Planowanie Rodziny. Antykoncepcja: kompedium wiedzy dla ucznia. Planowanie rodziny

Antykoncepcja: kompedium wiedzy dla ucznia Planowanie Rodziny Krzysztof Nowosielski, Violetta Skrzypulec. Zakład Seksuologii, Śląska Akademia Medyczna w Katowicach. Planowanie rodziny Świadome i celowe przewidywanie struktury i liczebności rodziny uwarunkowane względami natury zdrowotnej, ekonomicznej, społecznej i obyczajowej. Fizjologia cyklu miesiączkowego Antykoncepcja w aspekcie historycznym, czyli jak to było kiedyś. Współczesne metody antykoncepcji od prezerwatywy do pigułki, czyli co kaŝdy powinien wiedzieć o antykoncepcji i seksie, ale boi się zapytać. Antykoncepcja przyszłości od szczepionki antykoncepcyjnej do hormonalnych metod dla chłopców, czyli antykoncepcyjna odyseja kosmiczna. Aborcja skala zjawiska, ujęcie filozoficzne Antykoncepcja w aspekcie historycznym, czyli jak to było kiedyś. wynalazek techniczny zmiany demograficzne i model rodziny tło społeczne kto i kiedy tło kulturowe i społeczno-ekonomiczne 1

Początki antykoncepcji Wtedy rzekł Juda do Onana: Obcuj z Ŝoną brata swego i wypełnij wobec niej obowiązek powinowatego, aby zachować potomstwo bratu swemu. Lecz Onan wiedząc, Ŝe potomstwo nie będzie naleŝało do niego, ilekroć obcował z Ŝoną brata swego, niszczył nasienie swoje, wylewając je na ziemię, aby nie wzbudzić potomstwa bratu swemu. Panu nie podobało się to, co czynił, dlatego jego pozbawił Ŝycia. (Księga Genesis 38:8-10) Podstawy staroŝytnej antykoncepcji magia obyczajowość danej kultury medycyna ludowa Chiny- połykanie kijanek Egipt łajno krokodyle Indie melasa, wyciąg z kallambha zmieszany z odnóŝami muchy, vajrolimudra Meksyk wywar z korzeni Barbasco Oceania algi Okłady z pająków, globulki z odchodów słoni lub miodu Puchar korzeni guma arabska, ałun, krokus ogrodowy, wino/piwo Średniowiecze św. Albert łykanie Ŝywych os (kobieta), wywar ze zmielonych jąder muła (partner) - herbatki krzakowe środek poronny - naszyjnik z kości kota i wysuszonych jąder łasicy - antyafrodyzjak - amulety z woskowiny muła - antyafrodyzjaki Antykoncepcja postkoitalna minionych epok Persja Al.-Razi - kichanie, smarkanie, skakanie do tyłu Egipt (juŝ 1500 l.p.n.e.) irygacje z uŝyciem wina z czosnkiem i koprem włoskim Średniowiecze irygacje z wywaru z kapusty 2

Współczesne metody antykoncepcji od prezerwatywy do pigułki, czyli co kaŝdy powinien wiedzieć o antykoncepcji i seksie, ale boi się zapytać. DEFINICJA ANTYKONCEPCJI Świadome działanie, mające na celu zapobieganie niepoŝądanej ciąŝy, a jednocześnie umoŝliwiające człowiekowi podjęcie niezawisłej decyzji o posiadaniu potomstwa. (WHO) Metody antykoncepcji naturalne barierowe środki plemnikobójcze wkładka wewnątrzmaciczna (IUD) hormonalne chirurgiczne immunoantykoncepcja antykoncepcja postkoitalna antykoncepcja męska Idealna metoda antykoncepcyjna JOHN GUILEBAUD 1995 100% bezpieczeństwa 100% skuteczności brak związku z aktywnością seksualną odwracalność efektu antykoncepcyjnego łatwość stosowania prostota odstawienia dostępność ceny i łatwość dystrybucji moŝliwość stosowania bez nadzoru lekarza akceptacja przez kaŝdą kulturę, religię i pogląd polityczny moŝliwość uŝywania i kontrolowania przez kobietę Kryteria oceny metod antykoncepcji Kobiety w okresie rozrodczym Skuteczność Odwracalność Bezpieczeństwo Akceptacja Inne korzyści Kobiety po okresie rozrodczym Skuteczność Bezpieczeństwo Inne korzyści Akceptacja Odwracalność Sposoby regulacji płodności (od najskuteczniejszego do najbardziej zawodnego wg współczynnika Pearla) Rodzaj współczynnik Pearla ubezpłodnienie chirurgiczne 0 antykoncepcja doustna 0,2-0,5 wkładki wewnątrzmaciczne (z miedzią) 1,7-2,7 metoda termiczna i objawowo termiczna 0,8-3 prezerwatywa 3 dopochwowe środki plemnikobójcze 5 kalendarzyk małrzeński 14-38 metoda Billingsów 15-32 stosunek przerywany 25 (wg W Porembla Ginekologia Praktyczna) liczba niepoŝądanych ciąŝ x 1200 formuła Pearla= ------------------------------------------------------- ogólna liczba miesięcy stosowania 3

