Medicina Veterinaria 2(1) 2003, 27-31 KOMÓRKI ZWOJOWE W NERWACH BŁĘDNYCH ŚWINI DOMOWEJ Małgorzata Matysek, Izabela Krakowska, Zbigniew Boratyński, Iwona Łuszczewska-Sierakowska Streszczenie. Badania przeprowadzono na częściach szyjnej, piersiowej i brzusznej obustronnych nerwów błędnych 6 świń domowych w wieku 5 6 miesięcy. Po utrwaleniu zabarwiono fioletem krezylowym metodą Klővera-Barrery oraz błękitem metylenowym według zmodyfikowanej metody Nissla. Stwierdzono, Ŝe najwięcej komórek zwojowych znajduje się w części piersiowej, natomiast najmniej komórek występuje w części brzusznej. Budowa komórek jest jednakowa we wszystkich trzech częściach. Wielkość komórek waha się od 20 do 30 µm. Porównując nerw błędny lewy i prawy nie stwierdzono większych róŝnic w ułoŝeniu zwojów, jak i ich liczbie; kształt komórek oraz ich wielkość i liczba równieŝ nie wskazuje róŝnic w nerwach obustronnych. Słowa kluczowe: nerw błędny, komórki zwojowe, świnia domowa WSTĘP Od wielu lat prowadzone są badania nad topografią i morfologią nerwu błędnego u zwierząt i człowieka w okresie prenatalnym, jak i postnatalnym [Botar i wsp. 1950, Kurylcio 1971]. Badania na zwierzętach dotyczyły ptaków [Waluszewska-Bubień 1972], kozy [Pospieszny 1979], owcy [Szteyn 1969], królika [Evans, Murray 1954] i kota [Agostoni i wsp. 1957]. Większość badań obejmowała komórki zwojowe, poniewaŝ poznanie ich rozmieszczenia i liczby moŝe być pomocne w określeniu unerwienia poszczególnych narządów przez włókna parasympatyczne. Wiodąca rola układu nerwowego autonomicznego dla prawidłowego funkcjonowania całych układów narządowych skłania do dokładnego poznania budowy zwojów na terenie pnia nerwu błędnego. Opracowanie budowy tych zwojów u świni domowej pozwoli na uzupełnienie danych porównawczych dotyczących komórek zwojowych nerwu błędnego. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono na nerwach błędnych sześciu świń domowych w wieku 5 6 miesięcy. Po pobraniu materiału odpreparowano część szyjną nerwu błędnego z
28 M. Matysek i in. pnia błędno-współczulnego, następnie z części piersiowej wydzielono gałąź dogrzbietową i dobrzuszną nerwu błędnego. W części brzusznej nerwu błędnego wydzielono pień błędny dogrzbietowy i dobrzuszny. Po utrwaleniu w formalinie, odwodnieniu w alkoholu i zatopieniu w parafinie nerwy błędne krojono w płaszczyźnie czołowej na skrawki o grubości 15 µm. Następnie barwiono je fioletem krezylowym metodą Klüvera-Barrery oraz błękitem metylenowym według zmodyfikowanej metody Nissla. WYNIKI Część szyjna nerwu błędnego. W części szyjnej nerwu błędnego komórki nerwowe są liczne. Układają się w grupy liczące po kilka komórek (od 7 10) lub są nieregularnie rozrzucone. Komórki zwojowe występujące w części szyjnej nerwu błędnego mają kształt okrągły, rzadziej wrzecionowaty; zawierają duŝe, kuliste jądro z ośrodkowo umieszczonym jąderkiem oraz wyraźnie wybarwiony tigroid. Otoczone są warstwą komórek glejowych układających się w pasma. Zwoje mają kształt okrągły, usytuowane są przy krawędzi pęczków włókien nerwowych. Wielkość komórek, mierzona wzdłuŝ ich osi podłuŝnej, waha się w granicach od 20 do 30 µm (rys. 1). Rys. 1. Grupa komórek zwojowych z części szyjnej n. błędnego świni domowej Fig. 1. Group of ganglionic cells from cervical part of the vagus nerve of domestic pig Część piersiowa nerwu błędnego. W części piersiowej nerwu błędnego komórki zwojowe są liczniejsze niŝ w odcinku szyjnym. Układają się w grupy liczące od 2 do 23 komórek, rzadko występują pojedynczo. Komórki zwojowe części piersiowej są kształ- Acta Sci. Pol.
