RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 163244 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 286064 (22) Data zgłoszenia: 13.07.1990 (51) IntCl5: D04B 23/16 (54) Sposób wytwarzania dzianiny ażurowej Zgłoszenie ogłoszono: 27.01.1992 BUP 02/92 73) Uprawniony z patentu: Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Jedwabniczo-Dekoracyjnego, Łódź, PL (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: 28.02.1994 WUP 02/94 72) Twórcy wynalazku: Stefan Brzeziński, Łódź, PL Simona Nowak, Łódź, PL Jerzy Foczpański, Łódź, PL Roman Stawiszyński, Łódź, PL Dorota Pytel, Łódź, PL Michał Polewski, Łódź, PL PL 163244 B1 Sposób wytwarzania dzianiny ażurowej o strukturze dwuwarstwowej na osnowarce pasmanteryjnej (57) grubopodzialowej za pomocą czterech maszynek igielnicowych, znamienny tym, że warstwę wewnętrzną (2) dzianiny wykonuje się z fibrylizowanej folii polipropylenowej, natomiast warstwy zewnętrzne (3, 4) z przędzy z włókien chemicznych, przy czym pierwsza maszynka zasilana przędzą z włókien chemicznych tworzy wiążący układ wzdłużny łańcuszka (1) o oczkach zamkniętych i raporcie nawleczenia igieł przemiennie jedna pełna jedna pusta, a następna maszynka zasilana fibrylizowaną folią polipropylenową skręconą, o nawleczeniu igieł według raportu jedna ełna trzy puste, wykonuje rzuty wątkowe kombinowane w zakresie sześciu podziałek uiglenia tworząc warstw ę w ew nętrzną (2) d zian in y, zaś w arstw y zewnętrzne (3, 4) ażurowe dzianiny tworzą pozostałe dwie maszynki zasilane przędzą z włókien chemicznych poprzez raport nawleczenia igieł jedna pełna trzy puste, wykonujące rzuty przeciwne względem siebie w zakresie sześciu podziałek uiglenia, po czym otrzymaną dzianinę napawa się wieloskładnikową kąpielą zawierającą żywice syntetyczne oraz środki nadające wodo i brudoodpomość, suszy i sieciuje w warunkach podwyższonej temperatury.
Sposób wytwarzania dzianiny ażurowej Zastrzeżenie patentowe Sposób wytwarzania dzianiny ażurowej o strukturze dwuwarstwowej na osnowarce pasmanteryjnej grubopodziałowej za pomocą czterech maszynek igielnicowych, znamienny tym, że warstwę wewnętrzną (2) dzianiny wykonuje się z fibrylizowanej folii polipropylenowej, natomiast warstwy zewnętrzne (3, 4) z przędzy z włókien chemicznych, przy czym pierwsza maszynka zasilana przędzą z włókien chemicznych tworzy wiążący układ wzdłużny łańcuszka (1) o oczkach zamkniętych i raporcie nawleczenia igieł przemiennie jedna pełna jedna pusta, a następna maszynka zasilana fibrylizowaną folią polipropylenową skręconą, o nawleczeniu igieł według raportu jedna ełna trzy puste, wykonuje rzuty wątkowe kombinowane w zakresie sześciu podziałek uiglenia tworząc warstwę wewnętrzną (2) dzianiny, zaś warstwy zewnętrzne (3, 4) ażurowe dzianiny tworzą pozostałe dwie maszynki zasilane przędzą z włókien chemicznych poprzez raport nawleczenia igieł jedna pełna trzy puste, wykonujące rzuty przeciwne względem siebie w zakresie sześciu podziałek uiglenia, po czym otrzymaną dzianinę napawa się wieloskładnikową kąpielą zawierającą żywice syntetyczne oraz środki nadające wodo i brudoodporność, suszy i sieciuje w warunkach podwyższonej temperatury. * * * Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania dzianiny ażurowej dwuwarstwowej przeznaczonej zwłaszcza na elementy obuwia. Znany jest sposób wytwarzania taśm ażurowych przeznaczonych na elementy cholewki obuwia technikami tkackimi, dziewiarskimi i plecionkarskimi. Taśmy te wytwarzane są w różnych strukturach i szerokościach