Metody naturalne wstrzemięźliwość stosunek przerywany kalendarzyk termiczna obserwacja śluzu szyjkowego objawowo-termiczna metoda LAM (w okresie laktacji) STOSUNEK PRZERYWANY Usunięcie członka z pochwy przed ejakulacją. Wytrysk nasienia następuje poza szeroko pojmowanym organizmem kobiety STOSUNEK PRZERYWANY WADY: - zaburza Ŝycie seksualne - uniemoŝliwia osiągnięcie pełnej satysfakcji - moŝe doprowadzić do nerwicy -wątpliwa skuteczność (zjawisko kropelkowania) - całkowita kontrola w rękach męŝczyzny - dyskomfort u kobiety (obawa przed ciąŝą (czy się uda zdąŝyć) STOSUNEK PRZERYWANY Techniki kontroli: -Technika ucisku -Technika stop-start (stop and go) - pozycja spoon Metoda kalendarzowa Początek fazy płodnej najkrótszy cykl z 12 w roku obserwacji 18 dni Koniec fazy płodnej najdłuŝszy cykl z 12 w roku obserwacji 11 dni 4

Metoda kalendarzowa Metoda termiczna Podstawową temperaturę ciała mierzymy: 1. po przynajmniej 3 godzinnym śnie (spoczynku), 2. bezpośrednio po przebudzeniu się, 3. przed wstaniem z łóŝka, 4. przez 5 minut (lub krócej - zaleŝnie od rodzaju termometru), 5. w ustach pod językiem lub w pochwie lub w odbycie, 6. przez cały cykl w tym samym miejscu, 7. przez cały cykl tym samym termometrem, 8. o tej samej porze (między 4.00, a 11.00), 9. temperaturę zapisujemy bezpośrednio po zmierzeniu - przy pomiarze termometrem rtęciowym, 9'. uŝywając termometru elektronicznego (termometr elektroniczny ma pamięć pomiaru), po zmierzeniu ptc, moŝna spać dalej :-) 10. kaŝdy cykl zapisujemy na osobnej karcie. Metoda termiczna CZYNNIKI, KTÓRE MOGĄ MIEĆ WPŁYW NA PTC zmiana godziny pomiaru PTC, zmiana termometru, dolegliwości chorobowe (katar, ból gardła itp.), zmiana klimatu, bezsenność, wypity poprzedniego dnia wieczorem alkohol, zdenerwowanie. Metoda termiczna: definicje Linia pokrywająca jest to linia pomocnicza do zinterpretowania dwufazowości cyklu, oddziela fazę temperatur niskich od fazy temperatur wysokich. Powinna ona przebiegać ½ (0,025 C) kratki powyŝej najwyŝszego punktu z sześciu niezakłóconych temperatur poprzedzających skok. Wzrost (skok) temperatury - jest rozpoznawany wtedy, gdy róŝnica wynosi 0,2 o C lub więcej pomiędzy najwyŝszą z sześciu ostatnich niŝszych, a trzecią z następujących po sobie, niezakłóconych, wyŝszych temperatur. 5

Metoda termiczna Metoda Billingsów - 1966 Krwawienie: Brak śluzu Niepłodność przedowulacyjna: Śluzu skąpy, gęsty, lepki, nierozciągliwy srom suchy stosunki co 2 dni wieczorem 6

Zmiana: Wilgotno, płynny śluz, rozciągliwy, przezroczysty, jak białko jaja kurzego bez stosunków Szczyt : Ślisko, obrzmienie, miękko, rozciągliwy Po szczycie 1-3: Zanika wilgotność, śluz gęsty, rozciągliwy - bez stosunków Objaw szczytu śluzu Niepłodność poowulacyjna: Śluzu skąpy, gęsty, lepki, nierozciągliwy srom suchy stosunki bez ograniczeń Metoda Billingsów - 1966 7

Metoda Billingsów - 1966 Szyjka macicy 1. Na początku cyklu szyjka jest: - nisko, - zamknięta, - twarda. 2. Gdy narastają objawy płodności: - wyŝej, - otwarta, - miękka. 3. Gdy zbliŝa się owulacja: - wysoko, - otwarta, - miękka. 4. Po owulacji szyjka jest: - nisko, - zamknięta, - twarda NajwyŜszą skuteczność antykoncepcji naturalnej zapewnia korzystanie z metody potrójnej - stosowania wszystkich 3 metod (kalendarzowej, termicznej i Billingsów) jednocześnie. Lactation Amenorhea Method Zdefiniowana w 1989 roku w Waszyngtonie DC Głównie stosowana w krajach Trzeciego Świata Kryteria: amenorhea (powrót miesiączkowania najwcześniej po 2 miesiącach) karmienie piersią nie więcej niŝ 6 miesięcy od porodu Mechanizm: draŝnienie brodawki hiperprolaktynemia zahamowanie owylacji Skuteczność: 98-99% przy spełnieniu wszystkich kryteriów Metody mechaniczne Prezerwatywa Diafragma Kapturek naszyjkowy Prezerwatywa dla kobiet Gąbki dopochwowe KAPTUREK NASZYJKOWY 1850 BC papirus z Petrie 200 BC pierwsze zwilŝone gąbki Hasse pierwsza błona dopochwowa 1920 r. sześcienna drewniana kostka z zagłębieniami Kapturek holenderski 8

