MATERIA I. PRAWO KARNE SKARBOWE POJĘCIE, SPECYFIKA, ŹRÓDŁA

MATERIAŁY DO WYKŁADU PRAWO KARNE SKARBOWE II rok studiów magisterskich na kierunku Prawo Finansowe i Skarbowość na WPiA UW Rok akademicki 2017/2018 AUTOR: dr hab. Magdalena Błaszczyk MATERIA I. PRAWO KARNE SKARBOWE POJĘCIE, SPECYFIKA, ŹRÓDŁA PRAWO KARNE SKARBOWE: (materialne) zespół norm określających przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe (godzące w interesy finansowe Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, Unii Europejskiej); kary grożące za ich popełnienie, zasady odpowiedzialności karnej skarbowej Dziedzina prawa na pograniczu prawa karnego i prawa finansowego Podwójna specjalizacja prawa karnego skarbowego - w stosunku do prawa karnego powszechnego - w stosunku do prawa karnego gospodarczego JEDYNE ŹRÓDŁO KODEKS KARNY SKARBOWY z 10 września 1999 r. (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 2137, ze zm.); obowiązuje od 17 października 1999 r. UWAGA: przepisy prawa finansowego podatkowe, celne, dewizowe, regulujące państwowy monopol loteryjny - uzupełniają blankietowe dyspozycje stosowane przez ustawodawcę w KKS KODEKS KARNY SKARBOWY (KKS) Ø kodyfikacja zupełna = definiuje wszystkie przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe Ø kodyfikacja kompleksowa = materia + proces + egzekucja II. RELACJA POMIĘDZY PRAWEM KARNYM SKARBOWYM A PRAWEM KARNYM POWSZECHNYM MATERIA KKS posiada własną część ogólną (Tytuł I Dział I KKS) i szczególną (Tytuł I Dział II KKS); Ø przepisy części ogólnej KK w zasadzie nie mają zastosowania do KKS, w drodze wyjątku - wskazane enumeratywnie w KKS przepisy części ogólnej KK stosuje się odpowiednio do przestępstw skarbowych (art. 20 KKS) Ø przepisy części ogólnej KW nie mają zastosowania do wykroczeń skarbowych (art. 46 KKS) 1

PROCEDURA w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe w zasadzie stosuje się odpowiednio (tzn. bez zmian, z koniecznymi zmianami albo brak zastosowania) przepisy Kodeksu postępowania karnego, jeżeli wyjątkowo przepisy KKS nie stanowią inaczej (art. 113 1 KKS) Postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe Tytuł II KKS EGZEKUCJA do wykonywania orzeczeń w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe stosuje się odpowiednio (zasada) przepisy Kodeksu karnego wykonawczego, jeżeli przepisy KKS nie stanowią inaczej (wyjątek) (art. 178 1 KKS) Postępowanie wykonawcze w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe Tytuł III KKS III. PODSTAWOWE ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA PRZESTĘPSTWA SKARBOWE I WYKROCZENIA SKARBOWE Warunki konieczne odpowiedzialności karnej skarbowej określają przepisy art. 1 KKS l Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. (art. 1 1 KKS) (nullum crimen, nulla poena sine lege poenali anteriori) = CZYN ZABRONIONY l Nie jest przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. (art. 1 2 KKS) = CZYN KARYGODNY l Nie popełnia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie popełnienia czynu. (art. 1 3 KKS) = CZYN ZAWINIONY DEFINICJE PRZESTĘPSTWO SKARBOWE i WYKROCZENIE SKARBOWE = CZYN ZABRONIONY (art. 53 1 KKS) POD GROŹBĄ KARY. (zróżnicowanie wg ciężaru, tj. zależne od zagrożenia karą) + BEZPRAWNY + ZAWINIONY + SPOŁECZNIE SZKODLIWY W STOPNIU > ZNIKOMY (brak TEJ definicji w KKS; definicja na potrzeby praktyczne, ustalana na podstawie różnych przepisów przede wszystkim art. 1 KKS). 2

IV. POJĘCIE PRZESTĘPSTWA SKARBOWEGO I WYKROCZENIA SKARBOWEGO podział czynów zabronionych przez KKS wg ciężaru Czyn zabroniony zachowanie o znamionach określonych w kodeksie, chociażby nie stanowiło ono przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. ü Określenie czynu zabronionego może nastąpić tylko w KKS (art. 53 1 KKS) KODYFIKACJA ZUPEŁNA v PRZESTĘPSTWO SKARBOWE czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. (art. 53 2 KKS) v WYKROCZENIE SKARBOWE Czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. (tzw. ustawowy próg ; na rok 2009 wartość: 5 x 1276 zł; na rok 2010 wartość: 5 x 1317 zł; na rok 2011 wartość: 5 x 1386 zł; na rok 2012 wartość: 5 x 1500 zł; na rok 2013 wartość: 5 x 1600 zł; na rok 2014 wartość: 5 x 1680 zł; na rok 2015 wartość: 5 x 1750 zł; na rok 2016 wartość: 5 x 1850 zł; na rok 2017 wartość: 5 x 2000 zł; na rok 2018 wartość: 5 x 2100 zł). (art. 53 3 KKS) Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi. (art. 53 3 KKS) W rozumieniu kodeksu wypadek mniejszej wagi to wykroczenie skarbowe zawierające niski stopień społecznej szkodliwości. (art. 53 8 KKS) V. TYPIZACJE WYKROCZEŃ SKARBOWYCH Sposób definiowania wykroczeń skarbowych: samodzielne typy czynów zabronionych; np. art. 57 1 KKS, art. 79 KKS, art. 106e KKS (sankcja podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe ) typy czynów zabronionych subsydiarne wobec przestępstw skarbowych albo innych wykroczeń skarbowych; art. 84 KKS, art. 96 KKS, art. 106ł KKS, art. 111 KKS (schemat = 1 typ wykroczenia, 2 klauzula subsydiarności) przepołowione typy czynów zabronionych (częściowo wykroczenie skarbowe, częściowo przestępstwo skarbowe); v kryterium przepoławiające: rzeczowe ustawowy próg ; np. art. 54 3 KKS; ocenne wypadek mniejszej wagi ; np. art. 85 4 KKS 3

VI. STRUKTURA CZYNU ZABRONIONEGO Ø PODMIOT SPRAWCA Ø PRZEDMIOT DOBRO PRAWNE (RODZAJOWY INTERESY FINANSOWE SKARBU PAŃSTWA, JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO ORAZ UNII EUROPEJSKIEJ) Ø STRONA PODMIOTOWA RELACJA PSYCHICZNA SPRAWCY DO CZYNU Ø STRONA PRZEDMIOTOWA CZYN, SKUTEK CZYNU, OKOLICZNOŚCI CZYNU q PODMIOT OSOBA FIZYCZNA 17 LAT W CHWILI CZYNU (art. 5 1 KKS ) Brak wyjątku umożliwiającego odpowiedzialność nieletniego za przestępstwo skarbowe (odpowiada za nie w trybie przepisów ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich niel.ust.; tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 1654, ze zm.). Występuje wyjątek umożliwiający odpowiedzialność w trybie niel.ust. za przestępstwo skarbowe albo wykroczenie skarbowe popełnione przez sprawcę w wieku od 17 do 18 lat w chwili czynu (art. 5 2 KKS). q PODZIAŁ PRZESTĘPSTW SKARBOWYCH I WYKROCZEŃ SKARBOWYCH WG PODMIOTU: Ø POWSZECHNE ( KTO... ); Ø INDYWIDUALNE WŁAŚCIWE ( PODATNIK ; PŁATNIK ; REZYDENT ;...) ü UWAGA! W KONSEKWENCJI POPEŁNIENIA WIĘKSZOŚCI PRZESTĘPSTW SKARBOWYCH ODPOWIEDZIALNOŚĆ MOŻE PONIEŚĆ TAKŻE PODMIOT ZBIOROWY jest to odpowiedzialność o charakterze następczym; warunki tej odpowiedzialności oraz zasady postępowania w przedmiocie takiej odpowiedzialności normuje USTAWA Z DNIA 28 PAŹDZIERNIKA 2003 r. O ODPOWIEDZIALNOŚCI PODMIOTÓW ZBIOROWYCH ZA CZYNY ZABRONIONE POD GROŹBĄ KARY (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 1541, ze zm.) q SPRAWSTWO ROZSZERZONE Art. 9 3 KKS (SPRAWSTWO ROZSZERZONE; ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZASTĘPCZA) Za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie: - przepisu prawa (KSH zarząd s-ki z o.o.), - decyzji właściwego organu (np. rady nadzorczej s-ki akcyjnej; z o.o.); - umowy (np. o pracę, zlecenia) lub faktycznego wykonywania (nieformalnie) 4

