NA ICH DOST PNO Z DRÓG I JEGO WYKORZYSTANIE DO KOREKTY DRÓG ROLNICZYCH

Podobne dokumenty
STREFY DOST PNO CI DO DZIA EK ZONES OF ACCESS TO LOTS WITH ALLOWANCE FOR CHANGES IN THEIR LENGTHS AND DISTANCES BETWEEN ROADS

RZECZPOSPOLITA POLSKA. Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu. wszystkie

Podstawowe pojęcia: Populacja. Populacja skończona zawiera skończoną liczbę jednostek statystycznych

Warszawska Giełda Towarowa S.A.

UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH

Zagospodarowanie magazynu

D wysokościowych

PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów

Harmonogramowanie projektów Zarządzanie czasem

Warszawa, dnia 6 listopada 2015 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 23 października 2015 r.

Program zdrowotny. Programy profilaktyczne w jednostkach samorz du terytorialnego. Programy zdrowotne a jednostki samorz du terytorialnego

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:

Wniosek o ustalenie warunków zabudowy

Metody wyceny zasobów, źródła informacji o kosztach jednostkowych

2.Prawo zachowania masy

INDATA SOFTWARE S.A. Niniejszy Aneks nr 6 do Prospektu został sporządzony na podstawie art. 51 Ustawy o Ofercie Publicznej.

PROCEDURY UDZIELANIA ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH w Powiatowym Urzędzie Pracy w Pile

tel/fax lub NIP Regon

PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc

REGULAMIN KOSZTÓW PIŁKARSKIEGO SĄDU POLUBOWNEGO

POWIATOWY URZĄD PRACY

Warszawa: Dostawa kalendarzy na rok 2017 Numer ogłoszenia: ; data zamieszczenia: OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - dostawy

Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42

Gdynia: Księgowość od podstaw Numer ogłoszenia: ; data zamieszczenia: OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - usługi

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:

Polska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S

Instrukcja sporządzania skonsolidowanego bilansu Miasta Konina

SEKCJA I: ZAMAWIAJĄCY SEKCJA II: PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA.

DE-WZP JJ.3 Warszawa,

Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata

Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowowytwórczej) :02:07

FORUM ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH

D TYMCZASOWE NAWIERZCHNIE Z ELEMENTÓW PREFABRYKOWANYCH

Powiatowy Urząd Pracy w Trzebnicy. w powiecie trzebnickim w 2008 roku Absolwenci w powiecie trzebnickim

WP YW ROZ OGÓW PÓL ORNYCH I PRZESTRZENNYCH CECH GOSPODARSTW NA KOSZTY UPRAWOWE WE WSI FILIPOWICE

4.3. Warunki życia Katarzyna Gorczyca

USTAWA. z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. 1) (tekst jednolity)

S T A N D A R D V. 7

Druk nr 1013 Warszawa, 9 lipca 2008 r.

Regulamin Obrad Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Ziemia Bielska

Ogólna charakterystyka kontraktów terminowych

Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu

Uchwała z dnia 20 października 2011 r., III CZP 53/11

UCHWAŁA. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Grzegorz Misiurek

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.

Projekty uchwał dla Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia

Temat: Funkcje. Własności ogólne. A n n a R a j f u r a, M a t e m a t y k a s e m e s t r 1, W S Z i M w S o c h a c z e w i e 1

Polska-Warszawa: Usługi skanowania 2016/S

Warunki Oferty PrOmOcyjnej usługi z ulgą

GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH

Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:

Skraplanie gazów metodą Joule-Thomsona. Wyznaczenie podstawowych parametrów procesu. Podstawy Kriotechniki. Laboratorium

newss.pl Expander: Bilans kredytów we frankach

Regulamin Zarządu Pogórzańskiego Stowarzyszenia Rozwoju

Strategia rozwoju sieci dróg rowerowych w Łodzi w latach

Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA. Dariusz Gozdowski. Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:

NAJWAŻNIEJSZE ZALETY LAMP DIODOWYCH

OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - usługi

OSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356

OGÓLNOPOLSKIE STOWARZYSZENIE KONSULTANTÓW ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH Warszawa, ul. Trębacka 4 l: biuro@oskzp.pl

Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata

Załącznik nr 4 WZÓR - UMOWA NR...