FEMCAP FEMCAP FEMCAP KAPTUREK DOPOCHWOWY DIAFRAGMA Wykonany z lateksu (średnica 50-95 mm) 3 typy Wymaga badania fizykalnego Kilka rozmiarów Wymiana co 12 miesięcy Usunięcie >6 i <24 po stosunku MoŜna stosować podczas menstruacji Chroni przed bakteryjnymi STD KAPTUREK DOPOCHWOWY - DIAFRAGMA KAPTUREK DOPOCHWOWY - DIAFRAGMA Wady: Ryzyko infekcji układu moczowego Uczulenia Zespół wstrząsu septycznego Przemieszczenie podczas stosunku (?) 9

KAPTUREK NASZYJKOWY Wkładka jak, gdzie, kiedy? Model doświadczalny afrykański wielbłąd Hipokrates - 500 BC krąŝki wewnątrzmaciczne Dr Richter i Grafenberg pierwsze wkładki 1962 r. rejestracja wkładek w USA WKŁADKI WEWNĄTRZMACICZNE (IUD) WKŁADKI WEWNĄTRZMACICZNE (IUD) od ok. 10 lat pojawiły się nowe wkładki zawierające lewonorgestrel (LNG) MECHANIZM DZIAłANIA: - zagęszczenie śluzu szyjkowego - zahamowanie ruchliwości i czynności plemników w macicy i jajowodach - zapobieganie rozrostowi endometrium ZALETY: IUD Zalety: IUD wysoka skuteczność (wskaźnik Pearla 0,14) objętości i czasu krwawienia miesiączkowego hemoglobiny oraz ferrytyny w surowicy po usunięciu powrót płodności po miesiącu ochrona przed powstawaniem włókniakomięśniaków wydzielania IGF-1BP w endometrium złagodzenie dolegliwości w bolesnym miesiączkowania najniŝsza częstość występowania ciąŝy ektopowych (0,02 na 100 kobiet przez 12 m.) brak wpływu na częstość występowania dysplazji nabłonka szyjki macicy (1992 Pekonen) (1982 Nilsson) 10

WADY: IUD wystąpienie obrzęku, bólu głowy, tkliwości piersi, trądziku bóle w dole brzucha lub krzyŝu, wydzielinę z pochwy, nudności występowanie czynnościowych torbieli jajnika plamienia w ciągu pierwszych miesięcy stosowania moŝliwość ciąŝy ektopowej moŝliwość wydalenia moŝliwość wbudowania w ścianę macicy wzrost częstości stanów stanów zapalnych w miednicy mniejszej PRZECIWSKAZANIA: IUD zwiększona podatność na zakaŝenia (białaczka, AIDS, sterydoterapia) duŝa liczba partnerów seksualnych obfite krwawienie miesiączkowe niedokrwistość zaburzenia krzepnięcia uczulenie na miedź choroba Wilsona nieprawidłowe krwawienia z macicy niezdiagnozowane PRZECIWSKAZANIA: IUD ciąŝa przebyte lub obecne stany zapalne narządu rodnego wady rozwojowe macicy mięśniaki krwawienie z dróg rodnych o niejasnej etiologii ciąŝa ektopowa w wywiadzie Prezerwatywa dla kobiet Długość 17 cm Szerokość 6-7 cm Prezerwatywa dla kobiet Prezerwatywa dla kobiet 11

Gąbki dopochwowe Gąbki dopochwowe mechanizm działania ZałoŜyć <24h przed stosunkiem Usunąć >6 i <30h po stosunku Blokują plemniki Absorbują plemniki Uwalniają Nonoksynol-9 Gąbki dopochwowe ŚRODKI PLEMNIKOBÓJCZE Globulki Kremy plemnikobójcze śele Filmy NONOKSYNOL-9 ŚRODKI PLEMNIKOBÓJCZE: ZALETY: -zmniejszają ryzyko zakaŝenia bakteryjnego -ochrona przed chorobami przenoszonymi drogą płciową WADY: - standartowa dawka wystarcza na 1 godź, po tym czasie naleŝy powtórzyć dawkę lub zastosować dodatkowe zabezpieczenie - kaŝdy stosunek musi być poprzedzony nową aplikacją środka - środek powinien pozostać w pochwie na 6-8 godz. (przeciwwskazane płukanie pochwy) Nonoksynol -9 ZakaŜenia grzybicze PodraŜnienia Uczulenia Wzrost ryzyka zakaŝenia HIV!!!! Nie zwiększa skuteczności prezerwatywy Nie chroni przed STD Brak wpływu na ciąŝę 12

Filmy antykoncepcyjne Metody hormonalne Do zadziałania 15 min Działa przez 2h. Tabletki antykoncepcyjne jedno i dwuskładnikowe Iniekcje i implanty progestagenowe Wewnątrzmaciczne systemy uwalniające progestageny Pierścienie dopochwowe Antykoncepcja po stosunku Odkrycie pigułki Prekursorzy Indianie 1930 i 1935r. synteza estrogenów i progesteronu 1955 r. G. Pincus i I Międzynarodowa Konferencja Planowania Rodziny ENVOID 10 1960 r. USA ANOVLAR 1961 r. Europa Zalecenia WHO ethynyloestradiolu i progestagenów + selektywność ANTYKONCEPCJA DOUSTNA Działanie: - supresja jajników poprzez zahamowanie aktywności osi podwzgórze-przysadka-jajnik - zagęszczenie śluzu szyjkowego (zmniejszenie ruchliwości plemników) - hamowanie rozwoju endometrium - hamowanie kapacytacji plemników Tabletki jednofazowe: Tabletki dwufazowe: ethynyloestradiol progestagen I faza - sam ethynyloestradiol lub z niewielkim dodatkiem progestagenu II faza - ethynyloestradiol wraz z progestagenem; tabletki o stałym składzie hormonów sterydowych w całym cyklu 13

