Bełchatowie i przeznaczony na siedzibę Muzeum Regionalnego. Prezentowana jest tu wystawa stała poświęcona wnętrzom dworskim z przełomu XIX i XX w., obejmująca część pomieszczeń wraz z salą koncertową, salonem owalnym i pokojem kominkowym. Na piętrze budynku prezentowana jest m.in. kopia obrazu Jana Matejki Kościuszko pod Racławicami oraz kolekcja broni białej i palnej. Ścieżka geologiczna W parku przy dworku Olszewskich została urządzona ścieżka geologiczna, której celem jest prezentacja fragmentów skał dostarczonych przez Kopalnię Węgla Brunatnego Bełchatów. Najstarszą skałą jest wapień skalisty sprzed 150 mln lat, który został wydobyty na zboczu południowym Rowu Kleszczowa. The Olszewski Family Manor In 1987, the manor was bought by the Town Hall in Bełchatów with the intention to convert it into the seat of the Regional Museum. The permanent exhibition presented here is devoted to manor interiors from the turn of the 19 th and 20 th centuries, and it occupies some of the rooms, including the concert hall, the oval salon and the room with a fireplace. On the first floor of the building, a copy of the painting Kościuszko at Racławice by Jan Matejko, and a collection of hand weapons and firearms can be admired. A geological path The park by the Olszewski Family Manor includes a marked geological path, which is aimed at presenting fragments of rocks from the Bełchatów Brown Coal Mine. The oldest rock here is a massive limestone dating back to 150 million years ago, which was extracted on the southern slope of the Kleszczów Graben. 28 Z TURYSTYKĄ NA TY

Muzeum Regionalne ul. Rodziny Hellwigów 11 97-400 Bełchatów tel. 44 633 11 33 www.muzeum-belchatow.pl Godziny otwarcia: wtorek piątek: 9.00-18.00 sobota niedziela: 11.00-18.00 The Regional Museum ul. Rodziny Hellwigów 11 97-400 Bełchatów tel. +48 44 633 11 33 www.muzeum-belchatow.pl Opening hours: Tuesday Friday: 9 a.m. 6 p.m. Saturday Sunday: 11 a.m. 6 p.m. ON FIRST-NAME TERMS WITH TOURISM 29

Góra Kamieńska Najwyższe sztuczne wzniesienie w środkowej Polsce (386 m n.p.m.) znajduje się około 18 km od Bełchatowa. Wzgórze usypano z 1,4 mld m3 piasków, żwiru, iłów i gliny zebranych z odkrywki kopalni Bełchatów. Działa tu kompleks rekreacyjno-sportowy ze sztucznie naśnieżaną i oświetloną trasą narciarską. Latem największą atrakcję stanowi jedyny w tej części kraju tor saneczkowy o długości 620 m. Dla miłośników rowerów przygotowano oznakowane trasy. Kamieńska Mountain It is the highest artificial hill in central Poland (386 m above sea level), which is situated at a distance of around 18 km from Bełchatów. It was raised with the use of 1.4 billion cubic metres of sands, gravel, loams and clay, obtained from the Bełchatów mine s open pit. Here, you will also find a sports and leisure complex equipped with a snow-making system and an illuminated ski run. The greatest attraction in summer, in turn, is a toboggan run with a length of 620 m, which is the only such facility in this part of Poland. Enthusiasts of cycling can use the marked trails. 30 Z TURYSTYKĄ NA TY

ON FIRST-NAME TERMS WITH TOURISM 31

32 DANE ADRESOWE

Miejskie Centrum Kultury w Bełchatowie (The Municipal Culture Centre in Bełchatów) pl. Gabriela Narutowicza 3 97-400 Bełchatów tel. +48 44 63 51 922 (rezerwacja zwiedzania ekspozycji / reservations) e-mail: rezerwacje@gigantymocy.pl www.gigantymocy.pl CONTACT DETAILS 33

Wydawca: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju ul. Wspólna 2/4 00-926 Warszawa Departament Informacji i Promocji tel. 22 273 74 00 www.mir.gov.pl www.funduszeeuropejskie.gov.pl Published for: Ministry of Infrastructure and Development ul. Wspólna 2/4 00-926 Warsaw Department of Information and Promotion tel. +48 22 273 74 00 www.mir.gov.pl www.funduszeeuropejskie.gov.pl ISBN: 978-83-7610-562-8 ISBN: 978-83-7610-562-8 Realizacja: Smartlink Sp. z o.o. ul. Zjazd 2/4 60-653 Poznań tel. 61 849 90 40 e-mail: biuro@smartlink.pl www.smartlink.pl Published by: Smartlink Sp. z o.o. ul. Zjazd 2/4 60-653 Poznań tel. +48 61 849 90 40 e-mail: biuro@smartlink.pl www.smartlink.pl Koordynacja: Joanna Gontarz Redakcja: Joanna Gontarz, Agata Rokita Projekt graficzny: Nina Dereszewicz-Nowacka Skład: Maciej Pachowicz Teksty: Andrzej Szoszkiewicz Zdjęcia: Janusz Tatarkiewicz, archiwum Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, Urzędu Miasta Bełchatów, Muzeum Regionalnego w Bełchatowie Korekta wersji polskojęzycznej: Dariusz Stryniak Tłumaczenie: KR Translations, www.krtranslations.pl Native speaker: Terence Riley Co-ordination: Joanna Gontarz Editing: Joanna Gontarz, Agata Rokita Graphic design: Nina Dereszewicz-Nowacka Page layout: Maciej Pachowicz Texts: Andrzej Szoszkiewicz Photos: Janusz Tatarkiewicz, archives of the Bełchatów Brown Coal Mine, Bełchatów Town Hall and the Regional Museum in Bełchatów Polish language proofs: Dariusz Stryniak Translation: KR Translations, www.krtranslations.pl Native speaker: Terence Riley Egzemplarz bezpłatny Free copy Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013. Publication co-financed by the European Union within the Technical Assistance Operational Programme 2007-2013.