PREZYDENT MIASTA KROSNA INFORMACJA Biblioteki w krośnieńskich szkołach Krosno, listopad 2009 r.
Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad 2009 Analiza organizacji, funkcjonowania i wyposażenia szkolnych bibliotek została dokonana w oparciu o materiały zebrane ze szkół w okresie bezpośrednio poprzedzającym przygotowanie informacji (listopad 2009 r.), i dane statystyczne SIO (2008 i 2009). 1. Szkolne biblioteki jako interdyscyplinarne pracownie i szkolne centra informacji W ostatnich latach zmieniła się funkcja szkolnej biblioteki, która coraz powszechniej pełni rolę ośrodka informacji w szkole dla uczniów, słuchaczy, nauczycieli i rodziców stając się interdyscyplinarną pracownią szkolną, przygotowującą uczniów do samokształcenia, edukacji ustawicznej, do korzystania z różnorodnych źródeł informacji. Zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji (ramowe statuty szkół publicznych) w statucie każdej szkoły musi zostać określona szczegółowa organizacja biblioteki szkolnej i zadania nauczyciela bibliotekarza, z uwzględnieniem zadań w zakresie: 1) udostępniania książek i innych źródeł informacji, 2) tworzenia warunków do poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną, 3) rozbudzania i rozwijania indywidualnych zainteresowań uczniów oraz wyrabiania i pogłębiania u uczniów nawyku czytania i uczenia się, 4) organizowania różnorodnych działań rozwijających wrażliwość kulturową i społeczną, 5) zasad współpracy z uczniami, nauczycielami i rodzicami (prawnymi opiekunami). Biblioteki w krośnieńskich szkołach są bardzo zróżnicowane nie tylko pod względem organizacyjnym. Różny jest standard wyposażenia, sposób funkcjonowania, zakres usług, poziom czytelnictwa, aktywność na rzecz szkoły, wielkość zakupów w ostatnich latach. Jeszcze nie wszystkie biblioteki dysponują dobrymi warunkami do realizacji zadań statutowych, co nie sprzyja wyrównywaniu szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, zwłaszcza ze środowisk o niższym statusie społecznym. Biblioteki szkolne pełniąc bardzo ważną rolę w procesie edukacji, winny być na bieżąco doposażane, unowocześniane i dostosowywane do aktualnych programów nauczania i kanonu lektur szkolnych oraz rzeczywistych potrzeb zarówno uczniów jak i nauczycieli. Sprzyjają temu szczególnie ogłaszane w ostatnich latach programy edukacyjne zarówno lokalne, rządowe i unijne (np. podręcznik do kształcenia zawodowego, wyprawka szkolna, centra multimedialne w bibliotekach szkolnych i wiele innych). Na doposażenie bibliotek warto wykorzystać również niemałe środki na doskonalenie, które można przeznaczyć na literaturę specjalistyczną, poradniki metodyczne i materiały dla nauczycieli oraz możliwości jakie daje współpraca z wydawnictwami, a także bon finansowy i rachunek dochodów własnych. Od zaangażowania dyrektora i nauczycieli, w tym bibliotekarzy, od ich aktywności i umiejętności w dużej mierze zależy zasobność szkolnej biblioteki oraz jej znaczenie w środowisku szkolnym. opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 2
Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad 2009 2. Baza, wyposażenie i organizacja szkolnych bibliotek Spośród 21 bibliotek 2/3 posiada specjalistyczne oprogramowanie, które pozwala na ewidencjonowanie zbiorów w komputerowej bazie danych i wypożyczeń z wykorzystaniem kodów kreskowych, rezerwacji książek przez Internet w systemie on-line. W kilku szkołach równolegle z wprowadzaniem danych do ewidencji, przystosowuje się księgozbiór do wypożyczeń w systemie informatycznym oznaczając zbiory kodami kreskowymi. Wprowadzanie danych do systemu jest bardzo pracochłonne i nawet w szkołach, w których program MOL Optivum został zakupiony w latach dziewięćdziesiątych, system komputeryzacji bibliotek nie został zakończony. Tylko ZSKU od kilku lat posiada w bazie wszystkie zasoby biblioteczne, a wypożyczenia odbywają się z użyciem czytnika kodów kreskowych. Ponadto baza danych znajduje się w sieci, a biblioteka ma własną stronę internetową. MSZ 7 wprowadził 95% zbiorów (program zakupiony w 1992/93). ZSP4 (program z 1997) ma w systemie szkolne książki, czasopisma i część zbiorów specjalnych. I LO wprowadziło do systemu ponad 16,7 tys. pozycji od 2000 roku. Ponad 10 tys. zbiorów zostało opisanych i wprowadzonych w MZS 4, w ZSP 1 (program z 2005) i ZSP 6 (program z 2003). W 7 szkołach brak jest profesjonalnego programu komputerowego (SP 5, MZS 1, MZS 3, MZS 8, II LO, MZS 3, SOSW). W pozostałych szkołach posiadających oprogramowanie poziom zaawansowania wprowadzania zasobów wynosi od 0% do 35% zbiorów. W większości szkół integralną część biblioteki stanowi wielostanowiskowa czytelnia ze swobodnym dostępem do Internetu. Biblioteki szkolne zostały wyposażone w komputery w ramach kilku edycji projektu Pracownie komputerowe dla szkół i internetowe centra informacji multimedialnej w bibliotekach szkolnych realizowanego przez ministerstwo edukacji i współfinansowanego przez EFS. Niektóre zespoły szkół pozyskały więcej zestawów komputerowych, uczestnicząc w projektach skierowanych odrębnie do bibliotek szkolnych, dzięki czemu uczniowie mają w czytelniach do dyspozycji nawet po kilkanaście komputerów ze swobodnym dostępem do Internetu (ZSP4-17 i ZSP1-13). Tylko SP5 nie ma komputerów w bibliotece, pozostałe udostępniają uczniom minimum 4 komputery z dostępem do Internetu. Cztery szkoły nie posiadają wydzielonej czytelni (SP 3, MZS 3, MZS 8 i II LO). W bibliotekach są zatrudnieni nauczyciele bibliotekarze, posiadający specjalistyczne wykształcenie w zakresie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. W niektórych szkołach uczniami w czytelni opiekują się także nauczyciele innych specjalności, w tym nauczyciele informatyki w ramach tzw. godzin kartowych, co zwiększa dostępność do zgromadzonych zasobów. Łącznie w bibliotekach pracuje 35 nauczycieli - bibliotekarzy na 29 etatach w łącznym wymiarze 870,5 godzin. Przeciętnie na 1 nauczycielabibliotekarza przypada 441 uczniów. W 19 szkołach biblioteka czynna jest codziennie w dni nauki szkolnej od poniedziałku do piątku, w ZSKU także w soboty. W ciągu ostatnich pięciu lat udało się w niektórych szkołach powiększyć bibliotekę o dodatkową powierzchnię. W 4 szkołach/zespołach biblioteka mieści się w dwóch opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 3