Rekrutacją do klas I w szkołach podstawowych w roku szkolnym 2015/2016 objęte są dzieci, które w roku 2015 ukończą:

Zarządzanie projektami. wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska

KLAUZULE ARBITRAŻOWE

Analizowany teren znajduje się poza obszarami stanowisk archeologicznych.

Założenia prognostyczne Wieloletniej Prognozy Finansowej

4.1. Transport ISK SKIERNIEWICE, PL

Generalny Dyrektor Ochrony rodowiska. Art.32 ust. 1. Art. 35 ust. 5. Art. 38. Art. 26. Art 27 ust. 3. Art. 27a

Jak usprawnić procesy controllingowe w Firmie? Jak nadać im szerszy kontekst? Nowe zastosowania naszych rozwiązań na przykładach.

SPECYFIKACJA TECHNICZNA 2. PRACE GEODEZYJNE

USTAWA. z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Dz. U. z 2015 r. poz

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:

OFERTA SPRZEDAŻY DZIAŁEK INWESTYCYJNYCH POŁOŻONYCH W CZĘSTOCHOWIE ULICA KORFANTEGO

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA DLA PRZETARGU NIEOGRANICZONEGO CZĘŚĆ II OFERTA PRZETARGOWA

Powiatowy Urząd Pracy w Rawie Mazowieckiej

Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej(WPF) Gminy Dmosin na lata ujętej w załączniku Nr 1

III. GOSPODARSTWA DOMOWE, RODZINY I GOSPODARSTWA ZBIOROWE

Postanowienia ogólne. Usługodawcy oraz prawa do Witryn internetowych lub Aplikacji internetowych

Wiedza niepewna i wnioskowanie (c.d.)

Opinia do ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska. (druk nr 1035)

Istotne postanowienia umowy (część III) Nr R.U.DOA-IV

SEKCJA I: ZAMAWIAJĄCY SEKCJA II: PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA. Zamieszczanie ogłoszenia: obowiązkowe. Ogłoszenie dotyczy: zamówienia publicznego.

Wymagania z zakresu ocen oddziaływania na środowisko przy realizacji i likwidacji farm wiatrowych

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: lublin.so.gov.pl

NACZYNIE WZBIORCZE INSTRUKCJA OBSŁUGI INSTRUKCJA INSTALOWANIA

I. 2) RODZAJ ZAMAWIAJĄCEGO:

R O Z P O R ZĄDZENIE M I N I S T R A N A U K I I S Z K O L N I C T WA W YŻSZEGO 1) z dnia r.

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:

Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych

SYSTEM FINANSOWANIA NIERUCHOMOŚCI MIESZKANIOWYCH W POLSCE

Wyższego z dnia 9 października 2014 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia (Dz. U. 2014, poz. 1370).

Adres strony internetowej zamawiającego: I. 2) RODZAJ ZAMAWIAJĄCEGO: Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej.

Gruntowy wymiennik ciepła PROVENT- GEO

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW. z dnia 12 grudnia 2002 r.

POSTĘP TECHNOLOGICZNY A STRUKTURA CZASU PRACY, KOSZTY I EFEKTYWNOŚĆ NAKŁADÓW W TRANSPORCIE WARZYW

SZCZEGÓŁOWE SPECYFIKACJE TECHNICZNE D TYMCZASOWE NAWIERZCHNIE Z ELEMENTÓW PREFABRYKOWANYCH

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:

Transkrypt:

INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr /II/202, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddzia w Krakowie, s. 69 79 Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi W yw d ugo ci dzia ek... Stanis aw Harasimowicz, Jaros aw Janus, Barbara Ostr gowska WP YW D UGO CI DZIA EK NA ICH DOST PNO Z DRÓG I JEGO WYKORZYSTANIE DO KOREKTY DRÓG ROLNICZYCH EFFECT OF LENGTH OF FARM PLOTS ON THEIR ACCESSIBILITY FROM FARM ROADS AND USING THIS EFFECT WHILE CORRECTING FARM ROADS Streszczenie Praca dotyczy zasad okre lania sosobów dost no ci do dzia ek z dróg. Konieczno zaewnienia dojazdu do ka dej dzia ki ogranicza mo liwo ci rzebiegu dróg do dwu rzyadków. Mi dzy s siednimi drogami mo e wyst owa jeden lub dwa rz dy dzia ek, co okre lane jest jako dost jednostronny i obustronny. W racy wykazano, e w rzyadku dzia ek krótkich do oko o 50 m, niezale nie od ich owierzchni, owinien wyst owa dost jednostronny. W uk adach dzia ek o d ugo ciach wi kszych, drogi nale y tak rojektowa, aby zaewnia y do nich obustronny dost. Przedstawione zasady mog by rzydatne rzy korektach sieci drogowej bez zmiany roz ogów dzia ek. S owa kluczowe: roz óg dzia ek, koszty urawowe Summary This aer refers to the rinciles of determining the methods of accessing farm lots from farm roads. It is a must to ensure access to each farm lot, and, therefore, there are exclusively two otions when lanning access roads to lots. Between two neighbouring farm roads, one or two rows of lots can be situated; this situation is described as a one sided or two-sided access. In the aer, it was 69

Stanis aw Harasimowicz, Jaros aw Janus, Barbara Ostr gowska roved that in the case of short lots of u to ca. 50 m of length, regardless of the lot area, a one-sided access should be lanned. As for farm land with arrangements comrising longer lots, when lanning access roads, a two-sided access to them should be lanned. The access lanning rinciles as described in the aer are recommended for the alication when correcting farm road networks without any change in the satial arrangement of lots. Key words: satial arrangement of lots and cro roduction costs WPROWADZENE Kszta towanie wiejskich uk adów gruntowych owinno by oarte w g ównej mierze na analizie kosztów urawowych, oniewa daje to mo liwo ich minimalizacji [Urban M. 970, Stelmach M. 975, Harasimowicz S. 2002]. Przedstawiane rozwa ania dotycz zasad dostosowywania sieci dróg do istniej cych uk adów dzia ek na odstawie analizy wykresów zmienno ci kosztów urawowych owodowanych zmianami owierzchni i d ugo ci ól. Rozatrywane wykresy odnosz si do rocesów urawowych zak adaj cych zmianowanie z rzewag zbó, lonowanie wynosz ce oko o 5 t ha -, stosowanie ci gników redniej mocy oraz dojazdy do dzia ek o drogach gruntowych [Porta P. 983]. Uwzgl dniono równie orawki zwi zane z dojazdem do komleksu dzia ek oraz korekty transortu o dzia ce dotycz ce skokowego rzyrostu tego transortu [Harasimowicz S., Ostr gowska B. 996, Harasimowicz S. 2002]. Parametry s u ce do sorz dzenia wykresów zosta y rzedstawione w racy i dotycz jednego wybranego sosobu rodukcji. Parametry te ochodz z oracowa szwajcarskich i zosta y szerzej omówione w odr bnej ublikacji [Harasimowicz S., Ostr gowska B.996, Harasimowicz S. 2002] Celem racy jest okre lenie najkorzystniejszego rzebiegu dróg transortu rolnego dla istniej cych uk adów dzia ek gruntowych. Podj ty roblem korekty sieci drogowej bez istotnych zmian uk adu dzia ek ma mniejsze znaczenie dla rojektowania czy rzebudowy struktury odzia ów gruntowych, oniewa w tego tyu oracowaniach ulega zmianie rzede wszystkim uk ad dzia ek. Przedstawiane rozwa ania mog by rzydatne rzy korektach sieci drogowej w ramach istniej cych odzia ów na dzia ki gruntowe stanowi c równie istotne doe nienie teorii kszta towania uk adów gruntowych. 70 GRAFICZNE UJ CIE WP YWU D UGO CI DZIA EK NA ICH DOST PNO Z DRÓG Ustalenie d ugo ci i owierzchni dzia ki okre la w zasadzie w e ni jej ukszta towanie oraz g ówne cechy uk adu gruntowego utworzonego z takich dzia ek. Uk ad gruntowy z o ony z dzia ek o okre lonej d ugo ci i owierzchni mo e by uzue niony sieci dróg zaewniaj c dojazd do ka dej dzia ki jedy-

