POWIATOWY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE I OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE. na terenie powiatu siemiatyckiego.

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Nr XIV/132/12 Rady Powiatu Siemiatyckiego z dnia 29 listopada 2012 roku POWIATOWY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE I OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE na terenie powiatu siemiatyckiego na lata S t r o n a

2 SPIS TREŚCI Wstęp 3 str. Podstawy prawne 3 Charakterystyka zjawiska przemocy w rodzinie 4 Przemoc w rodzinie w Powiecie Siemiatyckim 7 Adresaci i realizatorzy programu 9 Cele i rezultaty programu 9 Plan działań 10 Źródła finansowania 11 Monitoring realizacji programu 12 Podsumowanie 12 WSTĘP 2 S t r o n a

3 Przemoc domowa przez wiele lat nie była w Polsce nazywana po imieniu. Używano różnych określeń takich jak: nieporozumienia małżeńskie, awantury domowe, kłótnie domowe itp. Powszechnie wiadomo, że ludzie doświadczają trudnych chwil w małżeństwie lub borykają się z problemami wychowawczymi swoich dzieci, ale niekiedy błędnie oceniamy, iż ludzie powinni radzić sobie sami i że nie należy wtrącać się w sprawy rodzinne. Tak więc, gdy pojawia się określenie awantura domowa, to rodzą się wątpliwości czy jest to sytuacja, która wymaga interwencji policji lub innych instytucji. Przemoc w rodzinie jest niewątpliwie najgorszym rodzajem przemocy, ponieważ sprawcą jest najbliższa osoba członek rodziny, a naturalnym środowiskiem życia człowieka jest właśnie rodzina. To w niej człowiek rodzi się, wychowuje, dojrzewa, w niej kształtuje własną osobowość. Nie zawsze jednak to środowisko spełnia należycie swoje podstawowe funkcje. Nie dla wszystkich dom rodzinny jest azylem, w którym panuje miłość, ciepło, bezpieczeństwo i wzajemne zaufanie. Pomimo tego, że przemoc domową ciężko jest zdiagnozować, to zdaniem specjalistów jest ona w Polsce jednym z ważniejszych problemów, który powoduje poważne konsekwencje, zarówno dla funkcjonowania rodzin jak i dla polityki społecznej państwa. Dlatego też zjawisko przemocy wymaga podjęcia działań o szerokim zakresie, które będą kompleksowo i długofalowo wspierać rodziny, w których ono występuje, a także będą zapobiegać powstawaniu i rozszerzaniu się dalszych form przemocy wobec najbliższych. 1. PODSTAWY PRAWNE Najważniejszym aktem prawnym regulującym zjawisko przemocy domowej jest Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Ustaw ta zdefiniowała zjawisko przemocy jako jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt 1 (członku rodziny), w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Przemoc dotychczas kojarzyła się tylko i wyłącznie ze stosowaniem siły fizycznej. W ujęciu definicji ustawowej została rozszerzona o przemoc psychiczną. Skutki przemocy fizycznej są widoczne i namacalne. U osoby, wobec której stosuje się przemoc psychiczną wpływa się na jej procesy myślowe, sposób zachowania bez jej przyzwolenia, skutków stosowania przemocy nie widać od razu. Jednak trauma, jaką przeżywa determinuje całe jej życie. Dlatego ważne znaczenie ma pojęcie pracy z osobą doznającą przemocy jak najszybciej, aby nie dopuścić do fazy, kiedy ofiara usprawiedliwia sprawcę, przejmując na siebie odpowiedzialność za zaistniałą sytuację. Ponadto ustawa określa formy udzielanej pomocy oraz zadania poszczególnych organów administracji rządowej i samorządowej w zakresie przeciwdziałania przemocy. Inny dokument mówiący o zjawisku przemocy to Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie przyjęty w 2006 roku, który wytyczył szczegółowe cele i kierunki pomocy osobom doznającym przemocy. Przemoc to przestępstwo, określone w Kodeksie Karnym w art. 207: 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą 3 S t r o n a

