CHRZEST DZIECI Ks. Jerzy Józef Kopeć CP Wprowadzenie Po Soborze Watykańskim II ukazały się dwa znaczące dokumenty uwzględniające liturgię sakramentu chrztu. Pierwszy z nich zatytułowany "Obrzędy chrztu dzieci według rytuału rzymskiego" uwzględnia zreformowane obrzędy chrztu dzieci, dostosowane do rzeczywistej sytuacji niemowląt a jaśniej uwydatniające udział i obowiązki rodziców i chrzestnych wynikające ze sprawowania tego sakramentu, jak również uwarunkowania duszpasterskie towarzyszące udzielaniu tego misterium zbawienia. Druga księga o tytule: "Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych" zawiera zreformowany model chrztu ludzi dorosłych z uwzględnieniem instytucji podzielonego na stopnie katechumenatu czyli duchowego przygotowania kandydata na chrześcijanina, który ma przyjąć sakramenty chrześcijańskiej inicjacji tj. chrzest, bierzmowanie i Eucharystię. W tym kontekście źródła łaski i "fundamentu całego życia chrześcijańskiego" sytuuje chrzest Katechizm Kościoła Katolickiego. Jego kerygmat chrzcielny (KKK 1213-1284) ma na uwadze zarówno dorosłych jak i dzieci. Ukazuje on istotne elementy teologiczno-pastoralne, związane z narodzeniem człowieka do nowego życia w Chrystusie. Chrzest jest pierwszym sakramentem Nowego Przymierza, bramą życia w Duchu i bramą otwierającą dostęp do innych misteriów zbawienia. Przez chrzest zostajemy wyzwoleni z jarzma grzechu i powołani do godności Synów Bożych dostępujących wszczepienia w Chrystusa i Kościół (por. KKK 1213). "Zgodnie z wolą Pana jest on konieczny do zbawienia, tak jak Kościół, do którego chrzest wprowadza" (KKK 1277). I. Biblijne podstawy chrztu a chrzest dzieci Sakrament chrztu nazywany "obrzędem odradzającym i odnawiającym w Duchu Świętym" (Tt 3, 5) urzeczywistnia i oznacza nowy wymiar egzystencji człowieka porównywany w teologii biblijnej do nowego narodzenia (J 3, 3-5) czy nowego stworzenia (Ga 6, 14-15). Chrzest jako dar Boga dla człowieka jest ukazany w Katechizmie jako szczególna łaska ekonomii zbawienia wypełnionej w Chrystusie. Do tego misterium odnoszą się liczne zapowiedzi Starego Przymierza takie jak: unoszenie się Ducha Bożego nad wodami (Rz 1, 2) obraz arki Noego i jego uratowania z potopu (Rdz 7, 6 i 1 P 3, 20), przejście Izraelitów przez Morze Czerwone (Wj 13, 17-15, 19; por. 1 Kor 10, 1-2) i ich dotarcie do Ziemi obiecanej po przekroczeniu Jordanu (Joz 3, 14-4, 18). Te wydarzenia wypełniły się w Chrystusie Jezusie, który rozpoczął swoją publiczną misję od przyjęcia chrztu w Jordanie z rąk św. Jana Chrzciciela (Mt 3, 13). Po swoim zaś zmartwychwstaniu Jezus dał nakaz swoim Apostołom: "Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem" (Mt 28, 19-20; por, Mk 16, 15-16). To źródło chrztu otworzył Chrystus w tajemnicy swej Paschy. Zapowiedział On chrzest swojej męki (Mk 10, 38; Łk 12, 50) a dopełnił go na krzyżu, gdy z Jego przebitego boku wypłynęła krew i woda (J 19, 34). Swoją zbawczą moc czerpie więc chrzest ze śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, zaś przyjmujący ten znak wraz z Chrystusem jest pogrzebany i z Nim też wkracza w nowe życie (por. Rz 6, 3-4).
