Artykuł opublikowany w pracy zbiorowej: Prawne aspekty migracji na przykładzie uregulowań wybranych uczestników systemu międzynarodowego, red. K. Maćkowska, Lublin 2010, s. 183-204. dr Filip Ciepły Obowiązywanie ukraińskiej ustawy karnej pod względem miejsca i osób Wyznaczenie terytorialnego i personalnego zakresu obowiązywania ukraińskiej ustawy karnej pozwala udzielić odpowiedzi na pytanie, czy sprawca popełniający przestępstwo może ponosić odpowiedzialność karną przed ukraińskimi organami i na podstawie ukraińskiego prawa. Obowiązywanie ukraińskiej ustawy karnej pod względem miejsca i osób regulują art. 6-10 Kodeksu karnego Ukrainy z 5 kwietnia 2001 r. 1 (dalej k.k.), a także po części Konstytucja Ukrainy 2 oraz szereg ratyfikowanych przez państwo ukraińskie umów międzynarodowych. Zakres obowiązywania ukraińskiego prawa karnego wyznaczają cztery zasady: terytorialności, obywatelstwa, uniwersalna i przedmiotowa. Zasada terytorialności Nie budzi zastrzeżeń reguła, iż ustawa karna obowiązuje na terytorium państwa, które tę ustawę wydało, i że zasadniczo zakres działania ustawy nie powinien rozciągać się poza granice jego terytorium. Zasadę terytorialności, wyznaczającą podstawowy zakres obowiązywania ukraińskiej ustawy karnej, ustanawia przepis art. 6 ust. 1 k.k., w świetle którego osoby, które popełniły przestępstwo na terytorium Ukrainy, podlegają odpowiedzialności karnej na podstawie ukraińskiej ustawy karnej, bez względu na to czy są obywatelami Ukrainy, cudzoziemcami czy bezpaństwowcami 3. Ustawodawca wskazał przy tym w myśl teorii równowartości miejsca przestępnego działania (inaczej teorii jedności lub wszędobylstwa) na wiele możliwych miejsc popełnienia przestępstwa. Przestępstwo zatem, zgodnie z normą zawartą w art. 6 ust. 2 k.k., uznaje się za popełnione na terytorium Ukrainy, 1 Kryminalnyj Kodeks Ukrajiny wid 5 kwitnia 2001 r., Widomosti Werchownoji Rady Ukrajiny (dalej WWR), 2001, N 25-26, st. 131. 2 Konstytucija Ukrajiny wid 28 czerwnia 1996 r., WWR, 1996, N 30, st. 141. 3 Status prawny cudzoziemców i bezpaństwowców reguluje ustawa specjalna Zakon Ukrajiny Pro prawowyj status inozemciw ta osib bez hromadianstwa wid 4 ljutoho 1994 r., WWR, 1994, N 23, st. 161.
jeżeli było rozpoczęte, kontynuowane, zakończone lub przerwane na terytorium Ukrainy. Należy dodać, że za rozpoczęcie przestępstwa uznaje się także karalne przygotowanie i usiłowanie. W przypadku współudziału w popełnieniu przestępstwa, czyn zabroniony uznaje się za popełniony na terytorium Ukrainy, jeżeli jego sprawca lub przynajmniej jeden ze współuczestników, a więc współsprawca, sprawca pośredni, organizator, podżegacz lub pomocnik, działał na terytorium Ukrainy (art. 6 ust. 3 w zw. z art. 27 k.k.). Pojęcie terytorium Ukrainy określają normy prawa państwowego i międzynarodowego, a w szczególności te interpretowane na podstawie ustawy z dnia 4 listopada 1991 r. o państwowych granicach Ukrainy 4. W myśl zawartych w niej przepisów terytorium Ukrainy stanowi obszar lądowy (w tym wyspy uformowane naturalnie, które znajdują się powyżej poziomu wody podczas odpływu), obszar wodny (rzeki, jeziora morskie wody wewnętrzne i terytorialne), wnętrze ziemi (dostępne badaniom geologicznym, łącznie z podglebiem wód wewnętrznych i terytorialnych) oraz obszar powietrzny (do wysokości ok. 100-110 km), określone granicami państwowymi Ukrainy, oznaczonymi w traktatach granicznych. Granica państwowa na morzu przebiega w odległości 12 mil morskich od linii podstawowej, czyli linii brzegowej w czasie odpływu i linii stanowiącej granicę wód wewnętrznych 5. Pojęcie terytorium Ukrainy obejmuje także: wojskowe statki wodne zarejestrowane w ukraińskich portach i pływające pod ukraińską banderą i dowództwem ukraińskiego oficera, przebywające na morzu otwartym, wodach terytorialnych państwa obcego, jak również cumujące w obcym porcie; cywilne statki wodne zarejestrowane w ukraińskich portach i pływające pod ukraińską banderą, przebywające na morzu otwartym; zagraniczne cywilne statki wodne przebywające na morzu terytorialnym albo w portach Ukrainy; wojskowe statki powietrzne przypisane do ukraińskich portów lotniczych i legitymujące się ukraińskim znakiem przynależności państwowej, przebywające w międzynarodowej przestrzeni powietrznej bądź przestrzeni powietrznej państwa obcego; cywilne statki powietrzne przypisane do ukraińskich portów lotniczych i legitymujące się ukraińskim znakiem przynależności państwowej, przebywające w międzynarodowej przestrzeni powietrznej. 4 Zakon Ukrajiny Pro derżawnyj kordon Ukrajiny, WWR, 1992, N 2, st. 5. 5 Granice na morzu szczegółowo regulują właściwe konwencje Konwencija pro terytorialne more i pryłehłu zonu wid 29 kwitnia 1958 r. oraz Konwencija pro widkryte more wid 29 kwitnia 1958 r. ZSRR ratyfikował obie konwencje dnia 20 października 1960 r. Po uzyskaniu niepodległości państwo ukraińskie przejęło wskazane konwencje do własnego systemu prawnego.