Szkoła Ilość uczniów tygodniowa liczba godzin pracy biblioteki powierzchnia biblioteki tak nie komputeryzacja biblioteki komputerów do użytku uczniów Ilość komputerów razem woluminów książek w księgozbiorze podręcznym Ilość tytułów czasopism i dzienników materiałów audio -wideo Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad 2009 i więcej miejscach (MZS 2 dwie odrębne wypożyczalnie, ICIM przy wypożyczalni SP 12, MZS 4 dwie odrębne biblioteki (2 pomieszczenia) MZS 5 dwie odrębne biblioteki (5 pomieszczeń), ZSP 2 4 komputery poza biblioteką), co utrudnia zapewnienie specjalistycznej obsługi i wymaga zwiększonego zatrudnienia do zapewnienia właściwego funkcjonowania biblioteki. Ponad 100 metrowym kompleksem i dużymi czytelniami (ponad 50 m 2 ) dysponują MZSzOI, ILO, ZSP 1, ZSP 3 i ZSP 5. Najmniejsze biblioteki mają SP 5 ( poniżej 30 m 2 ) i II LO (38m 2 ). Podstawowym miernikim zasobności bibliotek jest woluminów. Największą bibliotekę posiada I LO 37,6 tys. książek. Ponad 20 tys. woluminów mają także MSZ 1, MSZ 5, MZSzOI, ZSP 1. Najmniej książek posiada II LO niecałe 4 tys. egzemplarzy, co na pewno nie zaspokaja potrzeb młodzieży. Księgozbiory podręczne liczą od 0 do 2,5 tys. książek Księgozbiory w bibliotekach poszczególnych szkół są na ogół dostosowane do aktualnej podstawy programowej, chociaż w niektórych placówkach część lektur jest zdezaktualizowana. Biblioteki szkolne listopad 2009 ( dane ze sprawozdań dyrektorów szkół). wydzielona czytelnia/icim stanowisk pow. SP 3 175 22,5 51,6 12 x Z 7 8 10905 113 1 b.d SP 5 129 10,1 29,3 5 14 N 0 0 6870 260 16 90 MZS 1 370 30 86 8 35 N 7 8 20618 550 12 178 MZS 2 488 27,1 65 9 15 Z 4 5 10245 446 28 397 MZS 3 240 10 49 10 x N 5 6 9897 201 14 b.d MZS 4 782 60 169 28 b.d. Z 8 10 17000 1104 13 353 MZS 5 339 16,25 89 12 49 R 8 9 24573 718 2 452 MZS 6 241 23 67 15 13 R 5 6 9117 450 0 61 MZS 7 209 16,45 61 16 33 Z 8 9 11649 277 12 66 MZS 8 256 18,1 66 16 x N 4 4 7805 427 6 49 MZSzOI 1077 36,15 123 18 61 R 8 9 26369 1093 2 351 I LO 819 40 128 38 51 Z 8 9 37633 934 31 686 II LO 602 33 38 10 x N 5 5 3920 265 22 84 ZSP 1 946 55 155 41 60 Z 13 15 20999 1214 46 653 ZSP 2 698 51,15 100 11 46 Z 8 10 17603 451 24 483 ZSP 3 735 54,1 136 35 63 N 8 8 15574 452 19 110 ZSP 4 737 46,4 84, 16 49 Z 17 18 13481 460 35 669 ZSP 5 1163 41,4 119 30 70 R 8 9 16548 2538 16 25 ZSP 6 549 42,05 51 7 13 Z 5 6 10254-36 285 ZSKU 1417 56,15 85 12 25 100% 9 10 15860 1570 33 1866 SOSW 148 41,15 48 14 32 N 4 4 6116 108 8 129 Objaśnienia - b.d. brak danych,- powierzchnia podana w m 2 - w rubryce komputeryzacja, N brak programu, R rozpoczęta, Z- zaawansowana( conajmniej 50% zbiorów w systemie) opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 4
lektur podręczników materiałów metodycznych woluminów w 2004 woluminów w 2009 różnica Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad 2009 Słabą stroną wielu bibliotek jest mała czasopism dla dzieci i praktycznie brak czasopism metodycznych dla nauczycieli. Zdarza się całkowity brak czasopism dla dzieci. Nie kupuje się także czasopism - poradników aktualizowanych do zmieniającego się prawa, w tym oświatowego. Niektóre szkoły korzystają w tym zakresie wyłącznie z opracowań internetowych. Liczba tytułów czasopism jest szczególnie mała w szkołach podstawowych i gimnazjach. Znacznie lepiej jest w szkołach ponadgimnazjalnych, gdzie zarówno młodzież jak i nauczyciele i inni pracownicy szkoły mogą korzystać z aktualnych materiałów. Tylko w nielicznych przypadkach prenumeruje