zajmuje się sprawami gospodarczymi (związanymi z działalnością gospodarczą; organizacja + wymiana dóbr i usług), w szczególności finansowymi (księgowa; doradca podatkowy; kierownik biura rachunkowego) osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (np. KSH s-ka jawna, partnerska, komandytowa) q STRONA PODMIOTOWA UMYŚLNOŚĆ ALBO NIEUMYŚLNOŚĆ (art. 4 KKS) Co do zasady strona podmiotowa wymaga UMYŚLNOŚCI zamiar bezpośredni albo ewentualny Wyjątkowo może polegać na NIEUMYŚLNOŚCI lekkomyślność albo niedbalstwo ( jeżeli kodeks tak stanowi ) l brak typu czynu zabronionego, gdzie używa się znamienia nieumyślnie! l typy czynów zabronionych, w których nieumyślność odnosi się do niektórych znamion charakteryzujących czyn zabroniony (art. 65 2 KKS; art. 91 2 KKS) l typy wykroczeń o hybrydalnie określonej stronie podmiotowej chociażby nieumyślnie (art. 84 1 KKS; art. 96 1KKS; art. 106ł 1KKS; art. 111 1 KKS) q STRONA PRZEDMIOTOWA Ø CZYN działanie (złamanie normy zakazu) albo zaniechanie (nieposłuszeństwo wobec normy nakazu) Ø SKUTEK uszczuplenie należności publicznoprawnej art. 53 27 KKS (materialny) albo narażenie należności publicznoprawnej na uszczuplenie art. 53 28 KKS (w znaczeniu społecznym; zmiana w zakresie zobowiązań podmiotu) l Związek przyczynowy teorie: ekwiwalencji; relewancji; adekwatnej przyczynowości VII. OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ q WYŁĄCZENIE BEZPRAWNOŚCI (przewidziane w KKS jedynie w odniesieniu do typów przestępstw skarbowych JEDEN KONTRATYP RYZYKO NOWATORSTWA (art. 20 2 KKS odwołuje do art. 27 1 KK) q WYŁĄCZENIE WINY l BŁĘDY (ART. 10 KKS) l NIEPOCZYTALNOŚĆ (art. 11 KKS) l ROZKAZ (art. 20 2 KKS odwołuje do art. 318 KK) dotyczy jedynie przestępstw skarbowych 5

VIII. KWALIFIKACJA PRAWNA. ZBIEG PRZEPISÓW W KKS Ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo skarbowe albo tylko jedno wykroczenie skarbowe (art. 6 1 KKS) ü REALNY WŁAŚCIWY ZBIEG PRZEPISÓW (DEFINIUJĄCYCH CZYNY Z KKS = zbieg wewnętrzny): Ten sam czyn zabroniony wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach KKS KUMULATYWNA KWALIFIKACJA CZYNU; jedno przestępstwo/wykroczenie skarbowe + w kwalifikacji prawnej wszystkie zbiegające się przepisy; wymiar kary w oparciu o przepis przewidujący najsurowszą karę (gdy identyczne sankcje podstawą wymiaru kary jest przepis najpełniej charakteryzujący czyn sprawcy) + można wymierzyć inne środki przewidziane w KKS na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów (art. 7 KKS) ü REALNY WŁAŚCIWY ZBIEG PRZEPISÓW (DEFINIUJĄCYCH CZYNY Z KKS i SPOZA KKS = zbieg zewnętrzny): Ten sam czyn zabroniony wyczerpuje znamiona przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego oraz przestępstwa pospolitego lub wykroczenia pospolitego IDEALNY ZBIEG CZYNÓW KARALNYCH: stosuje się każdy z naruszonych przepisów; wykonaniu podlega najsurowsza z kar + środki karne lub inne środki orzeczone na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów; w razie orzeczenia zakazów tego samego rodzaju albo pozbawienia praw publicznych sąd stosuje przepisy o karze łącznej; gdy obok kary najsurowszej, podlegającej wykonaniu, orzeczona grzywna też podlega wykonaniu, gdy kilka grzywien wykonaniu podlega najsurowsza (art. 8 KKS) (np. art. 77 KKS niewpłacenie podatku w terminie + art. 284 KK albo art. 119 KW przywłaszczenie) (zob. uchwała 7 sędziów SN z 24.01.2013 r., I KZP 19/12) ü REALNY NIEWŁAŚCIWY ZBIEG PRZEPISÓW: redukcja wielości ocen w oparciu o reguły: konsumpcji; subsydiarności (ostatnie artykuły w każdym rozdziale części szczególnej KKS; odpowiednio art. 84, art. 96, art. 106 ł, art. 111 KKS) ü POZORNY ZBIEG PRZEPISÓW: zasada specjalności (typy wyspecjalizowane przestępstw skarbowych uprzywilejowane (liczne w KKS) np. art. 54 2 KKS; art. 55 2 KKS; kwalifikowane (bardzo rzadkie w KKS) np. art. 107 3 KKS IX. CZYNNY ŻAL KARNOSKARBOWY (ART. 16 KKS) Czynny żal karnoskarbowy (art. 16 KKS) jest obok dobrowolnego podania się odpowiedzialności oraz odstąpienia od wymierzenia kary jedną z instytucji degresji karania, uregulowanych w rozdziale II Tytułu I KKS, zatytułowanym Zaniechanie ukarania sprawcy. Jest jedyną spośród uregulowanych w tym rozdziale instytucji, która rzeczywiście skutkuje zaniechaniem ukarania sprawcy. ü Czynny żal karnoskarbowy polega na ujawnieniu przez sprawcę faktu oraz istotnych okoliczności popełnionego przez siebie przestępstwa skarbowego albo wykroczenia skarbowego oraz uiszczeniu uszczuplonej tym czynem, wymagalnej należności publicznoprawnej w zamian za bezkarność. Konsekwencją czynnego żalu karnoskarbowego 6