Zakres jurysdykcji karnej na statkach jest modyfikowany przez prawo konwencyjne. Konwencja Organizacji Narodów Zjednoczonych o Prawie morza sporządzona w Montego Bay dnia 10 grudnia 1982 r. 6, w art. 27 stanowi, iż na statku przepływającym przez morze terytorialne innego państwa nie powinna być wykonywana jurysdykcja karna państwa nadbrzeżnego w związku z przestępstwem popełnionym na statku w czasie jego przepływu, chyba że skutki przestępstwa rozciągają się na państwo nadbrzeżne, ewentualnie przestępstwo jest tego rodzaju, że zakłóca pokój kraju lub porządek publiczny na morzu terytorialnym, jak również, gdy kapitan statku, przedstawiciel dyplomatyczny lub urzędnik konsularny państwa bandery statku, zwraca się o pomoc w tym zakresie do miejscowych organów, oraz gdy podjęcie czynności postępowania karnego przez ograny państwa nadbrzeżnego jest konieczne dla zwalczania nielegalnego handlu narkotykami lub substancjami psychotropowymi. Zatem zgodnie z postanowieniami Konwencji, z wyjątkiem przypadków wskazanych powyżej, ukraińska ustawa karna obejmuje jurysdykcją także ukraińskie statki cywilne przepływające przez wody terytorialne państwa obcego będącego stroną Konwencji. Zgodnie z Konwencją w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów popełnionych na pokładzie statków powietrznych, sporządzoną w Tokio dnia 14 września 1963 r. 7, państwo rejestracji statku powietrznego jest właściwe do wykonywania jurysdykcji w sprawach o przestępstwa i czyny popełnione na pokładzie (konwencji nie stosuje się do statków powietrznych wykorzystywanych w służbie wojskowej, celnej lub policyjnej). Tym samym państwo będące stroną Konwencji, nie będące państwem rejestracji, nie może wstrzymać lotu statku powietrznego w celu wykonania jurysdykcji karnej w związku z przestępstwem popełnionym na jego pokładzie, z wyjątkiem następujących przypadków: gdy przestępstwo wywarło skutek na terytorium tego państwa, zostało popełnione przez obywatela tego państwa lub w stosunku do takiego obywatela, albo przez osobę posiadającą stałe miejsce zamieszkania w tym państwie, narusza bezpieczeństwo tego państwa, stanowi naruszenie reguł lub przepisów dotyczących lotu lub manewrowania statkiem powietrznym, obowiązujących w tym państwie, ewentualnie gdy wykonanie jurysdykcji karnej jest konieczne w celu zapewnienia poszanowania zobowiązania tego państwa wynikającego z wielostronnej umowy międzynarodowej. W związku z tym, że Ukraina jest stroną Konwencji, 6 Zakres implementacji norm Konwencji o Prawie morza do prawa krajowego Ukrainy określają przepisy ustawy: Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Konwenciji Orhanizaciji Objednanych Nacij z morskoho prawa 1982 roku ta uhody pro implmentaciju Czastyny XI Konwenciji Orhanizaciji Objednanych Nacij z morskoho prawa 1982 roku, WWR, 1999, N 31, st. 254. 7 Konwencija pro złoczyny ta dejaki inszi akty, szczo wcziniuiutsja na bortu powitrianych suden wid 14 weresnia 1963 r.; Ukaz Prezydiji Werchownoji Rady Ukrajinskoji RSR Pro pryjednannia Ukrajinskoji Radjanśkoji Socjalistycznoji Respubliky do Konwenciji pro złoczyny ta dejaki inszi akty, szczo wcziniujutsia na bortu powitrianych suden, WWR, 1988, N 1, st. 1.
ukraińskie cywilne statki powietrzne, poza wyjątkowymi sytuacjami określonymi powyżej, podlegają ukraińskiej ustawie karnej w przestrzeni powietrznej innego państwa będącego stroną Konwencji. Na podstawie przepisów szczególnych obowiązywanie ukraińskiej ustawy karnej rozciąga się w określonym zakresie na szelf kontynentalny, czyli podwodne przedłużenie kontynentu sięgające do głębokości 200 metrów poniżej poziomu morza 8. Ukraińska ustawa karna ma zastosowanie w obszarze szelfu jedynie w przypadku przestępstw związanych z eksploatacją szelfu, prowadzeniem nań badań, umieszczaniem konstrukcji, kabli itp. Zasięg ukraińskiej jurysdykcji karnej rozciąga się także na wyłączną morską strefę ekonomiczną Ukrainy, położoną do 200 mil morskich na zewnątrz morza terytorialnego i przylegającą do tego morza, obejmującą wody, dno i znajdujące się pod nim wnętrze ziemi 9, w zakresie przestępstw związanych z naruszeniem przepisów celnych, podatkowych, sanitarnych czy imigracyjnych, a także bezpieczeństwa połowu, prowadzenia badań naukowych, prac eksploatacyjnych, tworzenia konstrukcji, sztucznych wysp itp. w obszarze tej strefy. Ustawa karna Ukrainy obowiązuje ponadto na terenie ukraińskiej placówki naukowej na Antarktydzie Akademik Wernadśkyj, ukraińskich placówek dyplomatycznych i konsularnych za granicą, w samochodach przedstawicieli Ukrainy za granicą, oznaczonych ukraińską flagą narodową, w miejscach stacjonowania ukraińskich jednostek wojskowych za granicą, a także na ukraińskich obiektach kosmicznych 10. Zgodnie z ratyfikowanymi przez Ukrainę umowami międzynarodowymi, spod jurysdykcji ukraińskiej ustawy karnej w myśl reguły eksterytorialności wyłączeni są na zasadzie wzajemności obywatele państw obcych, którzy korzystają z immunitetu dyplomatycznego. Pełny immunitet przysługuje szefom organizacji międzynarodowych (np. Sekretarzowi Generalnemu ONZ 11 ) i placówek dyplomatycznych (ambasadorom, konsulom, charge d affaires), także członkom personelu dyplomatycznego placówek posiadającym status dyplomatyczny (m.in. attaché wojskowy, handlowy, sekretarz placówki), jak również członkom ich rodzin, jeśli nie są obywatelami Ukrainy. Immunitet przysługuje członkom 8 Konwencija pro kontynentalnyj szelf wid 29 kwitnia 1958 r. ZSRR ratyfikował Konwencję 20 października 1960 r. 9 Zakon Ukrajiny Pro wyklucznu (morsku) ekonomicznu zonu Ukrajiny wid 16 trawnia 1995 r., WWR, 1995, N 21, st. 152. 10 Kryminalne prawo Ukrajiny. Zahałna czastyna, za red. W.W. Staszyca, B.Ja. Tacija, Kyjiw 2007, s. 67-68; Uhoda pro prawozdatnist, prywiłej, imunitety Miżnarodnoji orhanizaciji kosmicznoho zwiazku Yntersputnyk wid 20 beresnia 1976 r. Umowa ratyfikowana przez ZSRR 14 grudnia 1976 r.; Helsinśkyj Dorowie z widkrytoho neba wid 24 bereznia 1992 r.; Zakon Ukrajiny wid 2 bereznia 2000 r. Pro ratyfikaciju Dohoworu z widkrytoho neba, WWR, 2000, N 18, st. 133. 11 Konwencija pro prywiłeji ta imunitety Objednanych Nacyj wid 13 liutoho 1946 r. ZSRR przystąpił do Konwencji 20 listopada 1953 r.