Od dnia Pięćdziesiątnicy udzielał Kościół chrztu (Dz 2, 38) domagając się jednak nawrócenia serca i wiary w Jezusa Chrystusa (Dz 2, 41; 8, 12-13; 10, 48; 16, 15 i 31-33). Od początku przepowiadania apostolskiego całe "domy" przyjmowały chrzest (por. Dz 16, 15. 33; 18, 8; 1 Kor 1, 16). Można więc przypuszczać - sugeruje Katechizm - że przy chrztach rodzinnych także dzieci otrzymywały ten sakrament, bo praktyka chrztu dzieci od niepamiętnych czasów należy do tradycji Kościoła, choć wyraźne jej świadectwa sięgają II wieku(por. KKK 1252). II. Chrzest w ekonomii zbawienia Chrystus po zmartwychwstaniu nakazuje apostołom, by nauczali narody i udzielali im chrztu (Mt 28, 19-20; Mk 16, 15-16). W przypadku chrztu można łatwo wskazać na takie słowa Chrystusa i takie wydarzenia, które wskazują na Jego wolę ustanowienia tego sakramentu. Dla Jezusa jednak chrzest jest przede wszystkim warunkiem koniecznym do osiągnięcia królestwa niebieskiego: "Jeżeli ktoś się nie odrodzi z wody i Ducha Świętego, nie może wejść do Królestwa Bożego" (J 3, 3-5). Chrystus wybierając swoich uczniów dał im obietnicę chrztu Duchem (Dz 1, 5). Znak rytualny chrztu stał się w Jego misterium "miejscem" i początkiem dialogu Boga z człowiekiem i człowieka z Bogiem, włączając ucznia Pana w zrealizowaną przez Niego ekonomię zbawienia. Chrzest jest więc elementem nośnym historii zbawienia, upamiętniając i uobecniając w człowieku a nawet w małym dziecku, łaskę zbawczego działania Chrystusa, zapowiedzianą przez starotestamentalne figury. "Czysta darmowość łaski zbawienia jest szczególnie widoczna przy chrzcie dzieci" (KKK 1250). One również mając udział w skażonej grzechem pierworodnym naturze ludzkiej potrzebują także duchowego odrodzenia w chrzcie, aby mogły stał się uczestnikami obietnicy przeniesienia do wolności dzieci Bożych (por. Kol. 1, 12-14). Chrystus Zmartwychwstały pozwala więc wszystkim ludziom przybliżyć się do siebie. A tajemnica Jego Paschy ma szczególnie głęboki związek ze chrztem, który jest jej przedłużeniem i ujawnieniem w znaku zanurzenia w wodzie, czy w obmyciu strumienia płynącego z żywego jej źródła. Chrzest posiada więc swój fundament w misterium paschalnym Chrystusa, powiązanym z wylaniem Ducha Świętego na odpuszczenie grzechów przez Zmartwychwstałego Kyriosa. Katecheza chrzcielna Katechizmu odcina się od jurydycznego pojmowania tego sakramentu a także od prawnokonstytutywnego rozumienia jego ustanowienia. W ujęciu jurydycznopromulgacyjnym podkreślono bowiem wartość werbalnie wyrażonej woli Chrystusa. Obejmowała ona nie tylko intencję ale i akt promulgacji znaku jako sakramentu. Teologowie potrydenccy akcentowali biblijną podstawę ustanowienia chrztu, doszukując się w Piśmie św. jednoznacznych słów Chrystusa, wskazujących na charakter tego znaku i walor obligatoryjny jego przyjęcia. Od tak pojętej dedukcji różni się stanowisko Katechizmu, który kładzie nacisk na zbawcze wydarzenie chrztu Chrystusa w Jordanie, powiązane z Jego mesjańską proklamacją popartą namaszczeniem Duchem Świętym. Odniesienie tego wydarzenia do chrztu chrześcijańskiego ma na uwadze podkreślenie wybrania i posłannictwa ucznia Pana oraz wskazanie na wypływające z chrztu chrześcijańskie "esse", tj. nowy status neofity i zapoczątkowany w nim dar życia Bożego. I jakkolwiek Katechizm nie opowiada się za stanowiskiem niektórych teologów np. Ch. SchÜtza, T. Schneidera czy S. Marsillego, którzy z
