Przedmiot: EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA PIERWSZA POMOC W NAGŁYCH WYPADKACH Temat: PIERWSZA POMOC PRZY ZRANIENIACH. OPRACOWAŁ mgr inż. Jerzy JURKIEWICZ 16 MAJ 2012
LITERATURA 1. Edukacja dla bezpieczeństwa pierwsza pomoc cz.1 / linia pierwsza edycja dwuczęściowa/ M. Goniewicz, A. Nowak- Kowal, Z. Smutek. 2. Tablice poglądowe Pierwsza pomoc przedmedyczna dar od PCK Wrocław. 3. Strony o tematyce szkoleniowej z pierwszej pomocy: www.ratownictwo.net; www.grm.wroclaw.pck.org.pl; www.pck.pl; http://wrzesnia.powiat.pl/powiat/zdrowie/jak-udzielac-pierwszej-pomocy/krwotok.html www.pckzsp1.cba.pl; http://doktorzy24.pl/artykul/36 http://www.kryminalistyka.wortale.net/77-rany---czesc-2.html http://www.ratownictwo.win.pl. http://www.1pomoc.org/krwotoki_i_rany http://zdrowie.gazeta.pl/zdrowie/1,111848,9647460,rany.html
ABC WIEDZY O RANACH I SKALECZENIACH Raną nazywamy uszkodzenie ciągłości skóry sięgające głębszych tkanek lub narządów ciała. Uszkodzenie skóry może być skutkiem losowego urazu mechanicznego, termicznego, chemicznego, jak też być objawem skórnym niektórych chorób. Uszkodzenie ciągłości skóry może też być zamierzone, jako skutek operacji. Skaleczenie, czyli niewielka rana Niewielką ranę tj. uszkodzenie ciągłości tkanek skóry sięgające do skóry właściwej i tkanki podskórnej z ich bogatym ukrwieniem mikro-tętniczek i żył oraz krwionośnych naczyń włosowatych nazywamy zwykle skaleczeniem.
Rana to uszkodzenie powstałe w obrębie określonej części ciała na skutek działania czynnika mechanicznego. W zależności od czynnika, który je wywołuje, rany dzielą się na: cięte; kłute; szarpano-tłuczone; postrzałowe. Rana może być powierzchowna, jeśli obejmuje skórę i tkankę podskórną lub głęboka, jeśli obejmuje warstwy podskórne i tkankę podskórną lub dociera do jednej z jam ciała (np. czaszki, klatki piersiowej, brzusznej). Jeśli dochodzi do uszkodzenia wewnętrznych narządów ciała, mówi się o ranie drążącej.
RANY CIĘTE Rany cięte powstają na skutek działania ostrych, tnących narzędzi lub przedmiotów (np. nóż, szkło), użytych w akcie agresji i przy wykorzystaniu siły. Rany cięte dzielą się na: 1) rany cięte proste; 2) rany cięte, którym towarzyszy utrata części tkanki na skutek jej odcięcia; 3) rany cięte płatowe (powstałe w przypadku, gdy na skutek działania narzędzia tnącego płat skóry zostaje nadcięty, jednak jest nadal połączony z resztą ciała) w zależności od kierunku i siły, z jaką zostało użyte narzędzie, rany te charakteryzują się różną głębokością i wielkością płata; 4) rany cięte drążące w głąb jamy ciała, np. klatki piersiowej, brzusznej lub czaszki (rany czaszkowo-mózgowe).
RANY KŁUTE Ten rodzaj ran powstaje w wyniku wniknięcia w głąb ciała ostro zakończonego narzędzia (np. igły, gwoździa, przebijaka) lub przedmiotu nietypowego (np. zakończenia kija), a także na skutek wbicia w ciało jakiegoś przedmiotu (np. kijka, oszczepu) lub ukłucia owada czy ukąszenia przez gady. Przy ranach kłutych nie dochodzi do poważnego rozerwania tkanek. Krawędzie tkanek rozerwane przez przedmiot raniący (poza przypadkiem przebicia tkanek przy użyciu jakiegoś narzędzia), mają zdolność zbliżania się do siebie po usunięciu tego przedmiotu. Zazwyczaj towarzyszy temu niewielkie krwawienie. Jeśli rana nie jest wystarczająco duża, aby krew mogła z niej łatwo wypływać, może dojść do powstania krwiaka na skutek przepływu krwi do przestrzeni śródmiąższowych. Ból jest zwykle niewielki, w zależności od narzędzia, którym zadano ranę.