Rady Europy w czasie wykonywania ich obowiązków 12, a także członkom Organizacji Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego w zakresie czynności wykonywanych w ramach ich kompetencji 13. Z ograniczonego immunitetu korzysta także niższa kadra urzędnicza placówek dyplomatycznych. Ukraińskiej jurysdykcji karnej nie podlegają oprócz tego żołnierze Wojska Polskiego służący w ramach Ukraińsko-Polskiego Batalionu Pokojowych Sił Zbrojnych, jeżeli przestępstwo wiązało się z wykonaniem czynności służbowych i było skierowane wyłącznie przeciwko żołnierzowi lub pracownikowi cywilnemu Polskich Sił Zbrojnych bądź mieniu lub bezpieczeństwu Rzeczypospolitej Polskiej 14. Podobnie ma się rzecz z żołnierzami z Floty Czarnomorskiej Federacji Rosyjskiej oraz członków ich rodzin, jeżeli nie posiadają obywatelstwa Ukrainy, a przestępstwo popełniono na szkodę Federacji Rosyjskiej lub żołnierzy bądź pracowników armii rosyjskiej, ewentualnie członków ich rodzin 15. Ograniczenia ukraińskiej jurysdykcji karnej odnoszą się także do żołnierzy z innych państw, będących jeńcami wojennymi próbującymi uciec z niewoli, w przypadku popełnienia przestępstw mających umożliwić bądź ułatwić ucieczkę, jeżeli nie były to poważne przestępstwa skierowane przeciwko życiu lub zdrowiu 16. Zasada obywatelstwa Jurysdykcję ukraińskiej ustawy karnej, określoną przez zasadę terytorialności, rozszerza zasada, w myśl której zakres działania ustawy powinien obejmować pewne kategorie osób względnie trwale związane z państwem, które są obowiązane respektować prawo państwa swej przynależności niezależnie od miejsca przebywania. A zatem, w myśl 12 Heneralna uhoda pro prywiłeji ta imunitety Rady Jewropy wid 2 weresnja 1949 r.; Protokoł do Heneralnoji uhody pro prywiłeji ta imunitety Rady Jewropy wid 6 łystopada 1952 r.; Zakon Ukrajiny Pro pryjednannia Ukrajiny do Heneralnoji uhody pro prywiłeji ta imunitety Rady Jewropy, 1946 r., ta Protokołu do Heneralnoji uhody pro prywiłeji ta imunitety Rady Jewropy, 1952 r., WWR, 1996, N 46, st. 250. 13 Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Dodatkowoho protokołu pro prywiłeji ta imunitety Orhanizaciji Czornomorskoho Ekonomicznoho Spiwrobitnyctwa wid 6 łypnia 2000 r., WWR, 2000, N 46, st. 394. 14 Uhoda miż Ukrajinoju ta Respublikoju Polszcza u sprawi stworennia spilnoji wijśkowoji czastyny dla uczasti w miżnarodnych myrotworczych i humanitarnych operacijach pid ehidoju miżnarodnych orhanizacij wid 26 łystopada 1997 r.; Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Uhody miż Ukrajinoju ta Respublikoju Polszcza u sprawi stworennia spilnoji wijskowoji czastyny dla uczasti w miżnarodnych myrotworczych i humanitarnych opeacijach pid ehidoju miżnarodnych orhanizacij, WWR, 2000, N 25, st. 202. 15 Uhoda miż Ukrajinoju i Rosijskoju Federacijeju pro status ta umowy perebuwannia Czornomorskoho fłotu Rosijśkoji federacji na terytoriji Ukrajiny wid 28 trawnia 1997 r.; Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Uhody miż Ukrajinoju i Rosijskoju Federacijeju pro status ta umowy perebuwannia Czornomorskoho fłotu Rosijśkoji federaciji na terytoriji Ukrajiny, Uhody miż Ukrajinoju i Rosijśkoju Federacijeju pro parametry podiłu Czornomorskoho fłotu i Uhody miż Urjadom Ukrajiny i Urjadom Rosijśkoji Federaciji pro wzajemni rozrachunky, powjazani z podiłom Czornomorskoho fłotu ta perebuwanniam Czornomorskoho fłotu Rosijśkoji Federaciji na terytoriji Ukrajiny wid 24 bereznia 1999 r., WWR, 1999, N 18, st. 157. 16 Żenewska konwencija pro powodżennia z wijśkowopołonenymy wid 12 serpnia 1949 r. ZSRR przystąpił do Konwencji 17 kwietnia 1954 r.