teologicznej analizy chrztu Chrystusa w Jordanie wyprowadzają przesłankę dla aktu ustanowienia tego sakramentu. Wydarzenie to czyni Katechizm częścią katechezy o chrzcie chrześcijanina. Chrzest Chrystusa w Jordanie staje się wypełnieniem znaków oczyszczenia Starego Przymierza oraz profetycznym wydarzeniem zapowiadającym rzeczywistość miesjańskozbawczą i wyzwolenie człowieka, które niesie umiłowany Syn Boży. Chrzest Chrystusa w Jordanie ma szczególną analogię do przejścia Ludu Wybranego przez Morze Czerwone i Jordan, które to obrazy znalazły wypełnienie w przejściu Chrystusa przez mękę i krzyż do pełni życia w zmartwychwstaniu. Typologiczna wizja chrztu, do której odwołuje się Katechizm pozwala na pełniejsze odczytanie Jego waloru paschalnozbawczego. Znakiem tego jest zanurzenie w wodzie oznaczające udział w śmierci Chrystusa podobnie jak wynurzenie symbolizuje wkroczenie neofity w nowość egzystencji chrześcijańskiej płynącą ze zmartwychwstania Chrystusa. Paschalna teologia chrztu w Katechizmie wyrasta z katechezy soborowej. Sięga ona do biblijnych i patrystycznych korzeni tego sakramentu. To misterium realizuje Kościół przez obmycie z wody i Ducha Świętego we wspólnocie uczniów Pana, w którą włącza chrześcijanina Chrystus Zmartwychwstały żyjący i działający w Kościele, powołując jednocześnie neofitę do zadań proroka, kapłana i króla. O znaczeniu i łasce chrztu mówią jego obrzędy, których celebracja jest już prawdziwą mistagogią tego sakramentu (KKK 1234-1245). Nawet jednak chrzest dziecka wskazuje na łączność tego sakramentu z całością wtajemniczenia chrześcijańskiego w bierzmowaniu i Eucharystii. Kościoły wschodnie zachowują żywo tę świadomość udzielając nowoochrzczonym dzieciom bierzmowania i Komunii św. Także tradycja łacińska podkreśla ten związek w ten sposób, że przybliża ochrzczone dziecko do ołtarza dla odmówienia tam modlitwy "Ojcze nasz" (Por. KKK 1244). III. Chrzest dzieci w wierze Kościoła "Pod nazwą dzieci lub niemowląt rozumie się tych, którzy nie mogą ani posiadać, ani wyznać swojej wiary, ponieważ jeszcze nie doszli do wieku rozeznania". Z sytuacją dziecka zrównany jest także w przypadku chrztu ten, kto nie jest świadom swego działania. Jak jednak osoby takie mogą przyjąć chrzest, skoro jest on sakramentem wiary? Sam Chrystus wskazał na konieczną więź między chrztem a wiarą: "Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony; a kto nie uwierzy, będzie potępiony" (Mk 16, 16). Wiara jest pierwszą cnotą chrześcijańską konieczną dla tego, kto zbliża się do Boga (Hbr 11, 6), bez niej nie można podobać się Bogu. Dlatego pytanie o wiarę przed chrztem stoi u progu naszego chrześcijaństwa. Zarówno więc w Kościele apostolskim (Dz 8, 36-38) jak w późniejszej tradycji wiara jest wymagana do chrztu. Dlatego św. Hieronim pisze: "Apostołowie rozpoczynają od nauczania wszystkich narodów, po tym zaś pouczeniu udzielają im chrztu w wodzie. Jest rzeczą niemożliwą, aby ciało otrzymało sakrament chrztu, jeśli najpierw dusza nie otrzyma prawd wiary". Wiara ma charakter osobisty i dynamiczny. Jest miłosnym związkiem całej istoty człowieka z osobą Chrystusa a przez Niego z misterium Boga. Wierzyć w Chrystusa to znaczy związać się z Nim osobiście, wybrać Go, iść do Niego i kroczyć z Nim przez życie jako swoim Przewodnikiem i Mistrzem.
