PRZEMOC WOBEC OSÓB STARSZYCH

PRZEMOC WOBEC OSÓB STARSZYCH DR MARTA GIEZEK DYREKTOR MIEJSKI OŚRODEK POMOCY RODZINIE W SZCZECINIE 9-10/25

TŁO PRZEMOCY -Brak równości - Hierarchia - Wykluczenie - Przywileje - Stosowanie siły - Władza i posłuszeństwo

PRZYCZYNY PRZEMOCY -Choroby psychiczne - Uzależnienia - Zło moralne - Deficyty środowiskowe

Definicja przemocy Przemoc to intencjonalne działanie lub zaniechanie działania jednej osoby wobec drugiej, które wykorzystując przewagę sił narusza prawa i dobra osobiste jednostki, powodując cierpienia i szkody. PRZE - MOC PO - MOC 4

W pracy z osobami uwikłanymi w przemoc kierujemy się zasadą: K=W+U+P W wiedza (jak rozpoznawać, jak rozmawiać U umiejętności P postawa (moje nastawienie do tej osoby jest często kluczowe) (sylwetka sprawcy i ofiary + i - )

O przemocy mówimy wtedy, gdy występują 4 poniższe warunki: 1. Działanie lub zaniechanie jest intencjonalne. Ktoś sądzi, że wie co jest dla drugiego dobre lub daje sobie prawo do decydowania w jego imieniu. Jest przy tym przekonany, że ten drugi powinien mu się bezwzględnie podporządkowad i zaspokoid jego jedynie słuszne życzenia. Mając najlepsze intencje, chce spowodowad, by było tak, jak on chce. 2. Istnieje nierównowaga sił Jedna osoba ma nad drugą przewagę. Jest silniejsza fizycznie, psychicznie, materialnie, zawodowo, społecznie i w wymiarze tej przewagi oddziałuje na osobę słabszą, po to by zmusid ją do podporządkowania swoim życzeniom. 6

3. Działania lub zaniechania jednej osoby naruszają prawa i dobra osobiste drugiej. Jedna osoba daje sobie prawo, by drugą uderzyd, obrazid, skrytykowad, zabrad coś, nie dad. Nie liczy się z potrzebami, życzeniami, protestami, uczuciami. Traktuje daną osobą jak przedmiot pozbawiony praw. 4. Powyższe działania jednej osoby powodują szkody i cierpienie u drugiej osoby (subiektywne odczucie). Szkody mogą byd wymierne albo nie, widoczne lub niedostrzegalne, natychmiastowe czy odroczone w czasie. 7

Przemoc może przybierad różne formy: Rodzaje i formy przemocy przemoc fizyczna naruszanie nietykalności fizycznej (obejmuje takie zachowania agresywne, jak popychanie, policzkowanie, szarpanie, kopanie, duszenie, bicie pięścią, ciskanie w kogoś przedmiotami, użycie broni, nieudzielanie koniecznej pomocy, itp.); przemoc psychiczna naruszanie godności osobistej (wyśmiewanie poglądów i opinii, religii, narzucanie własnych poglądów, stała krytyka, wmawianie choroby psychicznej, izolacja społeczna, domaganie się posłuszeostwa, ograniczanie snu, pożywienia, wyzywanie, upokarzanie, stosowanie gróźb, kontrolowanie, używanie wulgarnych epitetów, zawstydzanie itp.); przemoc seksualna naruszenie intymności (gwałt, wymuszanie pożycia seksualnego, wymuszanie nieakceptowanych praktyk seksualnych, wymuszanie seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy współżycia seksualnego, demonstrowanie zazdrości, krytyka, wyśmiewanie zachowao seksualnych, wyśmiewanie wyglądu, ciała, itp.); 8

przemoc ekonomiczna naruszenie własności (odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej, nie zaspokajanie podstawowych materialnych potrzeb rodziny, itp.). zaniedbanie naruszenie obowiązku opieki ze strony osób bliskich (nie dawanie środków na utrzymanie, pozbawianie jedzenia, ubrania, schronienia, brak pomocy w chorobie, nie udzielenie pomocy, itp.) 9

Cykl przemocy 1. Faza narastania napięcia Każdy drobiazg wywołuje złośd osoby stosującej przemoc, często robi awanturę, zaczyna więcej pid, przyjmowad narkotyki lub inne substancje zmieniające świadomośd. Może poniżad poprawiając swoje samopoczucie. Prowokuje kłótnie i staje się coraz bardziej niebezpieczny. Sprawia wrażenie, że nie panuje nad swoim gniewem. Ofiara stara się jakoś opanowad sytuację uspokaja go, spełnia wszystkie zachcianki, wywiązuje się ze wszystkich obowiązków. Często przeprasza sprawcę. Ciągle zastanawia się nad tym, co może zrobid, aby poprawid mu humor, uczynid go szczęśliwym i powstrzymad przed wyrządzeniem krzywdy. 10