zasady obywatelstwa ujętej w art. 7 ust. 1 k.k., ukraińskiej ustawie karnej podlegają obywatele Ukrainy oraz bezpaństwowcy na stałe zamieszkujący na terytorium Ukrainy, którzy popełnili przestępstwo poza jej granicami, chyba że inaczej rozstrzygają postanowienia umów międzynarodowych ratyfikowanych za zgodą Rady Najwyższej Ukrainy. Obywatel Ukrainy 17 czy osoba bez obywatelstwa, ale stale zamieszkująca na terytorium Ukrainy 18, jeżeli popełni poza granicami Ukrainy przestępstwo przewidziane w ukraińskiej ustawie karnej, odpowiada na podstawie ukraińskiej ustawy, niezależnie od tego czy w miejscu jego popełnienia tego rodzaju czyn uznawany jest jako przestępny. Jak widać w ukraińskim prawie karnym możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej na podstawie zasady obywatelstwa nie jest expressis verbis ograniczona zasadą podwójnej karalności (podwójnej przestępności czynu), jak to ma miejsce chociażby w systemach prawa karnego w Polsce, Niemczech, Holandii, Rosji czy Białorusi, aczkolwiek toczą się dyskusje na temat jej stosowania w praktyce ścigania 19. Kodeks karny wyraźnie stwierdza, co jest nota bene rozstrzygnięciem odmiennym niż np. w prawie karnym polskim, że jeżeli obywatele Ukrainy lub osoby bez obywatelstwa stale zamieszkujący na terytorium Ukrainy, zostali za popełnienie przestępstwa skazani i ukarani poza granicami Ukrainy, to nie mogą już być w kraju pociągnięci do odpowiedzialności karnej za to samo przestępstwo (art. 7 ust. 2 k.k.). Przepis ten, jak się podkreśla w ukraińskiej doktrynie, jest zgodny z normą wyższej rangi wyrażoną w art. 61 Konstytucji Ukrainy, w myśl której nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej dwa razy za to samo przewinienie, jak również z art. 14 pkt 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i 17 Sposoby uzyskania obywatelstwa zostały określone w ustawie o obywatelstwie Ukrainy: Zakon Ukrajiny Pro hromadianstwo Ukrajiny wid 18 sicznia 2001 r., WWR, 2001, N 13, st. 65. W myśl art. 3 tej ustawy obywatelami Ukrainy są: wszyscy obywatele byłego ZSRR, którzy w dniu ogłoszenia niepodległości Ukrainy (24 sierpnia 1991 r.) stale zamieszkiwali na terytorium Ukrainy; osoby, które z chwilą wejścia w życie ustawy mieszkały na Ukrainie i nie były obywatelami innych państw; osoby, które przybyły na stałe na Ukrainę po dniu 13 listopada 1991 r., i którym w dowodzie osobistym obywatela byłego ZSRR organy spraw wewnętrznych Ukrainy, na wniosek zainteresowanego, wpisały obywatel Ukrainy, a także niepełnoletnie dzieci takich osób; inne osoby, które nabyły obywatelstwo zgodnie z prawem wewnętrznym Ukrainy i umowami międzynarodowymi. Art. 6 wymienia sposoby nabycia obywatelstwa: z urodzenia, z pochodzenia terytorialnego, przyjęcia obywatelstwa, odnowienia obywatelstwa, adopcji, wskutek ustania opieki lub kurateli nad dzieckiem i przekazania go do placówki publicznej lub rodziny zastępczej, wskutek ubezwłasnowolnienia i ustanowienia opieki, w związku z obywatelstwem jednego lub obu rodziców dziecka, wskutek uznania lub ustalenia ojcostwa bądź macierzyństwa, na innych podstawach przewidzianych umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi przez Ukrainę. Ustawodawstwo ukraińskie nie przewiduje podwójnego obywatelstwa. 18 To osoba, której żadne państwo nie uznaje jako swojego obywatela i która posiada stałe miejsce zamieszkania na terytorium Ukrainy, co stwierdza się na podstawie dokumentu wydanego przez właściwy organ państwa ukraińskiego (zezwolenie na pobyt stały). 19 Szerzej na ten temat: O.I. Moisejew, Pryncyp podwijnoji kryminalnosti, Pidpryjemnyćtwo, hospodarstwo i prawo 2005, N 3, s. 127-129.
Politycznych z dnia 19 grudnia 1966 r. 20, jak i w określonym zakresie z art. 35-37 Europejskiej Konwencji o przekazywaniu ścigania w sprawach karnych z dnia 15 maja 1972 r. 21 Należy jednak zaznaczyć, że okoliczność ukarania za granicą nie oznacza braku jakichkolwiek konsekwencji dla odpowiedzialności karnej sprawcy na Ukrainie. Art. 9 ust. 2 k.k. stanowi, iż recydywę przestępstw, nieodbytą kara lub inne następstwa prawne wyroku sądu obcego państwa, uwzględnia się na podstawie ukraińskiej ustawy karnej przy: kwalifikacji nowego przestępstwa (np. powtórnej kradzieży art. 185 ust. 2 k.k., powtórnego zarażenia chorobą weneryczną art. 133 ust. 2 k.k.), wymiarze kary (np. zbieg wyroków art. 71 k.k., okoliczność obostrzająca wymiar kary art. 67 ust. 1 pkt 1 k.k.), zwolnieniu z odpowiedzialności kryminalnej (np. amnestia art. 86 k.k., ułaskawienie art. 87 k.k.), zwolnieniu z kary (np. zwolnienie z kary kobiety w ciąży lub z powodu choroby art. 83 i 84 k.k.). Fakt skazania przez sąd karny państwa obcego bierze się także pod uwagę przy określeniu warunków powrotu do przestępstwa (art. 32 k.k.), zbiegu przestępstw (art. 33 k.k.), wymiarze kary (art. 67 ust. 1 pkt 1 k.k.), zaliczeniu faktycznego okresu pozbawienia wolności, stwierdzeniu naruszenia obowiązków probacyjnych itd. Można dodać, że skutki te dotyczą także i cudzoziemców oraz bezpaństwowców w razie ponoszenia odpowiedzialności karnej za popełnienie przestępstwa na Ukrainie. Zasada uniwersalna Umieszczenie powyższej zasady w kodeksie karnym wynika ze zobowiązań państwa ukraińskiego w zakresie zwalczania przestępczości międzynarodowej. Zasada uniwersalna (inaczej kosmopolityczna, represji wszechświatowej) dotyczy więc przestępstw ściganych na podstawie umów międzynarodowych (delicta iuris gentium). W myśl art. 8 k.k. zarówno cudzoziemcy, jak i bezpaństwowcy niemieszkający na stałe na Ukrainie, którzy popełnili przestępstwo poza jej granicami, których ukraińskie prawo karne nie obejmuje zakresem swojej jurysdykcji ani w oparciu o zasadę terytorialności, ani w oparciu o zasadę obywatelstwa, podlegają jednak odpowiedzialności karnej na podstawie ukraińskiej ustawy karnej, jeżeli przewidują to normy prawa międzynarodowego zawarte w konwencjach międzynarodowych ratyfikowanych przez Ukrainę. Najbardziej charakterystyczne przykłady przestępstw, których ściganie możliwe jest dzięki zasadzie uniwersalnej to m.in. ludobójstwo, handel ludźmi, nielegalny handel środkami 20 Miżnarodnyj pakt pro hromadianśki i polityczni prawa wid 19 hrudnia 1966 r. 21 Zakon Ukrajiny Pro pryjednannia Ukrajiny do Jewropejśkoji konwenciji pro peredaczu prowadżenna y kryminalnych sprawach, 1972 rik, WWR, 1995, N 31, st. 250.
