PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST NA LATA DLA GMINY GRÓDEK NAD DUNAJCEM

PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST NA LATA 2010-2032 DLA GMINY GRÓDEK NAD DUNAJCEM Gródek nad Dunajcem 2010

2

Spis treści 1. Wprowadzenie 3 2. Zagrożenia 4 3. Stan prawny 4 4. Podstawa prawna Programu 7 5. Koncepcja zarządzania Programem 8 6. Cel i zadania Programu 9 7. Obowiązki gminy 9 8. Postępowanie z wyrobami zawierającymi azbest 11 9. Usuwanie wyrobów zawierających azbest 12 10. Unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest 13 11. Ogólna charakterystyka gminy Gródek n/dunajcem 15 12. Informacje o ilości i stanie wyrobów zawierających azbest na terenie gminy Gródek n/dunajcem 17 13. Finansowe aspekty realizacji Programu 18 14. Procedura przyznawania środków na usuwanie i unieszkodliwianie azbestu i wyrobów zawierających azbest 18 15. Harmonogram zadań do realizacji w ramach programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Gródek n/dunajcem 20 16. Podsumowanie i wnioski 24 17. Załączniki 25 3

1. Wprowadzenie Azbest jest włóknistym skupieniem minerałów z grupy serpentynów lub amfiboli. Pod względem chemicznym jest uwodnionym krzemianem magnezu, żelaza, wapnia i sodu. Główne odmiany azbestu to: - chryzotyl (tzw. azbest biały, głównie stosowany do wyrobów azbestowo-cementowych) - krokidolit (azbest niebieski, najczęściej wykorzystywany w przemyśle) - azbest grunerytowy (amozyt, azbest brązowy, bardzo rzadko wykorzystywany w Polsce) - azbest aktynolitowy - azbest antofilitowy - azbest tremolitowy W celach komercyjnych wykorzystuje się głównie pierwsze trzy odmiany jako element wzmacniający lub jako izolacja termiczna, akustyczna lub elektryczna. Z uwagi na swoje właściwości dźwiękoszczelne, odporność na czynniki chemiczne stosuje się go zarówno w budynkach użytkowych, przemysłowych jak i mieszkalnych. Dzięki swojej wyjątkowej wytrzymałość jest wykorzystywany m.in. w wagonach kolejowych, statkach, samolotach, przy produkcji sprzętu gospodarstwa domowego np. piecyków elektrycznych, suszarek, kuchenek. Na świecie był wykorzystywany w ponad pięciu tysiącach wyrobów, w Polsce w około trzystu. Zawartość azbestu w poszczególnych materiałach jest różna i może zawierać od 1% do 100% tego materiału. Szacuje się, iż na terenie Polski znajduje się ponad piętnaście milionów ton wyrobów zawierających azbest. Azbest wykorzystywany był przede wszystkim w następujących wyrobach: wyroby azbestowo-cementowe (ogniotrwałe, odporne na korozję, gnicie) : płyty faliste, obudowy, płyty warstwowe, rury ciśnieniowe, płyty okładzinowe, płyty elewacyjne, płyty Karo wyroby izolacyjne: izolacja kotłów parowych, wymienników ciepła, zbiorników, przewodów rurowych, tkanin ognioodpornych (wata, włókna, sznury, tkaniny, taśmy) wyroby uszczelniające: tektury, płyty azbestowo-kauczukowe odporne na podwyższoną temperaturę, szczeliwa plecione wyroby cierne: okładziny cierne, taśmy hamulcowe wyroby hydroizolacyjne: lepiki asfaltowe, kity uszczelniające, asfalty drogowe uszlachetnione, zaprawy gruntujące, papa dachowa, płytki podłogowe W chwili obecnej, dzięki postępowi technicznemu oraz badaniom chemicznym większość wyrobów azbestowych posiada swoje zamienniki (erionit, wollastonit, attapulgit, sepiolit). Wyjątek stanowią diafragmy i wały ciągnione służące do produkcji szkła. Jednakże i tutaj azbest może być wykorzystywane wyłącznie do czasu ich zużycia lub do czasu, kiedy będą dostępne substytuty bezazbestowe, w zależności od tego, która okoliczność wystąpi pierwsza. 4