RANY SZARPANE, TŁUCZONE I SZARPANO-TŁUCZONE Rozdarcie tkanek następuje w przypadku ugryzienia przez psa lub konia, przy silnym pociągnięciu (bezpośrednim lub na odległość) przez narzędzie mechaniczne znajdujące się w ruchu (pas napędowy, koła zębate maszyn, koła dużych pojazdów silnikowych itp.). W ostatnim przypadku mówi się o ranie dartej, przy której dochodzi do zdarcia owłosionej części skóry na skutek ciągnięcia za włosy, odklejenia się bądź oderwania określonego fragmentu skóry, rozdarcia głębokich warstw skóry, a w niektórych przypadkach pozbawienia segmentów kończyny na skutek doznanego urazu. Krawędzie ran szarpanych są cienkie, postrzępione i często poszarpane w wyniku rozdarcia. Przy tego rodzaju ranach zasadniczo występuje niewielkie krwawienie, a ból nie jest bardzo silny.
RANY POSTRZAŁOWE Mogą wystąpić na skutek działania pocisku lub odłamków po wybuchu bomby. Rany od pocisku dzielą się na rany powierzchowne (lub draśnięcia) i rany od odłamków. Do draśnięcia dochodzi, gdy pocisk uszkadza skórę, powodując powstanie bruzdy o wyraźnych krawędziach, pokrytej skrzepniętą krwią, w niektórych przypadkach przybierającą czarny kolor na skutek poparzenia. Rana może mieć charakter ślepy, jeśli pocisk po przebiciu ciała w nim pozostaje, albo przestrzałowy, jeśli tor pocisku przechodzi przez jedną z jam ciała (np. jamę opłucnej, jamę otrzewnową). Rany takie są spotykane w trakcie walk, obecnie ich liczba jest znacznie mniejsza w porównaniu z liczbą ran od odłamków. Rany od odłamków występują najczęściej w trakcie nalotów powietrznych, podczas których zrzucane bomby rozpadają się na wiele części, raniąc ludzi (charakterystyczne są w tym wypadku rany pleców związane z odruchową reakcją padania na ziemię w sytuacji zagrożenia).
SKALECZENIE A WARSTWY SKÓRY 1. Brodawki skórno - naczyniowe 2. Zaczep mieszka włosa 3. Gruczoł łojowy 4. Włos 5. Krwionośne naczynia włosowate 6. Komórki tłuszczowe 7. Tętnice i żyły skóry 8. Gruczoły potowe 9. Mieszek włosowy 10. Zakończenia receptorów nerwowych A - naskórek; B - skóra właściwa; C - tkanka podskórna
Przyczyny skaleczeń Najczęściej skaleczenie powstaje w wyniku przypadkowego działania ostrego przedmiotu: ostrza, zębów małego zwierzęcia domowego, uderzenia ostrą krawędzią, oparzenia, itp. W tego typu urazach skóry uszkodzeniu ulegają również struktur podskórnych uszkodzeniu ulegają również lokalne naczynia krwionośne, co niekiedy powoduje obfite krwawienie. głębokich skaleczeniach może ulec przecięta tkanka podskórna. Otarcie skóry Otarcie może być rozległe i bolesne, np. po zetknięciu się dużej powierzchni skóry z szorstką powierzchnią podczas upadku. Wówczas uszkodzeniu ulegają drobne naczynia krwionośne, znajdujące się pod naskórkiem. Skutkiem są liczne punktowe krwawienia i wysięki.
