INFORMATOR O POWSZECHNEJ SAMOOBRONIE LUDNOŚCI

INFORMATOR O POWSZECHNEJ SAMOOBRONIE LUDNOŚCI Boleszkowice 2013

SZANOWNI MIESZKAŃCY! Bardzo ważnym zadaniem stojącym przed władzami Gminy Boleszkowice jest zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim mieszkańcom Zdajemy sobie sprawę, że zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny mogą wystąpić bardzo poważne zagrożenia dla zdrowia ludności a nawet życia. W czasie pokoju zdarzają się awarie w zakładach przemysłowych lub katastrofy transportowe, w wyniku, których do atmosfery przedostają się substancje promieniotwórcze, trujące, bardzo groźne dla życia i zdrowia ludności.. Groźbę stwarzają również klęski żywiołowe. Natomiast w czasie ewentualnej wojny zagrożeniem może być użycie przez przeciwnika broni masowego rażenia: jądrowej, chemicznej, biologicznej, a także broni klasycznej. Wymienione zagrożenia są niewątpliwie groźne, jednak możemy się przed nimi obronić lub przynajmniej zminimalizować ich skutki. W niniejszym Informatorze pragniemy Państwu przedstawić podstawowe informacje, porady, praktyczne wskazówki, jak należy postępować w przypadku wystąpienia zagrożenia, co i kiedy powinniśmy zrobić aby pomóc sobie, rodzinie lub sąsiadom. Szef Obrony Cywilnej Wójt Gminy Boleszkowice Jan Krzywicki

Spis treści 1. Powszechna samoobrona ludności...1 1.1 Obrona cywilna...1 1.1.2 Zadania Obrony Cywilnej... 1-2 1.2 Charakterystyka stanów gotowości obronnej państwa...2 1.2.1 Stan stałej gotowości obronnej państwa...2 1.2.2 Stan stałej gotowości obronnej państwa czasu kryzysu... 2-3 1.2.3 Stan stałej gotowości obronnej państwa czasu wojny...3 2. System alarmowy obrony cywilnej......4-8 2.1 Postępowanie po ogłoszeniu sygnałów alarmowych...9 2.2. Alarm o skażeniach...10-11 2.3 Uprzedzenie o zagrożeniu skażeniem lub zakażeniem...11 2.4 Uprzedzenie o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska...11 3. Przygotowanie lokali, budynków mieszkalnych i żywności do ochrony przed skażeniami i zakażeniami...12-13 4. Sposoby zabezpieczenia żywności...13 5. Sposoby zabezpieczenia wody...13 6. Przygotowanie budynków gospodarczych do ochrony przed skażeniami i zakażeniami...14 6.1 Sposoby zabezpieczenia płodów rolnych i pasz...14-15 6.2 Zabezpieczenie studni...15 7. Odwołanie alarmu...15 8. Postępowanie w rejonach porażenia bronią jądrową, chemiczną i biologiczną oraz w przypadku wystąpienia innych zagrożeń...15 8.1 W rejonie porażenia bronią jądrową...15-16 8.2 W rejonie porażenia bronią chemiczną...16 8.3 W rejonie porażenia bronią biologiczną...16 8.4 W rejonie porażenia niebezpiecznymi środkami chemicznymi...17 8.5 W rejonie porażenia bronią klasyczną...17 9. Postępowanie w przypadku zagrożenia sanitarnego i epidemiologicznego...18 9.1 Zagrożenia sanitarne...18 9.2 Zagrożenia epidemiologiczne...18 9.3 Oznaki epidemii...19 9.3.1 Oznaki epidemii, która może być wynikiem bioterroryzmu...19 10. Sposób postępowania w przypadku znalezienia niewybuchu...20 10.1 Zasady zgłaszania...21 11. Zagrożenie powodzią...22 11.1 Przygotowanie lokali, budynków mieszkalnych oraz postępowanie na wypadek wystąpienia klęsk żywiołowych...22-23 12. Huragany...23-24 12.1 Sprawdzanie instalacji w zniszczonym domu...24 13. Indywidualne środki ochrony przed skażeniami...24 13.1 Środki ochrony dróg oddechowych...24 13.2 Środki ochrony skóry...25 14. Profilaktyka przeciwpożarowa w budynkach mieszkalnych...26 14.1 Profilaktyka przeciwpożarowa przy eksploatacji urządzeń energetycznych...26-27 14.2 Profilaktyka przeciwpożarowa przy eksploatacji urządzeń gazowych...27-28 14.3 Jak się zachować gdy powstanie pożar...28 14.4 Jak się zachować gdy poczujemy gaz...28 14.5 Gaśnice...29-32 15. Ochrona środowiska naturalnego...33 15.1 Ochrona ziemi...33 15.2 Ochrona wód...33 15.3 Ochrona lasów i parków...34 15.4 Ochrona powietrza...34 16. Budowle ochronne...34 16.1 Zasady zachowania się w ukryciu...35 17. Ewakuacja ludności...35-36 17.1 Znaki ewakuacyjne...37

18. Pierwsza pomoc medyczna...38 18.1 Sztuczne oddychanie metodą usta-usta i usta-nos...38-39 18.2 Pośredni masaż serca...39 18.3 Wstrząs pourazowy...40 18.4 Krwotok...40-41 18.5 Rany...42 18.6 Złamania kości kończyn, zwichnięcia i skręcenia stawów...42 18.7 Oparzenia...42-43 18.8 Odmrożenia...43 18.9 Wychłodzenie...43 18.10 Ciała obce w oku, uchu i nosie...43 18.11 Zatrucie pokarmowe...43-44 18.12 Zaczadzenie...44 18.13 Porażenie bojowymi środkami trującymi...44 18.14 Omdlenia...44 18.15 Porażenie prądem elektrycznym...44-45 19. Przykłady bandażowania...46 20. Pierwsza pomoc w zagrożeniu życia...47 21. Apteczka pierwszej pomocy...48-50 22. Łańcuch przeżycia...50 23.Podtopienia...51 24. Bibliografia...51

1. POWSZECHNA SAMOOBRONA LUDNOŚCI Osoby posiadające obywatelstwo polskie, zdolne ze względu na stan zdrowia podlegają obowiązkowi szkolenia ludności w zakresie powszechnej samoobrony. Szkolenie ludności z zakresu powszechnej samoobrony ma na celu między innymi przygotowanie do samoobrony przed środkami masowego rażenia oraz innymi działaniami nieprzyjaciela. W ramach przygotowania do samoobrony osoby posiadające obywatelstwo polskie mogą być zobowiązane do: przygotowania ochrony budynku lub lokalu mieszkaniowego oraz mienia osobistego i indywidualnego, zabezpieczenia własnych źródeł wody pitnej i środków spożywczych przed zanieczyszczeniem lub skażeniem, utrzymywania i konserwacji posiadanego oraz przydzielonego sprzętu i środków ochrony, utrzymywania i konserwacji domowych pomieszczeń ochronnych, wykonywania innych przedsięwzięć mających na celu ochronę własnego życia, zdrowia i mienia oraz udzielania pomocy poszkodowanym. 1.1 Obrona cywilna Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwania ich skutków. Obowiązek obywateli w zakresie obrony cywilnej polega na: a) odbywaniu: służby w obronie cywilnej, przysposobienia obronnego młodzieży szkolnej, szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, b) wykonywaniu zadań przewidzianych w Ustawie o powszechnym obowiązku RP. 1.1.2 Zadania obrony cywilnej obejmują: wykrywanie zagrożeń oraz ostrzeganie i alarmowanie, organizowanie ewakuacji ludności, przygotowanie budowli ochronnych, zaopatrywanie ludności w sprzęt i środki ochrony indywidualnej, zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia, organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych, udzielanie poszkodowanym pomocy medycznej, walkę z pożarami, przygotowanie oraz prowadzenie likwidacji skażeń i zakażeń, ochrona żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania, organizowanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia dla poszkodowanej ludności, 1