W yw d ugo ci dzia ek... nie na dwa sosoby. Mi dzy s siednimi drogami mo e wyst owa jeden lub dwa rz dy dzia ek, co okazuje rysunek (rawa strona). Wybór sosobu dost u z dróg do dzia ek owinien uwzgl dnia koszty urawowe i zaewnia ich minimalizacj. Wyst uj zasadnicze ró nice w doborze dost u z dróg do dzia ek dla okre lonej odleg o ci mi dzy drogami i za o onej d ugo ci dzia ek. W rzyadku za o onej odleg o ci mi dzy drogami dobór sosobu dost u do dzia ek o okre lonym obszarze o czony jest z ustaleniem ich d ugo ci. Okre lane s zatem arametry roz ogu dzia ki bez zmian uk adu dróg. Odwrotna sytuacja ma miejsce rzy doborze arametrów uk adu drogowego (sosobu dost no ci do dzia ek) dla okre lonego roz ogu dzia ek, czyli dla ich d ugo ci i owierzchni. Dobór taki mo e si wi za z likwidacj lub rojektem nowych dróg w ramach istniej cego odzia u gruntowego. b l b l l/2 l 2b b Rysunek.. Przej cie z obustronnego dost u z dróg na dost jednostronny Figure. Change in access from farm roads to lots from two-sided to one-sided access W yw uk adu gruntowego na onoszone koszty urawowe dla jednostronnego i obustronnego dost u do dzia ek (lewa strona rys. ) rzedstawia rysunek 2. Wykresy rzedstawione na tym rysunku odnosz si do zmianowania z rzewag zbó i lonowania zbó na oziomie 5 t ha -. Niezale nie od owierzchni dzia ek rzy ma ych ich d ugo ciach (do oko o 80 m),koszty roz ogu onoszone rzy jednostronnym dost ie do dzia ek s mniejsze ni rzy dost ie obustronnym. Dost jednostronny jest korzystniejszy dla dzia ek o niewielkich d ugo ciach, oniewa zwi ksza odst mi dzy s siednimi drogami i rzyczynia si do zmniejszenia nadmiernego zag szczenia dróg. 7

Stanis aw Harasimowicz, Jaros aw Janus, Barbara Ostr gowska Rysunek 2. W yw d ugo ci i owierzchni dzia ki oraz jej dost no ci z dróg na koszty urawowe zale ne od roz ogu Figure 2. Effect of lot length, lot area, and lot accessibility from farm roads on satial lot arrangement-deending cro roduction costs 72