4 nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat Jeżeli czyn określony w 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat Jeżeli następstwem czynu określonego w 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 W celu zapobiegania zjawisku przemocy, efektywnej pomocy osobom doznającym przemocy (niezależnie od jej formy) oraz zmiany postaw świadków przemocy został opracowany niniejszy program. Powiatowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie jest skorelowany z: Krajowym Programem Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Siemiatyckim. Program będzie realizowany w oparciu o następujące akty prawne: Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 roku Nr 180 poz z późniejszymi zmianami) znowelizowanej ustawą z dnia 10 czerwca 2010 roku o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 roku Nr 175 poz z późniejszymi zmianami), Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks Karny (Dz.U. z 1997 roku Nr 88, poz. 553) 2. CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA PRZEMOCY W RODZINIE Przemoc w rodzinie to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił, działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. Przemoc w rodzinie charakteryzuje się tym, że: jest intencjonalna, tzn. jest zamierzonym działaniem człowieka, ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie sobie ofiary; siły są nierówne jedna strona ma przewagę nad drugą, ofiara jest słabsza, a sprawca silniejszy; narusza prawa i dobra osobiste, tzn. wykorzystuje przewagę siły i narusza podstawowe prawa ofiary (do nietykalności fizycznej, godności, szacunku); powoduje cierpienie i ból sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Przemoc w rodzinie może przybierać różne formy: 4 S t r o n a przemoc fizyczna (obejmuje takie zachowania agresywne, jak popychanie, policzkowanie, szarpanie, kopanie, duszenie, bicie pięścią, ciskanie w kogoś przedmiotami, użycie broni, nieudzielanie koniecznej pomocy, itp.);

5 5 S t r o n a przemoc psychiczna (wyśmiewanie poglądów, religii, narzucanie własnych poglądów, stała krytyka, wmawianie choroby psychicznej, izolacja społeczna, domaganie się posłuszeństwa, ograniczanie snu, pożywienia, wyzywanie, upokarzanie, stosowanie gróźb, itp.); przemoc seksualna (wymuszanie pożycia seksualnego, wymuszanie nieakceptowanych praktyk seksualnych, wymuszanie seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy współżycia seksualnego, demonstrowanie zazdrości, krytyka, wyśmiewanie zachowań seksualnych kobiety, itp.); przemoc ekonomiczna (odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej, nie zaspokajanie podstawowych materialnych potrzeb rodziny, itp.), zaniedbanie ciągłe niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych Przemoc w rodzinie nie jest zdarzeniem jednorazowym. Jej powstanie powoduje cykliczne powtarzanie się. W cyklu przemocy wobec bliskich obserwuje się trzy następujące po sobie fazy: Faza narastającego napięcia początkiem cyklu jest wyczuwalny wzrost napięcia, narastające sytuacje konfliktowe. Przyczyny mogą tkwić poza rodziną, czasem są to błahostki, drobne nieporozumienia powodujące dalszy wzrost napięcia. Zaczyna pojawiać się agresja. Faza ostrej przemocy następuje wybuch agresji, sprawca przemienia się w kata, może dokonać strasznych czynów, nie zwracając uwagi na krzywdę innych. W tej fazie najczęściej występuje interwencja, ofiary w afekcie decydują się wezwać pomoc czy złożyć skargę. Faza miodowego miesiąca to czas skruchy i okazywania miłości. Sprawca zaczyna dostrzegać to, co się wydarzyło. Próbuje załagodzić sytuację przeprasza, obiecuje poprawę, staje się uczynny i miły. Pozwala ofiarom uwierzyć, że teraz będzie inaczej, że to się więcej nie powtórzy. Ofiary zaś wierzą wbrew zdrowemu rozsądkowi, bo w głębi serca tego właśnie pragną. I nawet jeśli przed chwilą były gotowe uciec, teraz zostają. Sprawca nie jest w stanie długo pełnić takiej roli: z jakiegoś powodu znowu narasta napięcie i wszystko zaczyna się powtarzać. Procedura Niebieskie karty to ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez policjantów, pracowników socjalnych oraz inne osoby, które podczas wykonywania swoich obowiązków służbowych zetknęły się z przemocą w rodzinie, polegających na: udzieleniu ofiarom przemocy niezbędnej pomocy, w tym udzielenia pierwszej pomocy, podjęcia, w razie potrzeby, innych niezbędnych czynności zapewniających ochronę życia, zdrowia i mienia osób będących ofiarami przemocy, ustalenie przebiegu zdarzenia i jego następstw, zatrzymanie osoby podejrzanej, wnioskowaniu do prokuratora o zastosowaniu środka zapobiegawczego w postaci nakazania sprawcy przemocy opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, przeprowadzania na miejscu zdarzenia czynności procesowych w niezbędnym zakresie w przypadkach niecierpiących zwłoki, sporządzeniu przez policjanta lub inne osoby Notatki urzędowej o przemocy w rodzinie, informowanie o rozpoczęciu procedury Niebieskiej Karty i zasadach jej realizacji. Aktualne, najbardziej obszerne statystyki na temat przemocy w rodzinie posiada policja. Oprócz danych z interwencji domowych dotyczących bezpośrednio przemocy domowej znajduje się