zabezpieczenie dóbr kultury, urządzeń użyteczności publicznej, ważnej dokumentacji, doraźne przywracanie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej, w tym pomocy budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej, doraźną pomoc w przywracaniu i utrzymaniu porządku w strefach dotkniętych klęskami, doraźną pomoc w grzebaniu zmarłych. 1.2 Charakterystyka stanów gotowości obronnej państwa Obecnie obowiązujące przepisy prawne, związane z osiąganiem gotowości obronnej państwa, ustalają trzy podstawowe stany gotowości obronnej państwa: stan stałej gotowości obronnej państwa, stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu, stan gotowości obronnej państwa czasu wojny. 1.2.1 Stan stałej gotowości obronnej państwa Stan stałej gotowości obronnej państwa utrzymuje się w czasie pokoju, gdy nie stwierdza się istotnych zagrożeń zewnętrznego bezpieczeństwa państwa. W stanie stałej gotowości obronnej państwa są realizowane zadania planistyczne, organizacyjne, szkoleniowe i kontrolne, mające na celu utrzymywanie w sprawności systemu obronnego państwa. Obrona cywilna realizuje przedsięwzięcia o charakterze przygotowawczym, planistycznym, organizacyjnym, szkoleniowym, upowszechniającym i zaopatrzeniowym, mającym na celu ochronę ludności, zakładów pracy, urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, żywności, wody i innych dóbr niezbędnych do przetrwania. Obrona cywilna może współdziałać w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków. 1.2.2 Stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu Stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu wprowadza się w razie zaistnienia zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa wymagającego uruchomienia wybranych elementów systemu obronnego państwa lub realizacji zadań ustalonych dla tego stanu. W stanie gotowości obronnej państwa czasu kryzysu realizowane są zadania zapewniające przygotowanie do przeciwdziałania zewnętrznym zagrożeniom bezpieczeństwa państwa oraz usuwania skutków ich wystąpienia. 2

Obrona cywilna realizuje zadania związane z ochroną ludności oraz gospodarki narodowej i przekazuje nakazane świadczenia na rzecz obronności kraju. Wykonanie przedsięwzięć przewidzianych dla stanu gotowości obronnej państwa czasu kryzysu zapewnia możliwość szybkiego rozwinięcia jednostek przewidzianych do militaryzacji, rozwinięcia określonych organów OC na stanowiskach kierowania oraz zapewnia sprawne wykonanie przedsięwzięć związanych z rozwinięciem urządzeń specjalnych OC i przygotowaniem budowli ochronnych. 1.2.3 Stan gotowości obronnej państwa czasu wojny Obrona cywilna w stanie gotowości obronnej państwa czasu wojny realizuje przedsięwzięcia zapewniające możliwość pełnego rozwinięcia sił i środków OC. W stanie gotowości obronnej państwa czasu wojny realizuje się zadania umożliwiające przeprowadzenie powszechnej mobilizacji, wprowadzenie stanu wojennego oraz pełne rozwinięcie systemu obronnego państwa do odparcia agresji militarnej. Stan gotowości obronnej państwa czasu wojny wprowadza się w celu odparcia bezpośredniej zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub, gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. 3

2. System alarmowy obrony cywilnej Jednym z ważniejszych zadań obrony cywilnej, mającym decydujący wpływ na efektywność prowadzonej akcji ratowniczej i udzielenie pomocy poszkodowanej ludności w wypadku zagrożeń czasu pokoju i wojny jest : wykrywanie zagrożeń ostrzeganie alarmowanie Wykrywanie zagrożeń polega na: a) uzyskaniu informacji o zbliżaniu się lub stwierdzeniu faktu zaistnienia na określonym terenie niebezpieczeństwa dla zdrowia i życia ludzi związanego ze stosowaniem środków rażenia, wystąpienia klęsk żywiołowych, awarii obiektów technicznych, skażeń chemicznych (toksycznymi lub bojowymi środkami trującymi), promieniotwórczych (reaktorów jądrowych, broni jądrowej), zakażeń biologicznych, powodzi i pożarów lub innych podobnych zdarzeń; b) określaniu rodzaju, miejsca, skali i skutków zaistniałych zagrożeń oraz oznaczaniu stref niebezpiecznych; c) ostrzeganiu i alarmowaniu ludności o zbliżającym się niebezpieczeństwie oraz informowaniu o zalecanych zasadach postępowania (zachowania się) obywateli w określonej sytuacji. Ostrzeganie polega na : przekazywaniu komunikatów i informacji o zagrożeniu uderzeniami z powietrza oraz skażeniach i zakażeniach. Informacje te przekazywane są przez organy wykrywające lub ustalające stan zagrożenia organom odpowiedzialnym za uprzedzanie alarmowanie ludności, w celu podjęcia działań zabezpieczających i ochronnych oraz instruujących o sposobach wykorzystania tych działań. 4

Alarmowanie polega na : polega na rozpowszechnianiu ustalonych sygnałów lub komunikatów o bezpośrednim niebezpieczeństwie klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska, skażeniach, zakażeniach, nalotów z powietrza od właściwych terytorialnie władz, służb i ludności informujące o zagrożeniu wymagającym natychmiastowego działania. Do ogłaszania i odwoływania alarmów wykorzystuje się następujące urządzenia: syreny alarmowe, radiowęzły radiofonii przewodowej oraz zastępcze środki alarmowania ( pojazdy z urządzeniami nagłośniającymi, syreny ręczne, gongi, dzwony kościelne, itp.). Sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze powszechnie obowiązujące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzone Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 października 2006 roku w sprawie systemów wykrywania skażeń i właściwości organów w tych sprawach (Dz. U. z 2006, Nr 191, poz.1415). Poniższa tabela przedstawia Sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze oraz sposób ich ogłaszania i odwoływania Z dniem 5 lutego 2013 r. weszło w życie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2013 r. w sprawie systemów wykrywania skażeń i powiadamiania o ich wystąpieniu oraz właściwości organów w tych sprawach (Dz. U. z 2013 r. poz. 96), zgodnie z którym w załączniku do rozporządzenia uległy zmianie rodzaje alarmów, sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze. 5