W yw d ugo ci dzia ek... Zmiana sosobu dost no ci z dróg dla bardzo ma ych dzia ek, nie rzekraczaj cych 20 arów, nast uje doiero rzy stosunkowo du ych ich d ugo- ciach i znacznym wyd u eniu, co srawia, e onoszone koszty s wysokie. Koszty te s rzewa nie znacznie wi ksze od minimalnych mo liwych do uzyskania rzy mniejszych d ugo ciach (niezale nie od sosobu dost u do dzia- ek), dlatego dzia ki o takich arametrach roz ogu rzadko sotykane s w raktyce. Przedstawiony roblem mo na zilustrowa na rzyk adzie dzia ek o owierzchni 0 arów. Przej cie z dost u jednostronnego na obustronny dla dzia- ek 0 arowych owinno nast i doiero rzy ich d ugo ci wi kszej od oko o 200 m i wi e si z onoszeniem kosztów roz ogu w wysoko ci 6 jedn. ha - (rys. 2). Bardziej celowym jest jednak zmniejszenie d ugo ci dzia ki do oko o 00 m, co umo liwia obni enie kosztów urawowych do oziomu oko o 2 jedn. ha -, niezale nie od sosobu dost no ci z dróg. Przedstawiony na rysunku roblem zmiany dost no ci ma ych dzia ek z jednostronnego na obustronny ma g ównie znaczenie teoretyczne i rzadko b dzie ojawia si w raktyce, ze wzgl du na soradyczne wyst owanie dzia ek o ma ych owierzchniach i wymaganych d ugo ciach. Dla dzia ek d u szych (od oko o 50 do 200 m), koszty urawowe onoszone rzy jednostronnym dost ie do dzia ek s wyra nie wy sze od onoszonych rzy dost ie obustronnym. Ró nica ta zwi ksza si wraz z owi kszaniem d ugo ci dzia ki (rys. 2), cho kszta tuje si ona na zbli onym oziomie rzy zmianach owierzchni dzia ek. Na dzia ce o owierzchni,5 ha i d ugo ci 300 m, rzy obustronnym dost ie z dróg, koszty roz ogu wynosz oko o 4 jedn. /ha -. Przej cie na dost jednostronny owoduje dwukrotne zwi kszenie nak adów na transort rolniczy, owodowane zwi kszeniem d ugo ci rzejazdów o dzia ce i mimo zmniejszenia kosztów dotycz cych dróg, koszty roz ogu wzrastaj o nieco onad jedn. ha -, czyli o 25% (rys. 2). Rozatrywany rzyrost kosztów roz ogu nie zmienia si istotnie rzy zmianach owierzchni dzia ek uj tych na rysunku 2. Zwi ksza si on jednak oko o dwa razy, gdy d ugo dzia ki wzrasta do 500 m. Wysokie koszty urawowe wyst uj ce rzy jednostronnym dost ie do dzia ek i du ych ich d ugo ciach ojawiaj si w raktyce do rzadko, oniewa tak ukszta towane dzia ki maj zwykle dost obustronny ozwalaj cy zmniejszy koszt transortu rolnego. Zmiany sosobu dost no ci do dzia ek z obustronnego na jednostronny ozwalaj ce uzyska ni sze koszty urawowe okre laj na rysunku 2 rzeci cia wykresów kosztów roz ogu dla okre lonej owierzchni dzia ek. D ugo ci dzia ek odowiadaj ce tym rzeci ciom s rawie identyczne dla rozatrywanych na rysunku 2 owierzchni dzia ek. D ugo ci te ujmuje na wymienionym rysunku ogrubiona linia krokowana. Przebieg tej linii wyra nie wskazuje, e graniczna d ugo dzia ek okre laj ca celowo zmiany dost u z dróg nie zale y od jej owierzchni i dla rozatrywanego na rysunku 2 sosobu rodukcji (zmianowanie z rzewag zbó ) wynosi oko o 80 m. 73

Stanis aw Harasimowicz, Jaros aw Janus, Barbara Ostr gowska RÓWNANIA OKRE LAJ CE PARAMETRY ROZ OGU DZIA EK SK ANIAJ CE DO ZMIANY DOST PNO CI Z DRÓG Koszty urawowe zale ne od roz ogu dzia ki w sosób ogólny oisuje nast uj cy wzór, w którym rodzaj dost u z dróg do dzia ek ujmuj odowiednie wsó czynniki [Harasimowicz S., Ostr gowska B. 996]: K r = zl + zbd b + R l () 2 gdzie: - dla dost u obustronnego (modl3, M3): l, b, d ugo, szeroko i owierzchnia dzia ki rostok tnej, z l,m3 straty na d ugo ci (0,6 jedn. zob. hm - ), z bd,m3 straty na szeroko ci ola obejmuj ce straty rzy granicy (z b,m3, 4,20 jedn. ha - ) i koszty zwi zane z drogami (z d,m3,,92 jedn. ha - ), R M3 koszty transortu o olu (0,53 jedn. ha - hm - ). - dla dost u jednostronnego (modl4, M4): l odwójna d ugo dzia ki równa odleg o ci mi dzy drogami, odwójna owierzchnia dzia ki, b szeroko dzia ki, z l,m4 straty na d ugo ci (0,63 jedn. hm - ), z bd,m4 straty na szeroko ci ola obejmuj ce straty rzy granicy (z b,m3, 8,40 jedn. ha - ) i koszty zwi zane z drogami (z d,m3,,92 jedn. ha - ), R M4 koszty transortu o olu (0,60 jedn. ha - hm - ). Podane wsó czynniki odnosz si do zmianowania z rzewag zbó, lonowania w wysoko ci 5 t ha -, mechanizacji rocesów urawy rzy omocy ci gników redniej mocy oraz dojazdu do dzia ek o drogach gruntowych. Ró nice kosztów urawowych (odnoszonych do jednostki owierzchni) onoszonych na dzia kach o odmiennym sosobie dost u z dróg (DK r ) mo na okre li, zachowuj c rzyj te oznaczenia, za omoc wzoru () w nast uj cy sosób: DK r K r (2l,2, dost. jednostr. ) K r ( l,, dost. obustr. M 3) = 2 2l l (2) zl, 2l + zbd, + RM 4 2l 2 zl, M 3 l + zbd, M 3 + RM 3l DK r 2 2 2 = 2 74

