5. Cele i zadania w gospodarce odpadami... 5.1 Cele i zadania wynikające z planów wyższego szczebla... 5.2. Cele i zadania na poziomie gminy... 49 49 55 48
5. Cele i zadania w gospodarce odpadami Nadrzędnym celem polityki w zakresie gospodarki odpadami jest zapobieganie powstawaniu odpadów poprzez rozwiązywanie problemu odpadów u źródła, a następnie odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych. Obecne tendencje, ze szczególnym akcentowaniem zapobiegania powstawaniu odpadów, przedstawia obrazowo Rysunek 5-1. Rysunek 5-1. Hierarchia w Gospodarce Odpadami. SKŁADOWANIE SKŁADOWANIE UNIESZKODLIWIANIE UNIESZKODLIWIANIE ODZYSK i RECYRKULACJA ODZYSK i RECYRKULACJA ZAPOBIEGANIE ZAPOBIEGANIE DOTYCHCZAS PLANOWANY 5.1. Cele i zadania wynikające z planów wyższego szczebla Wszystkie plany gospodarki odpadami muszą być opracowane zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa. Cele i zadania wg. Krajowego Planu Gospodarki Odpadami (KPGO)w części dotyczącej odpadów pochodzących z sektora komunalnego formułuje następujące cele: ograniczanie ilości odpadów składowanych na składowiskach, utrzymywanie średniej rocznej ilości wytwarzanych odpadów komunalnych na poziomie nie przekraczającym 300 kg! na mieszkańca, wdrożenie w całym kraju systemów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, tworzenie kompleksowych systemów odzysku surowców wtórnych z odpadów, m.in. makulatury, szkła, tworzyw sztucznych, odpadów gumowych, puszek aluminiowych; (zadanie: odzyskiwanie i recykling co najmniej 50% papieru i szkła), stworzenie kompleksowego systemu odzysku, w tym recyklingu materiałów z odpadów opakowaniowych, w tym jednolitego systemu ewidencji tych odpadów, stopniowe wdrażanie narodowej strategii redukcji ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji, zmniejszenie do minimum przemieszczania odpadów, zgodnie ze wspólnotowymi zasadami bliskości i samowystarczalności, 49
uszczegółowienie zasad gospodarowania takimi odpadami, jak: oleje odpadowe, odpady PCB/PCT, zużyte baterie i akumulatory, osady ściekowe, opakowania; sprecyzowanie zasad zmniejszania zagrożeń środowiska stwarzanych przez azbest, określenie szczegółowych warunków postępowania z odpadami (wykorzystywania, termicznego przekształcania odpadów i stosowania innych form unieszkodliwiania, składowania, transportu itp.), przygotowanie programów likwidacji odpadów niebezpiecznych, zawierających metale ciężkie (rtęć, ołów, kadm) i trwałe zanieczyszczenia organiczne (PCB) zarówno odpadów wytwarzanych, jak i już nagromadzonych, a także przyspieszenie realizacji programu likwidacji mogilników z przeterminowanymi środkami ochrony roślin i innymi substancjami niebezpiecznymi, identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie zakresu prac na rzecz likwidacji starych składowisk odpadów, modernizacji składowisk eksploatowanych oraz rekultywacji terenów zdegradowanych. Działania (wg KPGO) zmierzające do wprowadzenia instrumentów organizacyjnych, informacyjnych i ekonomicznych oraz mechanizmów rynkowych: tworzenie systemów identyfikacji, ewidencji i rejestracji odpadów oraz zakładów unieszkodliwiania odpadów, opracowanie koncepcji budowy zintegrowanej sieci zakładów odzysku i unieszkodliwiania odpadów, ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych, rozszerzenie mechanizmów rynkowych oraz przygotowanie skutecznych instrumentów ekonomicznych, jak kaucje, opłaty produktowe, system preferencji podatkowych, przeprowadzenie ogólnokrajowej inwentaryzacji instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, budowa zintegrowanej struktury do bezpiecznego zbierania, segregacji, transportu, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (m.in. przepracowanych olejów, zużytych akumulatorów i baterii); zewidencjonowanie urządzeń zanieczyszczonych PCB i podjęcie działań technicznych dla eliminacji tych urządzeń i bezpiecznego usuwania olejów odpadowych, zawierających powyżej 50 ppm PCB/PCT, wprowadzenie systemów ewidencji zakładów posiadających rocznie ponad 500 litrów