Kwartalnik Ogłoszeniowy ŻARY-ŻAGAŃ-LUBSKO-KROSNO ODRZ. nr 2/(11)/2014 Czy w Polsce powstaną prywatne cmentarze? - str. 5 Wiszące cmentarze na Filipinach - str. 6 Turystyka cmentarna - str. 8 Sarkofag Księżnej - str. 10 w w w. e c h a n e k r o p o l i i. p l
Szanowni Czytelnicy Kończą się już wakacje i sezon urlopów. Wielu z Was było na egzotycznych wycieczkach, zwiedzając ciekawe miejsca na świecie, ale najważniejsze, że zostały odświeżone ciała i umysły. Oddaję w Wasze ręce kolejny numer Kwartalnika w którym znajdziecie jak zawsze kilka ciekawych artykułów. Życzę przyjemnej lektury. Zbyszek Markulak Nasze usługi: wiązanki, kompozycje, kosze, wieńce, bukiety ślubne, wystrój kościołów i sal, kwiaty doniczkowe, upominki, wystrój samochodów ślubnych. ul. Podchorążych 12 68-200 Żary tel. 696 042 512 pon-sob 7 00-20 00 niedziela 9 00-18 00 DOWÓZ NA TERENIE MIASTA GRATIS! www.kameliazary.pl Wydawca - Koordynator projektu: Zbyszek Markulak, tel. 663 735 813, mail: zbyszek@markulak.com www.markulak.com Współwydawca: Fundacja Natura Polska, Lubomyśl 23b, www.naturapolska.com Skład i druk: Drukarnia DEM DRUK, tel. 68 372 28 28, e-mail: demdruk@demdruk.com.pl www.demdruk.com.pl Okładka: Cmentarz w Lubomyślu 2 W następnym numerze: Dzień Wszystkich Świętych na świecie Plagiat na cmentarzu MY WAY Franka Sinatry hitem pogrzebowym
ZAKŁAD USŁUG POGRZEBOWYCH Urszula Połtyn Żary, ul. Szpitalna 13 (Cmentarz Komunalny - KAPLICA) tel. 68 374 39 60 Czynne Pn.-Pt. 8.00-16.00 Sob. 9.00-12.00 www.ava-zary.pl CAŁODOBOWE POGOTOWIE POGRZEBOWE tel. kom. 608 629 448, 668 450 191 3
Cmentarze na świecie Cmentarz w Belgii Cmentarz w Maroku 4
Czy w Polsce powstaną prywatne cmentarze? Ten nowatorski pomysł postanowiły zrealizować władze Krakowa i Gdańska. Chcą w ten sposób odciążyć budżet, by móc realizować inne inwestycje. W Polsce występują dwa główne typy cmentarzy: komunalne i wyznaniowe, działające w oparciu o ustawę o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Nie można zapomnieć również o cmentarzach wojskowych, względem których obowiązują oddzielne ustawy, m.in. Ustawa o grobach i cmentarzach wojennych. Nie ma natomiast w polskim prawie nawet wzmianki, która mówiłaby o możliwości powstania cmentarzy prywatnych. Dlaczego? Być może wiąże się to ze zbyt dużym ryzykiem, będącym wytyczną rentowności stopnia zużycia cmentarza. (Nie)rentowne przedsięwzięcie Załóżmy, że firma X postanowiła zbudować własny cmentarz i dostała na to zgodę. Na samym początku dysponując całą powierzchnią nekropoli, inwestycja z pewnością przynosić będzie dochody. Jednak z czasem miejsc, szczególnie tych najbardziej atrakcyjnych (czytaj: najdroższych) będzie ubywać, cmentarz zacznie zapełniać się, w efekcie czego pochówków będzie coraz mniej i przedsięwzięcie przestanie być rentowne. Koszty związane z utrzymaniem porządku i czystości na cmentarzu będą wzrastać, do tego pojawią się remonty, konieczne inwestycje. Czy prywatny przedsiębiorca będzie chciał w takiej sytuacji dokładać do interesu, 5
