OGLĘDZINY RZECZY I MIEJSCA ZDARZENIA Oględziny są czynnością procesowo kryminalistyczną: Są czynnością procesową: bo jej podmiotem jest organ procesowy, a jej przeprowadzenie zależy od uznania i decyzji tych organów, bo warunkiem ważności i skuteczności tej czynności jest jej przeprowadzenie zgodnie z wymogami kpk, bo służą realizacji zadań postępowania karnego określonych głównie w art. 2 1 i art. 297 1 kpk Są czynnością kryminalistyczną bo realizowaną według taktyki sformułowanej przez kryminalistykę i z wykorzystaniem metod i środków technicznych opracowanych przez kryminalistykę art.207 kpk - W razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osób lub rzeczy art. 209 kpk - Jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci, przeprowadza się oględziny i otwarcie zwłok Oględziny Miejsca Osób Rzeczy Zwłok Oględziny osoby Osoba ciało człowieka żywego wraz z jego garderobą Oskarżony - art. 74 2 pkt 1 kpk Podejrzany - art. 74 2 pkt 1 w zw. z art. 71 3 kpk
Osoba podejrzana - art. 74 2 pkt 1 w zw. z art. 74 3 kpk Pokrzywdzony - art. 192 1 Świadek - art. 192 4 art. 208 kpk - Oględzin lub badań ciała, które mogą wywołać uczucie wstydu, powinna dokonać osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności; inne osoby odmiennej płci mogą być obecne tylko w razie konieczności Oględziny rzeczy Rzecz - każdy przedmiot materialny, mogący z racji swego istnienia lub położenia być śladem kryminalistycznym lub będący nośnikiem takich śladów Narzędzia i inne przedmioty, które służyły, miały służyć albo mogły służyć do popełnienia zdarzenia Przedmioty pochodzące bezpośrednio lub pośrednio ze zdarzenia Przedmioty mogące służyć do ustalenia istoty czynu lub wykrycia sprawcy zdarzenia Wszystkie inne przedmioty, na których zachowały się ślady zdarzenia lub sprawcy zdarzenia Cele oględzin osoby lub rzeczy: Identyfikacja Ujawnienie śladów Oględziny miejsca Miejsce - przestrzeń otwarta (ulica, pole, las, targowisko, akweny wodne itp.) lub przestrzeń zamknięta (wnętrza samochodów, samolotów, statków, wnętrza pomieszczeń przeznaczonych lub nadających się do bytowania ludzi). Ogólnym celem oględzin miejsca zdarzenia jest obiektywna rekonstrukcja przebiegu zdarzenia i ról osób w nim uczestniczących Celem szczegółowym oględzin każdego miejsca zdarzenia jest uzyskanie, w miarę możności, odpowiedzi na tzw. siedem złotych pytań kryminalistyki: Co?, Gdzie? Kiedy? Jak? Za pomocą czego? Dlaczego? Kto?
Czynności poprzedzające oględziny: A. Zabezpieczenie miejsca zdarzenia a. zabezpieczenie pozytywne (aktywne) ogólna orientacja w miejscu i samym zdarzeniu, czynności zmierzające do zapobieżenia lub złagodzenia dalszym skutkom zdarzenia,, zatrzymanie sprawcy, czynności zmierzające do ustalenia i ujęcia sprawcy oraz ustalenia ewentualnych świadków zdarzenia b) zabezpieczenie negatywne (pasywne) zabezpieczenia śladów przed zniszczeniem i zatarciem przez warunki atmosferyczne, zabezpieczenie śladów przed działaniem ludzi lub zwierząt B. Przygotowanie grupy oględzinowej /operacyjno dochodzeniowej/ a) skład grupy Zarządzenie Nr 1426 Komendanta Głównego Policji z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie metodyki wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych przez służby policyjne wyznaczone do wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców W zależności od właściwości miejsca zdarzenia oraz rodzaju przestępstwa, rozległości miejsca oględzin, liczby i rodzaju dowodów rzeczowych, w tym rodzaju śladów kryminalistycznych mogących wystąpić na miejscu zdarzenia, w jednostkach Policji mogą funkcjonować, następujące modele organizacyjne oględzin: 1) dokonywane samodzielnie przez policjanta służby kryminalnej, służby śledczej lub odpowiedniej komórki służby prewencyjnej; 2) dokonywane przez policjanta służby kryminalnej, służby śledczej lub odpowiedniej komórki służby prewencyjnej wraz z policjantem komórki techniki kryminalistycznej lub specjalistą niebędącym funkcjonariuszem organów procesowych; 3) dokonywane przez stały lub doraźnie powoływany zespół lub zespoły. Bez udziału technika kryminalistyki lub specjalisty niebędącego funkcjonariuszem