olejów odpadowych, podejmowanie działań w celu eliminacji PCB, w tym, w pierwszej kolejności przeprowadzenie inwentaryzacji urządzeń zawierających powyżej 5 litrów PCB oraz do końca 2010 r. oczyszczenie wszelkich urządzeń i instalacji zawierających te substancje, tworzenie rynków zbytu dla materiałów z odzysku, rozpoczęcie budowy systemu zintegrowanej sieci zakładów odzysku i unieszkodliwiania odpadów (powiązanej z innymi państwami Unii Europejskiej), szczególnie odpadów niebezpiecznych, realizacja programu likwidacji mogilników, w których składowane są przeterminowane środki ochrony roślin i inne substancje niebezpieczne, składowanie jedynie unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych, wycofanie z produkcji i użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych (m.in. zawierających metale ciężkie, trwałe zanieczyszczenia organiczne i substancje niszczące warstwę ozonową), wdrożenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem odpadami, w tym prowadzenie monitoringu. 50
Cele i zadania wg. Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Małopolskiego. W oparciu o priorytety przyjęte w KPGO określone zostały szczegółowe cele w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, niebezpiecznymi oraz w sektorze gospodarczym. Sektor komunalny W zakresie gospodarki odpadami sektor komunalny podzielono na: odpady komunalne, komunalne osady ściekowe, odpady opakowaniowe. Odpady komunalne: Ustalone zostały cele realizowane w trzech etapach: do 2006r, do 2010r, do 2014r, Cele szczegółowe do 2006r: Objęcie zorganizowanym zbieraniem odpadów wszystkich mieszkańców miast i 95% mieszkańców terenów wiejskich. Deponowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych nie więcej niż 80% wytworzonych odpadów komunalnych. Skierowanie w roku 2006 na składowiska innych niż niebezpieczne i obojętnych do 82% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995). Osiągnięcie w roku 2006 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów: opakowania z papieru i tektury: 45%, opakowania ze szkła: 35%, opakowania z tworzyw sztucznych: 22%, opakowania metalowe: 35%, opakowania wielomateriałowe: 20%, odpady wielkogabarytowe: 26%, odpady budowlane: 20%, odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych): 22%, Cele szczegółowe do 2010 roku: Objęcie wszystkich mieszkańców woj. małopolskiego zorganizowanym zbieraniem odpadów komunalnych. Deponowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych nie więcej niż 67% wszystkich odpadów komunalnych. Skierowanie w roku 2010 na składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych nie więcej niż 75% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995). Osiągnięcie w roku 2010 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów: 51
opakowania z papieru i tektury: 50%, opakowania ze szkła: 45%, opakowania z tworzyw sztucznych: 30%, opakowania metalowe: 45%, opakowania wielomateriałowe: 30%, odpady wielkogabarytowe: 50%, odpady budowlane: 40%, odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych): 50%. Cele szczegółowe do 2014 roku: Deponowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych nie więcej niż 57% wszystkich odpadów komunalnych. Skierowanie w roku 2014 na składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych nie więcej niż 48% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995). Osiągnięcie w roku 2014 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów: opakowania z papieru i tektury: 55%, opakowania ze szkła: 50%, opakowania z tworzyw sztucznych: 35%, opakowania metalowe: 50%, opakowania wielomateriałowe: 35%, odpady wielkogabarytowe: 54%, odpady budowlane: 44%, odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych): 54%. Komunalne osady ściekowe Ustalono cele do 2014r. Zmniejszenie stopnia składowania osadów ściekowych na składowiskach w zależności od uwarunkowań lokalnych. Minimalizacja magazynowania osadów na oczyszczalniach ścieków. Zwiększenie kontroli nad osadami wykorzystywanymi dla celów przyrodniczych. 52