Komórki zwojowe... 29 tu owalnego, czasami okrągłego lub podłuŝnego; mają kuliste jądro z ośrodkowo ułoŝonym jąderkiem oraz duŝą ilość tigroidu w cytoplazmie. Zarówno w gałęzi dogrzbietowej, jak i w dobrzusznej obserwujemy komórki o owalnym, podłuŝnym i okrągłym kształcie. Komórki w obu gałęziach mają podobną wielkość. Nie obserwuje się róŝnic w ilości zwojów, zwoje nie są ułoŝone symetrycznie w obu gałęziach. Wielkość komórek wynosi ok. 25 µm (rys. 2). Rys. 2. Komórki zwojowe z części piersiowej n. błędnego świni domowej Fig. 2. Ganglionic cells from thoracic part of the vagus nerve of domestic pig Część brzuszna nerwu błędnego. W krótkiej części brzusznej nerwu błędnego zarówno w pniu dobrzusznym, jak i dogrzbietowym, komórki zwojowe występują nielicznie. Są kształtu owalnego z widocznym jąderkiem. Liczba komórek w całym zwoju waha się od 18 do 20 (rzadko do 25), a ich wielkość od 20 do 25 µm. W pniu dobrzusznym nerwu błędnego zaobserwowano 3 zwoje, a w pniu dogrzbietowym 4 zwoje. Zwoje mają kształt wrzecionowaty, usytuowane są w centralnej części pęczków włókien nerwowych, komórki są w nich rozmieszczone nieregularnie, nie tworzą skupisk (rys. 3). Porównano nerw błędny lewy i prawy w wyniku badań nie stwierdzono większych róŝnic w ułoŝeniu zwojów, jak i ich ilości; kształt komórek oraz ich wielkość i liczba równieŝ nie wskazują na zróŝnicowaną budowę w nerwach przeciwległych. Medicina Veterinaria 2(1) 2003
30 M. Matysek i in. Rys. 3. Grupa komórek zwojowych z części brzusznej n. błędnego świni domowej Fig. 3. Group of ganglionic cells from abdominal part of the vagus nerve of domestic pig DYSKUSJA I PODSUMOWANIE Stwierdzono charakterystyczne rozłoŝenie komórek zwojowych w pniu nerwu błędnego u świni domowej. Największa ich ilość występuje w części piersiowej (od wpustu do klatki piersiowej do przepony). W części szyjnej (od zwoju dalszego doczaszkowego do wpustu do klatki piersiowej) ilość komórek jest mniejsza. W krótkim odcinku brzusznym (od przepony do rozgałęzień końcowych), w porównaniu z poprzednimi częściami, maleje ilość komórek i zwojów, nie ma tendencji do tworzenia grup komórek w obrębie zwoju. Co do wielkości komórek nie stwierdza się większych róŝnic w obrębie badanych trzech części, jedynie w części szyjnej oprócz komórek o takiej samej wielkości, jak w części piersiowej i brzusznej, obserwuje się komórki większe. Nasuwa się porównanie do ułoŝenia komórek w nerwie błędnym człowieka [Botar i wsp. 1950], u którego najwięcej komórek występuje w części szyjnej, po czym stopniowo maleje. Inne ułoŝenie występuje równieŝ u owcy [Szteyn 1969], u której liczba komórek zwiększa się od przodu ku tyłowi. PIŚMIENNICTWO Agostoni E., Chinnock J.E., De Burgh Daly M., Murray J.G., 1957. Functional and histological studies of the vagus nerve and its branches to the heart, lungs and abdominal viscera in the cat. J. Physiol. 135, 182 205. Botar J., Afra D., Moritz P., Schiffmann E., Schole M., 1950. Die Nervenzellen und Ganglien des N. vagus. Acta Anat., 10, 284 314. Evans D.H.L and J.G. Murray, 1954. Histological and functional studies on the fibre composition of the vagus nerve of the rabbit : J. Anat., 88, 320 337. Acta Sci. Pol.
Komórki zwojowe... 31 Kurylcio L., 1971. Postacie pni błędnych i ich rozmieszczenie w rozworze przełykowym u człowieka. Folia Morph. Warsz., 30: 79 91. Pospieszny N., 1979. Morphologie und Topographie des Brustteiles des Nervus vagus beim Schaf in der praenatalen Periode. Zoologica Poloniae, 27: 196 224. Szteyn S., 1969. Komórki zwojowe w pniu nerwu błędnego owcy. Annales UMCS Lublin Polonia. Waluszewska-Bubień, A., 1972. Topography of the vagus nerve in the domestic hen (Gallus gallus f. domestica L.) Zoolgica Poloniae, 22: 5 42. GANGLIONIC CELLS IN THE VAGUS NERVE TRUNK IN THE DOMESTIC PIG Abstract. The examination was carried out on vagal trunks of six domestic pigs in the age of 5 6 months. After fixing, the preparations were stained with cresyl violet according to Klüver-Barrera s method and with the methylene blue according to modified Nissl s method. It was stated that most ganglionic cells were present in the thoracic part, and the fewest in the abdominal part. The cells structure is the same in all parts studied. Majority of the cells is of 20 to30 µm size. Comparing the left and the right vagus nerve, no greater differences were spotted as far as the positioning of the ganglia, their number and size was concerned; the cell shape and their size and number do not point to the differentiated structure in the opposite nerves. Key words: vagus nerve, ganglionic cells, pig Małgorzata Matysek, Izabela Krakowska, Zbigniew Boratyński, Iwona Łuszczewska-Sierakowska, Katedra Anatomii Zwierząt, Akademia Rolnicza w Lublinie, ul. Akademicka 12, 20-934 Lublin Medicina Veterinaria 2(1) 2003