organów procesowych powinny być dokonywane oględziny miejsca zdarzenia, jeżeli niezbędne podczas ich dokonywania czynności techniczno-kryminalistyczne mają polegać tylko na: 1) wykonaniu fotografii z wyłączeniem zdjęć makroskopowych i innych specjalistycznych technik fotografowania; 2) wykonaniu szkicu ogólnego z podaniem istotnych wymiarów; 3) ujawnianiu i zabezpieczaniu śladów za pomocą standardowego wyposażenia techniczno-kryminalistycznego, jeżeli nie występują ślady wymagające specjalnych technik i procedur ujawniania i zabezpieczania, w szczególności pozostawione na nietypowych podłożach. Jeżeli podczas oględzin konieczne jest przeprowadzenie czynności technicznokryminalistycznych przekraczających kompetencje policjanta, dokonujący czynność wzywa do pomocy policjanta komórki techniki kryminalistycznej lub innego policjanta lub pracownika laboratorium kryminalistycznego albo specjalistę niebędącego funkcjonariuszem organów procesowych. Do oględzin miejsc zdarzeń o skomplikowanym stanie faktycznym i prawnym kieruje się zespół oględzinowy, złożony z policjantów i pracowników komórki dochodzeniowo-śledczej, laboratorium kryminalistycznego lub techniki kryminalistycznej, albo specjalistów niebędących funkcjonariuszami organów procesowych. W skład zespołu oględzinowego, który należy dostosować do rodzaju przestępstwa, obszaru lub obiektu, przewidywanego zakresu czynności oraz innych specyficznych okoliczności, mogą wchodzić: 1) kierujący zespołem oględzinowym; 2) policjant lub policjanci komórki dochodzeniowo-śledczej prowadzący oględziny miejsca zdarzenia albo wydzielonych sektorów tego miejsca; 3) koordynator czynności techniczno-kryminalistycznych; 4) policjant lub policjanci laboratorium kryminalistycznego lub komórki techniki kryminalistycznej albo specjalista niebędący funkcjonariuszem organów procesowych, ujawniający i zabezpieczający dowody przestępstwa, w tym ślady kryminalistyczne, oraz dokumentujący stan miejsca zdarzenia, przebieg oględzin oraz ich wyniki poprzez sporządzanie planów, szkiców oraz, w miarę potrzeby, za pomocą urządzeń i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku; 5) lekarz z zakładu medycyny sądowej lub inny lekarz; 6) eksperci kryminalistyki w zakresie posiadanych uprawnień, biegli z listy sądowej
oraz inni biegli spoza Policji i spoza listy sądowej, włączeni do zespołu oględzinowego z uwagi na posiadane wiadomości specjalne; 7) przewodnik psa służbowego. a także np.: - dzielnicowy, - funkcjonariusz pionu operacyjnego, b) wyposażenie grupy sprzęt podstawowy to głównie walizki kryminalistyczne : uniwersalne służą do przeprowadzenia każdej czynności oględzinowej w każdej sprawie /zawierają sprzęt do ujawnienia i zabezpieczenia różnych rodzajów śladów kryminalistycznych/, specjalistyczne do przeprowadzenia tylko pewnego typu czynności /np. daktyloskopijne, ze sprzętem fotograficznym/ lub do wykonywania wszelkich czynności w sprawach jednego typu np. używane na miejscu wypadków drogowych, zabójstw, pożarów/, sprzęt uzupełniający to środki usprawniające i ułatwiające oględziny np. środki transportu, środki łączności, wykrywacze metali, gazów, wózki z licznikiem, wózki do oznaczenia linii, licznik Geigera, aparat do zabezpieczenia powietrza z miejsca wybuchu itd., magnetofony, kamery video, aparaty fotograficzne, Oględziny właściwe Etapy: 1. ogólno orientacyjny,