Tabletki trójfazowe: I generacja: EE + norethynodrel chlormadinon ethynyloestradiol progestagen o zmiennym składzie hormonalnym, przypominającym wahania fizjologiczne hormonów w trakcie prawidłowego cyklu miesięcznego. obecnie nie stosowane z powodu zbyt duŝych działań niepoŝądanych i androgenizacji. II generacja: EE + norethisteron Preparaty II generacji Nazwa leku EE (mg/tabl.) progestagen (mg/tabl.) Jednofazowe Microgynon21 0,03 lewonorgestrel 0,15 octan norethisteronu lewonorgestrel Minisiston Rigevidon Restovar 0,03 0,03 0,0375 lewonorgestrel lewonorgestrel lynestrenol 0,15 0,15 0,75 Stediril 30 0,03 lewonorgestrel 0,15 preparaty mało wybiórcze, z zaznaczonymi objawami ubocznymi pod postacią androgenizacji Gravistat 125 Gravistat 250 Loveston 0,05 0,05 0,05 lewonorgestrel lewonorgestrel octan noretisteronu 0,125 0,25 0,5 Dwufazowe Trójfazowe nazwa leku Anteovin Tri Novum Trinordiol Triquilar Tri Regol Trisiston EE (mg/tabl.) 0,05 0,035 0.03 / 0,04 / 0,03 0.03 / 0,04 / 0,03 0.03 / 0,04 / 0,03 0.03 / 0,04 / 0,03 progestagen lewonorgestrel octan noretisteronu lewonorgestrel lewonorgestrel lewonorgestrel lewonorgestrel (mg/tabl.) 0,05 / 0,125 0,5 / 0,75 / 1,0 0,05 / 0,075 / 0,05 / 0,075 / 0,05 / 0,075 / 0,05 / 0,075 / III generacja: EE + dezogestrel gestoden norgestimat preparaty selektywne, wybiórczo pobudzające receptory progesteronowe, minimalnie działają na receptory androgenowe. 14

Jednofazowe Trójfazowe Preparaty III generacji nazwa leku Mercilon Marvelon Logest Femoden Minulet Cilest Milvane EE (mg/tabl.) 0,02 0,03 0,02 0,03 0,03 0,035 0.03 / 0,04 / 0,03 progestagen dezogestrel dezogestrel gestoden gestoden gestoden norgestimat gestoden zawartość (mg/tabl.) 0,15 0,15 0,075 0,075 0,075 0,25 0,05 / 0,07 / 0,10 IV generacja: EE + dienogest lub desogestrel preparaty pobudzające jedynie receptory progesteronowe, o działaniu antyandrogennym, dzięki obecności grupy cjanowej zamiast grupy etynylowej w pozycji 17-alfa -19 nortestosteronu Preparaty IV generacji nazwa leku EE (mg/tabl.) progestagen zawartość (mg/tabl.) Jednofazowe Jeanine 0,03 dienogest 2,00 Jednofazowe Yasmin 0,03 drospirenon 2,00 Schematy dawkowania 21 + 7 24 + 4 84 + 5-7 15

ANTYKONCEPCJA DOUSTNA Zalety: - wysoka skuteczność - wygoda stosowania - stałe zabezpieczenie - brak wpływu na współŝycie - odwracalność Korzyści ze stosowania doustnej antykoncepcji (1) mniej aborcji!!! mniej nowotworów endometrium mniej nowotworów jajnika rzadsze ciąŝe ektopowe ( o 90%) bardziej regularne cykle rzadsze przypadki zapalenia jajowodów ( o 50%) rzadsze występowanie endometriozy ( o 15%) Korzyści ze stosowania doustnej antykoncepcji (2) mniej zmian o charakterze nienowotworowym w obrębie gruczołów piersiowych rzadziej reumatoidalne zapalenie stawów wzrost masy kostnej rzadziej mięśniaki macicy rzadziej torbiele jajników ( o 70%) rzadziej trądzik i hirsutyzm mniej nasilony zespół napięcia przedmiesiączkowego J. Reprod Med.; Nov 2003 ANTYKONCEPCJA DOUSTNA Kosmetyczne Mastalgia Plamienia Krwawienia Efekty uboczne: Nudności, wymioty Bóle głowy Zmiana masy ciała Wtórny brak krwawień po odstawieniu 25 15 8 2 3 3 10 15 % choroby serca i naczyń choroby Ŝył * Zakrzepica Ŝył głębokich Zator tętnicy płucnej Zator innych Ŝył np. krezkowych, wątrobowej- rzadko choroby tętnic * Zawał serca Udar niedokrwienny Udar krwotoczny Nadciśnienie tętnicze choroby nowotworowe Rak sutka * Rak szyjki macicy? Śródbłonkowe zmiany nowotworowe szyjki? nowotwory wątroby Rak wątroby * Gruczolak wątroby * choroby wątroby śółtaczka cholestatyczna * Kamica Ŝółciowa? POWIKŁANIA * - związek udokumentowany? - związek nadal nieudokumentowany Choroby naczyniowe tromboembolizm i DVT Patomechanizm działanie gestagenów Antytrombiny III Fibrynogenu Aktywacji płytek krwi Up-regulation receptorów dla trombiny Stymulacja SMC Redukcja syntezy NO HDL i LDL 16