Kształtowaniu takiej osobowej wiary u człowieka dorosłego była podporządkowana formacja duchowa katechumena. Miał on najpierw przyjąć wiarę w Chrystusa i w swoim moralnym postępowaniu wykazać się praktyką zasad życia chrześcijańskiego a dopiero później przyjąć chrzest jako znak duchowej przemiany serca. Na tej drodze do sakramentu obowiązywała kolejność etapów: przepowiadanie Ewangelii - słuchanie - oświecenie Duchem Świętym - uwierzenie - chrzest. W jaki sposób jednak dzieci którym udzielono chrztu realizowały to wymaganie? Zagadnienie chrztu dzieci prowokowało wątpliwości już w czasach Ojców Kościoła, choć praktyka chrztu niemowląt była w Kościele od dawna zwyczajem zadomowionym. W połowie III stulecia św. Cyprian bp Kartaginy w liście skierowanym do bpa Fidusa sprzeciwił się zdecydowanie opinii tego ostatniego, że z chrztem dziecka należy czekać do ósmego dnia po jego urodzeniu (nawiązanie do zwyczaju obrzezania w ósmy dzień w Starym Testamencie). Cyprian i synod biskupów afrykańskich są zdania, że należy chrzcić dzieci jak najprędzej po urodzeniu. U podstaw tego stanowiska leży przekonanie, że bez chrztu nie ma zbawienia. Doktrynalne podstawy dla chrztu dzieci wypracował dopiero św. Augustyn. Biskup Numidii Bonifacy zapytał kiedyś świętego jak można chrzcząc niemowlęta stwierdzić, że te maleństwa mają wiarę, jeśli nie są do niej zdolne. Augustyn odpowiedział na tą wątpliwość: "Mówi się, że mają one wiarę ze względu na sakrament wiary, który otrzymują. To właśnie sakrament wiary czyni z dziecka niezdolnego jeszcze do aktu wiary człowieka wierzącego". Sam więc chrzest jest misterium wiary, która w swej zaczątkowej formie w nim się objawia, będąc dobrem duchowym całej wspólnoty wierzących czyli Kościoła. Dlatego Kościół w nawiązaniu do słów Chrystusa: "Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im" (Mk 10, 14) rozumiał w ten sposób, że nie należy dzieci pozbawiać chrztu jako, że chrzci się je w wierze samego Kościoła, którą wyznają ich rodzice, chrzestni i cała lokalna wspólnota. "Osoby te reprezentują zarówno Kościół lokalny, jak i całą społeczność świętych i wierzących, Kościół Matkę, bo ona cała rodzi wszystkich i każdego z osobna". Dla dopełnienia całej prawdy tego sakramentu wypada by dzieci zostały później wychowane w tej wierze, w której wcześniej zostały ochrzczone. Jest to celem wychowania chrześcijańskiego, które zmierza do tego by ochrzczone dzieci doprowadzić do poznania planu Bożego w Chrystusie i zaakceptowania Go jako Mistrza. Same więc dzieci wspomagane w rozwoju łaski chrztu przez rodziców, chrzestnych i wspólnotę miejscową mają w przyszłości potwierdzić swoją wiarę, w której zostały ochrzczone. To zadanie sprowadza Katechizm do specjalnego przygotowania do życia, wiary, podzielonego na etapy wtajemniczenia chrześcijańskiego. U wszystkich ochrzczonych, zarówno dzieci jak i dorosłych wiara powinna wzrastać po chrzcie. Na tej drodze do życia chrześcijańskiego zarówno dziecko jak i dorosłego neofitę mają wspomagać zarówno rodzice, chrzestni jak cała wspólnota kościelna. Szczególna rola przypada według Katechizmu rodzicom chrzestnym, którzy sami winni być ludźmi wiary "Ich misja jest prawdziwą funkcją eklezjalną (officjum)" - zaznacza Katechizm (nr 1255).