6

7

8

ALARM POWIETRZNY 2.1 Postępowanie po ogłoszeniu sygnałów alarmowych PAMIĘTAJ PO USŁYSZENIU SYGMAŁU ALARMOWEGO NALEŻY DZIAŁAĆ SZYBKO, ROZWAŻNIE I BEZ PANIKI Po usłyszeniu alarmu powietrznego: 1. Osoby znajdujące się w domu powinny: ubrać się, wyłączyć wszystkie urządzenia elektryczne i gazowe oraz wygasić ogień w piecu, zamknąć okna i zabezpieczyć mieszkanie, zabrać dokumenty osobiste, zapas żywności, indywidualne środki ochrony, przed skażeniami, środki opatrunkowe oraz w miarę potrzeb i możliwości latarkę elektryczną, koc, odbiornik radiowy (na baterie) z zakresem fal UKF itp., zawiadomić o alarmie sąsiadów (mogli nie usłyszeć sygnetu alarmowego), pośpiesznie udać się do najbliższego schronu lub ukrycia. 2. Osoby znajdujące się w zakładzie pracy, szkole lub miejscu publicznym powinny: przerwać pracę (wyłączyć maszyny i urządzenia), naukę, udział w imprezie, podróży, udać się do najbliższego schronu lub ukrycia, pomagać słabszym, chorym i ułomnym, podporządkować się ściśle poleceniom służb porządkowych obrony cywilnej. 3. Prowadzący pojazdy mechaniczne lub konne po usłyszeniu sygnału alarmu powietrznego powinni je zatrzymać. Pojazdy należy ustawić tak, aby nie blokowały ciągów komunikacyjnych i wejść do oznakowanych ukryć. Obsługa pojazdów i pasażerowie powinni udać się do najbliższego ukrycia. Z pojazdów konnych należy wyprząść konie i uwiązać je za trwałymi osłonami. PAMIĘTAJ JEŻELI NIE BĘDZIESZ MIEĆ MOŻLIWOŚCI UKRYCIA SIĘ W BUDOWLI OCHRONNEJ, UKRYJ SIĘ W ZAGŁĘBIENIU TERENU LUB ZA INNĄ TRWAŁĄ OSŁONĄ 9

ALARM O SKAŻENIACH 2.2 Alarm o skażeniach Po usłyszeniu sygnału alarmu o skażeniach : 1. Należy wykonać następujące czynności: postępować jak po ogłoszeniu alarmu powietrznego, ponadto: nałożyć indywidualne środki ochrony (maskę przeciwgazową lub środek zastępczy -w razie ich braku stosować do ochrony dróg oddechowych tampony zwilżone wodnym roztworem sody oczyszczonej), nie zbliżać się do rejonu awarii, stosować się do informacji przekazywanych w komunikatach, udać się do najbliższego ukrycia i przebywać w nim do chwili odwołania alarmu. 2. Osoby przebywające na otwartej przestrzeni powinny: zwrócić uwagę na kierunek wiatru (obserwować unoszące się dymy, pary), opuścić zagrożony rejon (prostopadle do kierunku wiatru) stosując się do poleceń zawartych w komunikatach przekazywanych przez ruchome środki nagłaśniające, udać się do najbliższych budynków mieszkalnych lub publicznych. 3. Osoby przebywające w pomieszczeniach, które z jakichkolwiek przyczyn przed wystąpieniem skażenia nie zdążyły wyjść z rejonu zagrożenia powinny: włączyć odbiornik radiowy lub telewizyjny na jedno z pasm lokalnych, zastosować się do przekazywanych komunikatów i poleceń, pozostać w pomieszczeniach, zamknąć i uszczelnić mokrym papierem lub szmatami drzwi, okna i otwory wentylacyjne, przebywać w miarę możliwości w pomieszczeniach środkowych, osoby posiadające maski przeciwgazowe powinny je założyć, do chwili odwołania alarmu lub zarządzenia ewakuacji nie opuszczać uszczelnionych pomieszczeń, nie przebywać w pobliżu okien i innych otworów wentylacyjnych, powstrzymywać się od spożywania posiłków, palenia tytoniu oraz prac wymagających wysiłku a więc dużego zapotrzebowania na tlen, wyłączyć wszystkie urządzenia elektryczne (oprócz radia i telewizora), wygasić ogień w piecu, 10

do ochrony dróg oddechowych stosować zwilżoną w wodzie lub w wodnym roztworze sody oczyszczonej chusteczkę, tampon z gazy, ręcznik itp. 2.3 Uprzedzenie o zagrożeniu skażeniem lub zakażeniem Po usłyszeniu uprzedzenia o zagrożeniu skażeniami lub zakażeniami należy: sprawdzić posiadane indywidualne środki ochrony, sprawdzić zabezpieczenie posiadanych zapasów żywności, wody, paszy, sprawdzić szczelność przygotowanych pomieszczeń dla ludzi i zwierząt, jeśli nie ma innych zleceń - udać się do (pomieszczeń ochronnych) ukryć, przestrzegać ogłaszanych zarządzeń oraz wykonywać polecenia organów i służb obrony cywilnej, postępować zgodnie z poleceniami i zaleceniami Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Po usłyszeniu sygnału odwołania alarmu należy w sposób zorganizowany opuścić ukrycie (schron). 2.4 Uprzedzenie o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska 1. Po usłyszeniu uprzedzenia o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska należy: zachowywać się spokojnie, przeciwdziałać panice i lękowi, ściśle wykonywać zarządzenia służb porządkowych, stosować się do zaleceń i informacji przekazywanych w komunikatach, nie zbliżać się do rejonu objętego klęską żywiołową i zagrożeniem środowiska. 2. Osoby przebywające na terenie otwartym powinny opuścić zagrożony rejon stosując się do poleceń zawartych w komunikatach przekazywanych przez ruchome środki nagłaśniające. 3. Osoby przebywając w pomieszczeniach należy włączyć odbiornik radiowy lub telewizyjny na jedno z pasm lokalnych, zastosować się do przekazywanych komunikatów i poleceń. 11

3. Przygotowanie lokali, budynków mieszkalnych i żywności do ochrony przed skażeniami i zakażeniami Na wypadek alarmu o skażeniach lub uprzedzenia o zagrożeniu skażeniami każda rodzina powinna mieć tak przygotowaną piwnicę, pokój lub mieszkanie, aby stanowić one mogły ochronę przed oddziaływaniem na organizm ludzki opadu substancji promieniotwórczych, środków trujących i niebezpiecznych dla zdrowia środków biologicznych. Przystosowując na takie ukrycie mieszkanie (piwnicę, pokój) należy mieć na uwadze to, że jego podstawową cechą powinna być hermetyczność (szczelność) i możliwość zapewnienia w miarę potrzeby najprostszej wentylacji. W razie potrzeby wykonać następujące prace: uszczelnić okna odpowiednią taśmą lub watą a nawet okleić paskiem papieru (taśmą samoprzylepną),uszczelnić wszystkie drzwi i futryny. Drzwi zewnętrzne obić kocem i w odległości 1-1,5 m zawiesić zasłonę z koca (kołdry), aby stworzyć śluzę, uszczelnić dokładnie wszystkie szpary, szczeliny, otwory kominowe, miejsca, w których przechodzą przewody wodociągowe, centralnego ogrzewania, kanalizacji itp., zakleić szczelnie papierem kratki wentylacyjne ale tak by w razie potrzeby zapewnić wentylację pomieszczenia. Samoczynną dobrą wentylację mogą zapewnić otwory: nawiewny i wywiewny. Otwór wywiewny powinien być usytuowany 1,5-2 m nad otworem nawiewnym. W przewodzie nawiewnym można umieścić prosty filtr przeciwpyłowy - ramkę z rozpiętą wielowarstwową gazą, a poniżej specjalną kieszeń na zbieranie cząstek pyłu opadającego z filtra (gazy), podwyższać walory ochronne ukrycia, jeżeli jest ono na parterze lub w piwnicy. Można wtedy wykonać wał ochronny z ziemi wokół zewnętrznych ścian budynku oraz zabudować lub osłonić workami z piaskiem otwory okienne, nieużywane otwory drzwiowe itp. W mieszkaniu przygotowanym na ukrycie powinien być: odpowiedni zapas wody pitnej, żywności, przedmioty pierwszej potrzeby, worki plastikowe na odpadki, lekarstwa dla chorych, apteczka domowa, środki dezynfekcyjne, zapasowe oświetlenie, bateryjny odbiornik radiowy itp., sprzęt gaśniczy (np. gaśnice, koc, wiadro, piasek, łopata itp.), niezbędne przedmioty osobistego użytku. Pamiętać należy o przygotowaniu oświetlenia zastępczego. Zalecane jest oświetlenie elektryczne (bateryjne, akumulatorowe). Lampy naftowe i świece, paląc się zużywają dużo tlenu oraz zanieczyszczają powietrze dwutlenkiem węgla, dlatego ich używanie jest niewskazane. 12