Choroby naczyniowe tromboembolizm i DVT Największe ryzyko incydentów zatorowozakrzepowych, szczególnie zatorów tętnicy płucnej (4x większe ryzyko) i DVT III generacja OC Zawał mięśnia sercowego 2 x częściej (1,3 III generacja, 2,5 II.) Dodatkowo 1/1mln umiera na zawał serca Ryzyko większe u palaczek, po 40 rŝ z HA Udar niedokrwienny mózgu 4 x częściej (OR I, II, III generacja odpowiednio 4,4; 3,4; 3,9.) Przy równoczesnym paleniu 10 x częściej Wzrost ryzyka przy współistnieniu HA Rak piersi Rak jajnika Choroby nowotworowe Rak endometrium Rak szyjki macicy Rak wątroby CARE study 2002 brak wpływu; ryzyka po 6 m. stosowania, po 10 latach populacyjne (CCC, USA 2003) Spadek o 10-15 % - CASH study 1998 Spadek o 30-50 % - CASH study 1998 Ryzyka po 10 l. stosowania, 4x przy infekcji HPV s Wzrost ryzyka NEJM, 2002 Objawy niepokojące A abdominal pain C chest pain H headache E eyes problems (zaburzenia widzenia) S severe leg pain PRZECIWSKAZANIA DO STOSOWANIA DOUSTNEJ ANTYKONCEPCJI: BEZWZGLĘDNE: 1. CiąŜa 2. Nowotwory estrogenozaleŝne 3. CięŜkie choroby wątroby 4. Choroby układu sercowo-naczyniowego i zakrzepica 5. Otyłość (BMI>35) 6. Nadciśnienie tętnicze 7. Długotrwałe unieruchomienie 8. Palenie papierosów (u kobiet po 35 r.ŝ.) 17

Klasyfikacja przeciwwskazań do DTA wg WHO Klasyfikacja przeciwwskazań do DTA wg WHO Metoda progesteronowa POPsy (POPy) POPsy Wady: Zawiera lewonorgestrel (30ug/tab.) Nie hamuje owulacji Przyjmowana codziennie przez 28 dni konieczna bezwzględna rzetelność i regularność przyjmowania krwawienia plamienia torbiele czynnościowe jajników interakcje z lekami rak piersi? ciąŝa ektopowa POPsy POPsy WaŜne są 3 godziny Zalety: MoŜna stosować w czasie karmienia MoŜna stosować zaraz po porodzie Nie zawiera estrogenów Stosowane u cukrzyków Brak wpływu na płód Kiedy zacząć stosowanie? Co zrobić, jeśli zapomniało się tabletki? Cerazette 18

Depo-provera Skład octan medroksyprogesteronu (150mg) Uwalniany stopniowo przez 12 tygodni Rozpoczęcie najczęściej 1-5 dzień cyklu Płodność powraca kilka tyg po odstawieniu!!! Injekcje gestagenów - zalety zapobieganie nowotworom endometrium i jajnika rzadsze występowanie zapaleń przydatków (o 50%) i ciąŝy pozamacicznej rzadsze powstawanie torbieli czynnościowych jajników (ok.14-krotnie) likwidowanie objawów endometriozy skąpsze krwawienia aŝ do ich braku - mniej nasilona niedokrwistość Injekcje gestagenowzalety mniejsza bolesność miesiączek i objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego nie ma wpływu na raka sutka, szyjki macicy i jajnika podawany parenteralnie nie upośledza funkcji wątroby, układu krzepnięcia i metobolizmu ogólnoustrojowego Injekcje gestagenówwady Względny hipoestrogenizm objawy wypadowe Wzrost ryzyka osteoporozy Wzrost masy ciała Nieregularne krwawienia Depresja Bóle głowy Spadek HDL Interakcje z lekami Pozycja kobiety w społeczeństwie Tamara Lempicka Antykoncepcja przezskórna za i przeciw Trzeba było dwunastu pokoleń zanim średniowieczna Europa oswoiła się z myślą, Ŝe kobiety zasługują na szacunek. Trzy generacje dojrzewała w epoce wiktoriańskiej idea, Ŝe powinny im przysługiwać prawa obywatelskie. Historia seksu 1997 Jan van Eyck 19