FORMY USZKODZEŃ SKÓRY W zależności od sposobu zderzenia skóry z czynnikiem uszkadzającym: narzędziem, przedmiotem, czynnikiem chemicznym czy termicznym, zębami zwierzęcia lub też powierzchnią uszkadzającą skórę - rozróżnia się różne formy uszkodzenia tkanek skóry i podskórnych: - uszkodzenia cięte, rany cięte; - uszkodzenia kłute, rany kłute; - uszkodzenia postrzałowe, rany postrzałowe; - uszkodzenia tłuczone; - uszkodzenia szarpane, rany szarpane; - uszkodzenia kąsane; - uszkodzenia chemiczne; - uszkodzenia termiczne.
- uszkodzenia kąsane; FORMY USZKODZEŃ SKÓRY
- uszkodzenia tłuczone; FORMY USZKODZEŃ SKÓRY
FORMY USZKODZEŃ SKÓRY - uszkodzenia postrzałowe, rany postrzałowe;
FORMY USZKODZEŃ SKÓRY - uszkodzenia postrzałowe, rany postrzałowe;
- uszkodzenia kłute, rany kłute; FORMY USZKODZEŃ SKÓRY
- uszkodzenia cięte, rany cięte; FORMY USZKODZEŃ SKÓRY
- uszkodzenia cięte, rany cięte; FORMY USZKODZEŃ SKÓRY
- uszkodzenia cięte, rany cięte; FORMY USZKODZEŃ SKÓRY
- uszkodzenia szarpane, rany szarpane; FORMY USZKODZEŃ SKÓRY
OPATRUNKI Kiedy staramy się opanować krwawienie, jako opatrunek stosujemy bandaż,, kompresy, gazę itp. Opatrunek, który zakładamy poszkodowanemu, umieszczony bezpośrednio na ranie wchłania krew, zapobiega infekcji oraz chroni przed dalszym uszkodzeniem. Opatrunki powinniśmy mieć poukładane według wielkości i materiału, z którego zostały wykonane, aby w trakcie zaopatrywania poszkodowanego działać szybko. Gazą, kompresami (złożonymi w kilka warstw) nakrywamy większe rany, a następnie bandażujemy. Czynności powtarzamy aż do zatrzymania krwawienia. Bandaż służy do przytrzymywania opatrunku z gazy oraz do kontrolowania krwawienia, gdyż możemy go przyciągać z różną siłą. Rozróżniamy bandaże e dziane (służą do podtrzymywania opatrunku) oraz elastyczne (służą do wstępnego unieruchomienia, lepszego kontrolowania krwawienia). Kiedy zakładamy bandaż,, sprawdzajmy, czy zachowane jest krążenie, gdyż możemy przyciągnąć opatrunek zbyt mocno.
OPATRUNKI
Jak się zachować w przypadku wystąpienia ran? Pierwsza pomoc przy zranieniach ma na celu zapobieżenie ewentualnemu krwawieniu i możliwym infekcjom. Następstwem zranienia może być krwotok. Aby zapobiec infekcji, także w sytuacji powstania małej rany powierzchownej, należy przedsięwziąć pewne środki ostrożności i zastosować odpowiednie leczenie.
Oczyszczanie i dezynfekcja Osoba udzielająca pomocy powinna starannie umyć ręce za pomocą mydła i, jeśli to możliwe, alkoholu lub innego środka dezynfekującego. Ranę należy opłukać dużą ilością bieżącej wody, następnie przemyć ją wodą i mydłem za pomocą gazy, w kierunku od środka rany na zewnątrz (nie można używać waty, ponieważ pozostawia włókna). Następnie należy ostrożnie wyjąć, pomagając sobie pincetą, ewentualne widoczne ciała obce, takie jak ziemia, kawałki szkła itp. Jeśli jest to konieczne, należy ogolić włosy wokół rany, bo mogą one przeszkadzać w stosowaniu leku lub gojeniu się rany, a także być siedliskiem zarazków.
Ranę należy zdezynfekować za pomocą wody utlenionej. Eliminuje ona małe zanieczyszczenia, tworząc pęcherzyki, które wychodzą na powierzchnię rany i zabierają ze sobą niewielki brud. Ponadto obecność tlenu powoduje, że środowisko rany jest nieprzyjazne dla zarazków, takich jak laseczki tężca, które rozwijają się jedynie w środowisku beztlenowym. W przypadku braku środka dezynfekującego rana może być przemyta za pomocą wcześniej przegotowanej wody. Jeśli rana krwawi, przydatne mogą być okłady z wody utlenionej, która sprzyja krzepnięciu krwi. W tej sytuacji należy także zastosować miejscowy ucisk.