Również nie wszystkie rodzaje gaśnic nadają się do użycia w okryciach, np. gaśnica halonowa wprowadza do atmosfery halon, który przy wdychaniu wykazuje szkodliwe działanie dla zdrowia, gaśnica śniegowa natomiast wprowadza do atmosfery bardzo dużo dwutlenku węgla. Z tego względu do gaszenia należy używać wody, koców gaśniczych, piasku, a jeżeli gaśnic - to pianowych lub wodnych. 4. Sposoby zabezpieczenia żywności Gwarancją izolacji żywności od środowiska zewnętrznego jest zastosowanie właściwych opakowań. Opakowania ochronne mogą być następujące: pyłoszczelne z materiałów twardych. Mogą to być puszki metalowe hermetyczne, które można dokładnie i szybko zmyć lub odkazić. Opakowania szklane - słoje i butelki nieprzepuszczające pary wodnej i gazu, umożliwiające przeprowadzenie ich sterylizacji. Opakowania drewniane (sklejka, płyta pilśniowa) - skrzynki wyłożone pergaminem lub kilkoma warstwami papieru pakowego, a także beczki drewniane, hermetyczne beczki metalowe i z tworzyw sztucznych, zabezpieczające w należyty sposób żywność przed działaniem środków promieniotwórczych, chemicznych i biologicznych, pyłoszczelne z tworzyw miękkich - hermetyczne opakowania (worki, woreczki, torby itp.) z folii powlekanych, metalowych, tworzyw plastycznych i innych, pyłoszczelne papierowe, wielowarstwowe z wkładką parafinową lub z tworzyw sztucznych. Jeśli są umieszczone w pojemnikach zbiorczych, to w zasadzie spełniają swoje zadanie. W warunkach domowych bardzo dobrym opakowaniem zbiorczym jest lodówka. Hermetyczność lodówki można zwiększyć za pomocą dodatkowych zasłon z folii lub ceraty na każdej półce. Można też do tego celu przystosować szafkę, kredens itp. lub szczelną piwnicę. Wyjątkowo trwałego i hermetycznego opakowania wymagają takie produkty, jak: sól, cukier, kasza, mąka, przetwory owocowe i wszystkie produkty płynne, miękkie itp., gdyż w razie skażenia nie ma możliwości ich odkażenia. 5. Sposoby zabezpieczenia wody Sieć wodociągową zabezpieczać się będzie przez odcięcie poboru wody na okres niebezpiecznego skażenia w miejscu jej czerpania. Ponowny jej pobór nastąpi po ustąpieniu niebezpiecznego skażenia. W związku z powyższym należy: przygotować indywidualne zapasy wody nie skażonej, zabezpieczyć indywidualne studnie kopane (szybowe) oraz ujęcia domowych studni wierconych (głębinowych, artezyjskich). 13

U W A G A!!! Wodę do celów konsumpcyjnych należy przechowywać w szczelnie zamkniętych szklanych, metalowych lub plastykowych pojemnikach np. w butelkach, słojach, bańkach itp. 6. Przygotowanie budynków gospodarczych do ochrony przed skażeniami i zakażeniami Przedsięwzięcie to polega na zwiększeniu walorów wytrzymałościowych oraz właściwości ochronnych stodół, spichlerzy, komórek itp. zawierających plony, obór i chlewni z bydłem i trzodą przede wszystkim przez ich uszczelnienie i uniemożliwienie przedostawania się środków skażenia i zakażenia do wnętrza. W okresie zagrożenia - na wezwanie obrony cywilnej - w budynkach gospodarczych, w miarę potrzeb, należy: - uszczelnić sufit warstwą z gliny, cementu lub wapna (2 wiadra wapna gaszonego, wiadro wody, 2 kg soli kuchennej) oraz zasypać piaskiem lub żwirem, część okien zamurować cegłami lub obić deskami z obu stron i wypełnić ziemią (torfem, trocinami), a pozostałe zaopatrzyć w izolacyjne okiennice lub zasłonić mocnym przezroczystym plastykiem, - pozatykać gliną, pakułami szpary w konstrukcjach drewnianych, - uszczelnić futryny i drzwi, od strony wewnętrznej zawiesić zasłonę z materiału, aby szczelnie przylegała do ram drzwi, - zasłonić przewody (otwory) wentylacyjne workami z trocinami, sianem itp. - obsypać z zewnątrz ziemią ściany drewniane do wysokości okien albo w odległości 50 60 cm od ściany postawić ściankę z desek lub plecionkę z wikliny i przestrzeń między nimi zasypać ziemią. Nawet w pomieszczeniach niehermetycznych można zapewnić kilkugodzinną ochronę przed przenikaniem do wnętrza niektórych środków trujących, jeżeli zamknięte okna i drzwi zasłonimy od wewnątrz brezentem, tkaniną workową lub inną tkaniną zamoczoną w wodnym roztworze sody. Aby zapewnić zwierzętom bezpieczeństwo, należy także: - przygotować wystarczający na 14 dni zapas wody i paszy zabezpieczonej przed skażeniem, - wietrzyć uszczelnione obory (chlewnie): w lecie przy temperaturze do 20 o C nie później niż po 34 godzinach, w zimie przy temperaturze 20 o C do 25 o C po 34 do 90 godzin (dokładne informacje poda służba weterynaryjna). - zapewnić budynkom gospodarczym ochronę przed pożarem (pas przeciwpożarowy, sprzęt ppoż. itp.) 6.1 SPOSOBY ZABEZPIECZENIA PŁODÓW ROLNYCH I PASZ Uprawy polowe w zasadzie będą pozostawione samoczynnemu odkażaniu. Skutki skażeń łagodzone będą odpowiednimi przedsięwzięciami agrotechnicznymi. W uprawach warzywnych należy wykorzystać do ochrony roślin tunele i przykrycia foliowe. Główny wysiłek należy skierować na ochronę przed skażeniami płodów 14