odurzającymi i substancjami psychotropowymi, wzięcie zakładników, piractwo morskie, porwanie samolotu itp. Aktami prawa międzynarodowego regulującymi ściganie przestępstw z grupy crimina iuris gentium są m.in. Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej z 15 listopada 2000 r. 22, Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji z 31 października 2003 r. 23, Międzynarodowa Konwencja o zwalczaniu finansowania terroryzmu, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 9 grudnia 1999 r. 24, Międzynarodowa Konwencja o zwalczaniu terrorystycznych ataków bombowych, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 15 grudnia 1997 r. 25, Konwencja Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, sporządzona w Wiedniu dnia 20 grudnia 1988 r. 26 i inne. Ukraiński ustawodawca karny stypizował część przestępstw ściganych na mocy prawa międzynarodowego w Części szczególnej Kodeksu karnego. Tak np. art. 199 k.k. kryminalizuje produkcję, przechowanie, przewóz, przesłanie, wwóz do Ukrainy w celu zbytu lub zbyt fałszywych pieniędzy, podrobionych państwowych papierów wartościowych lub biletów loterii państwowej. Norma zawarta we wskazanym przepisie realizuje postanowienia Konwencji Genewskiej o zwalczaniu fałszowania pieniędzy z 20 kwietnia 1929 r. 27 Podobnie art. 284 k.k. zawiera typ przestępstwa nieudzielenia pomocy statkowi lub rozbitkom na szlaku wodnym, która to typizacja kryminalna realizuje zobowiązanie wynikające jeszcze z Konwencji o ujednostajnieniu niektórych przepisów dotyczących niesienia pomocy i ratownictwa morskiego, podpisanej w Brukseli dnia 23 września 1910 r. 28 22 Konwencija Orhanizaciji Objednanych Nacij proty transnacjonalnoji orhanizowanoji złoczynnosti wid 15 łystopada 2000 r.; Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Konwenciji Orhanizaciji Objednanych Nacij proty transnacjonalnoji orhanizowanoji zloczynnosti ta protokoliw, szczo jiji dopowniujut, WWR, 2004, N 19, st. 263. 23 Konwencija Orhanizaciji Objednanych Nacij proty korupciji wid 31 żowtnia 2003 r., WWR, 2007, N 49; Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Konwenciji Orhanizaciji Objednanych Nacij proty korupciji wid 18 żowtnia 2006 r., WWR, 2006, N 50, st. 496. 24 Miżnarodna konwencija pro borotbu z finansuwannjam teroryzmu wid 9 hrudnia 1999 r.; Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Miżnarodnoji konwenciji pro borotbu z finansuwanniam teroryzmu wid 12 weresnia 2002 r., WWR, 2002, N 43, st. 316. 25 Miżnarodna konwencija pro borotbu z bombowym teroryzmom wid 15 hrudnia 1997 r.; Zakon Ukrajiny Pro pryjednannia Ukrajiny do Miżnarodnoji konwenciji pro borotbu z bombowym teroryzmom wid 29 łystopada 2001 r., WWR, 2002, N 10, st. 71. 26 Konwencija Orhanizaciji Objednanych Nacij pro borotbu proty nezakonnoho obihu narkotycznych zasobiw i psychotropnych reczowyn wid 20 hrudnja 1988 r., Postanowa Werchownoji Rady Ukrajinśkoji RSR Pro ratyfikaciju Konwenciji OOH pro borotbu proty nezakonnoho obihu narkotycznych zasobiw i psychotropnych reczowyn wid 25 kwitnia 1991 r., WWR, 1991, N 24, st. 227. 27 Żenewska konwencija pro borotbu z pidrobłenniam hroszowych znakiw wid 20 kwitnia 1920 r. ZSRR ratyfikował Konwencję dnia 3 maja 1931 r. 28 Konwencija pro objednannia dejakych prawył widnosno nadannia dopomohy i riatuwannia na Mori wid 23 weresnia 1910 r.
Zasada przedmiotowa Kolejna zasada rozszerzająca zakres obowiązywania ukraińskiej ustawy karnej, opiera się na powszechnie uznanej regule prawa międzynarodowego, iż każdemu państwu przysługuje prawo do ścigania przestępstw popełnionych przez cudzoziemców lub bezpaństwowców za granicą, jeżeli przestępstwa te naruszają podstawowe prawa własnych obywateli lub zagrażają bezpieczeństwu własnego państwa. Zasada przedmiotowa (rzeczowa) została ujęta w przepisie art. 8 k.k. i stanowi, że cudzoziemcy lub bezpaństwowcy niemieszkający na stałe na Ukrainie, którzy dopuścili się przestępstwa poza jej granicami, podlegają na Ukrainie odpowiedzialności karnej na podstawie ukraińskiej ustawy karnej, jeżeli czyn stanowi przewidziane w prawie ukraińskim ciężkie albo szczególnie ciężkie przestępstwo przeciwko prawom i wolnościom obywateli Ukrainy lub interesom Ukrainy (art. 8 k.k. in fine) 29. Do grupy przestępstw ciężkich na podstawie art. 12 k.k. należą przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności na czas przekraczający 5 lat, ale nie przekraczający lat 10. Przestępstwa szczególnie ciężkie natomiast to te, które są zagrożone karą pozbawienia wolności na czas przekraczający lat 10 lub karą dożywotniego pozbawienia wolności. Przestępstwa wskazanych kategorii przeciwko prawom i wolnościom obywateli Ukrainy to przede wszystkim najpoważniejsze przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu osoby (z rozdz. II Części szczególnej k.k.), przeciwko wolności osoby (rozdz. III), przeciwko wolności i nietykalności seksualnej (rozdz. IV), przeciwko wyborczym, pracowniczym oraz innym osobistym prawom i wolnościom człowieka i obywatela (rozdz. V), przeciwko własności (rozdz. VI). Przestępstwa przeciwko interesom Ukrainy to przede wszystkim przestępstwa przeciwko podstawom bezpieczeństwa narodowego Ukrainy (rozdz. I), pokojowi (rozdz. XX), najpoważniejsze przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu publicznemu (rozdz. IX) itd. Ekstradycja Z zasadami wyznaczającymi zakres obowiązywania ukraińskiej ustawy karnej pod względem miejsca i osób wiąże się bezpośrednio kwestia wydania za granicę osoby oskarżonej bądź skazanej za popełnienie przestępstwa. Zgodnie z art. 10 ust. 1 k.k. obywatele 29 Przepis nowelizowany ustawą z 12 stycznia 2006 r. Nowelizacją dodano do grupy przestępstw podlegających ściganiu na podstawie zasady przedmiotowej kategorię przestępstw ciężkich, a więc już nie tylko szczególnie ciężkich. Ustawa nowelizacyjna: Zakon Ukrajiny Pro wnesennia zmin do Kryminalnoho kodeksu Ukrajiny szczodo wdoskonałennia widpowidalnosti za torhiwlu ljudmy wtiahnennia w zaniattia prostytucijeju wid 12 sicznia 2006 r., WWR, 2006, N 17, st. 147.