Odpady opakowaniowe Tabela. 5-1. Zakładane poziomy recyklingu odpadów opakowaniowych przez przedsiębiorców wg Rozporządzenia RM z dnia 30 czerwca 2001 r w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz.U.2001.69.719 z dnia 6 lipca 2001 r.) Lp. Rodzaj opakowania 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2011 do -2010 2014 1 Tworzywa sztuczne 7 10 14 18 22 25 30 35 2 Papier i tektura 37 38 39 42 45 48 50 55 3 Szkło 13 16 22 29 35 40 45 50 4 Metale 15 20 25 30 35 40 45 50 5 Opakowania wielomateriałowe 5 8 12 16 20 25 30 35 Źródło: WPGO Sektor gospodarczy W zakresie gospodarki odpadami w sektorze gospodarczym podstawowym celem ekologicznym do roku 2014 jest minimalizacja wytwarzania odpadów z sektora gospodarczego oraz wprowadzenie nowoczesnego systemu ich unieszkodliwiania i gospodarczego wykorzystania. Cel ten będzie osiągany przez zintensyfikowanie działań podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe, zmierzających do maksymalizacji gospodarczego wykorzystania tych odpadów Cel taki wymusza specyfika powstawania odpadów w sektorze gospodarczym w województwie małopolskim, gdzie najwięcej odpadów pochodzi z przemysłu górniczo - hutniczego. Odpady z jednostek służby zdrowia i z jednostek weterynaryjnych W zakresie gospodarki odpadami jednostek służby zdrowia i z jednostek weterynaryjnych ustalone zostały podstawowe cele do osiągnięcia do 2014r. Minimalizacja ilości powstawania odpadów. Eliminacja nieprawidłowych praktyk w gospodarce odpadami. Eliminacja zagrożenia ze strony odpadów pochodzenia zwierzęcego. Odpady azbestowe W zakresie gospodarki odpadami azbestowymi ustalony został cel do osiągnięcia do 2014r. Zintensyfikowanie unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest. Wyeksploatowane pojazdy W zakresie gospodarki wyeksploatowanymi pojazdami ustalony został cel do osiągnięcia do 2014r. Ograniczanie powstawania odpadów z pojazdów samochodowych oraz zwiększanie ich odzysku i recyklingu 53
Pestycydy W zakresie gospodarki pestycydami ustalony został cel do osiągnięcia do 2006r. zgodnie z Programem wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 2010 Istniejące na terenie województwa mogilniki zostaną zlikwidowane, a ich zawartość będzie spalona. PCB W zakresie gospodarki PCB ustalony został główny cel do osiągnięcia do 2014r. - Bezpieczne dla środowiska unieszkodliwienie odpadów i urządzeń zawierających PCB. Cel tan został podzielony na cele krótkoterminowe i długoterminowe. Cele krótkoterminowe do 2006r. Weryfikacja danych z inwentaryzacji urządzeń zawierających PCB, Utworzenia bazy danych o urządzeniach zawierających PCB i weryfikacja ich na podstawie danych z kontroli WIOŚ, Likwidacja urządzeń zawierających PCB, Kontrola prawidłowego oznakowania urządzeń zawierających PCB oraz monitoring procesu likwidacji urządzeń zawierających PCB, Kampania edukacyjno-propagandowa w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami zawierającymi PCB. Cele długoterminowe 2007r -2014r. Monitoring procesu likwidacji urządzeń zawierających PCB, Prowadzenie prac likwidacyjnych zakończenie 2010 r. Prowadzenie prac likwidacyjnych zakończenie 2010 r. Oleje odpadowe W zakresie gospodarki olejami odpadowymi ustalony został cel do osiągnięcia do 2014r. Uzyskanie odzysku olejów smarowych w wysokości przynajmniej 50% w stosunku do ilości wprowadzanej na rynek, i poziomu recyklingu w wysokości 35%. Baterie i akumulatory W zakresie gospodarki bateriami i akumulatorami ustalone zostały cele do osiągnięcia do 2014r. 100% odzysk akumulatorów ołowiowych oraz w stosunku do pozostałych rodzajów przynajmniej do poziomu zgodnie z Rozporządzeniem RM z dnia 30 czerwca 2001 r w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. Nr 69, poz. 719) w ilości: akumulatory Ni-Cd wielkogabarytowe 60% akumulatory Ni-Cd małogabarytowe 45% pozostałe baterie (z wyłączeniem cynkowo-węglowych i alkalicznych) 30%. 54