W yw d ugo ci dzia ek... Mi dzy wyst uj cymi we wzorze (2) arametrami wyst uj nast uj ce, oczywiste owi zania: z z z bd, M 3 bd, d, M 3 2 z b, M 3 = z = z = z b, M 3 b, d, = z b, + z + z = c d, M 3 d, d =,92 jedn. hm = 8,40 jedn. hm Uwzgl dniaj c te owi zania mo na ró nic kosztów urawowych zwi zan ze zmian dost no ci do dróg zaisa nast uj co: DKr = l ( zl, zl, M 3) + cd + l( RM 4 RM 3) 2l 2 Graniczn d ugo dzia ki (l g ) dla zmiany dost no ci z dróg okre li mo na na odstawie ostatniego równania, zak adaj c zerow ró nic kosztów urawowych, czyli równo tych kosztów dla obu sosobów dost no ci z dróg. l g = cd 2[( zl, zl, M 3) + ( RM 4 RM 3)] 2 Zmiany dost no ci do dzia ek i towarzysz ce temu zmniejszenie kosztów urawowych atwiej rzedstawi ograniczaj c si do rozatrywania zjawisk zachodz cych w granicach dzia ek, rzez omini cie dojazdów z siedlisk. Przyj cie takiego, owszechnie stosowanego, uroszczenia umo liwia omini cie orawek zwi zanych z transortem o olu. Dzi ki temu straty na d ugo ci dzia ki oraz wsó czynniki oisuj ce koszty transortu s równe rzy rozatrywaniu obu sosobów dost u do dzia ki. z l, R = z = R l, M 3 M 3 = 0,63 jedn. hm = 0,60 jedn. ha hm Przyjmuj c odane uroszczenia mo na ró nic kosztów urawowych na dzia kach, o okre lonej d ugo ci (l), zwi zan ze zmianami dost no ci z dróg rzedstawi nast uj co: DKr (3) (4) R 4 cd = l (5) 2 2 l M Ró nice w kosztach roz ogu dla dost u jednostronnego i obustronnego, rzy rzyj tych uroszczeniach, wynikaj jedynie z orównania kosztów dotycz cych dróg i kosztów zwi zanych z transortem. Pozosta e rozatrywane 75