2. Faza gwałtownej przemocy W tej fazie sprawca staje się gwałtowny. Wpada w szał i wyładowuje się. Eksplozję wywołuje zazwyczaj jakiś drobiazg, np. lekkie opóźnienie posiłku. Skutki użytej przemocy mogą byd różne podbite oko, połamane kości, obrażenia wewnętrzne, śmierd. Ofiara stara się zrobid wszystko, żeby uspokoid sprawcę i chronid siebie. Zazwyczaj, niezależnie od tego, jak bardzo się stara, wściekłośd sprawcy narasta coraz bardziej. Czuje się bezradna, bo ani przekonywanie sprawcy, ani bycie miłą, ani unikanie, ani bierne poddawanie się mu nie pomaga i nie łagodzi jego gniewu. Po zakooczeniu wybuchu przemocy, ofiara jest w stanie szoku. Nie może uwierzyd, że to się naprawdę stało. Odczuwa wstyd i przerażenie. Jest oszołomiona. Staje się apatyczna, traci ochotę do życia, odczuwa złośd i bezradnośd. 11

3. Faza miodowego miesiąca Gdy sprawca wyładował już swoją złośd i wie, że posunął się za daleko, nagle staje się inną osobą. Szczerze żałuje za to, co zrobił, okazuje skruchę i obiecuje, że to się nigdy nie powtórzy. Stara się znaleźd jakieś wytłumaczenie dla tego, co zrobił i przekonuje ofiarę, że to był jednorazowy, wyjątkowy incydent, który już się nigdy nie zdarzy. Sprawca okazuje ciepło i miłośd. Ale faza miodowego miesiąca i związane z nią przyjemności przemijają i znowu rozpoczyna się faza narastania napięcia. Zatrzymuje ona ofiarę w cyklu przemocy, bo łatwo pod jej wpływem zapomnied o koszmarze pozostałych dwóch faz. Prawdziwe zagrożenie, jakie niesie ze sobą faza miodowego miesiąca jest związane z tym, że przemoc w następnym cyklu jest zazwyczaj gwałtowniejsza. 12

Cykl przemocy 13

Przemoc wobec osób starszych. Starsze osoby są bite, kopane, kaleczone lub zamykane w pokojach - wynika z raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Po przeanalizowaniu sytuacji w 53 krajach europejskich autorzy raportu ustalili, że w Europie co najmniej: 4 mln starszych osób pada ofiarą przemocy fizycznej, 29 mln - przemocy psychicznej, 6 mln - oszustw i kradzieży. Prawie milion starszych osób jest wykorzystywany seksualnie. 2,5 tys. ginie z rąk osób najbliższych 14 14

Najbardziej narażeni na przemoc są niepełnosprawni, chorzy na Alzheimera, osoby z demencją, a także starsi ludzie wywodzący się z ubogich środowisk. W 2050 r. jedna trzecia ludności Europy będzie miała ponad 60 lat. Według WHO, wraz ze społeczno-ekonomicznymi zmianami struktury rodziny przemoc wobec osób starszych będzie wzrastała. 15 15

Czynniki wpływające na występowanie przemocy wśród osób starszych: - z wiekiem zmniejsza się siła - zwiększa się poczucie bezradności - poczucie uzależnienia - poczucie bycia odrzuconym - potrzeba miłości i bycia potrzebnym - choroba, niesprawnośd, niedołęstwo 16 16

Osoby dokonujące przemocy to najczęściej:»» dorosłe dzieci, rodzina»» partner osoby starszej - wiele lat nieudanego małżeostwa - zmiany w stanie zdrowia - trud opieki»»inni (przemoc w szpitalach, DPS, itp.) Czynniki sprzyjające: - nadużywanie alkoholu i innych używek - choroba psychiczna (nadużywanie środków psychoaktywnych) - bezrobocie i brak stałego źródła dochodu - brak perspektyw samodzielnego zamieszkania i utrzymania - trud nieustannej opieki 17 17

Dlaczego ludzie starsi nie chcą mówid o przemocy w swoim życiu:»» boją się konsekwencji dla oprawcy»» boją się konsekwencji względem siebie - zabrania do domu starców - nie poradzenia sobie samemu - poczucia bycia złym rodzicem - taka sytuacja jest normalna - niezręcznie jest o tym mówid - są zastraszone - nie chcą wierzyd, nie dopuszczają do świadomości, że to się im przytrafiło - maja nadzieję, że stosowanie wobec nich nadużycia są incydentalne i wkrótce się skooczą - są zawstydzone, zwłaszcza gdy doświadczają przemocy ze strony członka rodziny - obawiają się, że jeśli komuś powiedzą, sprawa się tylko pogorszy - maja problemy z pamięcią i wysławianiem się - czasem myślą, że to, co się stało, było ich winą 18 18