Pozycja kobiety w społeczeństwie Pozycja kobiety w społeczeństwie W XX wieku wyzwolona kobieta ogłosiła deklarację swej niepodległości seksualnej. Po pralce automatycznej wynalezienie antykoncepcji hormonalnej uwaŝane jest za najwaŝniejsze osiągnięcie XX wieku Było to (...) najbardziej rewolucyjne wyzwanie rzucone nawykom i postawom kształtowanym przez 5 000 lat. Tamara Lempicka Historia seksu 1997 Nowa antykoncepcja system przezskórny Tamara Lempicka Antykoncepcja Hormonalna Działanie: unikatowy system transdermalny wygodny schemat stosowania wysoka skuteczność korzystny profil bezpieczeństwa wysoka akceptacja schematu raz w tygodniu Evra - wysoka skuteczność Mechanizm działania - supresja jajników poprzez zahamowanie aktywności osi podwzgórze-przysadka-jajnik - zagęszczenie śluzu szyjkowego (zmniejszenie ruchliwości plemników) hamowanie rozwoju endometrium hamowanie kapacytacji plemników Evra unikatowy system transdermalny Budowa EVRA wykazuje taki sam mechanizm działania jak pigułki antykoncepcyjne Hamowanie owulacji Zagęszczenie śluzu szyjkowego Wpływ na endometrium cienka elastyczna beŝowa/cielista niewielkich rozmiarów (45mm/45mm) 57 20

Evra unikatowy system transdermalny Evra unikatowy system transdermalny Doskonałe przyleganie Warunki standardowe (3 319) Liczba plastrów Evra Warunki podwyŝszonej temperatury i wilgotności (325) 70 552 Uwalnianie Kluby fitness (87) 4 877 87 Dostarczanie w sposób ciągły stałej dawki 150 µg norelgestrominu (NGMN) 24 godziny Całkowicie odklejone 1 297 (1.8%) 85 (1.7%) Częściowo odklejone 2 050 (2.9%) 128 (2.6%) 1 (1.1%) 20 µg etinyloestradiolu (EE) 0 Zacur H. et. al. Fertility and Sterility vol 77,no2,2002 32-35. Evra - wygodny schemat stosowania Evra - wygodny schemat stosowania Jeden plaster Evra na tydzień przez trzy kolejne tygodnie i tydzień przerwy Zmiana plastra zawsze w tym samym dniu tygodnia! np.niedziela np.niedziela np.niedziela Evra 1 Evra 2 Evra 3 np.niedziela np.niedziela Miejsca aplikacji: Podbrzusze Górna, zewnętrzna część ramienia Pośladek Bark / łopatka Bez plastra Początek nowego cyklu Cykl 28-dniowy Cykl 28-dniowy Evra - wygodny schemat stosowania Evra - wysoki profil bezpieczeństwa Działania niepoŝądane Granice bezpieczeństwa 12 h pigułka Doba 24? h! Evra Evra Objawy piersiowe (N=812) OC (N=605) Wszystkie Powód rezygnacji Wszystkie Powód rezygnacji 19% 1.0% 6% 0.2% 0.3% Ból głowy 22% 1.5% 22% Odczyn skórny 20% 2.6% NA NA Mdłości 20% 1.8% 18% 0.8% Bóle podbrzusza 8% 0.2% 8% 0.3% Brak miesiączki 13% 1.5% 10% 0.2% Sibai B...et. al. Fertility and Sterility vol 77,no 2,2002 19-26..... 21

Nie zapomnij o pigułce! Jaki odsetek kobiet zapomina zaŝyć 1 pigułkę lub 2 i więcej pigułek? 1 pigułka? 2 i więcej? ~ 50 % ~ 22 % Rady praktyczne Odklejenie plastra, nawet częściowe PoniŜej 24 godzin poprawić lub zmienić na nowy, PowyŜej 24 godzin załoŝyć nowy plaster i to jest nowy dzień pierwszy! Przez następne 7 dni stosować dodatkowe zabezpieczenia! Zapomnienie załoŝenia plastra nr 1 Rozpocząć jak najszybciej i przez tydzień dodatkowe zabezpieczenia, Opóźnienie (do 48 godzin!) zmiany plastra Jak najszybciej przykleić nowy plaster (bez konsekwencji!!!). NORPLANT 6 kapsułek silikonowych zawierających lewonorgestrel (36 mg kaŝda) NORPLANT NORPLANT ZALETY: - zapewnia stałą, pewną i odwracalną antykoncepcję przez 5 lat - nie zawiera estrogenów -płodność powraca po 1 m. od chwili usunięcia kapsułek - skuteczność porównywalna z chirurgiczną sterylizacja - omija krąŝenie wrotne -nie wymaga badania ginekologicznego WADY: - wysoki koszt -moŝliwość występowania nieregularnych krwawień, plamień lub braku miesiączki -zmiany nastroju, bóle głowy, tkliwość piersi, depresja, torbiele czynnościowe jajnika -trądzik, infekcja rany - mniejsza skuteczność u otyłych kobiet PRZECIWSKAZANIA: - choroba zatorowo-zakrzepowa - nie rozpoznane patologiczne krwawienie z narządu rodnego - ciąŝa lub podejrzenie ciąŝy - ostre choroby wątroby -rak sutka - palenie papierosów 22

Norplant - aplikacja Implanon etonogestrel 68 mg 40x2 mm Implanon - aplikacja Nuva Ring Średnica 5,4 cm Umieszczany na 3 tygodnie Zawiera EE i P Nuva Ring ANTYKONCEPCJA PO STOSUNKU: metoda hormonalna - duŝa dawka estrogenów - wywołuje wczesne poronienie zapłodnionego jaja przeznaczone dla kobiet, które współŝyją rzadko WADY: - objawy uboczne (nudności wymioty ból, zawroty głowy, krwawienia i plamienia) - powikłania - zaburzenia psychiczne 23