rolnych i pasz już zebranych. Ziarno i pasze treściwe należy z zasady przechowywać w zamkniętych i uszczelnionych Pomieszczeniach. Na okres opadania pyłu promieniotwórczego zamyka się także wentylację. Zboża i siano w stogach i stertach powinny być przykryte np. słomą nie przeznaczoną na paszę, wikliną, brezentem, folią. Wokół stogów wykopuje się rowki odpływowe. Rośliny okopowe oraz niektóre warzywa przechowuje się w kopcach przykrytych warstwą słomy i suchej ziemi (podobnie jak na okres zimowy). Najlepiej jednak przechowywać je w piwnicach. Kiszonka znajdująca się w silosach zamkniętych nie wymaga dodatkowego zabezpieczenia. Silosy odkryte należy uszczelnić. Dobrze także chronią doły wyłożone folią i szczelnie przykryte. 6.2 ZABEZPIECZENIE STUDNI Studnie kopane (z kołowrotem) zabezpiecza się przez: - wykonanie obudowy w postaci budki obitej papą lub blachą, uszczelnienie wierzchniej części cembrowiny, - wykonanie w promieniu 1,5-2 m wokół studni utwardzonej powierzchni z cegieł, cementu lub asfaltu z niewielkim spadkiem na zewnątrz. Zamiast cementu można ułożyć 50cm warstwę gliny, a na niej 10-15 cm warstwę żwiru i piasku. W studni kopanej (z ręczną pompą) należy dodatkowo uszczelnić właz i przejście rury przez pokrywę studni sznurem smołowanym lub lepikiem, a pompę osłonić kapturem z materiału izolującego. Najprostszym sposobem zabezpieczenia studni abisynki jest okrycie całej pompy workiem uszytym z materiału wodoszczelnego (ceraty, brezentu, plastyku). Kilkumetrowa warstwa ziemi ochroni płytkie wody podziemne przed skażeniami. 7. Odwołanie alarmu Po usłyszeniu sygnału odwołania alarmu należy: opuścić ukrycie (schron), w przypadku wystąpienia skażeń poddać się zabiegom sanitarnym, przeprowadzić dezaktywację (w przypadku skażeń promieniotwórczych) lub odkażania (w przypadku skażeń chemicznych) żywności, sprzętu, zwierząt gospodarskich, paszy oraz pozostałego mienia, przewietrzyć dokładnie wszystkie pomieszczenia, przeprowadzić dezaktywację lub odkażenie odzieży, w której wykonano wymienione zabiegi, poddać się ponownie zabiegom sanitarnym, stosować się ściśle do poleceń organów i służb obrony cywilnej, w przypadku zakażenia biologicznego stosować się ściśle do zasad profilaktyki przeciwepidemicznej ustalonych przez jednostki służby zdrowia. 8. Postępowanie w rejonach porażenia bronią jądrową, chemiczną i biologiczną oraz w przypadku wystąpienia innych zagrożeń. 8.1 W rejonie porażenia bronią jądrową Największe zagrożenie życia ludzkiego występuje w tym rejonie bezpośrednio po 15

wybuchu jądrowym. Jeżeli w momencie wybuchu ludzie znajdowali się w schronie, który nie został uszkodzony, powinni w nim pozostać do chwili otrzymania zezwolenia na wyjście. Po wyjściu ze schronu należy zwrócić uwagę na znaki ostrzegawcze, które do tego czasu mogą zostać rozstawione. Szczególną uwagę należy zwrócić na znaki informujące o skażeniu terenu. Przebywając w terenie skażonym, należy przestrzegać następujących zasad: skrócić do niezbędnego minimum czas przebywania, nie wzniecać kurzu, a zimą nie wnosić śniegu do pomieszczeń nie skażonych, nie brać do rąk żadnych przedmiotów, omijać kałuże wody, nie pić skażonej wody i nie spożywać skażonych produktów żywnościowych, nie opierać się o drzewa, ściany budynków itp., zwracać uwagę na to, by nie zabrudzić nie osłoniętych części ciała. 8.2 W rejonie porażenia bronią chemiczną Po stwierdzeniu występowania bojowych środków trujących ludzie znajdujący się w pomieszczeniach lub budowlach ochronnych, które nie są hermetyczne, powinni założyć maski przeciwgazowe lub zastępcze środki ochrony dróg oddechowych. Osoby opuszczające te pomieszczenia lub osoby, które napad chemiczny zastał poza nimi, powinny założyć odzież ochronną lub zastępczą, W miarę możliwości należy jak najszybciej opuścić teren objęty skażeniami, w kierunku wskazanym przez odpowiednie organy obrony cywilnej i udać się do miejsca, gdzie przeprowadzone zostaną zabiegi sanitarne i specjalne przez formacje obrony cywilnej. Zwierzęta, które znalazły się w terenie skażonym środkami trującymi, muszą być poddane zabiegom weterynaryjnym. 8.3 W rejonie porażenia bronią biologiczną W przypadku stwierdzenia skażenia bakteriologicznego określa się rejon skażenia, izoluje od otoczenia osoby przebywające w nim (kwarantanna), wprowadza stosowne ograniczenia i przystępuje do likwidacji skutków użycia broni biologicznej. Do podstawowych obowiązków obywateli znajdujących się w rejonie objętym kwarantanną należy ścisłe przestrzeganie zarządzeń lokalnych władz, a zwłaszcza dotyczących: przebywania i poruszania się w tym rejonie, utrzymywanie higieny, wykonywania podstawowych przedsięwzięć profilaktycznych, uboju zwierząt zakażonych i spożywania mięsa, współdziałania zdrowej ludności z pododdziałami prowadzącymi likwidację zakażeń. 16

8.4 W rejonie porażenia niebezpiecznymi środkami chemicznymi Na skutek nieprzewidzianych awarii, katastrof lub klęsk żywiołowych może nastąpić zagrożenie naturalnego środowiska człowieka, zagrożenie zdrowia lub życia mieszkańców. Skażenie środowiska toksycznymi środkami przemysłowymi może nastąpić z obiektów stałych (zakłady przemysłowe) lub ruchomych (cysterny kolejowe i samochodowe). Należy wtedy zachowywać się spokojnie, przeciwdziałać panice i lękowi, ściśle wykonywać zarządzenia służb porządkowych. Stosować się do zaleceń i informacji przekazywanych w komunikatach, głównie środkami nagłaśniającymi umieszczonymi na samochodach. Przebywając na terenie otwartym należy: zwrócić uwagę na kierunek wiatru (obserwować unoszące się dymy, pary), opuścić zagrożony rejon (prostopadle do kierunku wiatru) stosując się do poleceń zawartych w komunikatach przekazywanych przez ruchome środki nagłaśniające, udać się do najbliższych budynków mieszkalnych lub publicznych. Przebywające w pomieszczeniach osoby, które z jakichkolwiek przyczyn przed wystąpieniem skażeń nie zdążyły wyjść z rejonu zagrożenia powinny: włączyć odbiornik radiowy lub telewizyjny na jedno z pasm lokalnych, zastosować się do przekazywanych komunikatów i poleceń, pozostać w pomieszczeniach, zamknąć i uszczelnić mokrym papierem lub szmatami drzwi, okna otwory wentylacyjne, przebywać w miarę możliwości w pomieszczeniach środkowych, osoby wyposażone w maski przeciwgazowe zakładają je, do chwili odwołania alarmu lub zarządzenia ewakuacji nie opuszczać uszczelnionych pomieszczeń, nie przebywać w pobliżu okien i innych otworów wentylacyjnych, powstrzymać się od spożywania posiłków, palenia tytoniu oraz prac wymagających wysiłku a więc dużego zapotrzebowania na tlen, wyłączyć wszystkie urządzenia elektryczne (oprócz radia i telewizora), wygasić wszystkie płomienie, do ochrony dróg oddechowych stosować zwilżoną w wodzie lub w wodnym roztworze sody oczyszczonej chusteczkę, tampon z gazy, ręcznik itp. przebywając w obiektach użyteczności publicznej stosować się do poleceń kierownictwa. 8.5 W rejonie porażenia bronią klasyczną W takim rejonie nie ma potrzeby stosowania środków ochrony dróg oddechowych, oczu i skóry. W czasie prowadzenia prac ratowniczych i udzielania pomocy poszkodowanym w tym rejonie należy uważać na niewybuchy, miny, które stanowią duże zagrożenie dla życia i zdrowia pracujących tam ludzi. W razie ich wykrycia prace należy przerwać, powiadomić służby obrony cywilnej i postępować zgodnie z ich poleceniami. 17