jest niepodleganie przez sprawcę karze. Ustawowa klauzula bezkarności jest ujemną przesłanką procesową, co oznacza, że w przypadku wypełnienia przez sprawcę wszystkich przesłanek instytucji czynnego żalu, nie wszczyna się postępowania karnego skarbowego, a już wszczęte należy umorzyć (art. 17 1 pkt 4 KPK w zw. z art. 113 1 KKS). Czynny żal karnoskarbowy jest instytucją typową dla prawa karnego skarbowego, którego podstawowym celem nie jest ukaranie sprawcy, ale zbilansowanie uszczerbku w dochodach Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, czy Unii Europejskiej. Dobrodziejstwo tej instytucji dotyczy każdego wykroczenia skarbowego i przestępstwa skarbowego, bez względu na jego ciężar. PRZESŁANKI POZYTYWNE (art. 16 1 3 KKS): l Zawiadomienie (ustnie lub do protokołu) przez sprawcę organu powołanego do ścigania o popełnionym przestępstwie skarbowym lub wykroczeniu skarbowym i ujawnienie istotnych okoliczności tego czynu, w szczególności osób współdziałających w jego popełnieniu; l Uiszczenie w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego w całości wymagalnej należności publicznoprawnej uszczuplonej popełnionym czynem zabronionym, a jeśli czyn nie polega na uszczupleniu złożenie przedmiotów objętych obligatoryjnym przepadkiem przedmiotów, a w razie niemożności ich złożenia uiszczenie ich równowartości (uiszczenie równowartości nie dotyczy przedmiotów zakazanych) PRZESŁANKI NEGATYWNE: q Bezskuteczność zawiadomienia, gdy zostało złożone (art. 16 5 KKS): l Kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego; l Po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba, że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony. q Wyłączenia podmiotowe (art. 16 6 KKS): l Sprawca kierowniczy l Sprawca polecający l Organizator grupy lub związku mającego na celu popełnienie przestępstwa skarbowego, chyba że zawiadomienia dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku l Prowokator. X. DOBROWOLNE PODDANIE SIĘ ODPOWIEDZIALNOŚCI Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest, obok czynnego żalu karnoskarbowego, specyficzną instytucją prawa karnego skarbowego. Zostało uregulowane częściowo w przepisach materialnoprawnych (art. 17-18 KKS), a częściowo w procesowych (rozdział 16 KKS; art. 142-149 KKS). W części materialnoprawnej KKS zostało uznane za środek karny (art. 22 2 pkt 1 i art. 47 2 pkt 1 KKS) oraz instytucję zaniechania ukarania sprawcy (przepisy art. 17-18 KKS, regulujące materię tej instytucji, zostały zamieszczone w rozdziale 7

II Tytułu I KKS). Z pewnością nie jest ono środkiem karnym sensu stricto, ma niejednorodny, materialno-procesowy charakter. q Instytucja degresji karania; dotyczy wykroczeń skarbowych i przestępstw skarbowych. q Instytucja o charakterze mieszanym częściowo materialnoprawna (uznana za środek karny, uregulowana w rozdziale zatytułowanym Zaniechanie ukarania sprawcy ), częściowo proceduralna q ISTOTA: Sprawca sam występuje do finansowego organu postępowania przygotowawczego z wnioskiem o określone skazanie i ustala z tym organem wysokość kary grzywny i rodzaj środków karnych podlegających przepadkowi. q KONSEKWENCJE: v Uiszczenie określonej kwoty tytułem grzywny za przestępstwo skarbowe w drodze dobrowolnego poddania się odpowiedzialności nie stanowi przesłanki recydywy skarbowej v Prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego ü PRZESŁANKI: Ø Wina sprawcy i okoliczności sprawy nie budzą wątpliwości Ø Uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną, jeśli nastąpiło uszczuplenie Ø Sprawca uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za popełniony przez niego czyn Ø Sprawca wyraził zgodę na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie w jakim jest on obligatoryjny; w razie niemożności złożenia tych przedmiotów uiścił ich równowartość pieniężną (w stosunku do przedmiotów zakazanych (art. 29 pkt. 4 KKS), przysposobionych do popełnienia tego czynu zabronionego albo gdy uiszczona należność publicznoprawna dotycząca przedmiotów objętych przepadkiem była niewspółmiernie niska w stosunku do kwoty równowartości przepadku nie można orzec uiszczenia równowartości przepadku; sprawca musi się zgodzić na przepadek, nawet, gdy nie może złożyć przedmiotów) Ø Uiszczono co najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania (wykroczenie skarbowe - 1/12 min. wynagrodzenia; przestępstwo skarbowe 1/10 min. wynagrodzenia) ü WYŁĄCZENIA: Ø Przestępstwo skarbowe zagrożone jest karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności Ø Przestępstwo skarbowe zagrożone tylko karą grzywny popełniono w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary (art. 37 1 lub art. 38 2 KKS) Ø Zgłoszono interwencję co do przedmiotu podlegającego przepadkowi, chyba że zostanie cofnięta przez interwenienta do czasu wniesienia aktu oskarżenia do sądu (przeszkoda bo interwencja powoduje bezskuteczność zgody sprawcy na przepadek przedmiotów; istotą interwencji jest roszczenie do przedmiotów podlegających przepadkowi) 8

q PROCEDURA: Dwie fazy: negocjacje prowadzone obligatoryjnie przez finansowy organ postępowania przygotowawczego (art. 142 147 KKS) oraz faza decyzji sądu (art. 148 149 KKS; posiedzenie) q Sąd udzielając zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności orzeka wyrokiem (NIE JEST TO WYROK SKAZUJĄCY): l Tytułem kary grzywny kwotę uiszczoną przez sprawcę (maksymalnie do wysokości połowy górnej granicy ustawowego zagrożenia z popełniony przez sprawcę czyn) l Przepadek przedmiotów tylko w granicach w jakich sprawca się zgodził, a w razie niemożności ich złożenia uiścił ich równowartość pieniężną XI. ODSTĄPIENIE OD WYMIERZENIA KARY (Art.19 1 KKS) q Instytucja degresji karania; dotyczy wykroczeń skarbowych i przestępstw skarbowych. v Art. 19 1 KKS fakultatywne odstąpienie od wymierzenia kary za przestępstwo skarbowe albo za wykroczenie skarbowe + możliwe (!- opcyjne) orzeczenie środka karnego (wszystkie sensu stricto; z wyłączeniem pozbawienia praw publicznych w przypadku przestępstwa skarbowego) jeśli zachodzą warunki jego orzeczenia i cele kary zostaną przez ten środek zrealizowane, w szczególności w wypadkach przewidzianych w KKS oraz: v Za przestępstwo skarbowe (pkt 1) zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat lub karą łagodniejszą (znakomita większość przypadków!), gdy stopień społecznej szkodliwości czynu nie jest znaczny (każdy do znacznego!); wyłączenie przestępstwa skarbowe popełnione w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary (art. 37 1 lub art. 38 2 KKS z uwzględnieniem wyjątków) v Za wykroczenie skarbowe (pkt 2) w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, ze względu na charakter i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy i jego zachowanie się po popełnieniu wykroczenia skarbowego v WYPADKI PRZEWIDZIANE W KKS (INSTYTUCJA STOSOWANA FAKULTATYWNIE) v odstąpienie od wymierzenia kary jako bonus za specyficzny czynny żal art. 57 2 KKS oraz art. 77 4 i 5 KKS v odstąpienie od wymierzenia kary jako wariant nadzwyczajnego złagodzenia kary za przestępstwo skarbowe (art. 36 1 pkt. 2 i 3 KKS) v przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe poczytalność ograniczona (art. 11 2 i 3 KKS); v wykroczenia skarbowe nieusprawiedliwiony błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność albo błąd co do prawa (karalności) (art. 10 5 KKS) v przestępstwa skarbowe podżegacz i pomocnik, gdy czynu nawet nie usiłowano popełnić (art. 20 2 KKS w zw. z art. 22 2 KK); usiłowanie nieudolne (art. 21 3 KKS w zw. z art. 14 2 KK); wobec współdziałającego w przestępstwie skarbowym, którego nie dotyczy okoliczność osobista wpływająca na wyższą karalność (art. 20 3 KKS) 9