z surowców naturalnych lub chemicznych i stosowane są bez podszewek lub z podszewkami na elementy konstrukcyjne obuwia paskowego. Z opisu patentowego polskiego nr 141 378 znany jest sposób wytwarzania obuwiowej taśmy ażurowej z przędzy syntetycznej na osnowarkach koronkarskich z wykorzystaniem czterech maszynek igielnicowych. Sposób ten pozwala na wytworzenie odpasowanej taśmy jednowarstwowej. Znany jest również sposób wytwarzania wyrobów obuwniczych z materiału wielowarstwowego uzyskiwanego poprzez łączenie termiczne lub klejenie kilku warstw tkanin lub dzianin. Obuwie wykonane z wielowarstwowych materiałów klejonych cechuje ogólnie niskie własności użytkowe oraz higieniczne, a przede wszystkim nierozpuszczalność potu i duże usztywnienie, w zasadniczy sposób obniżające komfort użytkowania, jak też szybką deformację obuwia wynikającą z miejscowych uszkodzeń klejów warstwy łączącej w rezultacie wielokrotnego zginania. Tkaniny, dzianiny czy też taśmy obuwnicze ze względu na warunki użytkowania i konserwacji winny posiadać wysoką trwałość użytkową, a więc odporność mechaniczną głównie na ścinanie i zginanie, odporność na działanie czynników zewnętrznych, a jednocześnie dobre własności higieniczne, a przede wszystkim zdolność odprowadzania potu wydzielanego przez nogę, jak też odpowiednią miękkość. Spełnienie tych zróżnicowanych wymagań jest niemożliwe przy zastosowaniu do wytworzenia wyrobu tylko jednego rodzaju włókien, jak również klejonych czy termicznie zgrzewanych wyrobów wielowarstwowych. Możliwości takie stwarza natomiast łączenie: odpowiedni dobór rodzajów i udziałów włókien, struktura wyrobu oraz technologia jego wykończenia. Celem wynalazku jest opracowanie sposobu wytwarzania dzianiny ażurowej o specjalnym splocie dziewiarskim dającym strukturę dwuwarstwową z włókien o różnych właściwościach fizykomechanicznych, które w połączeniu dają wyrób o odpowiedniej przewiewności, miękkości, wykazujący wysoką zdolność odprowadzania potu z jednoczesną odpornością na działanie bakterii i o wysokiej estetyce, przy czym warstwa zewnętrzna wykonana jest z przędzy z włókien
163 244 3 chemicznych, na przykład poliestrowych, a warstwa wewnętrzna z fibrylizowanej folii polipropylenowej. Sposób według wynalazku polega na tym, że dzianinę o strukturze dwuwarstwowej wykonuje się na osnowarce pasmanteryjnej grubopodziałowej za pomocą czterech maszynek igielnicowych z zastosowaniem fibrylizowanej folii polipropylenowej w warstwie wewnętrznej i przędzy z włókien chemicznych w warstwie zewnętrznej. Pierwsza maszynka zasilana przędzą z włókien chemicznych tworzy wiążący układ wzdłużny łańcuszka o oczkach zamkniętych i raporcie nawleczenia igieł przemiennie, jedna igła pełna, jedna pusta. Druga maszynka zasilana fibrylizowaną folią polipropylenową, skręconą, o nawleczeniu igieł według raportu jedna igła pełna, trzy puste, wykonuje rzuty wątkowe kombinowane w zakresie sześciu podziałek uiglenia tworząc stabilny spód dzianiny - warstwę wewnętrzną. Natomiast pozostałe dwie maszynki zasilane przędzą z włókien chemicznych tworzą strukturę ażurową stanowiącą zewnętrzną warstwę dzianiny, poprzez raport nawleczenia igieł, jedna igła pełna, trzy puste, wykonuje rzuty przeciwne względem siebie w zakresie sześciu podziałek uiglenia. W dalszym ciągu wykonaną dzianinę napawa się wieloskładnikową kąpielą zawierajacą żywice syntetyczne oraz środki nadajace wodo i brudoodpomość, suszy i sieciuje w warunkach podwyższonej temperatury. Do napawania korzystnie jest