Antykoncepcja po stosunku Stosowanie: przed implantacja 5-6 dni po owulacji Wskazania: gwałt, stosunek kazirodczy, stosunek bez zabezpieczenia, uszkodzenie prezerwatyw. Dozwolone w myśl Ustawy o planowaniu rodziny Antykoncepcja po stosunku Mechanizm działania: Zaburzenie synchronizacji dojrzewania blastocysty i endometrium: Zmiany w endometrium Hamowanie owulacji transportu jajnikowego gęstości śluzu szyjkowego Skrócenie fazy lutealnej Morning-after pill POSTINOR lewonorgestrel (0,6-0,75 mg) Do 72 h po stosunku, druga po 12 h Nie częściej niŝ 4 x w ciągu cyklu Bezpieczna Metoda Yuzpe emergency pill Skuteczna (98%) Do 72 h (nawet do 150h) po stosunku 100ug ethynyloestradiolu + 5 mg lewonorgestrelu Gravistat 250, Minisiston, Microgynon21, Rigevidon, Stediril Mifepriston Ru 486 Środki skuteczność metody skuteczność z uwzględnieniem błędu uŝytkowników Pigułka antykoncepcyjna dwuskładnikowa 99,8% 98% Minipigułka (jednoskładnikowa) 99% 97,5% francuska pigułka poronna wynaleziona przez prof. E.E. Beaulieu >10mg/kg m.c. antygestagennie Po 36-48 h od zaŝycia podać środki naskurczowe (np. Cytotek) poronienie całkowite bez konieczność wyłyŝeczkowania jamy macicy W Polsce nielegalna (GB- do 63 dni od zatrzymania miesiączki, Francja do 48 dni) Wkładka domaciczna (spirala) Diafragma (krąŝek), kapturek Norplant Depo-Provera (zastrzyk hormo-nalny wykonywany co 12 tygodni) Środki chemiczne Prezerwatywa Stosunek przerywany Metody naturalne Sterylizacja kobiet 98,5% 95-98% 99,9% 99,7-99,8% 95-98% 98% 82% 96% 99,6-99,8% 97% 82% 99,9% 99,7-99,8% 79% 88% 77% 80% 99,6-99,8% Sterylizacja męŝczyzn 99,8% 99,8% 24

Kryteria doboru metody antykoncepcyjnej Kryteria doboru metody antykoncepcyjnej regulacja prawna przerywania ciąŝy postawa personelu słuŝby zdrowia dostępność przerywania ciąŝy metody antykoncepcyjne i ich dostępność Decyzje dotyczące prokreacji i antykoncepcji Dzieci (synowie) i ich wartość jako zabezpieczenia na przyszłość WG JOHN GUILEBAUD 1995 Społeczny, kulturowy, religijny status kobiety rodzina, rodzice, przyjaciele, rówieśnicy klasa społeczna, wykształcenie, wiedza, wierzenia i mity indywidualny rozwój toŝsamości pojęcie kobiecości - męskości poczucie wartości czynniki nieuświadomione jakość związku w parze, małŝeństwie oczekiwania w stosunku do męskiej - kobiecej seksualności Antykoncepcja a religia Najstarsze wzmianki o antykoncepcji: JEST GORĄCY A ANTYKONCEPCJA CHŁODNA stare Ŝydowskie źródła muzułmańskie teksty medyczne hinduskie święte pisma Elphis Chrisopher Basic Family Planning 1990 25

Wtedy rzekł Juda do Onana: Obcuj z Ŝoną brata swego i wypełnij wobec niej obowiązek powinowatego, aby zachować potomstwo bratu swemu. Lecz Onan wiedząc, Ŝe potomstwo nie będzie naleŝało do niego, ilekroć obcował z Ŝoną brata swego, niszczył nasienie swoje, wylewając je na ziemię, aby nie wzbudzić potomstwa bratu swemu. Panu nie podobało się to, co czynił, dlatego jego pozbawił Ŝycia. (Księga Genesis 38:8-10) Antykoncepcja w religiach Świata W Ŝadnej religii nie ma jednoznacznego zakazu antykoncepcji Ortodoksyjni śydzi zdecydowanie przeciw Protestanci polityka liberalna (decyzja naleŝy do partnerów) Kościół Katolicki uznaje jedynie wstrzemięźliwość i naturalne planowanie rodziny Kościół prawosławny decyzja naleŝy do małŝonków Muzułmanie jedynie w sytuacji zagroŝenia zdrowia i Ŝycia kobiety oraz dobra rodziny Hinduizm brak zakazu kontroli urodzin Prognozy na przyszłość ŚWIAT POLSKA Source: Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat, World Population Prospects: The 2003 Revision and World Urbanization Prospects Szacuje się, Ŝe liczebność ludzi na świecie w 2100r. moŝe osiągnąć 10,4 mld (dzisiaj 5,8 mld). Prawie cały w/w wzrost populacyjny przypadnie na kraje rozwijające się. Obecnie na świecie jest prawie 1,38 mld kobiet w wieku rozrodczym (10-44 lat), a więc o duŝym potencjale rozrodczym Aborcja - definicja zakończenie ciąŝy w wyniku zastosowania środków farmakologicznych lub interwencji chirurgicznej po implantacji zarodka do jamy macicy, a przed uzyskaniem przez płód pełnej zdolności do samodzielnego funkcjonowania poza organizmem matki (wg definicji WHO do 22 Hbd) Aborcja - epidemiologia 75 mln/rok niechciana ciąŝa (gwałty, nieskuteczna antykonceopcja, brak planowania rodziny) 2/3 z nich kończy się usunięciem ciąŝy 46 mln aborcji/rok (26 legalnie, 20 podziemie aborcyjne) 26