2. Zagrożenia Azbest jest materiałem niebezpiecznym wymienionym w wykazie substancji niebezpiecznych stanowiących załącznik do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z klasyfikacją i oznakowaniem (Dz. U. Nr 201, poz. 1674) jako substancja o udokumentowanym działaniu rakotwórczym i stanowiąca poważne zagrożenie zdrowia. Jednakże azbest staje się zagrożeniem wyłącznie wówczas, kiedy jego włókna zostają uwolnione do powietrza. Wdychając powietrze zawierające włókna azbestowe ludzie są narażeni na następujące choroby układu oddechowego: pylica azbestowa, rak płuc, międzybłonniak. Najgroźniejszą chorobą jest rak płuc, który prowadzi do śmierci w 95 % przypadków. Z uwagi na jego szkodliwe działanie na zdrowie i zagrożenie jakie stwarza podjęto działania mające na celu wyeliminowanie tego materiału ze wszystkich obiektów w Polsce do 2032 r. W tym celu m.in. Rada Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej 14 maja 2002 r. przyjęła Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski. Problem azbestu znalazł również odzwierciedlenie w przepisach prawnych. 3. Stan prawny Jednym z pierwszych i najważniejszych aktów prawnych wydanych w związku z negatywnym wpływem azbestu na ludzi jest ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, ze zmianami). Zgodnie z art. 1 ust. 1 ww. ustawy ustawodawca zakazał wprowadzania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej zarówno azbestu jak i wyrobów zawierających azbest, produkcji wyrobów azbestowych oraz obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi azbest. Ustawa ta weszła w życie 28 września 1997 r. Z chwilą zakazu produkcji azbestu i obrotu materiałami azbestowymi, podstawowym problemem stało się jego usunięcie ze środowiska. Zarówno przedmiotowa ustawa, jak i jej przepisy wykonawcze dotyczą również ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych przy pracach związanych z azbestem. Pracownikom tym przysługuje szereg świadczeń finansowych, jak i specjalna opieka zdrowotna. Kolejnymi ustawami regulującymi postępowanie z materiałami zawierającymi azbest są: ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, ze zmianami.) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150 ze zmianami) zgodnie z art. 1 ustawa określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 ze zmianami) ustawa ta określa przede wszystkim zasady postępowania z odpadami, w sposób zapewniający jak najlepszą ochronę zdrowia i życia ludzkiego oraz ochronę środowiska. Ustawa określa m.in. obowiązki wytwórców i posiadaczy odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych, jakimi są wyroby azbestowe ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84 ze zmianami) zgodnie z art. 1 ustawa ta określa warunki, zakazy lub ograniczenie produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i preparatów chemicznych, w celu ochrony przed szkodliwym wpływem tych substancji i preparatów na zdrowie człowieka lub środowisko ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671 ze zmianami) ustawa określa zasady przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, wymagania w stosunku do kierowców i innych osób 5

wykonujących czynności związane z tym przewozem oraz wskazuje organy właściwe do sprawowania nadzoru i kontroli w tych sprawach Kolejną grupę przepisów w zakresie postępowania z azbestem i wyrobami zawierającymi azbest stanowią rozporządzenia. Do najistotniejszych należą: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U Nr 112, poz. 1206) dokument ten określa rodzaje odpadów zawierających azbest na liście odpadów niebezpiecznych w następujących grupach i podgrupach z przypisanym kodem klasyfikacyjnym: 06 07 01 odpady azbestowe z elektrolizy 06 13 04 odpady z przetwarzania azbestu 10 11 81 odpady zawierające azbest (z hutnictwa szkła) 10 13 09 odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowoazbestowych 15 01 11 opakowania z metali zawierające niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi 16 01 11 okładziny hamulcowe zawierające azbest 16 02 12 zużyte urządzenia zawierające azbest 17 06 01 materiały izolacyjne zawierające azbest 17 06 05 materiały konstrukcyjne zawierające azbest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055) wśród instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie środowiska wymieniane są instalacje do przetwarzania azbestu lub do wytwarzania lub przetwarzania produktów zawierających azbest w przemyśle mineralnym Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o występowaniu substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U. 2009, Nr 124, poz. 1033) rozporządzenie reguluje zagadnienia dotyczące terminu i formy składania informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, w tym azbestu Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. Nr 191, poz. 1595). Zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia w sposób nieselektywny mogą być składowane odpady: 17 06 01 materiały izolacyjne zawierające azbest 17 06 05 materiały konstrukcyjne zawierające azbest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833 ze zmianami) rozporządzenie określa m.in. najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy pyłów zawierających azbest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu i sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 6

