GDF SUEZ Energia Polska S.A.

GDF SUEZ Energia Polska S.A. Rytwiany, Maj 2015 Konferencja Koła Stowarzyszenia Księgowych w Polsce Temat: Zobowiązania finansowe, ich realizacja i windykacja w świetle kodeksu cywilnego r.pr. Magdalena Grasela r.pr. Krystian Stanek Odkryjmy energię na nowo

Art. 353 1 Kc Istota zobowiązania Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Źródła powstania zobowiązań: czynności prawne, bezpodstawne wzbogacenie, czyny niedozwolone, decyzje administracyjne, inne zdarzenia. Najczęściej podstawę zobowiązań wynikających z czynności prawnych stanowią umowy (sprzedaży, zamiany, o dzieło, o roboty budowlane, najmu, dzierżawy, zlecenia, pożyczki, ubezpieczenia, przewozu, itp.), w których świadczenie jednej ze stron ma charakter pieniężny. 2

Zasady obliczania terminów wykonania zobowiązań 1. Termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia. Jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło (art. 111 Kc). 2. Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który w nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było w ostatnim dniu tego miesiąca (art. 112 Kc). Termin miesięczny może obejmować 28 31 dni. PRZYKŁAD: Wynagrodzenie płatne będzie w terminie miesiąca od otrzymania faktury VAT. doręczenie faktury: 31.01.2015 r.» termin zapłaty 28.02.2015 r. doręczenie faktury: 28.02.2015 r.» termin zapłaty 28.03.2015 r. doręczenie faktury: 31.08.2015 r.» termin zapłaty 30.09.2015 r. 3. Jeżeli termin jest oznaczony na początek, środek lub koniec miesiąca, rozumie się przez to pierwszy, piętnasty lub ostatni dzień miesiąca. Termin półmiesięczny jest równy piętnastu dniom (art. 113 Kc). 4. Jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach lub latach, a ciągłość terminu nie jest wymagana, miesiąc liczy się za 30 dni, a rok za 365 dni (art. 114 Kc). 5. Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia następnego (art. 115 Kc). 3

Art. 451 Kc Wykonanie zobowiązań pieniężnych zaliczenie zapłaty 1. Dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne (odsetki) oraz na zalegające świadczenia główne. 3. W braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu najdawniej wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych na poczet najdawniej wymagalnego. Odsetki: 1.Zaliczenie wpłaty na odsetki nie wymaga zgody dłużnika to prawo wierzyciela, któremu dłużnik nie może się skutecznie sprzeciwić. 2.Aby zaliczyć wpłatę na odsetki, nie trzeba wcześniej wzywać dłużnika do ich zapłaty (wyrok SN z dnia 8.03.2002 r., sygn. III CKN 548/2000). 3.Wierzyciel nie ma obowiązku informowania dłużnika o zaliczeniu wpłaty na odsetki (wyrok SN z dnia 9.02.2005 r., sygn. II CK 433/04); orzecznictwo w tej kwestii nie jest jednak jednolite (wg SA w Katowicach taki obowiązek istnieje wyrok z dnia 12.07.2013 r., sygn. V Aca 247/13). Definicja długu: Przed dług w rozumieniu art. 451 Kc należy rozumieć wszelką powinność dłużnika z tytułu spełnionego świadczenia, jaka go obciąża na podstawie jednego stosunku zobowiązaniowego. Obejmuje on całość obowiązków wynikających z tego stosunku prawnego (wyrok SA w Białymstoku z dnia 15.02.2013 r., sygn. I ACa 832/12). 4

Wykonanie zobowiązań pieniężnych zaliczenie zapłaty c.d. Art. 452 2 Kc Jeżeli dłużnik nie wskazał, który z kilku długów chce zaspokoić, a przyjął pokwitowanie, w którym wierzyciel zaliczył otrzymane świadczenie na poczet jednego z tych długów, dłużnik nie może już żądać zaliczenia na poczet innego długu. Pokwitowanie 1.Wierzyciel nie ma obowiązku wydania pokwitowania chyba, że wystąpi o nie dłużnik (art. 462 Kc). Jeżeli jednak wierzyciel chce zaliczyć świadczenie wedle swojego uznania na poczet jednego z długów, może to zrobić tylko poprzez oświadczenie wyrażone w pokwitowaniu i tylko w odniesieniu do długów zaskarżalnych i nieprzedawnionych. 2.Dłużnik może odmówić przyjęcia pokwitowania i wskazać konkretny dług, na poczet którego wpłata powinna zostać zarachowana (przyjęcie pokwitowania = dorozumiana zgoda dłużnika). 3.Samo sporządzenie pokwitowania i próba wręczenia go dłużnikowi nie są wystarczające dla przyjęcia, że wierzyciel decyduje o sposobie zarachowania (wyrok SA w Poznaniu z dnia 23.05.2007 r., sygn. I ACa 224/07). 4.Brak odpowiedzi na otrzymane od wierzyciela pokwitowanie = akceptacja zarachowania w sposób wskazany w pokwitowaniu (wyrok SA w Białymstoku z dnia 15.02.2013 r., sygn. I ACa 832/12). 5