się czasopisma obcojęzyczne. Dyrektorzy otrzymują środki na doskonalenie nauczycieli, także na zakup czasopism metodycznych i specjalistycznych, które nie zawsze wykorzystują na ustalony cel. Poprawa stanu wyposażenia bibliotek szkolnych i uczynienie z nich szkolnych centrów multimedialnych, jest jednym z priorytetów realizowanej strategii oświatowej. W większości szkół liczba posiadanych woluminów znacznie wzrosła w porównaniu do roku 2004. Zakupy do bibliotek zakupionych pozycji Szkoła SP 3 66 10659 10905 246 SP 5 13 6802 6870 68 MZS 1 9 20 45 23357 29618 6261 MZS 2 67 49 69 9570 10245 675 MZS 3 89 4 9840 9897 57 MZS 4 106 16 14604 17000 2396 MZS 5 2 34 12 22419 24573 2154 MZS 6 90 18 27 10285 9117-1168 MZS 7 51 2 11 9646 11649 2003 MZS 8 140 20 8432 7805-627 MZSzOI 55 18 24710 26369 1659 I LO 126 47 32420 37633 5213 II LO 144 12 48 3936 3920-16 ZSP 1 352 55 150 17276 20999 3723 ZSP 2 39 222 182 16088 17603 1515 ZSP 3 119 107 13748 15574 1826 ZSP 4 189 29 9 11420 13481 2061 ZSP 5 20 72 161 21884 16548-5336 ZSP 6 12 121 25 8104 10254 2150 ZSKU 68 897 40 7516 15860 8344 SOSW 16 78 17 8047 6116-1931 Razem 1760 1645 985 290763 322036 31273 opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 5
Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad 2009 Analizując liczbę książek w bibliotekach w ciągu ostatnich 5 lat daje się zauważyć w niektórych szkołach znaczący wzrost liczby woluminów, co wskazuje na stałe uzupełnianie pozycji książkowych. Najbardziej wzrosła liczba książek w ZSKU ( 8,3 tys. egz. - liczba książek podwoiła się w tym okresie), w ILO (o 5,2 tys. egz.) i w ZSP 1 (o 3,7 tys. egz.). W pięciu szkołach liczba książek zmniejszyła się, w tym w trzech znacząco: w ZSP5 o 5,3 tys. egz., w SOSW o 1,9 tys, egz. i w MZS 6 o 1,2 tys. egz. Zakupy nowych książek nie zrównoważyły strat powstałych po dokonanych odpisach zużytych książek i nieobowiązujących podręczników. Tak gwałtowne zmiany księgozbioru będą trudne do odbudowania. II LO pozostaje, podobnie jak przed pięciu laty najmniejszą szkolną biblioteką. W zakresie dostępności uczniów do lektur zdecydowana większość szkół uważa, że zaspakaja potrzeby uczniów w zadawalającym stopniu, część szkół informuje o zbyt małej liczbie egzemplarzy lektur w bibliotece. Jak wynika z przedłożonych przez szkoły informacji, dostępność do lektur jest zróżnicowana. Zaspokojenie potrzeb uczniów w dużych szkołach w zakresie zapotrzebowania na lektury szkolne wymaga wysokich nakładów. Najwięcej lektur w ostatnim roku 2008/2009 zakupiły ZSP 1 352, ZSP 4 189, II LO 144 oraz MZS 8-140, co znacząco poprawiło dostępność do lektur. Niektóre biblioteki funkcjonują jako centra multimedialne dobrze wyposażone w zbiory audiowizualne. W tym roku ich liczba znowu wzrosła. Większość bibliotek posiada na stanie po kilkadziesiąt tytułów lektur i filmów na kasetach i nośnikach elektronicznych. 