1858 )- rozporządzenie stosuje się do składowisk odpadów, z wyjątkiem składowisk niebezpiecznych, na których składowane są odpady oznaczone kodami: 17 06 01 materiały izolacyjne zawierające azbest oraz 17 06 05 - materiały konstrukcyjne zawierające azbest Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1996 r. w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (M.P. Nr 19, poz. 231) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549 ze zmianami) - rozporządzenie nie dotyczy odpadów oznaczonych kodami: 17 06 01 materiały izolacyjne zawierające azbest oraz 17 06 05 - materiały konstrukcyjne zawierające azbest Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczenia azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876 oraz z 2008 r. Nr 200, poz. 1235) - rozporządzenie określa m.in. wymagania w zakresie wykorzystania i przemieszczania azbestu lub wyrobów zawierających azbest oraz oznaczenia miejsc ich występowania, wymagania w zakresie wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest lub wyroby zawierające azbest, wymagania techniczne, jakie należy spełnić przy wykorzystywaniu i przemieszczaniu wyrobów zawierających azbest oraz przy wykorzystywaniu i oczyszczaniu instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest. Ponadto określa sposób inwentaryzowania azbestu lub wyrobów zawierających azbest, w miejscach ich wykorzystywania Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047, ze zmianami) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 ze zmianami) rozporządzenie określa obowiązki wykonawcy prac polegających na bezpiecznym użytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest, sposoby i warunki bezpiecznego użytkowania oraz usuwania wyrobów zawierających azbest, warunki przygotowania do transportu wyrobów i odpadów zawierających azbest do miejsca ich składowania oraz wymagania jakim powinno odpowiadać oznakowanie wyrobów i odpadów zawierających azbest. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 ze zmianami). Zgodnie z 2 pkt 25 sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko wymagają następujące rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko: wydobywanie azbestu lub instalacje do wytwarzania lub przetwarzania azbestu lub produktów zawierających azbest: a) produktów azbestowo - cementowych w ilości nie niższej niż 200 ton gotowego produktu rocznie 7

b) materiałów ciernych w ilości nie niższej niż 50 ton gotowego produktu rocznie, c) innych produktów zawierających azbest w ilości nie niższej niż 200 ton rocznie. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 sierpnia 2004 r. w sprawie leczenia uzdrowiskowego osób zatrudnionych przy produkcji wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 185, poz. 1920, z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771, ze zmianami) Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz. U. z 2005 r., Nr 216, poz. 1824). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645, ze zmianami) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 września 2005 r. w sprawie leków związanych z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście (Dz. U. Nr 189, poz. 1603) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem (Dz. U. Nr 201, poz. 1674) Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 18 sierpnia 2009 r. w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska na rok 2010 (M.P. 2009 Nr 57, poz. 780). Rozporządzenie to określa jednostkowe stawki opłaty za gazy lub pyły wprowadzone do powietrza (w tym azbest) oraz umieszczenie odpadów na składowisku (w tym odpadów o kodach: 06 07 01 odpady azbestowe z elektrolizy, 06 13 04 odpady z przetwarzania azbestu, 10 11 81 odpady zawierające azbest, 10 13 09 odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowo - azbestowych, 15 01 11 opakowania z metali zawierające niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego, włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi, 16 01 11 okładziny hamulcowe zawierające azbest, 16 02 12 zużyte urządzenia zawierające azbest, 17 06 01 materiały izolacyjne zawierające azbest i 17 06 05 materiały konstrukcyjne zawierające azbest). 4. Podstawa prawna Programu Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Gródek nad Dunajcem na lata 2010-2032 zwany dalej Programem stanowi realizację przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150 ze zmianami), ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 ze zmianami), ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, ze zmianami) oraz Krajowego Programu Usuwania Azbestu i Wyrobów Zawierających Azbest Stosowanych na Terytorium Polski przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 14 maja 2002 r., który wprowadza obowiązek opracowania programu na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym, zmienionego zaktualizowanym Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu przyjętym z kolei przez Radę Ministrów odpowiednio 14 lipca 2009 roku i 15 marca 2010 roku. 5. Koncepcja zarządzania Programem Interdyscyplinarność Programu... powoduje konieczność koordynacji wszystkich jednostek i instytucji przedmiotowo odpowiedzialnych za realizację poszczególnych zadań lub pośrednio biorących udział w ich realizacji. Dlatego też zadania będą realizowane na trzech poziomach: 8