Ukrainy oraz osoby bez obywatelstwa mający na Ukrainie stałe miejsce zamieszkania, jeżeli dopuścili się popełnienia przestępstwa poza granicami Ukrainy, nie mogą być wydani innemu państwu w celu pociągnięcia do odpowiedzialności karej. Norma ta dotyczy także cudzoziemców i bezpaństwowców, którym przyznano prawo azylu (art. 26 Konstytucji Ukrainy). Należy jednak zaznaczyć, że regułę o zakazie ekstradycji stosuje się wyłącznie w zakresie jurysdykcji wewnętrznej państwa, a nie międzynarodowej. Sąd Konstytucyjny Ukrainy stwierdził w orzeczeniu z dnia 11 lipca 2001 r., że zakaz ekstradycji własnych obywateli i osób mających stałe miejsce zamieszkania na Ukrainie, nie wyklucza możliwości wydania ich w celu pociągnięcia do odpowiedzialności karnej przed właściwym trybunałem międzynarodowym 30. Gdy chodzi o cudzoziemców, którzy dopuścili się popełnienia przestępstwa na terytorium Ukrainy i zostali skazani na podstawie ukraińskiej ustawy karnej, to w myśl art. 10 ust. 2 k.k. mogą być przekazani w celu odbywania kary za to przestępstwo temu państwu, którego są obywatelami. Przekazanie jest suwerennym prawem państwa ukraińskiego, a nie obowiązkiem. Wydanie cudzoziemca w celu wykonania kary za granicą jest przy tym warunkowane zasadą podwójnej karalności, tzn. czyn musi być uznany za przestępstwo zarówno przez ustawodawstwo ukraińskie, jak i państwa, które wnosi o przekazanie. Podstawą wydania takiego sprawcy jest po pierwsze prawomocny wyrok skazujący, po drugie zaś norma właściwej umowy międzynarodowej (np. Konwencji o pomocy prawnej w sprawach cywilnych, rodzinnych i karnych, sporządzonej w Mińsku przez państwa członków Wspólnoty Niepodległych Państw 22 stycznia 1994 r., a ratyfikowanej przez Ukrainę ustawą z 10 listopada 1994 r. 31 ). Cudzoziemcy i bezpaństwowcy niezamieszkujący stale na terytorium Ukrainy, którzy dopuścili się popełnienia przestępstwa poza granicami Ukrainy, a przebywają na jej terytorium, mogą być wydani obcemu państwu w celu pociągnięcia do odpowiedzialności kryminalnej lub odbywania kary, jeżeli wydanie takie lub przekazanie przewidują ratyfikowane przez Ukrainę umowy międzynarodowe (art. 10 ust. 3 k.k.). Jako przykład tego rodzaju umowy można wskazać umowę zawartą pomiędzy Ukrainą a Rzeczypospolitą Polską, sporządzoną w Kijowie dnia 27 maja 1993 r. o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych (Dziennik Ustaw RP z 1994 r., Nr 96, poz. 465) 32. 30 Riszennia Konstytucijnoho Sudu Ukrajiny wid 11 łypnia 2001 r.; Kryminalne prawo Ukrajiny, s. 72. 31 Państwa członkowie WNP podpisały dnia 10 października 2002 r. w Kiszyniowie nową Konwencję o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych i kryminalnych. 32 Zgodnie z art. 60 umowy strony zobowiązały się do wydawania sobie wzajemnie, na wniosek, osób znajdujących się na ich terytorium, w celu przeprowadzenia przeciwko nim postępowania karnego lub
Od 16 stycznia 1998 r. Ukraina jest stroną Europejskiej konwencji o ekstradycji, sporządzonej w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 r., wraz z protokołami dodatkowymi do tej Konwencji sporządzonymi w Strasburgu dnia 15 października 1975 r. oraz 17 marca 1978 r. 33 Zgodnie z postanowieniami Konwencji nie wydaje się sprawców przestępstw politycznych, a także jeżeli są poważne podstawy do przypuszczenia, że wniosek o wydanie za przestępstwo pospolite został złożony w celu ścigania lub ukarania osoby ze względu na jej rasę, wyznanie, narodowość lub poglądy polityczne, albo że jej sytuacja może ulec pogorszeniu z jednej z tych przyczyn. W świetle konwencji nie uznaje się za przestępstwa polityczne zamachu na życie szefa państwa lub członka jego rodziny (art. 3 Konwencji), zbrodni przeciwko ludzkości, określonych w Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 9 grudnia 1948 r., przestępstw określonych w art. 50 Konwencji genewskiej o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych z 1949 r., art. 51 Konwencji genewskiej o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu z 1949 r., art. 130 Konwencji genewskiej o traktowaniu jeńców wojennych z 1949 r. i art. 147 Konwencji genewskiej o ochronie osób cywilnych w czasie wojny z 1949 r., innych podobnych naruszeń prawa wojennego, obowiązującego w chwili wejścia w życie Protokołu, oraz zwyczajów wojennych istniejących w tym samym czasie, nieuregulowanych już przez postanowienia