czy zamknie firmę, zrzucając w ten sposób z siebie obowiązek opiekowania się cmentarzem? To rzecz jasna rozważania czysto teoretyczne, choć nie do końca. Znane są przecież przypadki porzuconych wcześniej cmentarzy wyznaniowych, o które upomniano się, gdy gminy, na które spadł obowiązek utrzymywania ich, wyremontowały i odrestaurowały nekropolie oraz upłynął czas, gdy znów można było dokonywać na nich pochówków. To oczywiście jeden z możliwych scenariuszy. Partnerstwo publiczno-prywatne Jak więc to możliwe, że władzom Krakowa i Gdańska udało się nakłonić prywatnych przedsiębiorców, do pobudowania za własne pieniądze cmentarzy? Otóż cmentarze te będą cmentarzami komunalnymi, własnością gmin, inwestor zaś będzie miał prawo przez określony czas z nich korzystać, w zamian za sfinansowanie inwestycji. Gminy ponoszą ogromne wydatki związane z utrzymaniem szkół, przedszkoli, ochroną zdrowia i administracja publiczną oraz na pomoc społeczną informuje Tomasz Salski, właściciel firmy Klepsydra. Tego Typu umowy to ciekawa dla gmin forma inwestycji, gdzie nie muszą wydawać własnych środków, a jednocześnie mogą posiadać cmentarz. Określane jest to mianem umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym. Odciążą budżet Podobny pomysł miały władze Olsztyna, jednak nie doszedł on do skutku z powodu zbyt małej popularności w tamtym regionie kremacji, w związku z czym pobudowanie spalarni, która mogłaby zrekompensować inwestorowi poniesione koszty okazało się całkowicie nieopłacalne. Marzanna Godlewska Wiszące cmentarze na Filipinach Jeżeli kiedyś zawitamy na filipińską wyspę Luzon, koniecznie musimy odwiedzić wiszące cmentarze. Wśród malowniczego krajobrazu będziemy mogli zobaczyć nekropolię, gdzie trumny są zawieszone na pionowych ścianach z wapienia. 6
Najbardziej znanym wiszącym cmentarzem jest cmentarz w Echo Valley. Niektóre zachowane grobowce są naprawdę bardzo, bardzo stare. Tradycja takiego pochówku sięga setek lat i praktykowana jest do dzisiaj. Mieszkańcy filipińskiej Sagady chowają swoich bliskich zgodnie z wypracowanym przez siebie rytuałem, gdzie cmentarzem staje się jaskinia wypełniona drewnianymi trumnami. Ludność Sagady, od ponad 2000 lat wyznaje zasadę, że lepiej zostać pochowanym w skale niż w ziemi. Trumny rzeźbione są przez osoby starsze, które przeczuwają swoje odejście w zaświaty. Jeżeli są one chore lub zbyt słabe, aby samodzielnie wykonać trumnę, może to za nie uczynić syn lub inny bliski krewny. Po śmierci zmarły umieszczany jest w środku trumny, a następnie przeniesiony do jaskini, znajdującej się wysoko w skale. Tam może dołączyć do swoich zmarłych przodków. Należy jednak podkreślić, że jeżeli trumna nie mieści się wewnątrz jaskini, to zawieszana jest na jej ścianie zewnętrznej. Niektóre filipińskie jaskinie cmentarze dostępne są dla turystów. Mimo, że droga do wiszących cmentarzy nie jest łatwa i przyjemna, wiele osób decyduje się na ich zwiedzenie. Podobno, niezwykle piękny krajobraz oraz niecodzienne widoki rekompensują wszelkie trudy wędrówki. Niestety, w niektórych jaskiniach, trumny są odkrywane dla turystów, którzy zabierają kości zmarłych jako pamiątki z wakacji. Źródło: www.podroze.gazeta.pl, www.nortus.pinger.pl 7