Centralnym Rada Ministrów, minister właściwy do spraw gospodarki i w strukturze ministerstwa Główny Koordynator Programu Wojewódzkim wojewoda, samorząd województwa Lokalnym samorząd powiatowy, samorząd gminny. Osobą odpowiedzialną za współdziałanie poszczególnych jednostek i instytucji oraz podejmowanie inicjatyw w sprawie wdrażania Programu jest Główny Koordynator. Należy zaznaczyć, że Program powinien być realizowany przez istniejące struktury samorządu terytorialnego i nie powodować tworzenia nowych stanowisk w administracji. Nieodzownym elementem wspierającym założenia Programu będzie także współpraca z organizacjami pozarządowymi, instytutami naukowymi oraz mediami. Według Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu [2009,2010] do zadań szczebla lokalnego należy: Przygotowanie i aktualizacja gminnych programów usuwania wyrobów zawierających azbest, także w ramach planów gospodarki odpadami Współpraca z lokalnymi mediami celem rozpowszechniania informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przez azbest oraz wyroby z azbestem, Współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja środowiska) Do zadań rady gminy należy: Przyjmowanie rocznych podsumowań rzeczowo - finansowych z realizacji zadań Programu. Podsumowanie roczne winno być wykonane przy uwzględnieniu podanych poniżej wskaźników monitorowania. Tabela 1. Zestawienie wskaźników rocznej oceny realizacji zadań L.p. Wskaźnik Jednostka a) w zabudowie jednorodzinnej 1. Ilość zdemontowanych azbestu wyrobów zawierających azbest b) w obiektach użyteczności publicznej Mg/rok 2. Ilość unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Mg/rok 3. Stopień usunięcia wyrobów azbestowych % 4. Stopień wykorzystania środków finansowych zaplanowanych na realizację Programu... w danym roku. % 6. Cel i zadania Programu Podstawowym celem niniejszego Programu jest: spowodowanie usunięcia z terenu gminy Gródek nad Dunajcem azbestu oraz wyrobów zawierających azbest do roku 2032; spowodowanie sukcesywnej likwidacji oddziaływania azbestu na środowisko; stworzenie odpowiednich warunków do wdrożenia przepisów prawnych oraz norm postępowania z wyrobami zawierającymi azbest stosowanych w Unii Europejskiej. Natomiast podstawowym zadaniem Programu jest określenie ilości wyrobów zawierających azbest na terenie gminy Gródek nad Dunajcem, ustalenie procedur i harmonogramu prac przy usuwaniu przedmiotowych wyrobów oraz wskazanie możliwości pozyskania funduszy na usunięcie wyrobów zawierających azbest. 9