Do dezynfekcji ran nie należy stosować alkoholu, ponieważ powoduje ból i działa drażniąco (żrąco) na komórki, które już zostały uszkodzone w wyniku zranienia. Jego stosowanie może opóźnić gojenie. Alkohol jest używany do oczyszczania zdrowej skóry lub do dezynfekcji narzędzi chirurgicznych. Z kolei jodyna działa drażniąco na tkanki rany. Jej użycie powinno być ograniczone do oczyszczania brzegów rany. Dotyczy to także merkurochromu, który zabarwia skórę oraz sprawia, że trudno ocenić przebieg gojenia rany. Wszystkie materiały do przemywania i opatrywania rany powinny być jałowe lub dobrze wygotowane.
OCZYSZCZANIE RAN Małe rany należy oczyścić w celu uniknięcia infekcji. Czynność ta musi być wykonana, mimo że, miejsce urazu będzie naruszone. Aby zmniejszyć krwawienie, opaskę elastyczną należy pozostawić do czasu otrzymania przez poszkodowanego fachowej pomocy medycznej. Czynności, które należy wykonać, aby oczyścić płytką ranę: 1. Zmyj ranę wodą z mydłem. 2. Strumień wody ma być pod ciśnieniem (woda z kranu). 3. Spłukuj zanieczyszczenia zgodnie ze strumieniem wody poza obręb rany. 4. Jeżeli te czynności spowodują powtórne krwawienie, zastosuj ponownie ucisk. 5. Bezpośrednio na ranę nałóż sterylny kompres, a następnie bandaż. 6. Poszukaj pomocy medycznej jeżeli istnieje wysokie ryzyko infekcji (np. kiedy rana jest spowodowana pokąsaniem przez zwierzęta albo jest to rana kłuta).
OPATRYWANIE RAN Polega na ich przemyciu, zdezynfekowaniu i ułatwieniu ich zabliźniania. 1. rana powinna zostać przemyta w celu usunięcia wszystkich elementów i substancji, które mogły ją zanieczyścić (np. ziemi, rdzy, ciał obcych) oraz pozostałości tkanek, płynu surowiczego i innych wydzielin, które mogą stworzyć odpowiednie środowisko do rozwoju bakterii i wywołać stan zapalny. Do oczyszczenia rany używa się czystej wody, wody z mydłem lub wody borowej, wody utlenionej; 2. następnie ranę należy zdezynfekować, aby zapobiec rozwojowi zakażenia; 3. ułatwienie zabliźnienia rany polega na połączeniu jej krawędzi poprzez zastosowanie odpowiedniego opatrunku lub szwów, których założenie jest możliwe tylko wtedy, gdy krawędzie rany są wyraźne (w przypadku ran ciętych).
Leczenie ran o nieregularnych krawędziach, ran tłuczonych, szarpano-tłuczonych lub takich, w przypadku których część tkanki została utracona, oraz doszło do zakażenia rany, jest długotrwałe i charakteryzuje się powstawaniem tkanki ziarnistej, a następnie widocznych, trwałych blizn. W czasie leczenia może zajść konieczność kilkakrotnego przemycia i dezynfekcji rany, zwłaszcza jeśli rana zabliźnia się powoli lub wdaje się zakażenie.
ZSZYWANIE RAN
ZAKAŻENIA RAN Każda rana duża i mała może zostać zainfekowana. Objawy zakażenia: - obrzęk i zaczerwienienie wokół rany; - ocieplenie okolicy rany; - pulsujący ból miejsca zranienia; - wydzielina ropna z rany.
Objawy, które świadczą, że bandaż założony jest zbyt mocno, to: - niebiesko-granatowe zabarwienie palców czy paznokci; - niebiesko-granatowe zabarwienia na granicy założonego opatrunku; - mrowienie albo zanik czucia; - oziębienie.