Turystyka Cmentarna Słoneczne plaże greckich wysp, upalne Szarm El-Szejk, magiczne Indie, czy romantyczna Francja wszystko to już było. Jeśli znudziło Was zwiedzanie obleganych przez turystów miast czy nurkowanie z delfinami w wodach Morza Czerwonego, proponujemy coś zupełnie nowego i oryginalnego. A mianowicie turystykę cmentarną. Cmentarze oraz nagrobki od wieków stanowiły cel podróży, a tradycja pielgrzymowania do miejsc pochówku świętych, czy też przywódców religijnych była niezwykle ważna. Należy jednak zaznaczyć, że współczesne odwiedzanie znanych nekropolii, nie ma zbyt wiele wspólnego z pielgrzymkami, które odbywały się np. trzysta lat temu. Kiedyś priorytetem był aspekt religijny, natomiast dziś raczej komercyjny. We współczesnej turystyce cmentarnej ważniejszy jest cmentarz, jego położenie, architektura, czy też wiek znajdujących się na nim grobów, a także to, czy z daną nekropolią wiążą się konkretne legendy i wspomnienia. No i chyba 8
najważniejsza kwestia czy na danym miejscu pamięci spoczywa wybitny pisarz, popularny muzyk, czy charyzmatyczny polityk. Jednym z najchętniej odwiedzanych cmentarzy jest Cimetierie du Pere Lachaise w Paryżu. Na nekropolii pochowano wielu ludzi świata muzyki, literatury, kultury i polityki. Możemy tutaj odwiedzić grób: znanego wokalisty zespołu The Doors, Jima Morrisona, gwiazdy piosenki Edith Piaf, pisarzy Honore de Balzaka, Marcela Prousta, czy Oscara Wilde a. Na paryskim cmentarzu został pochowany również Fryderyk Chopin. Będąc na cmentarzu La Recoleta w Buenos Aires zobaczymy grób Evity Peron, czy prezydenta Argentyny Eduardo Lonardi, a na amerykańskim cmentarzu Darlington grób zamordowanego prezydenta, Johna F. Kennedy ego. Znicz na grobie Amy Winehouse możemy zapalić na żydowskim cmentarzu Edgwarebury w Londynie. Jeżeli kiedyś zawitamy na filipińską wyspę Luzon, koniecznie musimy odwiedzić wiszące cmentarze. Wśród malowniczego krajobrazu będziemy mogli zobaczyć nekropolię, gdzie trumny są zawieszone na pionowych ścianach z wapienia. Jeżeli kiedykolwiek będziemy chcieli zobaczyć cmentarz miejsce zadumy i refleksji, na którym możemy się pośmiać, to koniecznie musimy wybrać się do Rumunii. Właśnie tam znajduje się najweselszy cmentarz na świecie. Nie zapominajmy także o naszych polskich cmentarzach. Chyba najczęściej odwiedzane są Warszawskie Powązki. Na nekropolii spoczywa wiele wybitnych osób, zasłużonych dla Polski, np.: Jan Kiepura, Zbigniew Zapasiewicz, Irena Kwiatkowska, czy Henryk Machalica. Z kolei na Powązkach Wojskowych zostali pochowani m.in. Grzegorz Ciechowski, czy Jan Machulski. Wszyscy fani wokalisty zespołu Dżem, Ryszarda Riedla, odwiedzają cmentarz komunalny w Tychach, znajdujący się w dzielnicy Wartogłowiec. z.m. 9
Płyta inskrypcyjna na sarkofagu. Z jednym z żagańskich kościołów, już nieco zapomnianym przez mieszkańców, związana jest opowieść o niezwykłej kobiecie. Świątynia o której mowa to kościół pw. Św. Krzyża znajdujący się w pięknym neogotyckim kompleksie szpitalnym, pierwotnie im. św. Doroty (ul. Żelazna). Budowa tego założenia trwała w latach 1851-59, a jego fundatorka miała takie samo imię jak i patronka szpitala. Księżna żagańska Dorota de Talleyrand-Périgord urodziła się w Berlinie w 1793 r. jako najmłodsza córka księcia kurlandzko-żagańskiego Piotra Birona i Anny Charlotty Doroty von Medem. Księżna Dorota słynęła z urody i inteligencji, zdobyła solidne wykształcenie, miała wrodzone zamiłowanie do kultury. Według historyków należała do najbardziej wpływowych kobiet w XIX-wiecznej Europie. Była świadkiem wielkich międzynarodowych wydarzeń. Osobiście znała wielu wybitnych polityków, monarchów, artystów, których chętnie zapraszała do swej żagańskiej rezydencji. Gdy w 1844 r. trafiła do Żagania po nieudanym małżeństwie i tragicznie zakończonym kolejnym związku, zastała miasto zniszczone i zaniedbane. Przez kolejne kilkanaście lat swojego życia dążyła do jego odbudowy i kontynuowania dzieła swojego ojca, jakim było uczynienie z żagańskiej sie- Sarkofag księżnej żagańskiej Doroty de Talleyrand-Périgord w północnej nawie kościoła pw. Św. Krzyża w Żaganiu. SARKOFAG KSIĘŻNEJ 10