9. Postępowanie w przypadku zagrożenia sanitarnego i epidemiologicznego. 9.1 Zagrożenie sanitarne Zagrożenie to wystąpić może w wyniku różnorodnych sytuacji lub zdarzeń,które mogą być zależne od działalności człowieka jak i zdarzeń nie zależnych np. uszkodzenia instalacji sanitarnych w wyniku awarii technicznych, nie stosowanie prawidłowych technik składowania odpadów komunalnych, skażenie terenu,ujęć wody w wyniku awarii, przedostanie się ścieków do ujęć wody w wyniku awarii. Zagrożenia sanitarne w zależności od skali wystąpienia mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie dla środowiska i zdrowia człowieka. Co robić aby chronić siebie i najbliższych: wątpliwości związane ze stanem sanitarnym obiektów, ujęć wody zgłoś do właściwej terenowo stacji sanitarno epidemiologicznej, w czasie powodzi nie spożywaj żywności, która uległa zamoczeniu, nie pij wody z ujęcia lub studni, która została zalana, nie spożywaj warzyw, owoców i innych plonów z terenów powodziowych, nie kąp się w zbiornikach wodnych niedopuszczonych prze służby sanitarne do kąpieli, po awarii instalacji sanitarnych oczyść otoczenie /dezynfekcja/, nie spożywaj żywności z niepewnych źródeł, przeterminowanej, nie pij wody z niezbadanych ujęć, źródeł, zgłoś się służb sanitarnych nietypowe /nie przeznaczone do tego celu/ miejsca składowania odpadów komunalnych. 9.2 Zagrożenie epidemiologiczne Epidemia to masowe szerzenie się określonej choroby, zwłaszcza zakaźnej w zbiorowisku ludzkim w określonym czasie na dużych, na którym choroba o tym samym nasileniu w poprzednich latach nie występowała. Masowe szerzenie się choroby zakaźnej wśród zwierząt nazywa się epizootia. Wystąpienie, choć jednego przypadku groźnej choroby zakaźnej może sugerować początek epidemii. Epidemia stanowi duże zagrożenie dla naszego zdrowia i życia. Bakterie chorobotwórcze mogą przedostać się do naszego organizmu po przez spożycie zakażonej żywności, wody, po przez kontakt z chorym człowiekiem, po przez wdychanie powietrza, w którym mogą być rozpylone niebezpieczne mikroby. Wystąpienie epidemii może być skutkiem bioterroryzmu a więc świadomej działalności człowieka. 18

9.3 Oznaki epidemii: wystąpienie nagłych, szybko szerzących się masowych zachorowań lub zgonów, brak skuteczności leczenia w rutynowej terapii występujących powszechnie chorób, wzrost zachorowań na chorobę endemiczną /endemia to utrzymywanie się danej choroby zakaźnej bądź nie zakaźnej na określonym terenie na tym samym poziomie/. 9.3.1 Oznaki epidemii, która może być wynikiem bioterroryzmu: duża liczba niewyjaśnionych zachorowań w krótkim czasie o podobnym obrazie klinicznym, początek zachorowań jest nie wyjaśniony, nagły, nieoczekiwany wzrost zachorowalności i umieralności z powodu znanych chorób, nawet pojedynczy przypadek choroby egzotycznej u osoby, która nie opuszczała kraju, jednoczesne występowanie zachorowań na podobne choroby na obszarach nie połączonych terytorialnie, nietypowe źródło zakażenia: aerosol, woda,żywność. Co robić aby w przypadku zagrożenia chronić siebie i najbliższych: nie lekceważ ostrych objawów osobowych, które wystąpiły nagle i skontaktuj się z lekarzem w celu przebadania, nie lekceważ sytuacji, kiedy te same objawy chorobowe w krótkim czasie wystąpiły u ciebie i u osoby lub osób, z którymi miałeś kontakt, przestrzegaj terminów szczepień ochronnych, skontaktuj się z lekarzem, jeśli wystąpią u ciebie nagłe nietypowe objawy chorobowe a ty nie dawno powróciłeś z egzotycznego kraju. Kiedy istnieje podejrzenie epidemii: unikaj dużych zbiorowisk ludzkich, unikaj kontaktu z osobą chorą twarzą w twarz, jeśli wystąpiły u ciebie objawy chorobowe lub kontaktowałeś się z osobą chorą załóż na twarz maskę z gazy lub bibuły co zmniejszy ryzyko zakażenia innych, przestrzegaj podstawowych zasad higieny osobistej, rygorystycznie przestrzegaj zaleceń, zakazów i nakazów wydawanych przez władze i służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo sanitarno epidemiologiczne 19

10. Sposób postępowania w przypadku znalezienia niewybuchu Zdarzenie powodujące sytuację kryzysową - zagrożenie niewybuchem - występuje w wyniku ujawnienia niewybuchów i niewypałów w postaci: zapalników, pocisków, bomb lotniczych, nabojów artyleryjskich i karabinowych, pancerzownic, granatów, min wszelkich typów, ładunków materiałów wybuchowych, złomu metalowego zawierającego resztki materiałów wybuchowych. Należy mieć świadomość, że materiały wybuchowe stosowane w technice wojskowej w praktyce są całkowicie odporne na działanie warunków atmosferycznych i niezależnie od daty produkcji zachowują swe właściwości wybuchowe. Pojęcie niewybuchu odnosi się do środków zawierających materiał wybuchowy o charakterze kruszącym lub analogicznych, w których wybuch ma charakter detonacji ale również, oprócz środków bojowych, mogą to być też cywilne, niszczące materiały wybuchowe (stosowane np. w kopalniach), oraz szereg innych środków pirotechnicznych, jak środki uruchamiające mechanizmy lub stosowane w celach widowiskowych. Za niewybuchy uznaje się czasami także przedmioty, które mogą detonować mimo że pierwotnie nie były do tego przeznaczone. Niewybuchem jest np. poduszka powietrzna z rozbitego samochodu, która nie zadziałała i dlatego w każdej chwili może eksplodować. Niezachowanie należytych środków bezpieczeństwa po odnalezieniu niewybuchu/niewypału, niewłaściwe postępowanie wynikające z braku świadomości o grożącym niebezpieczeństwie może doprowadzić 20

do wielu nieszczęść, a nawet do śmierci. Miejsce znalezienia niewybuchu należy w sposób wyraźny oznaczyć, zabezpieczyć przed dostępem osób postronnych i niezwłocznie przekazać informację o znalezisku odpowiednim służbom. 10.1 Zasady zgłaszania UWAGA! Po znalezieniu niewybuchu, niewypału, bomby w celu ochrony ludzi należy powiadomić Policję tel.: 997 Informując o znalezieniu niewybuchu należy podać następujące dane: precyzyjnie określić miejsce odnalezienia, określić co zostało znalezione, wygląd, ogólne gabaryty, ilość, podać telefon /adres kontaktowy/ do osoby informującej o znalezisku. Kategorycznie nie wolno znalezionych niewybuchów/niewypałów podnosić, odkopywać, przenosić, a także wrzucać ich do ognia, ani do miejsc takich jak stawy, jeziora, rowy!! 21