Stanis aw Harasimowicz, Jaros aw Janus, Barbara Ostr gowska koszty zwi zane z granicami dzia ki s identyczne dla obu sosobów dost no- ci z dróg, oniewa roz óg dzia ek nie ulega zmianie (te same d ugo ci i szeroko ci dzia ek, rysunek ). Przej cie na obustronny dost z dróg, olegaj cy na wrowadzeniu dodatkowej drogi mi dzy dzia kami, owoduje (w odniesieniu do ojedynczej dzia ki) zmniejszenie kosztów transortu o o ow (0,5 R M4 l ) oraz zwi kszenie kosztów dotycz cych dróg (0,5 c d (/l)). Po rzeliczeniu na jednostk owierzchni, okazanych zmian kosztów urawowych, uzyskamy sk adniki wzoru (5), którym mo emy rzyisa odan interretacj. Omawiane zmiany kosztów urawowych zgodnie z uroszczonym wzorem (5) nie zale od owierzchni dzia ki. Jest to zrozumia e, oniewa rzy okre lonej d ugo ci dzia ek zmiany ich owierzchni zwi kszaj jedynie zag szczenie granic (rzez zmiany szeroko ci), bez w ywu na uk ad drogowy. Skutkiem tego rzeliczone na jednostk owierzchni koszty zwi zane z drogami i transortem nie zmieniaj si. Zwi kszaj si natomiast ca kowite koszty urawowe rzy zmianach owierzchni dzia ek na skutek rzyrostu kosztów zwi zanych z ich granicami. Efektem tego rzyrostu s odowiednie rzesuni cia wykresów dla ró nych owierzchni dzia ek rzy odobnych ró nicach w kosztach roz ogu mi dzy uk adem dzia ek z dost em jednostronnym i obustronnym. Graniczna d ugo dzia ki okre laj ca rzej cie na obustronny dost z dróg odowiada zerowej ró nicy kosztów roz ogu dla obu sosobów dost no- ci do dzia ek. D ugo t w warunkach rzyj tych uroszcze okre la wzór: c R d l = (6) Parametr oisuj cy w odanym wzorze koszty transortu, w rzyadku omini cia orawek dotycz cych dojazdu do dzia ek, równy jest o owie jednostkowych kosztów transortu o olu (q): R m = q = 0,60 jedn. ha hm 2 Gdy siedliska o o one s wewn trz komleksu dzia ek [Harasimowicz 2002] arametr ten jest wi kszy o koszt jednostkowego transortu o drogach (j). R m = q + j = 0,60 + 0,40 =,00 jedn. ha hm 2 W warunkach rzyj tych uroszcze graniczne d ugo ci dzia ek, owy ej których korzystniejsze jest rzej cie na jednostronny dost do dróg nie zale od roz ogu dzia ek w tym tak e od ich wielko ci i s sta e. D ugo ta jest okre- lona jedynie rzez dwa arametry oisuj ce koszty dotycz cy dróg (c d ) i trans- 76

W yw d ugo ci dzia ek... ort o dzia ce (R m ). Dla rzyj tego na rysunku 2 sosobu rodukcji zak adaj cego rzewag zbó w zmianowaniu graniczna d ugo dzia ki dla zmiany sosobu dost u z dróg,wynosi 76 m. Gdy rozatrujemy siedliska o o one w komleksie dzia ek (ró ne trasy dojazdowe do obu ko ców ola dost nych z dróg) to rozatrywana graniczna d ugo dzia ki równa jest 38 m. W tabeli odano graniczne d ugo ci dzia ek okre laj ce zmiany sosobu dost no ci z dróg uwzgl dniaj ce orawki zwi zane z transortem oraz obliczone wzorami uroszczonymi dla siedlisk o o onych na zewn trz i wewn trz komleksu dzia ek. Najwi ksz rozatrywan graniczn d ugo dzia ki (wynosz c 79 m) uzyskano w rzyadku omini cia orawek zwi zanych z transortem. Dzi ki rzyj temu uroszczeniu d ugo ta nie zmienia si rzy zmianie owierzchni dzia ek. Uwzgl dnienie dojazdów do dzia ki owoduje niewielkie zmniejszenie rozatrywanej d ugo ci dzia ki (do oko o 69 m) oraz jej nieznaczne zró nicowanie od w ywem obszaru dzia ki (do %). Wyst uj ce niewielkie ró nice mo na uzna za nieistotne, co otwierdza celowo stosowania rzyj tych uroszcze. W rzyadku siedlisk o o onych wewn trz komleksu dzia ek zwi kszaj si koszty transortu zwi zane z roz ogiem dzia ek [Harasimowicz S. 2002], a tym samym oszcz dno ci w transorcie, wynikaj ce ze zmiany dost no ci do dzia ek z dróg, s wi ksze. Efektem tego jest nieco mniejsza d ugo dzia ek (wynosz ca 38 m), która owinna sk ania do zmiany dost no ci z dróg w obszarach le cych w obli u strefy zabudowy. Tabela. D ugo ci dzia ek okre laj ce zmian sosobu dost no ci z dróg (rzej cie na dost jednostronny) dla danej owierzchni dzia ki (dostosowanie uk adu drogowego do odzia u na dzia ki) Table. Plot lengths to determine changes in methods of making them accessible from farm roads (changing the accessibility from two-sided to one-sided access) for a secific lot area (adjusting road network to lot distribution system) Powierzchnia dzia ki [ha] D ugo ci dzia ek okre laj ce zmian sosobu dost no ci z dróg [hm] z uwzgl dnieniem z omini ciem siedliska orawek zwi zanych orawek zwi zanych wewn trz komleksu z transortem z transortem 0,05 68,28 78,89 38,00 0,0 68,78 78,89 38,00 0,25 69,08 78,89 38,00 0,50 69,8 78,89 38,00,50 69,25 78,89 38,00 5,00 69,57 78,89 38,00 0,00 69,28 78,89 38,00 77