Urządzenia elektryczne i elektroniczne W zakresie gospodarki urządzeniami elektrycznymi i elektronicznymi ustalone zostały cele do osiągnięcia do 2014r. Stworzenie systemu selektywnej zbiórki odpadów elektrycznych i elektronicznych. Stworzenie systemu odzysku i recyklingu. 5.2. Cele i zadania na poziomie gminy Priorytety rozwoju strategii gospodarki odpadami w Gminie Pleśna: Zapobieganie i minimalizacja powstawania odpadów Wytwarzanie odpadów należy ograniczyć w możliwie największym stopniu podczas produkcji, przekształcania, transportu i konsumpcji dóbr i towarów. Dotyczy to zarówno ilości jak i szkodliwości odpadów. Odpady niebezpieczne muszą być segregowane w miejscu ich powstawania, aby zapobiec skażeniu innych odpadów i zwiększyć przydatność pozostałych odpadów do odzysku (w tym recyklingu). Odzysk materiałów i zasobów z odpadów Właściwa gospodarka odpadami, z wykorzystaniem dostępnych możliwości technicznych (BAT). Zastosowanie praktycznych (technicznie i organizacyjnie) działań w zakresie odzysku w tym recyklingu odpadów z jednoczesną minimalizacją ilości odpadów poddawanych unieszkodliwieniu poprzez składowanie. Szczególnie dotyczy to odzysku odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, wydzielenia odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych przez selektywną zbiórkę, wydzielenie odpadów budowlanych wchodzących w strumień odpadów komunalnych oraz o czym była już mowa powyżej, wydzielenia odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych poprzez ich selektywną zbiórkę. Dla zapewnienia możliwości odbioru odpadów z terenu Gminy Pleśna, Gmina będzie musiała włączyć się (w ramach Porozumienia Komunalnego z Gminą Miasto Tarnów) do działań ujętych w Projekcie PGO Miasta Tarnów w zakresie rozbudowy składowiska odpadów i budowy innych instalacji związanych z gospodarką odpadami, takich jak: stacja segregacji odpadów, modernizacja kompostowni polowej, rekultywacja składowiska odpadów, instalacja odgazowania i zagospodarowania gazu wysypiskowego. Cele i zadania na poziomie gminy przedstawiono poniżej oraz w Tabeli 5-2. Główne cele krótkookresowe dla Gminy Pleśna do roku 2008 to: opracowanie zasad funkcjonowania oraz stworzenie systemu gospodarki odpadami umożliwiające uzyskanie określonych rezultatów, wynikających z nowych uwarunkowań prawnych; objęcie zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych zmieszanych minimum 60% mieszkańców gminy (obecnie na poziomie 30%) 55
prowadzenie działań modyfikujących system zbiórki odpadów komunalnych zmieszanych uwarunkowana specyfiką terenu gminy (tzw. budowa wiejskich punktów zbiórki odpadów komunalnych zmieszanych); rozbudowa systemów selektywnej zbiórki, uzyskanie poszczególnych frakcji odpadów z określonymi limitami odzysku; właściwe dalsze zagospodarowanie pozyskanych selektywnie odpadów; wykorzystanie technicznych możliwości budowanych instalacji tzw. Zakładu Zagospodarowania Odpadów właściwe unieszkodliwianie odpadów nie nadających się do dalszego zagospodarowania poprzez kierowanie ich na istniejące i spełniające uwarunkowania prawne składowisko Gmina Pleśna - kierowanie odpadów na Składowisko Odpadów Innych niż Niebezpieczne i Obojętne w Tarnowie przy ulicy Cmentarnej, zgodnie z zawartym Porozumieniem Komunalnym właściwe postępowanie z odpadami niebezpiecznymi poprzez przekazanie odpadu do specjalistycznych jednostek tzw. krajowej sieci instalacji unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych; prowadzenie ciągłej edukacji ekologicznej, akcji informacyjno-edukacyjnych dla uzyskania określonej postawy mieszkańców to jest uczestnictwa w systemie zbiórki odpadów komunalnych zmieszanych oraz selektywnej zbiórki odpadów podlegających określonym wymaganiom prawnym (uzyskanie poziomów odzysku); prowadzenie prawidłowej gospodarki odpadami sektora gospodarczego, ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorstw średnich i małych; w ramach Porozumienia Komunalnego wspólne działania w rozwiązywaniu problemów odzysku i unieszkodliwiania odpadów (m in. budowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów) oraz wypracowanie modelu gospodarki odpadami odpowiadającemu