3. Udostępnianie zbiorów w 2008/2009 wskaźniki czytelnictwa Na podstawie danych przedstawionych w tabeli poniżej zauważyć można, że wskaźnik czytelnictwa ( uczniów korzystających z biblioteki do ogólnej liczby uczniów w szkole) w krośnieńskich szkołach jest bardzo zróżnicowany. Szkołami o 100% wskaźniku czytelnictwa są wyłącznie trzy szkoły podstawowe MZS 3, MZS 6 oraz MZS 8. Dokonując szczegółowych analiz w poszczególnych typach szkół można stwierdzić, że 100% wskaźniki czytelnictwa występują w pojedynczych klasach w SP 3, SP 5, MZS 1 (SP 10), MZS 4 (SP 15 i G4), MZS5 (SP 1), MZS 7, ZSP 1 (T 1 i V LO), ZSP 2 (T 2), ZSP 4 (T 4 I VI LO), ZSP 6 (T 6) oraz SOSW (SP 11, G 6, SSPdP i ULO). Najniższy wskaźnik czytelnictwa w pojedynczych klasach gimnazjów jest w MZS 2 (G 5 37%). Najniższy wskaźnik czytelnictwa w szkołach ponadgimnazjalnych odnotowano w typie zasadniczych szkół zawodowych (w ZSP 4 i ZSP 6 gdzie równy jest 0%). W technikach najniższy wskaźnik czytelnictwa wynosi 19% - T 5 w ZSP 5. opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 6
Ilość uczniów w roku szkolnym 2008/2009 razem uczniów odwiedzin w czytelni/icim wypożyczonych książek z księgozbioru podręcznego egzemplarzy czasopism innych materiałów dydaktycznych wypożyczonych książek na ucznia udostępnionych materiałów na ucznia wskaźnik czytelnictwa w szkole Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad 2009 czytelników udostępnionych pozycji Szkoła SP 3 183 175 154 b.d. 1155 22 6,3 0,1 84% SP 5 139 140 120 b.d. 640 48 4,6 0,3 86% MZS 1 398 366 334 1461 2125 435 179 117 5,3 1,8 84% MZS 2 472 394 366 1976 3357 274 241 136 7,1 1,4 78% MZS 3 265 289 265 810 1508 4 96 5,7 0,4 100% MZS 4 765 814 741 1561 7430 650 251 33 9,7 1,2 97% MZS 5 372 361 316 371 2304 157 51 163 6,2 1,0 85% MZS 6 232 252 232 2000 1670 250 58 78 7,2 1,7 100% MZS 7 235 240 228 1164 11457 138 58 4 48,8 0,9 97% MZS 8 255 282 255 590 1538 790 285 37 6,0 4,4 100% MZSzOI 1097 958 903 b.d. 3763 728 74 3,4 0,7 82% I LO 833 828 706 23456 20198 12783 400 257 24,2 16,1 85% II LO 612 485 451 b.d. 1006 144 131 103 1,6 0,6 74% ZSP 1 970 875 807 13106 10844 3357 2437 737 11,2 6,7 83% ZSP 2 776 470 412 3378 2032 1893 1608 158 2,6 4,7 53% ZSP 3 845 731 613 11352 4668 185 613 42 5,5 1,0 73% ZSP 4 810 640 581 5923 6160 6160 7,6 7,6 72% ZSP 5 1221 1219 1112 3838 2520 1811 1790 8 2,1 3,0 91% ZSP 6 487 254 208 990 1155 327 214 2,4 1,1 43% SOSW 143 158 98 b.d. 1388 350 364 9,7 5,0 69% Ze względu na specyfikę organizacji szkół dla dorosłych zestawienie nie obejmuje ZSKU. W bibliotekach prowadzone są różnorodne formy pracy z uczniem, zmierzające do podniesienia poziomu czytelnictwa. Są to między innymi: konkursy czytelnicze, organizacja plebiscytów na najciekawszą książkę, zapoznawanie czytelników z nowościami napływającymi do biblioteki poprzez prezentacje, wystawki książek, kiermasze, gazetki ścienne, reklama biblioteki za pośrednictwem strony internetowej, prowadzenie współzawodnictwa w czytelnictwie, propagowanie czytelnictwa na lekcjach bibliotecznych, prowadzenie bibliotecznych kół zainteresowań, praca indywidualna z uczniem, pomoc nauczycielom i uczniom (szczególnie olimpijczykom) w ich pracy z książką i wiele innych. Nauczyciele bibliotekarze współpracują z Krośnieńską Biblioteką Publiczną i Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką poprzez koordynację konkursów ogłoszonych przez KBP, organizowanie wyjść na wystawy, prowadzenie wypożyczeń międzybibliotecznych. Dane pochodzą z ankiet przedłożonych przez dyrektorów szkół. Komplet ankiet wypełnionych przez szkoły jest do wglądu w Wydziale Edukacji. opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 7