6 podsumowanie wszystkich przypadków zarejestrowanych w ramach programu "Niebieskie Karty" na obszarze Polski. Tabela nr 1. Liczba ofiar przemocy domowej wg. procedury "Niebieskiej Karty" liczba ofiar przemocy domowej ogółem w tym: kobiety w tym: mężczyźni dzieci do lat małoletni od 13 do 18 lat Źródło: ogólnopolskie opracowanie Policji na podstawie własnych danych statystycznych Dane statystyczne od roku 2005, czyli od czasu wprowadzenia w życie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie pokazują różne wahania co do liczby ofiar przemocy domowej, lecz można zauważyć, iż systematycznie liczby ofiar i sprawców maleją. Tabela nr 2. Liczba sprawców przemocy domowej liczba sprawców przemocy domowej ogółem w tym: kobiety w tym: mężczyźni nieletni Źródło: ogólnopolskie opracowanie Policji na podstawie własnych danych statystycznych Tabela nr 3. Liczba przeprowadzonych interwencji Policji Interwencje domowe ogółem w tym dotyczące przemocy w rodzinie Źródło: ogólnopolskie opracowanie Policji na podstawie własnych danych statystycznych Tabela nr 4. Liczba sprawców przemocy domowej będących pod wpływem alkoholu liczba sprawców przemocy domowej będących pod wpływem alkoholu ogółem S t r o n a

7 - kobiety mężczyźni nieletni w tym: przewieziono do Izb Wytrzeźwień kobiety mężczyźni nieletni w tym: przewiezieni do policyjnych pomieszczeń dla zatrzymanych do wytrzeźwienia kobiety mężczyźni nieletni Źródło: ogólnopolskie opracowanie Policji na podstawie własnych danych statystycznych Tabela nr 5. Liczba skierowanych przez policjantów informacji o ujawnionych przypadkach przemocy do różnego rodzaju instytucji i organizacji miejsce kierowania informacji ośrodki pomocy społecznej gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych placówki służby zdrowia placówki szkolno-wychowawcze organizacje pozarządowe inne RAZEM Źródło: ogólnopolskie opracowanie Policji na podstawie własnych danych statystycznych 3. PRZEMOC W RODZINIE W POWIECIE SIEMIATYCKIM W powiecie siemiatyckim dane statystyczne dotyczące przemocy domowej gromadzone są przez Komendę Powiatowej Policji w Siemiatyczach i przekazywane do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Siemiatyczach do roku 2011, ośrodków pomocy społecznej na terenie powiatu siemiatyckiego i zespołów interdyscyplinarnych w gminach od 2012 roku. 7 S t r o n a