Odwołując się do zasad "Obrzędów chrztu dzieci" oraz "Kodeksu Prawa Kanonicznego" Katechizm domaga się stosownego przygotowania rodziców i chrzestnych do sprawowania sakramentu chrztu dzieci. Także w czasie samych obrzędów Kościół stara się pobudzić wiarę rodziców i chrzestnych, by mogli ją uczciwie wyznać a w przyszłości sprostać zadaniu chrześcijańskiego wychowania dzieci. Z porządku natury ta rola opiekunów życia naturalnego i duchowego jest powierzona przez Boga rodzicom. Dlatego mają się oni przygotować do chrztu dzieci przez uczestnictwo w duszpasterskim pouczeniu i wspólnocie modlitwy. Sami też winni uczestniczyć w obrzędzie chrztu dziecka wsłuchując się w stosowne pouczenia Słowa Bożego, dołączając swoje głosy do modlitwy wspólnoty, a dalej prosić publicznie o chrzest dla dziecka, naznaczyć je krzyżem, wyrzec się szatana i wyznać swą wiarę, przynieść niemowlę do chrzcielnicy (matka), zapalić świecę dziecka od paschału (ojciec) a także przyjąć specjalne błogosławieństwo dla nich przeznaczone. Równie ważna przy chrzcie dziecka jest posługa chrzestnych, którzy wraz z rodzicami wyznają wiarę Kościoła i mają swemu chrześniakowi pomóc do jej realizacji w życiu. Muszą być oni odpowiednio dojrzali (mieć ukończony szesnasty rok życia jeśli biskup miejscowy nie określi innej granicy wieku), być katolikami, którzy sami przyjęli sakramenty inicjacji tj. chrzest, bierzmowanie i Eucharystię oraz prowadzą życie z wiary należąc do Kościoła katolickiego i nie będąc z niego w jakiś sposób wyłączonymi. Normy prawne przewidują obecnie możliwość dopuszczenia jako świadka chrztu wraz z chrzestnym katolickim przedstawicieli niekatolickich wspólnot kościelnych. "Dyrektorium ekumeniczne" poszerza to uprawnienie do funkcji chrzestnego w odniesieniu do przedstawiciela Wschodniego Kościoła odłączonego o ile rodzice dziecka mają takie życzenie. Odwołując się do miłosierdzia Bożego i miłości Jezusa do dzieci Katechizm wyraża nadzieję Kościoła, który ufa, że "istnieje jakaś droga zbawienia dla dzieci zmarłych bez chrztu" (KKK 1261). Te owoce chrztu będą udziałem zwłaszcza tych zmarłych dzieci rodziców katolickich, którzy zgłosili je do chrztu lub mieli wolę tego uczynienia. IV. Problematyka pastoralna chrztu dzieci Chrzest jest wcieleniem człowieka w Jezusa Chrystusa i pierwszym namaszczeniem Duchem Świętym, który daje chrześcijaninowi uczestnictwo w poznaniu Ojca i umiłowaniu Jego woli. Stanowi to istotny rys postawy Chrystusa a także chrześcijańskiego życia z wiary. Jednocześnie chrzest wciela w Kościół i dlatego daje ochrzczonemu uczestnictwo w wierze tej społeczności, w której istnieje wymiana dóbr nadprzyrodzonych oraz spełniania zadań zbawczych jakie uczeń Pana ma realizować w świecie. Chrzest dzieci jako praktyka przyjęta we wspólnotach chrześcijańskich jest zaczątkiem formacji do pełni życia w Chrystusie i Kościele. Jako misterium wiary jest on z natury otwarty na dalsze etapy chrześcijańskiej inicjacji. Dlatego Katechizm akcentuje to zadanie: "Chrzest dzieci ze swej natury wymaga katechumenatu pochrzcielnego. Nie chodzi tylko o późniejsze nauczanie lecz także o
konieczny rozwój łaski chrztu w miarę dorastania osoby" (KKK 1231). Zadanie to ma stać się przedmiotem chrześcijańskiej katechezy i związanych z nią form mistagogii liturgicznej. Etapy tego dojrzewania w wierze winny uwzględniać zasady inicjacji chrześcijańskiej dorosłych i na bazie tego przygotowania wyznaczać kolejne stopnie dojrzewania dziecka w wierze. Katechizm akcentuje potrzebę takiej formy katechumenatu pochrzcielnego stwierdzając: "W obrządkach wschodnich wtajemniczenie chrześcijańskie dzieci zaczyna się od chrztu, po którym bezpośrednio następuje bierzmowanie i Eucharystia, gdy tymczasem w obrządku rzymskim wtajemniczenie trwa przez lata katechezy i kończy się później bierzmowaniem i Eucharystią, która jest szczytowym punktem" (KKK 1233). Doprowadzenie dziecka ochrzczonego do pełnego odkrycia swojej roli ucznia Pana winno być powiązane z