11. ZAGROŻENIE POWODZIĄ 11.1 PRZYGOTOWANIE LOKALI, BUDYNKÓW MIESZKALNYCH ORAZ POSTĘPOWANIE NA WYPADEK WYSTĄPIENIA KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH Przed powodzią podwyższyć fundamenty budynków znajdujących się na terenach zalewowych ponad przewidywany poziom wody w czasie powodzi. Główny wyłącznik prądu, tablice bezpieczników i licznik powinny być zamontowane powyżej poziomu osiąganego przez wody powodziowe. Sprawdzić zawory zainstalowane w kanalizacji ściekowej swego domu w celu zapobieżenia cofania się wody z systemu kanalizacyjnego. W czasie zagrożenia powodziowego należy : włączyć radio na częstotliwości radia lokalnego w celu wysłuchania komunikatów o zagrożeniu i sposobach postępowania, przenieść na górne kondygnacje miejsca sypialne, przenieść wartościowe rzeczy na górne kondygnacje budynku, w miarę możliwości odesłać dzieci i osoby starsze w bezpieczne miejsce, ustalić sposoby kontaktowania się z rodziną w razie stracenia z nią łączności, zgromadzić w domu niezbędną ilość nie psującej się żywności oraz czystej wody w pojemnikach, zabezpieczyć się w odpowiednią ilość źródeł światła - latarki, świece, zapasowe bateria. W czasie powodzi jeśli jesteśmy wewnątrz domu: włączyć radio lub telewizor aby uzyskać najnowsze informacje o sytuacji, zgromadzić w jednym miejscu przygotowane zapasy ewakuacyjne, jeśli zostanie nakazane opuszczenie domów, zrobić to natychmiast. Jeśli jesteśmy na zewnątrz: udać się na najwyższe miejsce w terenie i pozostać tam, unikać przekraczania wszelkich nurtów wodnych. Jeśli nurt jest bardzo szybki, z zawirowaniami, nawet 15 cm warstwa wody może ściąć z nóg. Po powodzi Nie powracać do domu, dopóki władze nie ogłoszą, że jest to bezpieczne. W czasie wchodzenia do zabudowań zachować szczególną ostrożność. 22

Sprawdzić fundamenty, ściany, podłogi, drzwi, okna aby się upewnić, że budynek nie grozi zawaleniem. Zwrócić uwagę na pęknięte lub nieszczelne przewody gazowe, zalane instalacje elektryczne oraz zalane środki ochrony roślin i inne substancje, które mogą spowodować skażenie środowiska. 12. HURAGANY W okresie ostrzeżenia o silnych wiatrach należy: słuchać komunikatów podawanych przez radio lub telewizję o rozwoju sytuacji, zamknąć i zabezpieczyć okna, wnieść do domu przedmioty takie, jak np. narzędzia oraz umocować przedmioty, których nie można wnieść do wewnątrz, usunąć lub wzmocnić zewnętrzne anteny, zainstalować taśmy wiążące konstrukcję dachu ze ścianami i fundamentami budynku, - w miarę możliwości ograniczyć wyjazdy prywatnymi samochodami, usunąć martwe i słabe gałęzie na drzewach, nastawić lodówkę i zamrażarkę na najzimniejszy zakres, ograniczyć wyjścia dzieci i osób starszych, zadbać o zwierzęta domowe. Podczas silnej wichury Nie zatrzymywać się pod trakcjami elektrycznymi, planszami reklamowymi, drzewami, itp. Jeśli jesteśmy w domu; - słuchać komunikaty podawane w radiu lub telewizorze o rozwoju sytuacji, - unikać używania wind, - pozostać z dala od okien, oszklonych drzwi, - trzymać pod ręką latarki oraz dodatkowe baterie, - unikać używania otwartych źródeł ognia, takich jak świece lub lampy naftowe, - ograniczyć korzystanie z telefonu do minimum. Po odwalaniu alarmu Wracać do domu dopiero wtedy, gdy władze ogłoszą. że jest to bezpieczne. Unikać leżących lub zwisających przewodów energetycznych i natychmiast zgłaszać takie przypadki do zakładu energetycznego, straży pożarnej lub policji. Ostrożnie wkraczać do swego domu. Pootwierać okna i drzwi w celu przewietrzenia i osuszenia domu. Używać samochodu tylko w koniecznych 23

sytuacjach. Telefonu używać tylko w związku z sytuacją zagrożenia. Pomagać rannym lub poszkodowanym osobom, udzielając pierwszej pomocy. Nie przenosić ciężko rannych osób, chyba że są one bezpośrednio zagrożone doznaniem kolejnych obrażeń. 12.1 SPRAWDZANIE INSTALACJI W ZNISZCZONYM DOMU Sprawdzić, czy występuje ulatnianie się gazu. Jeżeli czuć zapach gazu albo słychać bulgoczący lub syczący odgłos, otworzyć okno i szybko opuścić budynek. Zamknąć dopływ gazu głównym zewnętrznym zaworem, poinformować zakład gazowniczy. Jeśli zamknięto dopływ gazu z jakiegokolwiek powodu, to gaz może być włączony ponownie tylko przez uprawnionego fachowca. Skontrolować zniszczenia instalacji elektrycznej. Jeśli występują iskrzenia, czuć swąd spalonej izolacji, pozrywane i popalone są przewody, to należy wyłączyć dopływ prądu głównym bezpiecznikiem lub głównym wyłącznikiem i wezwać elektryka. Sprawdzić uszkodzenia instalacji wodociągowej i ściekowej. Jeśli istnieje podejrzenie jej uszkodzenia to należy unikać korzystania z toalet i wezwać hydraulika. 13. INDYWIDUALNE ŚRODKI OCHRONY PRZED SKAŻENIAMI Indywidualne środki ochrony przed skażeniami zabezpieczają przed bojowymi środkami trującymi, biologicznymi, pyłem promieniotwórczym oraz częściowo przed działaniem promieniowania cieplnego podczas wybuchów jądrowych. Należą do nich środki ochrony dróg oddechowych i środki ochrony skóry. 13.1 ŚRODKI OCHRONY DRÓG ODDECHOWYCH Rozróżnia się dwa rodzaje masek przeciwgazowych: filtracyjne, których działanie polega na oczyszczaniu powietrza wdychanego z substancji szkodliwych, izolacyjne, które umożliwiają oddychanie powietrzem lub tlenem zawartym bądź wytworzonym w urządzeniach wchodzących w skład tych masek. 24

W przypadku braku etatowych środków ochrony można wykonać w prosty sposób zastępcze środki ochrony dróg oddechowych w postaci tamponów. Poniżej podano kilka przykładów wykonania zastępczych środków ochrony dróg oddechowych: szal wełniany lub ręcznik złożony w dwie warstwy, przykładany na nos i usta i zawiązywany z tyłu głowy, damska pończocha wypełniona 6 warstwami celulozy (ligniny), którą zakładana na twarz i obwiązywana sznurkiem, filcowy kapelusz z wyciętym otworem na oczy do którego przymocowujemy przeźroczysty plastik. 13.2 ŚRODKI OCHRONY SKÓRY Do ochrony skóry wykorzystuje się ogólno- wojskową odzież ochronną, która składa się z płaszcza ochronnego, pończoch i rękawic ochronnych. Ponadto do ochrony skóry można wykorzystywać odzież ochronną lekką (do długotrwałych działań w terenie skażonym). Przed pyłem promieniotwórczym zabezpieczają też zastępcze środki ochrony skóry. W stosunku do bojowych środków chemicznych i biologicznych mają ograniczone zdolności ochronne. Zastępczymi środkami ochronnymi skóry mogą być: fartuchy ochronne gumowe, z tkanin podgumowanych impregnowanych, skórzane i z tworzyw sztucznych, wszelkiego rodzaju płaszcze i peleryny przeciwdeszczowe z gumy lub podgumowane z płótna impregnowanego, tkanin z włókien sztucznych, folii itp., kombinezony skórzane i ubiory z folii metalizowanej, buty gumowe, skórzane i z tworzyw sztucznych. - okulary ochronne (przemysłowe, narciarskie, motocyklowe), nakrycia głowy gumowe, skórzane i z tworzyw sztucznych. Z wymienionych środków można skompletować odzież ochronną, która (uzupełnioną maską lub półmaską) umożliwi wykonanie krótkotrwałych czynności ratunkowych. 25