wszystkim uczestniczącym gminom. Cele długookresowe 2009-2012: przeprowadzenie analizy pracy prowadzonego systemu gospodarki odpadami w gminie, wprowadzenie modyfikacji systemów adekwatnych do zaistniałej nowej sytuacji; objęcie zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych zmieszanych wszystkich mieszkańców gminy; dalsza rozbudowa systemów selektywnej zbiórki, uzyskanie poszczególnych frakcji odpadów z określonymi limitami odzysku; właściwe dalsze zagospodarowanie pozyskanych selektywnie odpadów z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury technicznej dla właściwej gospodarki odpadami, wykorzystanie dostępnej wydajności instalacji Zakładu Zagospodarowania Odpadów ukierunkowanych na proces wyselekcjonowania odpadów tzw. surowcowych i procesie wstępnej obróbki uzyskanie określonej jakości surowca pozyskanego właściwe unieszkodliwianie odpadów nie nadających się do dalszego zagospodarowania poprzez kierowanie ich na działające i spełniające uwarunkowania prawne Składowisko Odpadów Innych niż Niebezpieczne i Obojętne w Tarnowie przy ulicy Cmentarnej, zgodnie z zawartym Porozumieniem Komunalnym właściwe postępowanie z odpadami niebezpiecznymi poprzez przekazanie odpadu do specjalistycznych jednostek tzw. krajowej sieci instalacji unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych; prowadzenie dalszej edukacji ekologicznej, akcji informacyjno-edukacyjnych, uzyskanie postaw prośrodowiskowych mieszkańców gminy; prowadzenie prawidłowej gospodarki odpadami sektora gospodarczego, ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorstw średnich i małych prowadzenie dalszych wspólnych działań w ramach Porozumienia Komunalnego. 56
Tabela 5-2. Cele i zadania na poziomie gminy. Zagadnienie Cel Zadanie 1. Zapobieganie powstawaniu odpadów 2. Odzysk przez segregację, selektywną zbiórkę i recykling odpadów 3. Organizacja, informacja regulacja 4. Unieszkodliwianie 5. Współudział w tworzeniu zintegrowanego systemu gospodarki odpadami (ZZO w Tarnowie) Utrzymanie i następnie minimalizacja wytwarzanej rocznej ilości odpadów na mieszkańca Ograniczenie ilości odpadów deponowanych na składowiska poprzez segregację i odzysk Stworzenie i rozwój kompleksowego systemu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych Stworzenie i rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych zawartych w ogólnej masie odpadów komunalnych Rozbudowa i modernizacja gospodarki wodno ściekowej Tworzenie systemu identyfikacji, ewidencji i rejestracji odpadów Zwiększenie efektywności gospodarki odpadami komunalnymi Proces monitoringu i likwidacji terenów mogących podlegać procesowi degradacji przez odpady Właściwa gospodarka odpadami, z wykorzystaniem dostępnych możliwości technicznych BAT Edukacja w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami obejmująca: szkoły i ogół mieszkańców oraz przedsiębiorstwa i instytucje publiczne Rozwijanie systemu selektywnej zbiorki odpadów, w tym odpadów opakowaniowych. Zorganizowanie selektywnej zbiórki bioodpadów z dostawą do istniejących i nowo tworzonych kompostowni Horyzont czasowy do 2012 r. do 2008 r. do 2008 r. Rozwijanie selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych do 2008 r. Zorganizowanie selektywnej zbiórki odpadów budowlanych do 2008 r. Współudział w tworzeniu i rozwoju systemu selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych Rozbudowa sieci kanalizacyjnej, zwiększenie ilościowe powstających odpadów oraz właściwe ich zagospodarowanie Współudział w tworzeniu systemu identyfikacji, ewidencji i rejestracji odpadów Zwiększenie stosunku ilości odpadów zebranych do wytworzonych (obecnie około 30%), przy objęciu znacznej grupy mieszkańców (Modyfikacja obecnego systemu zbiórki) Proces monitoringu i likwidacji terenów mogących podlegać procesowi degradacji przez odpady Współudział w finansowaniu inwestycji w zakresie rozbudowy składowiska w Tarnowie oraz innych instalacji związanych z gospodarką odpadami do 2012 r. do 2012 r. do 2012 r. do 2012 r. do 2012 r. do 2013r. 57