2. oględzin szczegółowych: faza statyczna, faza dynamiczna, 3. końcowy 1. Etap ogólno orientacyjny Podczas wstępnej oceny stanu miejsca zdarzenia należy: 1) dokładnie rozpoznać miejsce zdarzenia, jego strukturę i właściwości; 2) uściślić położenie miejsca i jego granice; 3) zbadać, czy nie zachodzi konieczność zabezpieczenia śladów zapachowych, które powinny być zabezpieczone przed dokonaniem innych działań na miejscu zdarzenia i przed zabezpieczeniem innych śladów; 4) ujawnić i zabezpieczyć dowody rzeczowe, w tym ślady kryminalistyczne, które mogą ograniczać swobodne poruszanie się po miejscu zdarzenia; 5) dokonać wstępnej rekonstrukcji przebiegu przestępstwa i ocenić dowody rzeczowe, w tym ślady kryminalistyczne, pod kątem możliwości ich natychmiastowego wykorzystania w procesie wykrywczym; 6) ustalić, które zmiany spowodował sprawca lub sprawcy przestępstwa, a które inne osoby; 7) ustalić plan oględzin oraz przydzielić zadania; 8) przyjąć odpowiednią metodę badań szczegółowych; 9) utrwalić zastaną sytuację, co w zależności od rodzaju przestępstwa polega na: a) wykonaniu nagrania wideo lub zdjęć ogólnoorientacyjnych miejsca zdarzenia, b) sporządzeniu odręcznego szkicu miejsca oględzin, c) oznaczeniu kolejnymi numerami widocznych dowodów rzeczowych, w tym śladów kryminalistycznych, d) obraniu stałych punktów lub linii odniesienia, e) wykonaniu zdjęć sytuacyjnych f) wykonaniu szczegółowych zdjęć zwłok, poszczególnych dowodów
rzeczowych, w tym śladów kryminalistycznych i innych przedmiotów; 10) podjąć czynności mające zapewnić bezpieczeństwo pracy osobom biorącym udział w oględzinach miejsca zdarzenia. 2. Etap oględzin szczegółowych zespół czynności taktycznych i techniczno-kryminalistycznych, zmierzających do odtworzenia przebiegu zdarzenia, przeprowadzanych w sposób planowy, z uwzględnieniem właściwości miejsca, przestrzeni zamkniętej lub otwartej oraz szczegółowe badanie różnych grup śladów kryminalistycznych i przedmiotów, ich położenia, właściwości, stanu i cech indywidualnych. Faza statyczna: W fazie statycznej oględzin szczegółowych należy utrwalić: 1) miejsce popełnienia przestępstwa i miejsce wystąpienia skutku przestępstwa; 2) miejsce, gdzie nastąpiły zmiany w wyniku przestępstwa; 3) teren przyległy; 4) drogę dojścia i odejścia sprawcy Faza dynamiczna: W fazie dynamicznej oględzin szczegółowych należy: 1) ujawnić w miejscach i na przedmiotach wszelkie ślady, 2) dokonać: a) zabezpieczenia technicznego śladów i przedmiotów w ten sposób, aby uchronić je przed wszelkimi zmianami, b) udokumentowania procesowego śladów i przedmiotów poprzez: oznaczenie ich kolejnymi numerami, opis w metryczce śladowej, sfotografowanie, opisanie w protokole oględzin ich usytuowania, rozmieszczenia, właściwości, cech, oznaczeń, umieszczenie ich położenia na szkicu. 3. Etap końcowy
Znaczenie kontrolne dokonuje się ponownego przeglądu miejsca zdarzenia, by ustalić czy czegoś nie pominięto i nie przeoczono. Znaczenie analityczne to głównie: zapoznanie się z efektami pracy wszystkich uczestników oględzin, analiza i ocena zebranych informacji w czasie oględzin, zestawienie porównawcze informacji oględzinowych z informacjami z zewnątrz /głównie operacyjnymi/, opracowanie wniosków i wstępnych wersji kryminalistycznych, opakowanie dowodów rzeczowych, sporządzenie metryczek śladów, wykonanie uzupełniającej dokumentacji oględzin z reguły: sporządzenie protokołu na czysto /na podstawie brudnopisu, zapisków itd./ i jego odczytanie i podpisanie. Metody oględzin: Metoda