konwencji genewskich (art. 1 Protokołu dodatkowego z 1975 r.) 34. Podsumowując powyższe rozważania należy stwierdzić, że wpisane do Kodeksu karnego Ukrainy z 2001 r. i opisane pokrótce w niniejszym artykule zasady określające zakres obowiązywania ukraińskiej ustawy karnej: terytorialności, obywatelstwa, uniwersalna i przedmiotowa, pozwalają na objęcie ukraińską jurysdykcją karną tych czynów o charakterze kryminalnym, które są relewantne z punktu widzenia ochrony wolności i praw obywateli i wykonania kary. Wydanie w celu przeprowadzenia postępowania karnego następuje tylko z powodu takich przestępstw, które według prawa obu stron zagrożone są karą, której górna granica przekracza jeden rok pozbawienia wolności, lub karą surowszą. Wydanie w celu wykonania kary następuje tylko z powodów takich czynów, które są przestępstwami według prawa obu stron i jeżeli sprawca został skazany na karę co najmniej sześciu miesięcy pozbawienia wolności lub na karę surowszą. 33 Jewropejśka konwencija pro wydaczu prawoporusznykiw wid 13 hrudnia 1957 r.; Dodatkowyj protokoł do Jewropejśkoji konwenciji pro wydaczu prawoporusznykiw wid 15 żowtnia 1975 r.; Druhyj dodatkowyj protokoł do Jewropejśkoji konwenciji pro wydaczu prawoporusznykiw wid 17 bereznia 1978 r.; Zakon Ukrajiny Pro ratifikaciju Jewropejśkoji konwencji pro wydaczu prawoporusznykiw, 1957 rik, Dodatkowoho protokołu 1975 roku ta Druhoho dodatkowoho protokołu 1978 roku do Konwenciji, WWR, 1998, N 23, st. 129. 34 W myśl art. 7 Konwencji Ukraina może odmówić ekstradycji osoby za przestępstwo, które według jej ustawodawstwa zostało popełnione w całości lub w części i na jej terytorium lub w miejscu traktowanym jako jej terytorium. Jeżeli przestępstwo zostało popełnione poza terytorium Ukrainy, można odmówić wydania jedynie w sytuacji, gdy ustawodawstwo ukraińskie nie zezwala na ściganie przestępstwa tego rodzaju popełnionego poza jej terytorium lub gdy nie zezwala na wydanie za przestępstwo tego rodzaju. Państwo ukraińskie może odmówić wydania osoby, jeżeli jego właściwe organy wszczęły postępowanie o przestępstwo lub przestępstwa stanowiące podstawę wniosku o ekstradycję (art. 8 Konwencji).
mieszkańców Ukrainy oraz istotnych interesów narodu i państwa ukraińskiego. Zasady, o których była mowa, mające zresztą zasadniczo, mimo pewnych odmienności, podobną treść co zasady regulujące zakres obowiązywania systemów prawa karnego innych państw, wystarczająco realizują ochronną funkcję prawa karnego przewidzianą w art. 1 ust. 1 k.k. Problem, który słusznie pojawia się w ukraińskiej doktrynie prawa karnego, i który wymaga rozstrzygnięcia, to kwestia postawienia przy stosowaniu zasady obywatelstwa warunku podwójnej przestępności czynu. Wydaje się, że decyzja w tym względzie nie tylko powinna mieć wpływ na praktykę stosowania ukraińskiej ustawy karnej przez organy ścigania, ale realnie odzwierciedlać tę praktykę w redakcji przepisu ustawy. Źródła: Konstytucija Ukrajiny wid 28 czerwnia 1996 r., WWR, 1996, N 30, st. 141. Kryminalnyj Kodeks Ukrajiny wid 5 kwitnia 2001 r., WWR, 2001, N 25-26, st. 131. Dodatkowyj protokoł do Jewropejśkoji konwenciji pro wydaczu prawoporusznykiw wid 15 żowtnia 1975 r. Drugyj dodatkowyj protokoł do Jewropejśkoji konwenciji pro wydaczu prawoporusznykiw wid 17 bereznia 1978 r. Helsinśkij Dorowie z widkrytoho neba wid 24 bereznia 1992 r. Heneralna uhoda pro prywiłeji ta imunitety Rady Jewropy wid 2 weresnia 1949 r. Jewropejśka konwencija pro wydaczu prawoporusznykiw wid 13 hrudnia 1957 r. Konwencija Orhanizaciji Objednanych Nacij pro borotbu proty nezakonnoho obihu narkotycznych zasobiw i psychotropnych reczowyn wid 20 hrudnia 1988 r. Konwencija Orhanizaciji Objednanych Nacij proty korupciji wid 31 żowtnia 2003 r. Konwencija Orhanizaciji Objednanych Nacij proty transnacjonalnoji orhanizowanoji złoczynnosti wid 15 łystopada 2000 r. Konwencija pro kontinentalnyj szelf wid 29 kwitnia 1958 r. Konwencija pro objednannja dejakych prawył widnosno nadannja dopomohy i riatuwannia na Mori wid 23 weresnia 1910 r. Konwencija pro prywiłeji ta imunitety Ob jednanych Nacyj wid 13 liutoho 1946 r. Konwencija pro terytorialne more i pryłehłu zonu wid 29 kwitnia 1958 r. Konwencija pro widkryte more wid 29 kwitnia 1958 r. Konwencija pro złoczyny ta dejaki inszi akty, szczo wcziniujutsia na bortu powitrianych suden wid 14 weresnia 1963 r.