stosować żywice poliuretanowe, poliakrylowe lub polioctanowinylowe kombinowane ze środkami na bazie polisiloksanów lub tłuszczowych pochodnych metylomelaminy i polimerów fluorowęglowych lub fluorowęglowodorowych wraz z odpowiednimi dodatkami ekstenderów i katalizatorów metaloorganicznych, celem uzyskania wymaganej stabilności struktury dzianiny oraz odporności na działanie wody i brudzenie, a także ułatwienia usuwania zanieczyszczeń. Nanoszenie tych środków przeprowadza się podczas jedno- lub dwustronnego napawania dzianiny kąpielą wieloskładnikową, odżęcie i suszenie w ciągłym przebiegu w suszarce wielobębnowej połączone z procesem sieciowania żywic. Skład kąpieli, temperatura napawania, stopień odżęcia lub naniesienia kąpieli, temperatura suszenia oraz czas i temperatura sieciowania zależą od charakterystyki zastosowanych środków. W sposobie według wynalazku zastosowane na warstwę zewnętrzną włókna chemiczne charakteryzują się wysoką odpornością na działanie zewnętrznych czynników mechanicznych, na przykład: ścieranie, wielokrotne zginanie, rozrywanie, a nadto na działanie światła i wody. Włókna te można barwić powierzchniowo na dowolne kolory, uzyskując przy odpowiednim doborze barwników i warunków barwienia wymagane wysokie odporności wybarwień. Podstawową wadą włókien chemicznych, na przykład poliamidowych czy poliestrowych, z punktu widzenia ich zastosowania na dzianiny obuwiowe, jest brak chłonności potu, a przede wszystkim brak zdolności odprowadzania potu na zewnątrz, co powoduje niski komfort użytkowania - skłonność do ocierania nóg. Zastosowana na warstwę wewnętrzną dzianiny, fibrylizowana folia polipropylenowa wykazuje wysoką zdolność odprowadzania potu, jest miękka i odporna na działanie mikroorganizmów i bakterii, co chroni nogi przed odparzeniami i otarciami. Jest to szczególnie ważne w przypadku obuwia letniego, gdzie dzianina styka się bezpośrednio z nogą użytkownika. W wyniku odpowiedniego doboru rodzajów i udziałów ilościowych włókien chemicznych na warstwę zewnętrzną i fibrylizowanej folii polipropylenowej na warstwę wewnętrzną, właściwej konstrukcji dzianiny dwuwarstwowej i sposobu jej wykończenia uzyskano wyrób, którego powierzchnia zewnętrzna jest odporna na działanie wody, światła, ścieranie, wielokrotne zginanie i rozrywanie, natomiast warstwa wewnętrzna jest miękka i wykazuje dobrą zdolność odprowadzania potu. Wykonane z tej dzianiny obuwie nie ulega odkształceniom w trakcie długotrwałego użytkowania, również w warunkach podwyższonej wilgotności, jak też w normalnie stosowanych warunkach konserwacji, na przykład czyszczenie roztworem środków piorących przy użyciu szczoteczki. Istnieje możliwość odpowiedniego doboru przędz na warstwę wierzchnią dzianiny w zależności od wymaganego efektu wzorniczego. Możliwy jest tu również dodatek włókien czy przędz naturalnych, przy czym zmiany te nie wymagają każdorazowego dostosowania oprzyrządowania osnowarki. Przeprowadzone badania laboratoryjne i użytkowe wykazały dobre