Aborcja - epidemiologia 75 % zabiegów w krajach rozwijających się Afryka Azja Ameryka Łacińska i Karaiby Europa Inne 11 85 9 17 5 % Ogółem Kraje rozwijające się Kraje rozwinięta Szwajcaria Europa W USA i Kanada Wskaźnik aborcji (na 1000 kobiet/rok) wskaźnik 35 34 39 10 10-23 17 Surveillance Summaries; November 29, 2002 Prawo a aborcja Aborcja dopuszczana na Ŝyczenie kobiety: Warunki dopuszczenia aborcji Albania, Austria, Białoruś, Belgia, Bośnia- Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Francja, Grecja, Holandia, Jugosławia, Litwa, Łotwa, Macedonia, Mołdawia, Niemcy, Norwegia, Rumunia, Rosja, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Ukraina, Węgry, Włochy. -dla ochrony zdrowia psychicznego kobiety i ze wszystkich niŝej wymienionych względów: Północna Irlandia, Portugalia (równieŝ w przypadku gwałtu i uszkodzenia płodu i do 16 tygodnia z przyczyn eugenicznych), Hiszpania (równieŝ w przypadku gwałtu i uszkodzenia płodu), Szwajcaria; Warunki dopuszczenia aborcji Warunki dopuszczenia aborcji - społeczno-ekonomicznych i wszystkich wyŝej wymienionych: Finlandia (takŝe w przypadku gwałtu i wad genetycznych płodu), Wielka Brytania do 24 tygodnia (takŝe w przypadku wad genetycznych płodu); - dla ratowania Ŝycia lub zdrowia fizycznego: Polska (gdy ciąŝa jest wynikiem gwałtu lub innego czynu zabronionego; z powodu uszkodzenia) -dla ratowania Ŝycia: Irlandia. 27

Warunki dopuszczenia aborcji - POLSKA Warunki dopuszczenia aborcji - POLSKA Ustawa O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach przerywania ciąŝy z marca 1993 roku (znowelizowana w 1997r.) - jeśli ciąŝa stanowi zagroŝenie dla Ŝycia lub zdrowia kobiety, stwierdzone przez lekarza innego niŝ ten, który dokonuje przerwania ciąŝy. Przerwania ciąŝy dokonuje lekarz w szpitalu. Warunki dopuszczenia aborcji - POLSKA Warunki dopuszczenia aborcji - POLSKA -jeśli badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duŝe prawdopodobieństwo cięŝkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagraŝającej jego Ŝyciu (stwierdzone przez lekarza innego niŝ ten, który dokonuje przerwania ciąŝy). Przerwania ciąŝy dokonuje lekarz w szpitalu. -jeśli zachodzi potwierdzone przez prokuratora podejrzenie, Ŝe ciąŝa powstała w wyniku czynu zabronionego. Przerwanie ciąŝy jest w takiej sytuacji dopuszczalne, jeśli od początku ciąŝy upłynęło nie więcej niŝ 12 tygodni. Zaistnienie okoliczności uprawniających do przerwania ciąŝy stwierdza prokurator. Przerwanie ciąŝy moŝe być w takim wypadku wykonane równieŝ w gabinecie prywatnym. Liczba legalnych aborcji w Polsce 142 2002 r 151 1999 r 310 1998 r Nielegalne zabiegi??? Podziemie aborcyjne Niebezpieczna aborcja (unsafe abortion wg WHO) nie spełnia wymogów sanitarno-epidemiologicznych 20 mln/rok i 78 tys. przypadków śmierci matek Współczynnik powikłań (na 100 niebezpiecznych aborcji ) średnio 0,4, najwyŝszy w Afryce 0,7, najniŝszy w Oceanii 0 Raporty rządowe nt. wykonania ustawy "O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąŝy 28

Population Council New York 1998 CO ROKU Z POWODU NIEUDANYCH I NIEFACHOWO WYKONYWANYCH ABORCJI GINIE 75 000 KOBIET Postawy wobec aborcji - wątpliwości Płód jako człowiek Płód jako potencjalny człowiek Płód jako Ŝyjący organizm ZaleŜność płodu od matki Prawo matki do decydowania o własnym ciele Postawy wobec aborcji - wątpliwości Postawy wobec aborcji - wątpliwości Pro choice powstał w styczniu 1973 r w USA po procesie Roe v. Wade w Sądzie NajwyŜszym legalizacja aborcji Kobieta ma prawo do aborcji; płód nie jest człowiekiem (nie ma praw człowieka), kiedy jest w łonie matki Pro life powstał w styczniu 1973 r w USA po procesie Roe v. Wade w Sądzie NajwyŜszym legalizacja aborcji Płód jest Ŝywym organizmem - ma garnitur chromosomowy człowieka (DNA) - jest więc jednostką ludzką i społeczną Dziękuję za uwagę Pokolenie Power 29