8 Tabela nr 6. Interwencje policji w sprawach przemocy domowej gmina liczba interwencji domowych w poszczególnych latach Siemiatycze miasto Siemiatycze gmina Drohiczyn miasto i gmina Grodzisk 2-4 Nurzec Stacja Milejczyce Mielnik Perlejewo Dziadkowice razem Źródło: opracowanie własne PCPR w Siemiatyczach na podstawie danych statystycznych Zachowanie ofiar przemocy domowej bywa różne i często jest irytujące, niezrozumiałe, zniechęcające do pomocy. Ofiary bardzo często zmieniają zeznania, sprawiają wrażenie, że same nie wiedzą czego chcą, wycofują skargę, zaczynają bronić sprawcę a często wspólnie z nim oskarżają bliskich i krewnych o niepotrzebne wtrącenie się w ich życie rodzinne lub policjantów o przekroczenie uprawnień. Powodem wzrastającej liczby przeprowadzonych przez Policję interwencji dotyczących przemocy w rodzinie, oprócz faktycznego nasilenia się zjawiska przemocy na terenie powiatu, może być też większa świadomość społeczeństwa przede wszystkim ofiar. Osoby i rodziny potrzebujące pomocy w rozwiązywaniu problemów życiowych mogą skorzystać z bezpłatnego poradnictwa specjalistycznego prowadzonego przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Siemiatyczach. Tabela nr 7. Liczba porad z podziałem na gminy w powiecie siemiatyckim gmina liczba porad w poszczególnych latach Siemiatycze miasto Drohiczyn miasto Siemiatycze gmina Drohiczyn gmina Grodzisk Nurzec Stacja Milejczyce Mielnik Perlejewo Dziadkowice gminy spoza powiatu siemiatyckiego razem Źródło: opracowanie własne PCPR w Siemiatyczach na podstawie danych statystycznych Poradnictwo specjalistyczne jest świadczone osobom i rodzinom, które mają trudności lub wykazują potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych, bez względu na posiadany dochód. Z powyższych danych wynika, iż zainteresowanie poradnictwem specjalistycznym wzrasta corocznie. 8 S t r o n a

9 4. ADRESACI I REALIZATORZY PROGRAMU Adresatami Programu są: osoby doznające przemocy, w tym osoby nieletnie, starsze, niepełnosprawne; osoby stosujące przemoc sprawcy przemocy; świadkowie przemocy społeczność lokalna. Realizatorami Programu są instytucje samorządu powiatowego: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Siemiatyczach; Komenda Powiatowa Policji w Siemiatyczach; Prokuratura Rejonowa w Siemiatyczach; Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim Wydział Zamiejscowy; Ośrodki Pomocy Społecznej z gmin leżących na terenie powiatu siemiatyckiego; Zespoły Interdyscyplinarne funkcjonujące w gminach leżących na terenie powiatu siemiatyckiego, Zakłady Opieki Zdrowotnej. 5. CELE I REZULTATY PROGRAMU Cel główny przeciwdziałanie przemocy domowej w powiecie siemiatyckim Cele szczegółowe 1. diagnozowanie zjawiska przemocy w rodzinie Spodziewane rezultaty: pozyskanie informacji dotyczących rozmiaru przemocy domowej w powiecie siemiatyckim wzrost kompetencji przedstawicieli różnych grup zawodowych działających w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej 2. uwrażliwianie społeczności lokalnej na zjawisko przemocy w rodzinie Spodziewane rezultaty: 9 S t r o n a wzrost świadomości społecznej dotyczącej zjawiska przemocy domowej i możliwości uzyskania wsparcia