umożliwieniem mu doświadczenia jego miejsce w lokalnej wspólnocie. Cel ten powinna realizować katecheza przedkomunijna odwołująca się do elementów doświadczenia wiary w instytucji katechumenów dorosłych. Godnym uwagi jest tu dostrzeżenie roli skrutyniów z naznaczeniem dziecka krzyżem i wyrzeczeniem zła; potrzebą nawrócenia serca i zmiany obyczajów, jak zaakcentowanie znaczenia Symbolu wiary i Modlitwy Pańskiej, prowadzącym do wpojenia zwyczaju osobistej i stałej modlitwy, kształcenia cnót i odwagi w wyznawaniu wiary. Ta forma mistagogii winna nawiązywać wprost do chrztu i wskazując na rolę Słowa Bożego, wody i chrzcielnicy w poznaniu godności tego sakramentu wzywającego chrześcijanina do codziennego współumierania i duchowego zmartwychwstania z Chrystusem. Obok tych postaci prekatechumentu pochrzcielnego dla dzieci należy paralelnie zorganizować formę katechezy dla ich rodziców zwłaszcza tych, którzy chcą przeżyć w rodzinie I Komunię swego dziecka. Szczególne zadanie przed duszpasterstwem stawia sprawa dzieci nieochrzczonych i ich rodziców. Fakt braku chrztu winien być odnotowany w strategii pastoralnej a rodzina w której jest dziecko nieochrzczone powierzona duchowej opiece zaangażowanej rodziny chrześcijańskiej lub przedstawicielom laickiego ruchu kościelnego. W stosownym czasie dziecko, które wkroczyło w wiek katechizowany należy otoczyć osobną opieką duszpasterską powierzając jego przygotowanie do chrztu zaangażowanej rodzinie katolickiej, katechecie lub innemu apostołowi świeckiemu. Z myślą o takiej sytuacji dziecka nieochrzczonego niektóre Episkopaty przygotowały odrębne zasady jego formacji do spotkania z Chrystusem i Kościołem. Ta troska duchowa o dziecko nieochrzczone winna być powiązana z próbą nawiązania personalnego kontaktu duszpasterza z jego rodzicami. Ale najbardziej typową sytuacją pastoralną jest zgłoszenie duszpasterzowi chrztu dziecka przez rodziców nie zawsze kierujących się motywami wynikającymi z żywej wiary. Chodzi tu o chrzest dzieci w rodzinach obojętnych religijnie, czy wręcz niewierzących a jednak proszących o chrzest swoich dzieci. Episkopaty wszystkich krajów europejskich są tu zgodne, że chrztu takiego nie można udzielić, gdy osobą proszącą nie są żyjący rodzice niemowlęcia (a więc dziadkowie, krewni, kuzyni, przyjaciele itp.) Często nawet rodzicom proszącym o chrzest dziecka przyświeca tylko chęć dostosowania się do zwyczaju lub uniknięcie nieprzychylnej opinii środowiska. Kierowanie się zasadą rygorystycznej dyscypliny kościelnej nie rozwiąże w takim przypadku problemu rodziny dalekiej od wiary i Kościoła. Odrzucenie takich rodzin, które mimo swej obojętności czy wręcz braku wiary proszą o chrzest swoich dzieci byłoby ze strony Kościoła zdradą jego misji. Z drugiej strony duszpasterz nie może tu przyjąć rozwiązania minimalistycznego. Powierzając rodziców dziecka opiece zaangażowanej religijnie rodziny winien on utrzymać stały kontakt z nimi skłaniając ich do podjęcia katechumenatu wiary.
Podsumowanie W dobie sekularyzacji życia chrześcijańskiego Katechizm Kościoła Katolickiego podejmuje problem chrztu dzieci osadzając go w kontekście sakramentów inicjacji. Odwołując się do zasad mistagogii chrzcielnej wskazuje on na potrzebę ożywienia wiary rodziców, chrzestnych i wspólnoty rodzinnej z racji sprawowania chrztu dziecka. Ta droga katechumenatu wiary uczestników misterium chrztu dziecka ma ich otworzyć na doświadczenie osobowego spotkania z Chrystusem i Kościołem w mocy Ducha Świętego. Wiara rodziców jest tu uznana za element konstytutywny chrztu dziecka i serce tego misterium. Połączona z prośbą rodziców o chrzest lub przynajmniej jednego z nich albo prawnego opiekuna daje uzasadnioną nadzieję, że dziecko zostanie wychowane po katolicku i doprowadzone do zaakceptowania w swoim życiu Chrystusa jak swego Mistrza. Katechizm kieruje nas do odnowionych obrzędów chrztu dzieci i inicjacji dorosłych dając tylko fundamentalne podstawy dla duchowego zrozumienia misterium chrztu.