Udzielanie pomocy osobie z raną ciętą, powikłaną krwotokiem z uszkodzonego naczynia krwionośnego w okolicy przedramienia. 1. Unieś kończynę do góry. 2. Doraźnie uciśnij dłonią miejsce, z którego wypływa krew do czasu przygotowania opatrunku a w miejscu wypływu krwi połóż gazę.
3. Następnie dołóż element dociskający - wykorzystując np. bandaże (układając je w piramidę) bądź inny twardy element (np. kamień) - w miejscu wycieku krwi. 4. Umocuj całość, dociskając (do ręki) bandażem.
5. Wiązanie możesz zrobić w miejscu krwawienia; 5a. Prawidłowo zabandażowana rana; 6. Rękę z założonym opatrunkiem należy unieruchomić, podwiązując ją na temblaku stosując chustę trójkątną.
7. Połóż poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej o ile nie ma przeciwwskazań, m.in. połamane kończyny dolne i miednica. Unieś nogi pod kątem ok. 30 stopni;
8. Zabezpiecz poszkodowanego folia termiczną. 9. Obserwuj miejsce zranienia. Jeżeli opatrunek przecieka, dołóż następną warstwę i przymocuj do wcześniej założonego opatrunku; KONTROLUJ STAN RANNEGO 10. Jeżeli, mimo dokładania następnych warstw opatrunku, rana nadal przecieka - wtedy, w stanie wyższej konieczności, zastosuj opaskę uciskową. Załóż ją powyżej zgięcia łokciowego. Zapisz lub zapamiętaj godzinę założenia opatrunku.
Rodzaj rany Przyczyna powstania Wygląd zewnętrzny Trudności leczeniu Cięta Użycie ostrego narzędzia Płytka i prosta, może obficie krwawić Po właściwym opatrzeniu goi się szybko i bez kłopotów Rąbana Użycie ostrego i ciężkiego narzędzia Prosta, niekiedy głęboka, prostopadła lub skośna do powierzchni ciała Powoduje rozległe uszkodzenia tkanek położonych głębiej Kłuta Użycie ostrego narzędzia skierowanego w głąb ciała Nieduży otwór sięgający głęboko, czasami rana występuje po drugiej stronie ciała Powoduje krwawienie wewnętrzne, zanieczyszczenie powoduje zakażenia co utrudnia gojenie, niekiedy powstają blizny Szarpana Użycie zakrzywionego narzędzia skierowanego skośnie lub stycznie do powierzchni ciała Kształt nieregularny, nierówne brzegi rany Przy zanieczyszczeniu trudne gojenie i możliwość powstawania blizny Tłuczona Działanie tępego narzędzi Otarcia naskórka, nierówne Przy małych uszkodzeniach skierowanego prostopadle do brzegi, uszkodzenia tkanek tkanek goi się stosunkowo powierzchni ciała (stłuczenie obrzęk, siniec) dobrze Miażdżona Kąsana Działanie dużej siły prostopadle do powierzchni ciała (przygniecenie, upadek z wysokości) Ugryzienie przez człowieka lub zwierzę Rozległe i głębokie uszkodzenia tkanek, silny ból Punktowe lub szarpane brzegi rany Postrzałowa Działanie pocisku Styczna, przestrzałowa lub ślepa, otwór wylotowy często większy od wlotowego częste uszkodzenia kości Głębokie urazy (zmiażdżenie kości utrudnia leczenie) Trudne gojenie z powodu zakażenia rany bakteriami z jamy ustnej Droga pocisku może trudno podlegać gojeniu, niekiedy pocisk jest trudny lub niemożliwy do usunięcia i powoduje dodatkowe cierpienie
Rodzaje obwojów opatrunku. A. obwój śrubowy B. obwój kolisty C. obwój żółwiowy
Przedmiot: EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA PIERWSZA POMOC W NAGŁYCH WYPADKACH Temat: PIERWSZA POMOC PRZY ZRANIENIACH. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ. OPRACOWAŁ mgr inż. Jerzy JURKIEWICZ 16 MAJ 2012