q Warunek zastosowania odstąpienia od wymierzenia kary w przypadku, gdy w zw. z wykroczeniem skarbowym albo z przestępstwem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej tylko, gdy wymagalna należność została w całości uiszczona przed wydaniem wyroku (art. 19 2 KKS) gdy brak uszczuplenia warunek nieoperacyjny q Sąd odstępując od wymierzenia kary może też odstąpić od wymierzenia środka karnego, chociażby jego orzeczenie było obowiązkowe jedyny wyjątek przepadek przedmiotów zakazanych; określonych w art. 29 pkt. 4 KKS (art. 19 3 KKS) q W postępowaniu w stosunku do nieobecnych (art. 173 177 KKS) orzeczenie co do kary można ograniczyć do przepadku przedmiotów (w przypadkach, gdzie przewidziany jest przepadek) (art. 19 4 KKS) XII. KARY W KKS v Za wykroczenie skarbowe (art. 48 KKS): grzywna kwotowa od 1/10 minimalnego wynagrodzenia do 20 x minimalnego wynagrodzenia (sankcja podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe ) v Za przestępstwo skarbowe (art. 23, 26, 27 KKS): l Grzywna stawkowa od 10 do 720 stawek; wartość stawki min. 1/30 minimalnego wynagrodzenia; max 400 x 1/30 minimalnego wynagrodzenia (występuje w sankcji za każde przestępstwo skarbowe; jako kara jedyna albo alternatywna/alternatywnokumulatywna z karą pozbawienia wolności/ograniczenia wolności) l Ograniczenie wolności (OW) od 1 m-ca do 2 lat; możliwe do wymierzenia zawsze gdy przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności (z wyłączeniem przypadków nadzwyczajnego obostrzenia) oraz z sankcji (jeden przypadek art. 110 KKS nielegalna sprzedaż losu); stosuje się do niej odpowiednio art. 34 i 35 KK l Pozbawienie wolności (PW) od 5 dni do 5 lat; wymierzane w dniach, miesiącach i latach l Kara aresztu wojskowego najkrócej 5 dni, najdłużej 2 lata q KARA NADZWYCZAJNIE OBOSTRZONA (art. 28 2 KKS) do 1080 stawek dziennych grzywny; do 2 lat OW; do 10 lat PW q W warunkach KARY ŁĄCZNEJ możliwe wymierzenie do 1080 stawek dziennych grzywny; do 2 lat OW; do 15 lat PW (art. 39 1 KKS) XIII. ŚRODKI KARNE W KKS Ø Za wykroczenia skarbowe (art. 47 2 KKS): l Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (UWAGA! JEST W KATALOGU, ALE NIE NALEŻY DO ŚRODKÓW KARNYCH SENSU STRICTO) l Przepadek przedmiotów (art. 49 KKS) l Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów ( art. 47 3 KKS odwołanie do art. 32 KKS) 10

Ø Za przestępstwa skarbowe (art. 22 2 KKS): l Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (UWAGA! JEST W KATALOGU, ALE NIE NALEŻY DO ŚRODKÓW KARNYCH SENSU STRICTO) l Przepadek przedmiotów (art. 29-31 KKS; UWAGA! orzekany tylko w przypadkach przewidzianych w KKS) l Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów (art. 32 KKS) l Przepadek korzyści majątkowej (art. 33 KKS) l Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej (art. 33 KKS) l Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska (art. 34 1-2 + 4 KKS; w latach od roku do lat 5) l Podanie wyroku do publicznej wiadomości (art. 35 KKS) l Pozbawienie praw publicznych (art. 34 1 + 3 + 4 KKS; w latach od roku do lat 5) l Środki związane z poddaniem sprawcy próbie: warunkowe umorzenie postępowania karnego, warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe przedterminowe zwolnienie (UWAGA! SĄ W KATALOGU, ALE NIE NALEŻĄ DO ŚRODKÓW KARNYCH SENSU STRICTO) l UWAGA! W POSTĘPOWANIU W SPRAWIE O WYKROCZENIE SKARBOWE ORAZ O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE STRONĄ MOŻE BYĆ INTERWENIENT (ART. 53 41 KKS) PODMIOT, KTÓRY ZGŁASZA W POSTĘPOWANIU ROSZCZENIE DO PRZEDMIOTÓW PODLEGAJĄCYCH PRZEPADKOWI XV. ODPOWIEDZIALNOŚĆ POSIŁKOWA Materia ART. 24-25 + ART. 53 40; Procedura ART. 124-125; ART. 184 KKS q ART. 24 KKS określa materialnoprawne przesłanki: Ø odpowiedzialności posiłkowej za grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa oraz za równowartość przedmiotów objętych przepadkiem Ø zwrotu przez podmiot odpowiedzialny posiłkowo korzyści majątkowej (w całości lub w części) uzyskanej z przestępstwa skarbowego (zwrot na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego) q ISTOTA: Osobista odpowiedzialność majątkowa osoby trzeciej za grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego (nie dotyczy wykroczeń skarbowych!) oraz za ściągnięcie równowartości przepadku przedmiotów (przedmiotów objętych przepadkiem) (art. 24 1 i 2 KKS) q W przypadku kilku podmiotów odpowiedzialnych posiłkowo odpowiedzialność solidarna (art. 24 4 KKS) q PRZESŁANKI POZYTYWNE: Obligatoryjnie czyni się osobę trzecią osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej odpowiedzialnym posiłkowo w całości lub w części za grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego oraz za orzeczony środek kary w postaci ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów, gdy: 11

l Sprawca przestępstwa skarbowego jest zastępcą ww. podmiotu prowadzącym jego sprawy jako pełnomocnik, zarządca, pracownik lub działający w jakimkolwiek innym charakterze (REPREZENTANT); l Zastępowany podmiot odniósł lub mógł odnieść z popełnionego przestępstwa jakąkolwiek korzyść majątkową. q WYŁĄCZENIE PODMIOTOWE (art. 25 1 KKS) nie dotyczy państwowych jednostek budżetowych q EGZEKUCJA odpowiedzialności posiłkowej Ø Następuje jedynie wówczas, gdy skazany nie zapłaci grzywny w terminie i zostanie stwierdzone, że nie jest możliwe jej ściągnięcie w drodze egzekucji (art. 184 KKS) Ø Odpowiedzialność posiłkowa nie obciąża spadku. Ø Odpowiedzialność posiłkowa nie wygasa: l W razie śmierci skazanego (sprawcy) po uprawomocnieniu się orzeczenia o nałożeniu odpowiedzialności posiłkowej; l Jeżeli kary grzywny lub środka karnego w postaci ściągnięcia równowartości przepadku przedmiotów nie wykonano wobec skazanego z powodu jego nieobecności w kraju. XVI. OBOWIĄZEK ZWROTU KORZYŚCI art. 24 5 KKS q Nakładany niezależnie od odpowiedzialności posiłkowej na podmiot, który uzyskał korzyść z popełnionego przez swojego reprezentanta przestępstwa skarbowego (nawet, gdy nie miał świadomości, że korzyść pochodzi z przestępstwa). q Może być nałożony na podmiot odpowiedzialny posiłkowo (albo na kilka takich podmiotów) obok tej odpowiedzialności w przypadku uzyskania przez ten podmiot korzyści majątkowej z popełnionego przestępstwa XVII. ZASADY I DYREKTYWY WYMIARU KARY Zasady: humanitaryzmu (art. 12 1 KKS); swobodnego uznania sędziego w graniach ustawy (art. 12 2 KKS); indywidualizacji kary (art. 13 2 KKS) Dyrektywy: sprawiedliwościowe (ogólne, stopień winy i stopień społecznej szkodliwości) i prewencyjne (ogólne; prewencja indywidualna i generalna); młodociany (nieletniego brak!) dyrektywa szczegółowa na I planie prewencja indywidualna (art. 12 3 KKS); przykładowe determinanty rozmiaru kary = wybrane dyrektywy szczegółowe (art.13 1 KKS) v DYREKTYWY SZCZEGÓŁÓWE SWOISTE DLA KKS: Art. 14 KKS - jeżeli sąd lub organ postępowania przygotowawczego określa także obowiązek, sposób lub termin uiszczenia uszczuplonej należności publicznoprawnej lub równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów lub równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej, to powinien przy tym wziąć pod uwagę w szczególności sytuację majątkową sprawcy, oraz wysokość uszczuplonej należności publicznoprawnej lub równowartości pieniężnej przedmiotów bądź korzyści podlegających przepadkowi. Ta dyrektywa służy zabezpieczeniu egzekucji ww. świadczeń. 12