4 163 244 własności użytkowe i estetyczne dzianiny, a wykonane z niej obuwie posiada dobre własności higieniczne, wysoki komfort użytkowania - brak wszelkiego rodzaju odparzeń i otarć i łatwość konserwacji. Dzięki wysokiej wytrzymałości mechanicznej i stabilności kształtu dzianiny możliwe jest łączenie w obuwiu ze skórą i materiałami skóropodobnymi. Sposób wytwarzania dzianiny przedstawiony jest w przykładzie wykonania i zilustrowany rysunkiem, który przedstawia splot dyspozycyjny dzianiny dwuwarstwowej. Sposób według wynalazku wyjaśniają przykłady wykonania. Przykład I. Z jedwabiu poliestrowego teksturowego 334 dtex przeznaczonego na łańcuszek 1, folii polipropylenowej fibrylizowanej 133 tex przeznaczonej na warstwę wewnętrzną 2, przędzy poliestrowej 50 tex x 2 przeznaczonej na warstwy zewnętrzne 3,4 snuje się osnowy na tarczówkach metalowych o szerokości 21, na snowadle sekcyjnym firmy Mayer według danych: łańcuszek 1-3 tarczówki po 160 nitek jedwabiu poliestrowego teksturowego 334 dtex, warstwa wewnętrzna 2-2 tarczówki po 58 nitek fibrylizowanej 133 tex folii polipropylenowej, warstwa zewnętrzna 3,4-3 tarczówki po 232 nitki przędzy poliestrowej 50 tex x 2. Przygotowane osnowy nakłada się na wały osnowowe, a te na osnowarkę pasmanteryjną firmy Kohler o numerze uiglenia 40 igieł na 10 cm, przy czym osnowarkę uigla się na 4 wyloty, po 60 igieł na wylocie, zgodnie z rysunkiem dyspozycyjnym splotu fig. 1. Następnie przygotowuje się łańcuszek 1 i zakłada na wzornicę bębnową osnowarki. Dokonuje się przewleczenia nitek osnów przez oczka igielnie i wodziki, po czym zarabia osnowarkę, ustawiając ją na założone parametry technologiczne takie jak: gęstość - 45-50 przeplotów na 10 cm, prędkość - 130 obrotów na minutę. Osnowarka wytwarza dzianinę ażurową dwuwarstwową wątkową z zastosowaniem czterech maszynek igielnicowych, przy czym jedna maszynka zasilana jedwabiem poliestrowym teksturowanym 334 dtex o nawleczeniu jedna pełna jedna pusta tworzy łańcuszek 1 o oczkach zamkniętych, druga maszynka zasilana fibrylizowaną 133 tex folią polipropylenową o nawleczeniu jedna pełna trzy puste tworzy warstwę wewnętrzną 2 dzianiny wykonując zmienne rzuty wątkowe, natomiast dwie następne maszynki zasilane przędzą poliestrową 50 tex x2 o nawleczeniu jedna pełna trzy puste o zmiennych rzutach wątkowych przeciwnych tworzą warstwy zewnętrzne 3,4 dzianiny. Otrzymaną dzianinę poddaje się wykończeniu 45 g/l dyspersja wodna żywicy poliuretanowej 50% 20 g/l kondensat wstępny eteryfikowanej żywicy trójmetylolomelaminowej 50% 50 g/l dyspersja wodna polimeru fluorowęglowodorowego 50% 25 g/l 10 g/l Napawanie w temperaturze 20 C, odżęcie 50%, suszenie w 110 C, sieciowanie 150 C 3 minuty. Przykład II. Wykonaną dzianinę według przykładu I poddaje się wykończeniu 80 g/l kondensat wstępny żywicy dwuhydroksydwumetyloloetylenomocznikowej 120 g/l dyspersja wodna polimeru fluorowęglowego 35 g/l 10 g/l Napawanie, odżęcie, suszenie i sieciowanie jak w przykładzie I. Przykład III. Wykonaną dzianinę według przykładu I poddaje się wykończeniu kondensat wstępny eteryfikowanej sześciometylolomelaminy 50% 150 g/l 100 g/l dyspersja wodna polisiloksanów 50% 20 g/l 12 g/l Napawanie jednostronne, naniesienie kąpieli 40%, suszenie i sieciowanie jak w przykładzie I. Przykład IV. Wykonaną dzianinę według przykładu I poddaje się wykończeniu
163244 5 dyspersja wodna żywicy poliwinylooctanowej 50% 150 g/l kondensat wstępny eteryfikowanej żywicy trójmetylolomelaminowej 50% 70 g/l dyspersja wodna polimeru fluorowęglowego 50% 30 g/l 15 g/l 12 g/l Napawanie, suszenie i sieciowanie jak w przykładzie I. Przykład V. Wykonaną dzianinę według przykładu I poddaje się wykończeniu dyspersja wodna żywicy poliwinylooctanowej 50% 150 g/l roztwór koloidalny 50% częściowo odbudowanej skrobii ziemniaczanej, tak zwana detak zwane dekstryna biała 50 g/l Napawanie, suszenie w temperaturze 110 C i sieciowanie w 130 C w ciągu 3 minut.
163 244 Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 90 egz. Cena 10 000 zł