10 dotarcie informacji dotyczących przeciwdziałania przemocy domowej do szerszej społeczności zwiększenie wiedzy na temat zjawiska przemocy w rodzinie oraz jej negatywnych skutków wzrost wiedzy o problemie przemocy wzmocnienie więzi rodzinnych 3. zmniejszenie negatywnych skutków przemocy u osób, które jej doświadczają Spodziewane rezultaty: wzmocnienie ofiar przemocy do zmiany swojej sytuacji zwiększenie poczucia bezpieczeństwa u ofiar w sytuacji kryzysowej wzrost liczby osób dotkniętych przemocą domową korzystających ze specjalistycznego wsparcia wzrost liczby dzieci i młodzieży z rodzin dotkniętych zjawiskiem przemocy objętych specjalistycznym wsparciem kompleksowe wsparcie rodzin dotkniętych przemocą domową 4. zmniejszenie stosowania przemocy przez sprawców Spodziewane rezultaty: zwiększenie poziomu wiedzy sprawców na temat przemocy wzrost świadomości stosowanych zachowań przemocowych wzrost liczby sprawców potrafiących kontrolować swoje agresywne zachowania oraz rozwiązywać konflikty bez użycia przemocy 6. PLAN DZIAŁAŃ 1 diagnozowanie zjawiska przemocy w rodzinie pozyskanie w terminie do 31 stycznia każdego roku informacji rocznej w zakresie przeprowadzonych interwencji domowych, założonych na tzw. Niebieskich Kartach z Komendy Powiatowej Policji w Siemiatyczach, okres pozyskanie w terminie do 31 stycznia każdego roku informacji rocznej z pracy Zespołów Interdyscyplinarnych powołanych w gminach powiatu siemiatyckiego, okres pozyskanie w terminie do 31 stycznia każdego roku informacji rocznej o prowadzonych sprawach związanych ze stosowaniem przemocy w rodzinie oraz sposobem ich zakończenia z Sądu Rejonowego w Siemiatyczach, okres 10 S t r o n a

11 uwrażliwianie społeczności lokalnej na zjawisko przemocy w rodzinie rozpowszechnianie (zakup) materiałów informacyjnych (ulotek, broszur itp.) na temat przemocy domowej i możliwości uzyskania wsparcia, okres organizowanie akcji informacyjnych na temat zjawiska przemocy domowej z wykorzystaniem prasy, okres edukacja społeczności lokalnej na temat zjawiska przemocy w rodzinie, okres realizacja programów profilaktycznych skierowanych do młodzieży szkolnej, okres rozwój atrakcyjnych form spędzania czasu wolnego służących wzmacnianiu więzi rodzinnych, okres zmniejszenie negatywnych skutków przemocy u osób, które jej doświadczają udzielanie pomocy i wsparcia osobom doświadczającym przemocy domowej poprzez poradnictwo specjalistyczne, terapię i działania interwencyjne, okres zapewnienie schronienia osobom, które zmuszone są opuścić swój dom we współpracy z Specjalistycznym Ośrodkiem Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie, okres zapewnienia opieki osobom nieletnim doznającym przemocy w pieczy zastępczej, okres zapewnienie pomocy mediatora rodzinnego, okres zmniejszenie stosowania przemocy przez sprawców objęcie programami korekcyjno-edukacyjnymi sprawców przemocy domowej, okres kontynuacja wsparcia dla uczestników programu korekcyjno-edukacyjnego po zakończeniu programu, okres ŹRÓDŁA FINANSOWANIA Realizacja zadań odbywać się będzie w oparciu o środki finansowe samorządu powiatowego, środki z budżetu państwa, zewnętrzne środki finansowe pozyskane z Unii Europejskiej. 11 S t r o n a

12 8. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU Realizacja Programu będzie monitorowana przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Siemiatyczach poprzez coroczne sprawozdanie z efektów pracy Radzie Powiatu Siemiatyckiego. Niniejszy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na terenie Powiatu Siemiatyckiego na lata jest ogólny i elastyczny, dlatego może podlegać zmianom. 9. PODSUMOWANIE Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy w Powiecie Siemiatyckim tworzy spójny system, który zaistnieje przy dobrej współpracy wszystkich instytucji i organizacji zajmujących się tematyką przemocy w rodzinie. Promocja, poradnictwo specjalistyczne: prawne, psychologiczne i rodzinne, profilaktyka i wsparcie wszystkie te obszary działania dotyczące przeciwdziałaniu przemocy znalazły odzwierciedlenie w niniejszym Programie. Ponadto Program ten ma charakter uzupełniający w już istniejących formach pomocy świadczonych przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Siemiatyczach osobom i rodzinom będącym w kryzysie życiowym. Realizacja przyjętych w Programie celów pozwoli na zmniejszenie liczby interwencji domowych spowodowanych przemocą w rodzinie. 12 S t r o n a