Art. 15 1 KKS - pociągnięcie do odpowiedzialności karnej skarbowej nie zwalnia z obowiązku uregulowania należności publicznoprawnej Ta dyrektywa urzeczywistnia jeden z celów prawa karnego skarbowego tj. wyrównanie strat fiskusa powstałych na skutek popełnienia przestępstwa skarbowego/wykroczenia skarbowego. ü Odpowiednio wczesne uregulowanie należności publicznoprawnej ZAWSZE rzutuje na odpowiedzialność karną sprawcy (vide: czynny żal karnoskarbowy, dobrowolne poddanie się odpowiedzialności czy też odstąpienie od wymierzenia kary). Ø W art. 15 2 KKS przewidziano wyjątek od zasady obowiązku uiszczenia należności publicznoprawnej, pomimo pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej skarbowej w razie orzeczenia przepadku przedmiotów, ściągnięcia ich równowartości pieniężnej lub obowiązku uiszczenia ich równowartości pieniężnej wygasa obowiązek uiszczenia należności publicznoprawnej dotyczącej tych przedmiotów. Jeżeli jednak sprawca uiści należność publicznoprawną zanim zapadnie wyrok w sprawie popełnionego przez niego przestępstwa skarbowego/wykroczenia skarbowego, sąd może orzec przepadek przedmiotów tylko w ograniczonym zakresie, w warunkach wskazanych w art. 31 3 pkt 2 KKS, tj.: gdy kwota tej należności jest niewspółmiernie niska do kwoty równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów, przepadek dotyczy przedmiotów zakazanych (art. 29 pkt 4 KKS), przepadek odnosi się do przedmiotu specjalnie przysposobionego do popełnienia czynu zabronionego, np. samochodu, łodzi czy innego środka transportu ze specjalnymi schowkami, w których ukryto przedmiot przemytu celnego. W razie nieorzeczenia przepadku przedmiotów, ściągnięcia ich równowartości pieniężnej lub obowiązku uiszczenia równowartości pieniężnej tych przedmiotów, orzeczenie kończące postępowanie powinno zawierać rozstrzygnięcie co do przekazania tych przedmiotów do odrębnego postępowania (art. 15 4 KKS). XVIII. CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA KKS q Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji i subwencji (rozdz. 6 KKS; art. 54 84 KKS) q Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami (rozdz. 7 KKS; art. 85 96 KKS) q Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obrotowi dewizowemu (rozdz. 8 KKS; art. 97 106ł KKS) q Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko organizacji gier hazardowych (rozdz. 9 KKS; art. 107 111 KKS) v Specyfika typizacji czynów skarbowych: - strona podmiotowa umyślność; nieumyślność jedynie wyjątkowo; - większość formalne; materialne skutek polega na uszczupleniu albo narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej; 13

- około ¾ typów czynów zabronionych w KKS stanowią czyny zabronione przepołowione Uporczywe niewpłacanie podatku w terminie (art. 57 KKS) = WYKROCZENIE SKARBOWE Firmanctwo (posługiwanie się cudzym imieniem, nazwiskiem, nazwą firmą dla zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub jej rzeczywistych rozmiarów) (art. 55 KKS) PRZESTĘPSTWO/WYKROCZENIE SKARBOWE (przepołowienie w oparciu o ustawowy próg ) Nierzetelne prowadzenie ksiąg (art. 61 1 i 2 KKS) = PRZESTĘPSTWO/WYKROCZENIE SKARBOWE (przepołowienie w oparciu o wypadek mniejszej wagi ); Wadliwe prowadzenie ksiąg (art. 61 3 KKS) = WYKROCZENIE SKARBOWE (definicje art. 53 21-23 KKS) Paserstwo znakami akcyzy (art. 65 KKS; 1 umyślne; 2 - nieumyślne) = PRZESTĘPSTWO/WYKROCZENIE SKARBOWE (przepołowienie w oparciu o ustawowy próg ) Fałszowanie znaków akcyzy (art. 67 KKS) dokonanie ( 1) + przygotowanie ( 2 + 3 czynny żal ) = PRZESTĘPSTWO/WYKROCZENIE SKARBOWE (przepołowienie w oparciu o wypadek mniejszej wagi ) Paserstwo celne (art. 91 KKS; 1 umyślne; 2 - nieumyślne) = PRZESTĘPSTWO/WYKROCZENIE SKARBOWE (przepołowienie w oparciu o ustawowy próg ) PROCEDURA XIX. SPECYFIKA POSTĘPOWANIA KARNEGO SKARBOWEGO Ø JEDNOLITE REGUŁY POSTĘPOWANIA W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWA SKARBOWE I WYKROCZENIA SKARBOWE (art. 113 1 KKS) odpowiednie zastosowanie KPK, jeśli przepisy KKS nie stanowią inaczej XX. CELE POSTĘPOWANIA W SPRAWACH KARNYCH SKARBOWYCH Ø CELE OGÓLNE - ART. 2 KPK (przepis stosowany z modyfikacjami) l Wykrycie i pociągnięcie do odpowiedzialności karnej skarbowej sprawcy przestępstwa skarbowego / wykroczenia skarbowego; l Trafne zastosowanie środków reakcji karnej + ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnianiu przestępstw skarbowych / wykroczeń skarbowych = efekt generalnoprewencyjny l Rozstrzygnięcie sprawy w rozsądnym terminie Ø CEL SZCZEGÓLNY ( PONADTO ) ART. 114 1 KKS l Takie ukształtowanie postępowania karnego skarbowego, aby został wyrównany uszczerbek finansowy spowodowany popełnionym przestępstwem skarbowym / 14

wykroczeniem skarbowym (ZABEZPIECZENIE INTERESU FINANSOWEGO SKARBU PAŃSTWA) + specjalna ZASADA LOJALNOŚCI organów procesowych - także pouczyć sprawcę o przysługujących mu uprawnieniach w razie wyrównania uszczerbku finansowego (dobrowolne poddanie się odpowiedzialności; nadzwyczajne złagodzenie kary; odstąpienie od wymierzenia kary) (obowiązują przepisy art. 16 KPK brak pouczenia nie może wywoływać negatywnych skutków dla procesowych) XXVI. ORGANY POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO ART. 118 KKS - finansowe: naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno-skarbowego, Szef Krajowej Administracji Skarbowej (nadrzędne dyrektor izby administracji skarbowej w sprawach należących do właściwości naczelnika urzędu skarbowego i naczelnika urzędu celno-skarbowego; Szef Krajowej Administracji Skarbowej, gdy postanowienie lub zarządzenie wydał dyrektor izby administracji skarbowej; Minister Finansów w sprawach należących do właściwości Szefa Krajowej Administracji Skarbowej) - niefinansowe: Straż Graniczna, Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Żandarmeria Wojskowa (nadrzędne prokurator; prokurator wojskowy) (art. 53 37 39a KKS) XXVII. POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE Ø Przeważnie postępowanie przygotowawcze prowadzą (ZASADA) finansowe organy postępowania (art. 133 KKS) Ø Mogą je prowadzić także niefinansowe organy postępowania przygotowawczego (WYJĄTEK). W sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe żołnierzy, w zakresie podlegającym właściwości sądów wojskowych Żandarmeria Wojskowa. Niefinansowe organy postępowania przygotowawczego (oprócz Żandarmerii Wojskowej i CBA) mogą przekazać wszczętą sprawę właściwemu finansowemu organowi postępowania przygotowawczego (art. 134 2 KKS) Ø POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE w sprawach o wykroczenia skarbowe prowadzi się zminimalizowane dochodzenie (art. 152 KKS) w sprawach o przestępstwa skarbowe z reguły dochodzenie, wyjątkowo śledztwo (art. 151a KKS) 15