zadatek Art. 394 Kc Wykonanie zobowiązań pieniężnych zadatek i zaliczka 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczania terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej (bez względu na to, czy poniosła szkodę) 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi. 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które odpowiedzialność ponoszą obie strony. zaliczka Nie jest uregulowana w Kodeksie cywilnym. Stanowi odmienne zastrzeżenie umowne w rozumieniu art. 394 Kc dopuszczalne zgodnie z zasadą swobody umów. UWAGI: Strony mogą w umowie odmiennie uregulować skutki wręczenia zadatku i zaliczki (zaliczka na poczet przyszłego świadczenia, znak zawarcia umowy, odstępne, sankcja na wypadek niewykonania umowy przez jedną ze stron). 6

Wykonanie zobowiązań pieniężnych przelew wierzytelności Art. 509 Kc 1. Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. 2. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. (dotyczy to wszelkich praw ubocznych, np. wynikających z poręczenia, zadatku, hipoteki, zastawu) Art. 512 Kc Dopóki zbywca nie zawiadomił dłużnika o przelewie, spełnienie świadczenia do rąk poprzedniego wierzyciela ma skutek względem nabywcy, chyba że w chwili spełnienia świadczenia dłużnik wiedział o przelewie. Przepis ten stosuje się odpowiednio do innych czynności prawnych dokonanych między dłużnikiem a poprzednim wierzycielem. Art. 513 Kc 1. Dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie. 2. Dłużnik może z przelanej wierzytelności potrącić wierzytelność, która mu przysługuje względem zbywcy, chociażby stała się wymagalna dopiero po otrzymaniu przez dłużnika zawiadomienia o przelewie. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy wierzytelność przysługująca względem zbywcy stała się wymagalna później, niż wierzytelność będąca przedmiotem przelewu. 7

Wykonanie zobowiązań pieniężnych przelew wierzytelności c.d. Art. 515 Kc 1. Jeżeli dłużnik, który otrzymał o przelewie pisemne zawiadomienie pochodzące od zbywcy, spełnił świadczenie do rąk nabywcy wierzytelności, zbywca może powołać się wobec dłużnika na nieważność przelewu albo na zarzuty wynikające z jego podstawy prawnej tylko wtedy, gdy w chwili spełnienia świadczenia były one dłużnikowi wiadome. Przepis ten stosuje się odpowiednio do innych czynności prawnych dokonanych między dłużnikiem a nabywcą wierzytelności. UWAGI: Jeżeli dłużnik, który otrzymał po przelewie pisemne zawiadomienie pochodzące od zbywcy, spełnił świadczenie do rak nabywcy wierzytelności, jego zobowiązanie wygasa choćby umowa przelewu była nieważna lub pozbawiona skutków prawnych, chyba że w chwili spełnienia świadczenia wiedział on o jej nieważności lub nieskuteczności (wyrok SN z 27.01.2000 r., sygn. II CKN 702/98). 8

Wykonanie zobowiązań pieniężnych - potrącenie potrącenie ustawowe Art. 498 Kc 1. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. 2. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Art. 499 Kc Potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. potrącenie umowne: wynika z umowy zawartej przez strony w ramach swobody umów; nie jest obwarowane żadnymi szczególnymi wymaganiami ani zakazami. UWAGI: Przepisy Kc o potrąceniu mają zastosowanie do należności cywilnoprawnych (wyrok SN z dnia 13.04.2005 r., sygn. IV CK 653/04). Co do zasady przepisów tych nie stosuje się do należności publicznoprawnych; nie jest jednak wykluczone stosowanie ich w drodze analogii również do należności publicznoprawnych w razie stwierdzenia luki prawnej w regulacji tych należności. 9

Przedawnienie Przedawnieniu ulegają roszczenia majątkowe mające charakter cywilnoprawny. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, powołując się na upływ czasu. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniejszym możliwym terminie. Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. Terminy przedawnienia Art. 118 Kc Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej 3 lata, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przepisy szczególne określają terminy krótsze lub dłuższe, np. 2 lata dla roszczeń z umowy sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy (np. o zapłatę za sprzedaną energię); dla roszczeń z umowy o dzieło; 1 rok dla roszczeń z umowy przewozu; dla roszczeń uprawnionego z umowy przedwstępnej; 10 lat dla roszczeń stwierdzonych prawomocnym wyrokiem, z wyjątkiem roszczeń o świadczenia okresowe należne w przyszłości 3 lata UWAGI: Roszczenie o odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego staje się wymagalne osobno w każdym dniu opóźnienia i przedawnia się osobno za każdy dzień opóźnienia. (uchwała SN z dnia 5.04.1991 r., sygn. III CZP 20/91). 10

Egzekucja ogólne zasady Art. 804 Kpc 1. Organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Art. 840 Kpc Dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli: 1. przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście; 2. po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. 11