Miżnarodna konwencija pro borotbu z bombowym terroryzmom wid 15 hrudnia 1997 r. Miżnarodna konwencija pro borotbu z finansuwannjam teroryzmu wid 9 hrudnia 1999 r. Miżnarodnyj pakt pro hromadianśki i polityczni prawa wid 19 hrudnia 1966 r. Protokoł do Heneralnoji uhody pro prywiłeji ta imunitety Rady Jewropy wid 6 łistopada 1952 r. Uhoda miż Ukrajinoju i Rosijśkoju Federacijeju pro status ta umowy perebuwannia Czornomorskoho fłotu Rosijśkoji federaciji na terytoriji Ukrajiny wid 28 trawnia 1997 r. Uhoda miż Ukrajinoju ta Respublikoju Polszcza u sprawi stworennia spilnoji wijśkowoji czastyny dla uczasti w miżnarodnych myrotworczych i humanitarnych operacijach pid ehidoju miżnarodnych orhanizacij wid 26 łystopada 1997 r. Uhoda pro prawozdatnist, przywiłej, imunitety Miżnarodnoji orhanizaciji kosmicznoho zwjazku Yntersputnyk wid 20 beresnia 1976 r. Żenewska konwencija pro borotbu z pidrobłenniam hroszowych znakiw wid 20 kwitnia 1920 r. Żenewska konwencija pro powodżennia z wijśkowopołonenymy wid 12 serpnia 1949 r. Postanowa Werchownoji Rady Ukrajinśkoji RSR Pro ratyfikaciju Konwenciji OOH pro borotbu proty nezakonnoho obihu narkotycznych zasobiw i psychotropnych reczowyn wid 25 kwitnia 1991 r., WWR, 1991, N 24, st. 227. Ukaz Prezydiji Werchownoji Rady Ukrajinśkoji RSR Pro pryjednannia Ukrajinśkoji Radjanśkoji Socjalistycznoji Respubliky do Konwenciji pro złoczyny ta dejaki inszi akty, szczo wcziniujutsia na bortu powitrianych suden, WWR, 1988, N 1, st. 1. Zakon Ukrajiny Pro derżawnyj kordon Ukrajiny, WWR, 1992, N 2, st. 5. Zakon Ukrajiny Pro hromadianstwo Ukrajiny wid 18 sicznia 2001 r., WWR, 2001, N 13, st. 65. Zakon Ukrajiny Pro prawowyj status inozemciw ta osib bez hromadianstwa wid 4 lutoho 1994 r., WWR, 1994, N 23, st. 161. Zakon Ukrajiny Pro pryjednannia Ukrajiny do Heneralnoji uhody pro prywiłeji ta imunitety Rady Jewropy, 1946 r., ta Protokołu do Heneralnoji uhody pro prywiłeji ta imunitety Rady Jewropy, 1952 r., WWR, 1996, N 46, st. 250. Zakon Ukrajiny Pro pryjednannia Ukrajiny do Jewropejśkoji konwenciji pro peredaczu prowadżenna u kryminalnych sprawach, 1972 rik, WWR, 1995, N 31, st. 250. Zakon Ukrajiny Pro pryjednannia Ukrajiny do Miżnarodnoji konwenciji pro borotbu z bombowym teroryzmom wid 29 łystopada 2001 r., WWR, 2002, N 10, st. 71.
Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Dohoworu z widkrytoho neba wid 2 bereznia 2000 r., WWR, 2000, N 18, st. 133. Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Jewropejśkoji konwencji pro wydaczu prawoporusznykiw, 1957 rik, Dodatkowoho protokołu 1975 roku ta Druhoho dodatkowoho protokołu 1978 roku do Konwenciji, WWR, 1998, N 23, st. 129. Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Konwenciji Orhanizaciji Objednanych Nacij z morskoho prawa 1982 roku ta uhody pro implmentaciju Czastyny XI Konwenciji Orhanizaciji Objednanych Nacij z morskoho prawa 1982 roku, WWR, 1999, N 31, st. 254. Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Dodatkowoho protokołu pro prywiłeji ta imunitety Orhanizaciji Czornomorskoho Ekonomicznoho Spiwrobitnyctwa wid 6 łypnia 2000 r., WWR, 2000, N 46, st. 394. Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Konwenciji Orhanizaciji Ob jednanych Nacij proty transnacjonalnoji orhanizowanoji złoczynnosti ta protokoliw, szczo jiji dopownjujut, WWR, 2004, N 19, st. 263. Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Konwenciji Orhanizaciji Objednanych Nacij proty korupciji wid 18 żowtnia 2006 r., WWR, 2006, N 50, st. 496. Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Miżnarodnoji konwenciji pro borotbu z finansuwannjam teroryzmu wid 12 weresnja 2002 r., WWR, 2002, N 43, st. 316. Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Uhody miż Ukrajinoju i Rosijśkoju Federacijeju pro status ta umowy perebuwannia Czornomorskoho fłotu Rosijśkoji federacji na terytoriji Ukrajiny, Uhody miż Ukrajinoju i Rosijskoju Federacijeju pro parametry podiłu Czornomorskoho fłotu i Uhody miż Urjadom Ukrajiny i Urjadom Rosijskoji Federaciji pro wzajemni rozrachunky, powjazani z podiłom Czornomorskoho flotu ta perebuwanniam Czornomorskoho fłotu Rosijśkoji Federaciji na terytoriji Ukrajiny wid 24 bereznia 1999 r., WWR, 1999, N 18, st. 157. Zakon Ukrajiny Pro ratyfikaciju Uhody miż Ukrajinoju ta Respublikoju Polszcza u sprawi stworennia spilnoji wijskowoji czastyny dla uczasti w miżnarodnych myrotworczych i humanitarnych opeacijach pid ehidoju miżnarodnych orhanizacij, WWR, 2000, N 25, st. 202. Zakon Ukrajiny Pro wnesennja zmin do Kryminalnoho kodeksu Ukrajiny szczodo wdoskonałennia widpowidalnosti za torhiwlu ludmy wtiahnennja w zaniattia prostytucijeju wid 12 sicznia 2006 r., WWR, 2006, N 17, st. 147. Zakon Ukrajiny Pro wyklucznu (morsku) ekonomicznu zonu Ukrajiny wid 16 trawnia 1995 r., WWR, 1995, N 21, st. 152.
Opracowania: Kryminalne prawo Ukrajiny. Zahałna czastyna, za red. W.W. Staszyca, B.Ja. Tacija, Kyjiw 2007. Moisejew O.I., Pryncyp podwijnoji kryminalnosti, Pidpryjemnyćtwo, hospodarstwo i prawo 2005, N 3. Streszczenie: Celem artykułu jest przedstawienie zakresu jurysdykcji ukraińskiej ustawy karnej w odniesieniu do miejsca i osób, na podstawie uregulowania Kodeksu karnego Ukrainy z dnia 5 kwietnia 2001 r. Ustawodawca ukraiński określił zakres obowiązywania ustawy karnej wprowadzając do systemu prawnego cztery zasady: terytorialności, obywatelstwa, uniwersalną i przedmiotową (rzeczową). Autor prezentuje powyższe zasady wyjaśniając przy tym podstawowe pojęcia, odwołując się do regulacji zawartych przede wszystkim w kodeksie karnym, ale także umowach międzynarodowych i ustawach szczególnych. Informacja o autorze: Filip Ciepły doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Materialnego i Procesowego Wydziału Zamiejscowego Prawa i Nauk o Gospodarce w Stalowej Woli Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, wykładowca Szkoły Prawa Ukraińskiego KUL. Zainteresowania naukowe: prawo karne, penologia, kryminologia, prawo karne Ukrainy.