Ø AKT OSKARŻENIA: v OSKARŻYCIELEM PUBLICZNYM JEST ORGAN, KTÓRY WNOSI I POPIERA AKT OSKARŻENIA (ART. 121 1 KKS) v UPRAWNIONYM DO WNOSZENIA AKTU OSKARŻENIA I JEGO POPIERANIA PRZED SĄDEM (NIEZALEŻNIE OD TEGO, KTO WNOSIŁ) JEST PROKURATOR (ART. 121 1 KKS) v PRZED SĄDEM WOJSKOWYM OSKARŻYCIELEM JEST WYŁĄCZNIE PROKURATOR WOJSKOWY (ART. 121 3 KKS) Ø AKT OSKARŻENIA W SPRAWACH O WYKROCZENIE SKARBOWE WNOSI I POPIERA FINANSOWY ORGAN POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO; Z NIEFINANSOWYCH POLICJA I STRAŻ GRANICZNA (ART. 121 2 KKS) Ø AKT OSKARŻENIA W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE (ART. 155 KKS), GDY POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWACZE PROWADZIŁ OGRAN FINANSOWY: v PO DOCHODZENIU SPORZĄDZA; ZATWIERDZA, WNOSI I POPIERA W SĄDZIE FINANSOWY ORGAN POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO (OSKARŻYCIEL UDZIAŁ OBOWIĄZKOWY) v PO ŚLEDZTWIE ORAZ DOCHODZENIU NADZOROWANYM PRZEZ PROKURATORA SPORZĄDZA FINANSOWY ORGAN POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO I PRZEKAZUJE Z AKTAMI SPRAWY PROKURATOROWI; ZATWIERDZA, WNOSI DO SĄDU I POPIERA PROKURATOR ü (UWAGA! OBOK PROKURATORA MOŻE DZIAŁAĆ W POSTĘPOWANIU SĄDOWYM FINANSOWY ORGAN POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO JAKO DRUGI OSKARŻYCIEL PUBLICZNY! art. 157 2 KKS) XXVIII. SĄD ART. 115 KKS v W sprawach karnych skarbowych orzekają sądy powszechne (sprawy cywilne ) albo sądy wojskowe ( wojskowe przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe żołnierzy) v Zasadniczo orzekają sądy rejonowe, w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych wojskowe sądy garnizonowe v Wyjątki: l w sprawach cywilnych brak; l wojskowe sądy okręgowe żołnierz oskarżony o przestępstwo skarbowe od majora wzwyż (art. 654 1 pkt 1 KPK) 16

XXIX. POSTĘPOWANIE SĄDOWE Ø W sprawach o wykroczenia skarbowe i przestępstwa skarbowe orzeka się w postępowaniu: w przedmiocie udzielenia zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności; zwyczajnym, nakazowym, w stosunku do nieobecnych (ART. 117 1 KKS) Ø W sprawach o wykroczenia skarbowe w postępowaniu zwyczajnym orzeka się, gdy brak jest podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu nakazowym oraz gdy odmówiono uprzednio udzielenia zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (ART. 117 2 KKS) v W sprawach o wykroczenie skarbowe możliwe postępowanie mandatowe; wysokość grzywny nakładanej w drodze mandatu karnego = do 2 x minimalne wynagrodzenie (ART. 117 3 KKS) XXX. STRONY ART. 120 KKS Ø POSTĘPOWANIE W SPRWACH O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE l OSKARŻYCIEL PUBLICZNY l OSKARŻONY l PODMIOT POCIĄGNIĘTY DO ODPOWIEDZIALNOŚCI POSIŁKOWEJ (ART. 24-25 + 53 40; 124-125; 184 KKS) ( OSKARŻONY ) l INTERWENIENT (ART. 119; 126 128 + 53 41 KKS) ( ŚWIADEK ) Ø POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O WYKROCZENIE SKARBOWE l OSKARŻYCIEL PUBLICZNY l OSKARŻONY l INTERWENIENT q INTERWENIENT (ART. 53 41 KKS) PODMIOT, KTÓRY, NIE BĘDĄC PODEJRZANYM LUB OSKARŻONYM W POSTĘPOWANIU W SPRAWIE O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE LUB WYKROCZENIE SKARBOWE, ZGŁOSIŁ W TYM POSTĘPOWANIU ROSZCZENIE DO PRZEDMIOTÓW PODLEGAJĄCYCH PRZEPADKOWI Ø PROCEDURA (ART. 119; 126 128 KKS) ü Interwencja może być zgłoszona (pisemnie albo ustnie do protokołu) do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego w pierwszej instancji; ü Gdy w trakcie postępowania zostanie ustalony podmiot spełniający warunki do zgłoszenia interwencji obowiązek niezwłocznego powiadomienia go o jego uprawnieniach do wniesienia interwencji (organy postępowania przygotowawczego albo sąd); ü Interwenient może być przesłuchany w charakterze świadka ü Nieobecność interwenienta lub jego pełnomocnika na rozprawie nie jest przeszkodą do jej przeprowadzenia i wydania orzeczenia 17

ü Koszty nieskutecznej interwencji ponosi interwenient ü Gdy podmiot uprawniony nie zgłosił interwencji we właściwym terminie z przyczyn od siebie niezależnych a orzeczono prawomocnie przepadek przedmiotów roszczenie do Skarbu Państwa z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (ART. 119 2 KKS); UWAGA! roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przedawnia się, jeżeli powództwa nie wytoczono w terminie 3 miesięcy od dnia, w którym powód dowiedział się o prawomocnym orzeczeniu przepadku przedmiotów, nie później jednak niż przed upływem 10 lat od prawomocnego orzeczenia przepadku (ART. 119 3 KKS). q ODPOWIEDZIALNY POSIŁKOWO (ART. 24-25 + 53 40; 124-125; 155 5; 184 KKS) ISTOTA ODPOWIEDZIALNOŚCI POSIŁKOWEJ: Osobista odpowiedzialność majątkowa osoby trzeciej za grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego (nie dotyczy wykroczeń skarbowych!) oraz za ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów (przedmiotów objętych przepadkiem) (art. 24 1 i 2 KKS) Ø Pociągnięcie do odpowiedzialności posiłkowej postanowieniem (prokurator/sąd) Ø Procesowo podejrzany/oskarżony (art. 125 KKS) Ø Nie może być przesłuchany w charakterze świadka, gdy jest jednocześnie interwenientem lub podmiotem zobowiązanym do zwrotu korzyści majątkowej, o którym mowa w art. 24 5 KKS (art. 125 4 KKS) Ø W przypadku kilku podmiotów odpowiedzialnych posiłkowo ZASADA odpowiedzialność solidarna (art. 24 4 KKS) q Obligatoryjnie czyni się osobę trzecią - osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej - odpowiedzialnym posiłkowo - w całości lub w części - za grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego oraz za orzeczony środek kary w postaci ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów, gdy: l Sprawca przestępstwa skarbowego jest zastępcą ww. podmiotu prowadzącym jego sprawy jako pełnomocnik, zarządca, pracownik lub działający w jakimkolwiek innym charakterze (REPREZENTANT); l Zastępowany podmiot odniósł lub mógł odnieść z popełnionego przestępstwa jakąkolwiek korzyść majątkową. UWAGA! brak przesłanki zawinienia! WYŁĄCZENIE PODMIOTOWE (art. 25 1 KKS) odpowiedzialność posiłkowa nie dotyczy państwowych jednostek budżetowych XXXI. POSTĘPOWANIA SZCZEGÓLNE W KKS q POSTĘPOWANIE MANDATOWE (ART. 136 141 KKS) l PROWADZONE PRZEZ FINANSOWY ALBO NIEFINANSOWY ORGAN POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO JEDYNIE W SPRAWACH O WYKROCZENIA SKARBOWE l WARUNEK NAŁOŻENIA GRZYWNY W DRODZE MANDATU ZGODA SPRAWCY 18