Dorota de Talleyrand-Périgord dziby książęcej ośrodka kulturotwórczego o ponadregionalnej randze. Dzięki niej m.in. bogato wyposażono wnętrza pałacu żagańskiego oraz zmodernizowano przypałacowy park. Średniowieczny kościół pw. Św. Krzyża księżna Dorota zleciła przebudować w stylu neogotyckim swojemu nadwornemu architektowi - Leonardowi Dorst Schatzbergowi, a po zakończeniu prac ponownie konsekrował go w listopadzie 1849 r. sam metropolita wrocławski Melchior von Diepenbrock. Świątynia ta stała się miejscem pochówku żagańskich książąt. Stojące w nawach bocznych trzy sarkofagi o neogotyckiej formie kryją ciała siostry księżnej Doroty Katarzyny Wilhelminy (była księżną żagańską w latach 1800-1839), samej księżnej Doroty oraz jej najstarszego syna Napoleona Ludwika (był księciem żagańskim w latach 1862-1898). Dorota de Talleyrand- Périgord zmarła 19 września 1862 r. Źródła historyczne podają, że w jej pogrzebie uczestniczyło 10 tysięcy ludzi, w tym wierni jej poddani z miasta i okolic, wdzięczni za jej wieloletnią szeroko zakrojoną działalność charytatywną. Na przednich ścianach sarkofagów skrytych za ozdobnymi kratami widnieją marmurowe portrety zmarłych ujęte z profilu oraz tablice inskrypcyjne. Pionowe płyciny o wykroju neogotyckim zdobią polichromie przedstawiające nierozwinięte jeszcze maki, symbolizujące śmierć i sen. Marmurowy portret księżnej Doroty na froncie sarkofagu. W biografii księżnej z 1935 r. zawarta jest informacja, że w pobliżu jej sarkofagu umieszczona była srebrna kapsuła z sercem księcia Felixa Lichnowskiego, który był ostatnią wielką miłością Doroty de Talleyrand-Périgord. Miłość tą przerwała jego tragiczna śmierć w 1948 r. Niestety miłosne listy, które licznie do siebie pisywali, zostały zniszczone. Co ciekawe sarkofag księżnej Doroty nie był otwierany od jej śmierci. Czy jego wnętrza kryją jakieś tajemnice i ważne informacje dla historyków i regionalistów? Może kiedyś się o tym dowiemy. Anna Kubiak 11
Lider w produkcji nagrobków w Polsce * cena z transportem, montażem i literami NAGROBEK IMPALA AFRYKA-RPA Nagrobki od 599 zł PROMOCJA ZIMOWA 2800,- * Żary, ul. Przemysłowa 1 (obwodnica obok lotniska) tel. 68 375 74 66 kom. 608 238 599 od 599 zł! PUNKTY SPRZEDAŻY: Kwiaciarnia Syngonia Żary ul. Szpitalna (przy cmentarzu) tel. 692 316 118 Żagań, ul. Szprotawska 5/6 tel. 68 477 63 53 Lubsko, ul. Pokoju 2 tel. 68 372 14 48 Krosno Odrz. ul.obrońców Stalingradu 24 Żary, ul. Przemysłowa 1 (Park Przemysłowy - Lotnisko), tel. 68 375 74 66, 608 238 599 Bezpłatna Infolinia: 800 200 333 Punkty sprzedaży: * Żagań, ul. Żarska (Stacja Paliw Jersak), tel. 68 477 63 53, 693 975 597 * Żary, ul. Szpitalna (Kwiaciarnia Syngonia), tel. 692 316 118 * Krosno Odrz., ul. Obrońców Stalingradu 24 (róg 40-lecia PRL), tel. 604 108 551 (róg 40-lecia PRL) tel. 604 108 551 bezpłatna infolinia: 800 200 333 www.tempuspolska.com www.tempuspolska.pl