Stanis aw Harasimowicz, Jaros aw Janus, Barbara Ostr gowska WNIOSKI Przedstawione zasady doboru dost no ci z dróg do dzia ek owinny by brane od uwag rzy dokonywaniu korekt sieci drogowej nie o czonej ze zmian roz ogów dzia ek. W uk adach dzia ek o d ugo ciach wi kszych od d ugo ci granicznej okre laj cej celowo zmiany dost no ci z dróg (wynosz cej oko o 40 do 80 m) drogi nale y tak rojektowa, by zaewnia y obustronny dost do dzia ek (jeden rz d dzia ek mi dzy drogami). Gdy dzia ki s krótsze od d ugo ci granicznej to s siednie drogi owinny obejmowa dwa rz dy dzia- ek (dost no jednostronna). Przedstawiona zasada owinna by stosowana niezale nie od owierzchni dzia ek, rzy czym nie zaewnia ona uzyskania najni szych kosztów urawowych, gdy istnieje mo liwo zmiany kszta tu dzia ek nawet w warunkach zachowania ich owierzchni. Mo na wykaza [Dacko A. i inni 202], e w rzyadku doboru dost no ci do dzia ek dla okre lonej odleg o ci mi dzy drogami (rzyadek odwrotny od rozatrywanego),dobór ten warunkowany jest jedynie wyd u eniem dzia ek, a nie ich d ugo ci. Po rzekroczeniu wyd u enia granicznego (wynosz cego :5 do :7) owinno si rzechodzi z obustronnej dost no ci z dróg do dzia ek na dost jednostronny, by obni y straty zwi zane z granicami dzia ek. Przedstawiane rozwa ania mog by rzydatne rzy korektach sieci drogowej, w ramach istniej cych odzia ów na dzia ki gruntowe, stanowi c równie istotne doe nienie teorii kszta towania uk adów gruntowych. BIBLIOGRAFIA Dacko A., Harasimowicz S., Janus J W yw odleg o ci mi dzy drogami na sosób dost no ci do gruntów jako istotna rzes anka dla formowania uk adu dzia ek rolnych. Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, Roczniki Naukowe, t. XIII, z. 8 (w druku). Harasimowicz S. Ocena i organizacja terytorium gosodarstwa rolnego. Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Kraków, 2002, 239 ss. Harasimowicz S., Ostr gowska B. Otymalizacja kszta tu ola. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr, Warszawa 996, s. 47-58. Porta P. Anlage und Dimensionierung von Güterwegnetzen in traktorbefahrbarem Gelände unter sezieller Berücksichtigung der schweizerischen Verhältnisse. Diss. ETHZ, nr 7398. Zürich 983. Stelmach M. Metoda kszta towania otymalnych uk adów dróg i dzia ek na obszarach rzeznaczonych dla gosodarstw indywidualnych. Praca hab. Akademia Rolnicza we Wroc awiu, 975, 25 ss. Urban M. Wska niki oceny w rocach urz dzeniowych. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 4, Warszawa 970, s. 32-45. 78

W yw d ugo ci dzia ek... Prof. dr hab. in. Stanis aw Harasimowicz, Uniwersytet Rolniczy, Katedra Zastosowa Matematyki 30-49 Kraków, ul. Balicka 253C tel. 2 6624525; rmharasi@cyf-kr.edu.l Dr in. Jaros aw Janus Uniwersytet Rolniczy, Katedra Geodezyjnego Urz dzania Terenów Wiejskich 30-49 Kraków, ul. Balicka 253A tel. 2 6624554 Dr in. Barbara Ostr gowska Uniwersytet Rolniczy, Katedra Gosodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu 30-49 Kraków, ul. Balicka 253C tel. 2 6624543