14. PROFILAKTYKA PRZECIWPOŻAROWA W BUDYNKACH MIESZKALNYCH Profilaktyka przeciwpożarowa w budynkach mieszkalnych polega na właściwym przygotowaniu budynków do ochrony przeciwpożarowej poprzez wykonanie następujących przedsięwzięć: usunięcie wszystkich zbędnych materiałów łatwopalnych, zabezpieczenie budynków w podręczne środki gaśnicze i w podręczny sprzęt gaśniczy przygotowanie i oznakowanie wyjść zapasowych, korytarzy przejść, z których powinny być usunięte wszystkie przedmioty, oszklenie wszystkich otworów okiennych na strychach, w piwnicach, klatkach schodowych itp. (zapobiega przedostaniu się iskier, a tym samym rozprzestrzenianiu się ognia), utrzymanie w odpowiednim stanie dojazdów i punktów czerpania wody. kontrolowanie instalacji elektrycznej i gazowej, zachowanie ostrożności podczas korzystania z pieców węglowych, zapoznanie się ze sposobami likwidacji zarodków pożarów, przy wejściach (włazach) z klatki schodowej na strych i ze strychu na dach powinny być zainstalowane mocne, wygodne drabinki. Na drzwi i okna, na klatkach schodowych i przejściach między nimi wyjściach na dachu itp. nie zakładać krat. Krata utrudnia ewakuację podczas pożaru oraz wydłuża czas oczekiwania na pomoc strażaków. W obawie przed złodziejami należy zakładać kraty z możliwością otworzenia ich od wewnątrz, Klucz należy zostawić w miejscu znanym wszystkim domownikom. Pamiętać należy, że może to być jedyna droga ewakuacji. korytarzy i dojść do mieszkań nie należy zastawiać sprzętami, gdyż w ten sposób utrudnia się drogę ewakuacji oraz dojście ratowników. 14.1 Profilaktyka przeciwpożarowa przy eksploatacji urządzeń energetycznych: nie stosować bezpieczników o większej mocy, niż wskazane, nie watować bezpieczników topikowych, używać tylko tyle odbiorników prądu elektrycznego, na ile obliczono moc instalacji elektrycznej; nadmierne obciążenie instalacji powoduje przegrzewanie się przewodów wypalanie styków w gniazdkach, puszkach rozgałęźnych, nie eksploatować uszkodzonych urządzeń elektrycznych, 26

nie ustawiać sprzętu telewizyjnego i radiowego na nie wentylowanych regałach, na półkach obłożonych książkami i innymi materiałami palnymi, ponieważ powolne i długotrwałe nagrzewanie zakurzonych przedmiotów może doprowadzić do zapłonu, nie podłączać odbiorników energii poprzez stosowanie prowizorek oraz przedłużaczy elektrycznych, nie ustawiać elektrycznych urządzeń grzewczych w pobliżu materiałów palnych (mebli, firanek itp.). 14.2 Profilaktyka przeciwpożarowa przy eksploatacji urządzeń gazowych W ramach profilaktyki przeciwpożarowej przy eksploatacji urządzeń gazowych: nie przechowywać w mieszkaniu więcej niż 2 butle gazowe o ładunku nie przekraczającym 11 kg (nie podłączonych do urządzeń gazowych), nie przechowywać butli gazowych w pomieszczeniach poniżej poziomu terenu (piwnicach, klatkach schodowych). Gaz propan-butan jest cięższy od powietrza i w przypadku zalegania grozi wybuchem, nie zatykać przewodów wentylacyjnych, ponieważ w przypadku braku odpowiedniej ilości powietrza gaz nie ulega całkowitemu spalaniu i wtedy powstaje niewyczuwalny tlenek węgla i można ulec zatruciu, okresowo zlecać czyszczenie kanałów wentylacyjnych i kominowych; zaniedbanie tych czynności jest często przyczyną śmiertelnych zatruć tlenkiem węgla, szczególnie w czasie kąpieli w łazienkach wyposażonych w piece gazowe, nie należy ogrzewać mieszkania kuchnią gazową, gdyż takie praktyki bardzo często kończą się poważnymi zatruciami, stosując gazowe urządzenia promiennikowe wyposażone w katalizatory należy pamiętać, że mogą być używane w pomieszczeniach o powierzchni powyżej 40 m2, w których nie przebywają stale ludzie, nie ustawiać urządzeń grzewczych w pobliżu materiałów palnych (mebli, firanek itp.). Nieostrożność i niezachowanie elementarnych zasad bezpieczeństwa pożarowego to przyczyny powstania większości pożarów, dlatego należy: nie pozwalać, by dzieci bawiły się ogniem otwartym, materiałami pirotechnicznymi czy urządzeniami elektrycznymi. Nigdy nie pozostawiać małoletnich dzieci bez opieki, nie spalać śmieci w śmietnikach, nie zaprószać ognia w zsypie na śmieci, nie palić papierosów w łóżku lub fotelu przed zaśnięciem, nie zapalać świec stojących pod półkami lub lamp z abażurem przylegającym bezpośrednio do palnych mebli. Nagrzewanie może trwać wiele godzin, aż do momentu zapalenia, 27

nie pozostawiać włączonej kuchenki gazowej bez dozoru. Kipiąca woda z garnka może doprowadzić do wybuchu zgaszonego, ulatniającego się gazu, należy posiadać gaśnicę proszkową o wadze minimum 2 kg, którą w razie konieczności będzie można ugasić pożar w zarodku. Taką gaśnicą można gasić palące się urządzenia elektryczne będące pod napięciem. Kiedy wyjeżdżamy na dłuższy czas z domu musimy pamiętać o wyłączeniu zasilania prądem elektrycznym oraz zakręcić zarówno zawór gazowy jak i wody. Sąsiadom pozostawiamy informację, gdzie będziemy przebywać. W przypadku posiadania butli gazowej należy dokładnie zakręcić zawór. 14.3 Jak się zachować gdy powstanie pożar. W sytuacjach gdy powstanie pożar dzwonić pod numer straży pożarnej (tel. 998) - o ile jest to możliwe należy w zarodku ugasić pożar przy pomocy posiadanych środków (gaśnica, woda), pamiętając o bezpieczeństwie własnym i innych osób, do gaszenia pożaru urządzeń elektrycznych nigdy nie należy stosować wody, o zagrożeniu należy powiadomić sąsiadów, w przypadku gdy nie można opuścić mieszkania należy przejść do pomieszczeń najdalej położonych od miejsca gdzie się pali i krzykiem wzywać pomocy, należy pamiętać o odłączeniu dopływu energii elektrycznej (wyłączyć bezpieczniki). 14.4 Jak się zachować gdy poczujemy gaz W sytuacjach gdy poczujemy gaz: powiadomić należy pogotowie gazowe (tel. 992) i administrację, powiadomić sąsiadów, nie włączać światła ani żadnych urządzeń elektrycznych, nie zapalać zapałek ani zapalniczek czy też urządzeń iskrzących, zamknąć zawór gazu w mieszkaniu, otworzyć szeroko okna powodując wywiew gazu na zewnątrz, zmniejszając w ten sposób jego stężenie. Pożary dzielimy na grupy, w zależności od rodzaju palącego się materiału i sposobu jego spalania: Grupa A - pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których obok innych zjawisk powstaje zjawisko żarzenia (np. drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne, tkaniny, słoma), Grupa B - pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła wytwarzającego się przy pożarze (np. benzyna, alkohole, aceton, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina, smoła), 28