l MOŻLIWE GDY: l OSOBA SPRAWCY I OKOLICZNOŚCI POPEŁNIENIA WYKROCZENIA SKARBOWEGO NIE BUDZĄ WĄTPLIWOŚCI l NIE ZACHODZI POTRZEBA WYMIERZENIA KARY SUROWSZEJ NIŻ 2 x MINIMALNE WYNAGRODZENIE l NIE STOSUJE SIĘ GDY: l W ZW. Z WYKROCZENIEM SKARBOWYM NASTĄPIŁO USZCZUPLENIE NALEŻNOŚCI PUBLICZNOPRAWNEJ, CHYBA ŻE DO CHWILI PRZYJĘCIA MANDATU WYMAGALNĄ NALEŻNOŚĆ W CAŁOŚCI UISZCZONO l ZACHODZI ZBIEG REALNY PRZEPISÓW DEFINIUJĄCYCH WYKROCZENIA SKARBOWE I PRZESTĘPSTWA SKARBOWE (SPRAWCA ODPOWIADA ZA PRZESTĘPSTWO SKARBOWE) l ZA WYKROCZENIE SKARBOWE NALEŻAŁOBY ORZEC PRZEPADEK PRZEDMIOTÓW l RODZAJE MANDATÓW: l KREDYTOWANY REGUŁA (PRAWOMOCNY Z CHWILĄ POKWITOWANIA ODBIORU) l GOTÓWKOWY MOŻLIWY GDY SPRAWCA: JEDYNIE CZASOWO PRZEBYWA NA TERYTORIUM RP LUB BRAK MIEJSCA STAŁEGO ZAMIESZKANIA ALBO POBYTU, STALE PRZEBYWA NA TERYTORIUM RP, ALE CZASOWO JE OPUSZCZA (PRAWOMOCNY Z CHWILĄ UISZCZENIA GRZYWNY) l W RAZIE UCHYLENIA MANDATU POSTĘPOWANIE TOCZY SIĘ NADAL NA ZASADACH OGÓLNYCH (art. 140 KKS) q POSTĘPOWANIE NAKAZOWE (ART. 500 507 KPK + ART. 171 172 KKS) l TRYB DOPUSZCZALNY W SPRAWACH ZARÓWNO O PRZESTĘPSTWA SKARBOWE JAK I WYKROCZENIA SKARBOWE; l W SPRAWIE O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE WYROK NAKAZOWY MOŻLIWY JEDYNIE PO DOCHODZENIU, JEŚLI PRZEPROWADZENIE ROZPRAWY NIE JEST KONIECZNE + ZACHODZĄ PODSTAWY DO ORZECZENIA KARY OGRANICZENIA WOLNOŚCI LUB GRZYWNY l WARUNEK KONIECZNY = OKOLICZNOŚCI CZYNU I WINA SPRAWCY NIE BUDZĄ WĄTPLIWOŚCI l TRYB NIEDOPUSZCZALNY GDY STOSUJE SIĘ PRZEPISY O ODPOWIEDZIALNOŚCI POSIŁKOWEJ ALBO ZGŁOSZONO INTERWENCJĘ (CHYBA, ŻE ZOSTANIE COFNIĘTA DO CZASU WNIESIENIA AKTU OSKARŻENIA DO SĄDU) l WYROKIEM NAKAZOWYM MOŻNA ORZEC: l ZA PRZESTĘPSTWO SKARBOWE GRZYWNĘ DO 200 STAWEK ALBO OGRANICZENIE WOLNOŚCI l ZA WYKROCZENIE SKARBOWE GRZYWNĘ DO 10 x MINIMALNE WYMAGRODZENIE 19

q POSTĘPOWANIE W STOSUNKU DO NIEOBECNYCH (ART. 173 177 KKS) l MOŻLIWE (FAKULTATYWNE) W STOSUNKU DO SPRAWCY PRZESTĘPSTWA SKARBOWEGO LUB WYKROCZENIA SKARBOWEGO PRZEBYWAJĄCEGO STALE ZA GRANICĄ ALBO GDY NIE MOŻNA USTALIĆ JEGO MIEJSCA ZAMIESZKANIA LUB POBYTU W KRAJU (ODPOWIEDNIO STOSOWANE DO ODPOWIEDZIALNEGO POSIŁKOWO); l PRZESŁANKI NEGATYWNE WINA SPRAWCY LUB OKOLICZNOŚCI CZYNU BUDZĄ WĄTPLIWOŚCI; OSKARŻONY O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE UKRYŁ SIĘ PO WNIESIENIU DO SĄDU AKTU OSKARŻENIA; W TOKU POSTĘPOWANIA PRZED SĄDEM USTALONO JEGO MIEJSCE ZAMIESZKANIA LUB POBYTU W KRAJU l OBOWIĄZKOWY UDZIAŁ OBROŃCY Z URZĘDU; l ZASKARŻALNE TRYB W ART. 177 KKS (W razie osobistego zgłoszenia się skazanego do dyspozycji sądu lub ujęcia skazanego doręcza mu się odpis prawomocnego wyroku. Na pisemny wniosek skazanego złożony w terminie zawitym 14 dni od daty doręczenia sąd, którego wyrok się uprawomocnił, wyznacza niezwłocznie rozprawę, a wydany w tej instancji wyrok traci moc z chwilą stawienia się skazanego na rozprawie.) XXXII. ŚRODKI ZASKARŻENIA q Środki odwoławcze środki zaskarżenia, które służą od decyzji nieprawomocnych lub od innych niż decyzje czynności, wywołując ich kontrolę przez organ inny niż ten, który dokonał czynności lub wydał decyzje procesową, z reguły instancyjnie wyższy lub usytuowany jako inny organ kontrolny q W postępowaniu w sprawach karnych skarbowych środkami odwoławczymi (zwyczajnymi środkami zaskarżenia) są apelacja, uregulowana przez przepisy działu IX, rozdz. 49 KPK, z odrębnościami i uzupełnieniami w art. 165-166 KKS oraz zażalenie i sprzeciw uregulowane przez przepisy działu IX, rozdz. 50 KPK, z odrębnościami i uzupełnieniami w art. 167 KKS (art. 113 1 KKS) q Do postępowań odwoławczych w sprawach karnych skarbowych mają też zastosowanie przepisy ogólne KPK dotyczące takich postępowań (działu IX, rozdz. 49 KPK) q Nadzwyczajne środki zaskarżenia to środki prawne służące do wywołania kontroli i wzruszenia prawomocnego orzeczenia sądowego kończącego postępowanie (kasacja i wznowienie postępowania). 20