subiektywna Metoda obiektywna Metoda odśrodkowa Metoda dośrodkowa Metoda subiektywna - oględziny rozpoczyna się od punktu uważanego za centralny /np. miejsce znalezienia zwłok, prawdopodobne ognisko pożaru, miejsce pokonania przeszkody przy włamaniu, miejsce porzucenia narzędzi lub łupu itp./ Przy stosowaniu tej metody, oględziny prowadzi się np. radialnie od centralnego miejsca, poruszamy się odśrodkowo, zgodnie z ruchem wskazówek zegara Metoda obiektywna - polega na oględzinach miejsca, przedmiotów i śladów w ściśle określonej kolejności, wcześniej zaplanowanej i uzgodnionej. Tą metodą można prowadzić oględziny np. spiralne. Oględziny spiralne rozpoczynamy od lewej zewnętrznej krawędzi miejsca i poruszamy się zgodnie z ruchem wskazówek zegara i spiralnie aż do punktu centralnego
Dokumentacja oględzin Podstawowym dokumentem procesowym z oględzin jest protokół oględzin. Sporządzenie protokołu jest obligatoryjne art. 143 1 pkt 3 kpk Część wstępna protokołu: oznaczenie czynności - podanie nazwy czynności, ogólnego przedmiotu oraz indywidualnie oznaczonego obiektu poddawanego oględzinom, określenie podstawy prawnej oględzin, czas i miejsce czynności - miejsce czynności oznacza miejscowość, natomiast czas jest to data oraz godzina i minuta rozpoczęcia czynności osoby uczestniczące w czynności Część opisowa protokołu: opis warunków atmosferycznych i oświetlenia, ogólna charakterystyka miejsca zdarzenia, szereg opisów badanego miejsca z uwzględnieniem opisu poszczególnych śladów i przedmiotów ujawnionych w trakcie oględzin /miejsce ujawnienia, sposób ujawnienia, utrwalenia i zabezpieczenia/, opis ustaleń negatywnych /informacje o braku przedmiotów i śladów w miejscach gdzie logicznie powinny się znajdować/, ewentualne wzmianki o zmianie warunków atmosferycznych, przebieg ewentualnych eksperymentów itd. Część końcowa protokołu: wykaz zabezpieczonych rzeczowych środków dowodowych, wykaz sporządzonej dokumentacji technicznej /szkice, zdjęcia fotograf., nagrania magnetofonowe/, wnioski /wstępne opinie/ biegłych, oświadczenia uczestników oględzin, omówienie poprawek i uzupełnień, podpisy wszystkich osób biorących udział w oględzinach. Nazewnictwo ścian:
ściana przednia ściana, która znajduje się przed prowadzącym oględziny w chwili wejścia do pomieszczenia; ściana boczna lewa ściana znajdująca się po lewej ręce prowadzącego oględziny; ściana boczna prawa ściana znajdująca się po prawej stronie prowadzącego oględziny; ściana tylna ściana znajdująca się za plecami prowadzącego oględziny. SPO Stały PUNKT Odniesienia Stała PROSTA Odniesienia Stała PŁASZCZYZNA Odniesienia Sporządzając protokół należy przestrzegać następujących zasad: - protokół oględzin stanowi podstawową formę utrwalania czynności dowodowych w procesie karnym; dokument ten sporządza się na formularzach ustalonego wzoru, należy opisywać fakty i ślady istotne, nie przeładowywać treści niepotrzebnym opisem sytuacji, - w treści protokołu oględzin nie używać słów wieloznacznych (np. w pobliżu, opodal, niedaleko), niezrozumiałych oraz nie zamieszczać wniosków, przypuszczeń, wersji itp., - protokół oględzin sporządza się na miejscu zdarzenia (można go później przepisać na maszynie czy komputerze, dołączając do akt oryginał), - miejsce zdarzenia, przedmioty i ślady opisuje się w takim stanie, w jakim je zastano w czasie oględzin, nie podawać nazw substancji, jeśli nie ma pewności co to za substancje oraz nie używać własnych nazw przedmiotów lub ich części (należy posługiwać się zunifikowanym nazewnictwem przedmiotów oględzin), - treść protokołu należy pisać czytelnie, w formie bezosobowej w czasie przeszłym (np. ustalono, zrobiono, zabezpieczono).