Czego oczekujemy od sprawcy? Czego oczekujemy od ofiary? ZMIANY Co musi się stać aby doszło do zmiany? Strata (to mnie się nie opłaca, kary, sąd) Korzyść ze zmiany

Przemoc to nie to samo co konflikt. To co odróżnia przemoc od konfliktu, to przewaga sił jednej ze stron. W przemocy jest ona zawsze po stronie sprawcy, w przypadku konfliktu jest zrównoważona. W konflikcie siły obu stron są wyrównane. Każdy ma szanse wygrad. Rozróżnienie przemocy od konfliktu jest ważne, bo od tego, z którym ze zjawisk mamy do czynienia, będzie zależało ewentualne dalsze działanie. 21

PODSTAWA PRAWNA Zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie są realizowane przez organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnegona zasadach określonych w przepisach: 1. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie 2. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej 3. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

USTAWA Z DNIA 10 CZERWCA 2010 R. O ZMIANIE USTAWY O PRZECIWDZIAŁANIU PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ NIEKTÓRYCH INNYCH USTAW (WESZŁA W ŻYCIE 01 SIERPNIA 2010 R.) ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW Z DNIA 13 WRZEŚNIA 2011 R. W SPRAWIE PROCEDURY NIEBIESKIE KARTY ORAZ WZORÓW FORMULARZY NIEBIESKA KARTA (WESZŁO W ŻYCIE 18 PAŹDZIERNIKA 2011 R.) 23 23

Systematyka ustawowa przeciwdziałania przemocy w rodzinie Art. 3. 1. Osobie dotkniętej przemocą w rodzinie udziela się bezpłatnej pomocy, w szczególności w formie: 1) poradnictwa medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego, zawodowego i rodzinnego; 2) interwencji kryzysowej i wsparcia; 3) ochrony przed dalszym krzywdzeniem, przez uniemożliwienie osobom stosującym przemoc korzystania ze wspólnie zajmowanego z innymi członkami rodziny mieszkania oraz zakazanie kontaktowania się i zbliżania się do osoby pokrzywdzonej; 4) zapewnienia osobie dotkniętej przemocą w rodzinie bezpiecznego schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie; 5) badania lekarskiego w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie oraz wydania zaświadczenia lekarskiego w tym przedmiocie; 6) zapewnienia osobie dotkniętej przemocą w rodzinie, która nie ma tytułu prawnego do zajmowanego wspólnie ze sprawcą przemocy lokalu, pomocy w uzyskaniu mieszkania. poradnictwa medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego, 24 24

Systematyka pomagania- opieka medyczna Osobie dotkniętej przemocą w rodzinie udziela się bezpłatnej pomocy, w szczególności w formie: 5) badania lekarskiego w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie oraz wydania zaświadczenia lekarskiego w tym przedmiocie; Zaświadczenia lekarskie Obdukcja - dokument płatny, wystawiany przez lekarza- specjalistę z zakresu medycyny sądowej, biegłego z listy biegłych sądowych, stwierdzający rodzaj obrażeń ciała, określający czy mogły one powstać w okolicznościach podanych przez pacjenta, oraz czy skutkowały one rozstrojem zdrowia na okres powyżej czy poniżej 7 dni (Przestępstwo publiczno lub prywatno- skargowe) Zaświadczenie przewidziane w Ustawie - to samo, za wyjątkiem tego, że: wystawi je każdy lekarz, który udzielać będzie pomocy ofierze przemocy, bezpłatnie, nie musi być biegłym, nie określa rodzaju obrażeń (czasu trwania rozstroju zdrowia) 25 25

Celem tych uregulowao prawnych jest: skuteczna ochrona dorosłych ofiar przed stosowaniem przemocy; skuteczna ochrona dzieci przed krzywdzeniem; wzmocnienie działao skierowanych do osób stosujących przemoc w rodzinie. 26 26

Niebieskie karty trochę historii Kwiecieo 1997 pilotaż Niebieskich Kart w dzielnicy Warszawa-Ochota Zmiana sposobu postępowania służb wobec sytuacji przemocy w rodzinie Ustalenie wspólnego algorytmu działania Budowanie na podstawie NK zespołów interdyscyplinarnych Policja od października 1998 r. Pomoc Społeczna od 2004 r. Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 2000 r. 27 27

Niebieskie Karty stan na dzisiaj Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie 1 VIII 2010 r. ; Rozporządzenie Rady Ministrów z 13 IX 2011 r. NK policja NK Pomoc Społeczna NK GKRPA NK Ochrona Zdrowia NK Oświata Procedura NK jako punkt wyjścia do interwencji i uruchomienia działao w kierunku zatrzymania przemocy uruchomienie pracy w grupach roboczych 28 28