XXXIII. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODMIOTÓW ZBIOROWYCH ZA CZYNY ZABRONIONE JAKO PRZESTĘPSTWA SKARBOWE q Podmiot zbiorowy art. 2 uopz: l osoba prawna (np. spółka akcyjna, spółka z o.o., partie polityczne, fundacje, stowarzyszenia) oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną (np. spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa) z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i związków jednostek samorządu terytorialnego; l także: spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek; spółka kapitałowa w organizacji; podmiot w stanie likwidacji; przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna jednostka organizacyjna (np. oddział czy przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego) Definicja przez wyliczenie, pojęcia o ustalonym zakresie q Przesłanki odpowiedzialności karnej podmiotu zbiorowego Czyn osoby fizycznej (art. 3 uopz) stwierdzony prawomocnym orzeczeniem (art.4 uopz) - przesłanka formalna Korzyść dla podmiotu zbiorowego (art. 3uopz in fine) - przesłanka obiektywna Wina podmiotu zbiorowego (art. 5 uopz) - przesłanka subiektywna q Katalog przestępstw Podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność za czyn zabroniony jako przestępstwo albo przestępstwo skarbowe - wymienione w zamkniętym katalogu (art. 16 uopz); ich popełnienie może generować następczą odpowiedzialność podmiotu zbiorowego Ø art. 16 ust. 1 uopz typy przestępstw (powszechnych, w tym gospodarczych) zdefiniowanych w KK oraz w przepisach karnych ustaw dodatkowych; wybrane przestępstwa: p-ko obrotowi gospodarczemu, p-ko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, łapownictwa i płatnej protekcji, p-ko ochronie informacji, p-ko wiarygodności dokumentów, p-ko mieniu (art. 286 i 287 oraz 291-293 KK), przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, p-ko środowisku, p-ko porządkowi publicznemu ( ), o charakterze terrorystycznym ( ) Ø art. 16 ust. 2 uopz - typy przestępstw skarbowych (WIĘKSZOŚĆ! Z nielicznymi wyjątkami) q Katalog środków karnych Ø ŚRODEK ZASADNICZY - kara pieniężna w wysokości od 1.000 do 5.000.000 złotych, nie więcej niż 3 % przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego (art.7 uopz) Ø ŚRODKI DODATKOWE : orzekany obligatoryjnie przepadek: przedmiotów oraz korzyści majątkowej uzyskanej chociażby pośrednio z popełnienia czynu zabronionego; gdy brak przedmiotów/korzyści 21

majątkowej przepadek równowartości przedmiotów/korzyści majątkowej; nie orzeka się, gdy zwrot innemu uprawnionemu podmiotowi (art.8 uopz) Ø ŚRODKI DODATKOWE : orzekane fakultatywnie: m.in. podanie wyroku do publicznej wiadomości oraz zakazy: promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń; korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia środkami publicznymi; korzystania z pomocy organizacji międzynarodowych, których RP jest członkiem; ubiegania się o zamówienia publiczne (zakazy orzekane w latach, na okres od 1 roku do 5 lat) (art. 9 uopz). q Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego a odpowiedzialność posiłkowa/obowiązek zwrotu korzyści (art. 11 uopz) v Orzekając karę pieniężną oraz przepadek sąd uwzględnia prawomocne orzeczenie o nałożeniu na podmiot zbiorowy odpowiedzialności posiłkowej za karę grzywny lub ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów orzeczone wobec reprezentanta za przestępstwo skarbowe v Orzekając przepadek korzyści lub jej równowartości sąd uwzględnia prawomocne orzeczenie zobowiązujące podmiot zbiorowy do zwrotu korzyści majątkowej osiągniętej z przestępstwa skarbowego reprezentanta (art. 11 uopz) q Zasady wymiaru środków karnych Orzekając środki karne sąd uwzględnia w szczególności: Ø stopień zawinienia podmiotu zbiorowego; Ø korzyści (rzeczywiste lub potencjalne) związane z popełnionym czynem; Ø społeczne następstwa ukarania Ø wpływ ukarania na dalsze funkcjonowanie podmiotu zbiorowego (art. 10 uopz) o W szczególnie uzasadnionych wypadkach, gdy brak korzyści z czynu zabronionego, sąd może odstąpić od wymierzenia kary pieniężnej wówczas musi orzec środek (środki) dodatkowy (art. 12 uopz) o W przypadku recydywy przed upływem 5 lat od orzeczenia kary pieniężnej popełniono ponownie czyn zabroniony stanowiący podstawę odpowiedzialności podmiotu zbiorowego sąd może orzec karę pieniężną w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę (art. 13 uopz) q PROCEDURA Ø W postępowaniu karnym/w sprawie o przestępstwo skarbowe p-ko osobie z art. 3 o czyn z art. 16 uopz, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ten czyn przyniósł/mógł przynieść korzyść podmiotowi zbiorowemu podmiot zbiorowy może zgłosić udział swojego przedstawiciela (nie może nim być sprawca czynu!) w postępowaniu przed sądem, nie później niż przed zamknięciem przewodu sądowego w I instancji (art. 21uopz) o Przedstawiciel podmiotu zbiorowego może zostać przesłuchany w charakterze świadka (art. 21a uopz) W ramach prowadzonego postępowania karnego skarbowego przeciwko osobie fizycznej oskarżonej o przestępstwo skarbowe, możliwa jest kumulacja roli pomiotu zbiorowego z rolą pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej, interwenienta, czy też podmiotu zobowiązanego do zwrotu korzyści majątkowej 22

Ø Postępowanie wszczyna się na wniosek prokuratora lub pokrzywdzonego + w sprawach z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji również na wniosek Prezesa UOKiK (art. 27 uopz) Ø Do postępowania w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego stosuje się odpowiednio przepisy KPK, o ile przepisy UOPZ nie stanowią inaczej + nie stosuje się przepisów KPK o oskarżycielu prywatnym, powodzie cywilnym, przedstawicielu społecznym, postępowaniu przygotowawczym, postępowaniach szczególnych, postępowaniu karnym w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych (art. 22 uopz) Ø Właściwość ZASADA właściwy sąd rejonowy, w którego okręgu popełniono czyn zabroniony (art. 24-25 uopz) Ø STRONY: w rozprawie mogą wziąć udział: wnioskodawca, pokrzywdzony dopuszczony w postępowaniu obok prokuratora, przedstawiciel podmiotu zbiorowego i jego obrońca (nieusprawiedliwione niestawiennictwo strony nie wstrzymuje rozpoznania sprawy) (art. 34 uopz) Ø DOWODY na wniosek + w uzasadnionych wypadkach także z urzędu; niedopuszczalny dowód oczywiście zmierzający do przedłużenia postępowania (art. 35 uopz) Ø Sąd samodzielnie rozstrzyga zagadnienia faktyczne i prawne w granicach wniosku + orzeczenia o których mowa w art. 4 uopz są wiążące (art. 36 ust. 1 uopz) Ø APELACJA przysługuje wnioskodawcy i podmiotowi zbiorowemu (art. 39 uopz) Ø KASACJA może być wniesiona przez strony oraz przez Prokuratora Generalnego lub Rzecznika Praw Obywatelskich (art. 40 uopz) Ø EGZEKUCJA do wykonania kary pieniężnej + środków karnych stosuje się odpowiednio przepisy KKW dotyczące wykonania grzywny, przepadku, zakazów oraz podania wyroku do publicznej wiadomości (kara pieniężna płatna z przychodu podmiotu zbiorowego) (art. 42 uopz) 23