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę Art. 881 Kpc 3. Komornik wzywa pracodawcę, aby w granicach określonych w paragrafie drugim nie wypłacał dłużnikowi poza częścią wolną od zajęcia żadnego wynagrodzenia, lecz: 1) przekazywał zajęte wynagrodzenie bezpośrednio wierzycielowi egzekwującemu, zawiadamiając komornika o pierwszej wypłacie, albo 2) przekazywał zajęte wynagrodzenie komornikowi w wypadku, gdy do wynagrodzenia jest lub zostanie w dalszym toku postępowania egzekucyjnego skierowana jeszcze inna egzekucja, a wynagrodzenie w części wymagalnej nie wystarcza na pokrycie wszystkich świadczeń. Art. 882 Kpc 1. Dokonując zajęcia wynagrodzenia za pracę, komornik wzywa ponadto pracodawcę, aby w ciągu tygodnia: 1) przedstawił za okres trzech miesięcy poprzedzających zajęcie, za każdy miesiąc oddzielnie, zestawienie periodycznego wynagrodzenia dłużnika za pracę oraz oddzielnie jego dochodu z wszelkich innych tytułów; 2) podał, w jakiej kwocie i w jakich terminach zajęte wynagrodzenie będzie przekazywane wierzycielowi; 3) w razie istnienia przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia za pracę złożył oświadczenie o rodzaju tych przeszkód. 12

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę c.d. Sankcje (art. 886 Kpc) - odpowiedzialność wobec komornika Za niewykonanie obowiązków określonych w art. 881 lub 882 Kpc komornik wymierza grzywnę w wysokości do 2.000 zł. Grzywna może być powtórzona, jeżeli pracodawca nadal uchyla się od wykonania czynności w dodatkowo wyznaczonym terminie. Jeżeli pracodawcą nie jest osoba fizyczna, grzywnie podlega pracownik lub wspólnik odpowiedzialny za wykonanie takiej czynności, a w razie niewyznaczenia takiego pracownika lub niemożności jego ustalenia osoby uprawnione do reprezentowania pracodawcy. - odpowiedzialność wobec wierzyciela Pracodawca, który nie zastosował się do wezwania z art. 881 i 882 lub w inny sposób naruszył obowiązki wynikające z zajęcia bądź złożył oświadczenie przewidziane w art. 882 niezgodne z prawdą albo dokonał wypłaty zajętej części wynagrodzenia dłużnikowi, odpowiada za wyrządzoną przez to wierzycielowi szkodę. 13

Egzekucja z wierzytelności Art. 896 Kpc 1. Komornik wzywa dłużnika wierzytelności, aby należnego od niego świadczenia nie uiszczał dłużnikowi, lecz złożył je komornikowi lub na rachunek depozytowy Ministra Finansów. 2. Jednocześnie z zajęciem wierzytelności komornik wezwie jej dłużnika, aby w ciągu tygodnia złożył oświadczenie: 1) czy i w jakiej wysokości przysługuje dłużnikowi zajęta wierzytelność, czy też odmawia zapłaty i z jakiej przyczyny; 2) czy inne osoby roszczą sobie prawa do wierzytelności, czy i w jakim sądzie lub przed jakim organem toczy się lub toczyła się sprawa o zajętą wierzytelność oraz czy i o jakie roszczenie została skierowana do zajętej wierzytelności egzekucja przez innych wierzycieli. Sankcje analogicznie, jak w przypadku egzekucji z wynagrodzenia za pracę: grzywna; odpowiedzialność odszkodowawcza (art. 886 w zw. z art. 902 Kpc) 14

Egzekucja alimentów Art. 88 Kp 1. Przy zachowaniu zasad określonych w art. 87 (tj. z uwzględnieniem dopuszczalnych limitów) potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych pracodawca dokonuje również bez postępowania egzekucyjnego, z wyjątkiem przypadków gdy: 1) świadczenia alimentacyjne mają być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie wszystkich należności alimentacyjnych; 2) wynagrodzenie za pracę zostało zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej. 2. Potrąceń, o których mowa w 1, pracodawca dokonuje na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego. Pracodawca dokonujący potrąceń w trybie pozaegzekucyjnym występuje w roli komornika: zawiadamia pracownika na piśmie o dokonanym zajęciu wynagrodzenia i osobie wierzyciela, wskazuje tytuł wykonawczy i wysokość dochodzonej wierzytelności, przekazuje potrącone wynagrodzenie wierzycielowi. UWAGI: W razie zaistnienia sytuacji określonej w art. 88 1 pkt 2 Kp pracodawca jest zobowiązany do zaprzestania realizacji w trybie pozaegzekucyjnym potrąceń na poczet należności alimentacyjnych i ma obowiązek wykonania zajęcia wynagrodzenia za pracę w trybie egzekucyjnym. Powinien również zwrócić tytuł wykonawczy wierzycielowi (wyrok NSA w Warszawie z dnia 26.03.2013 r., sygn. II FSK 1549/11). 15

Dziękujemy za uwagę Magdalena Grasela magdalena.grasela@gdfsuez.pl Krystian Stanek krystian.stanek@gdfsuez.pl 16