ROZPORZĄDZENIE RM Z DNIA 13 WRZEŚNIA 2011 R. W SPRAWIE PROCEDURY NIEBIESKIE KARTY ORAZ WZORÓW FORMULARZY NIEBIESKA KARTA (WESZŁO W ŻYCIE 18 PAŹDZIERNIKA 2011 R.) Rozporządzenie było pisane z pewną filozofią: praca jednej instytucji może być niewystarczająca dla przeciwdziałania przemocy w rodzinie jeśli jest niewystarczająca, to pracujemy w grupie roboczej. 29 29

Rozporządzenie RM dzieli się na: Częśd ogólną od 1 do 12 zadania służb Częśd szczegółową od 13 do 18 zadania grupy roboczej i zespołu interdyscyplinarnego Jeżeli występują jakieś sprzeczności w interpretacji, to stosujemy wtedy szczegółowe od 13 do 18 Należy pamiętad, że NK zdejmuje z nas odpowiedzialnośd stwierdzenia, czy jest przemoc, ale nie zdejmuje z nas obowiązków służbowych. W rozporządzeniu nie jest napisane, kiedy zakładad NK (ustawa wskazuje, że jak jest podejrzenie występowania przemocy). 30 30

Należy PAMIĘTAĆ!!! NK nie jest zakładana na życzenie klienta TO PRACOWNICY INSTYTUCJI DECYDUJĄ, CZY ZAŁOŻYĆ NK Sam fakt, że ktoś mówi, że jest przemoc nie znaczy, że tak jest to pracownik instytucji musi mieć podejrzenie występowania przemocy 31 31

Spotkanie z osobą stosującą przemoc, jest spotkaniem informacyjnym nie represyjnym. Osobie stosującej przemoc należy powiedzied o konsekwencjach jej postępowania (np. też o możliwości eksmisji, zakazie zbliżania się do ofiary ). 32 32

CZŁONKOWIE ZESPOŁU ORAZ GRUP ROBOCZYCH W ZAKRESIE NIEZBĘDNYM DO REALIZACJI ZADAO MOGĄ PRZETWARZAD DANE OSÓB DOTKNIĘTYCH PRZEMOCĄ W RODZINIE I OSÓB STOSUJĄCYCH PRZEMOC W RODZINIE, DOTYCZĄCE: STANU ZDROWIA, NAŁOGÓW, SKAZAO, ORZECZEO O UKARANIU, A TAKŻE INNYCH ORZECZEO WYDANYCH W POSTĘPOWANIU SĄDOWYM LUB ADMINISTRACYJNYM, BEZ ZGODY I WIEDZY OSÓB, KTÓRYCH DANE TE DOTYCZĄ. 33 33

Członkowie zespołu i grup roboczych wykonują zadania w ramach obowiązków służbowych lub zawodowych Członkowie zespołu i grup roboczych zobowiązani są do zachowania poufności wszelkich informacji i danych, które uzyskali również po ustaniu członkostwa w zespole lub grupie roboczej. Podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę "Niebieskie Karty i nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie. 34 34

PUNKT KONSULTACYJNY ds. UZALEŻNIEO i PRZEMOCY w RODZINIE STOP!!! DLA UZALEŻNIEO I PRZEMOCY W RODZINIE

Zadania podejmowanie interwencji w przypadku rozpoznania zjawiska przemocy w rodzinie poprzez udzielanie wsparcia i informacji o możliwościach uzyskania pomocy i powstrzymania przemocy gromadzenie informacji o miejscach pomocy oraz kompetencjach służb i instytucji z terenu Szczecina, zajmujących się systemową pomocą dla rodziny współpraca z innymi podmiotami zajmującymi się rozwiązywaniem problemów uzależnieo oraz przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie

DLA KOGO? Osób doświadczających przemocy w rodzinie albo stosujących przemoc wobec najbliższych pochodzących z rodzin dotkniętych przemocą lub alkoholizmem zmagających się z uzależnieniem współuzależnionych w kryzysie

KIEDY? Poniedziałki od 13:00 do 15:00 konsultacje indywidualne, udzielanie informacji i porad telefonicznych. Czwartki od 16:00 do 19:00 porady, konsultacje indywidualne oraz spotkania grup wsparcia i samopomocy GDZIE? Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie Al. Papieża Jana Pawła II 42 (III piętro) 70-415 Szczecin tel. 91 48 30 660

OD KOGO? psycholodzy, terapeuci, pracownicy socjalni, konsultanci ds. uzależnieo i przemocy w rodzinie

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