7. Obowiązki gminy Informowanie mieszkańców gminy o skutkach narażenia na azbest i obowiązku sukcesywnego usuwania go przez właścicieli nieruchomości. Gmina w pierwszej kolejności powinna skupić się na działaniach edukacyjno informacyjnych skierowanych do mieszkańców. Na gminę nałożony został obowiązek informowania mieszkańców na temat negatywnych skutków oddziaływania azbestu na stan zdrowia mieszkańców oraz o możliwości usunięcia wyrobów zawierających azbest, co ma na celu skłonienie właścicieli nieruchomości do wypełnienia nałożonego na nich ustawowo obowiązku usunięcia wyrobów zawierających azbest do 2032 r. Gmina musi więc zadbać, aby formularze, na podstawie których dokonywana ma być ocena stanu nieruchomości pod kątem obecności azbestu i stopnia jego zużycia, były dostępne w urzędzie oraz o ile istnieje taka możliwość również na stronie internetowej gminy. Gmina ma także służyć pomocą swoim mieszkańcom na temat wymaganych procedur usuwania, zabezpieczania, wywożenia i składowania azbestu. Informacje te powinny znaleźć się na stronie internetowej Urzędu Gminy, na tablicach informacyjnych w jego budynku, ulotkach i plakatach, a także być przekazywane podczas spotkań z mieszkańcami. Gmina powinny szukać sojuszników swoich działań wśród lokalnych dziennikarzy starając się zainteresować ich tematyką azbestu, szczególnie w skali regionu, oraz służąc informacjami na temat jego usuwania tak, aby wzmacniać prowadzone przez siebie działania informacyjno - edukacyjne. Oprócz zbierania informacji o wyrobach zawierających azbest i miejscu ich wykorzystywania od prywatnych właścicieli nieruchomości oraz o wyrobach zawierających azbest, których wykorzystywanie zostało zakończone, Gmina powinna dokonać oceny stanu nieruchomości, której sama jest właścicielem. Uczciwa i rzetelna ocena oraz inwentaryzacja są jedynym sposobem na uzyskanie wsparcia finansowego na cele związane z usuwaniem azbestu. O tym także mieszkańcy powinni zostać poinformowani przez Gminę. Obowiązek nałożony na wójta okresowego przedkładania marszałkowi informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. 2009, Nr 124, poz. 1033). Powyższą informację należy składać raz na rok, do dnia 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy. Obowiązkiem wójta jest przygotowywanie rocznych sprawozdań finansowych z realizacji zadań Programu. Obowiązki właścicieli, zarządców lub użytkowników nieruchomości: sporządza się coroczny plan kontroli jakości powietrza obejmujący pomiary stężenia pyłów zawierających azbest dla każdego pomieszczenia, w którym znajdują się instalacje lub urządzenia zawierające azbest, kontrola wyrobów zawierających azbest znajdujących się w obiektach, urządzeniach budowlanych, urządzeniach przemysłowych lub innych miejscach zawierających azbest, usuwanie wyrobów zawierających azbest zakwalifikowanych zgodnie z oceną do wymiany na skutek nadmiernego zużycia wyrobu lub jego uszkodzenia, przegląd i oznakowanie, w sposób przewidziany przez prawo, miejsc, w których był lub jest wykorzystywany azbest lub wyroby zawierające azbest, sporządzenie inwentaryzacji zastosowanych wyrobów zawierających azbest poprzez sporządzenie spisu z natury, sporządzenie i przedłożenie marszałkowi województwa (dot. przedsiębiorców) lub wójtowi gminy (dot. osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami) oraz aktualizacja informacji o : - wyrobach zawierających azbest i miejscu ich wykorzystywania, 10

- wyrobach zawierających azbest, których wykorzystanie zastało zakończone. Obowiązki wykonawców prac polegających na zabezpieczeniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest: podmioty prowadzące działalność w zakresie usługi usuwania azbestu winny legitymować się Decyzją zatwierdzającą program gospodarki odpadami przeszkolenie przez uprawnioną instytucję zatrudnianych pracowników i osób kierujących lub nadzorujących, w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu tych wyrobów oraz w zakresie przestrzegania procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, opracowanie przed rozpoczęciem prac szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawierających azbest, obejmującego w szczególności: - identyfikację azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach, na podstawie udokumentowanej informacji od właściciela lub zarządcy obiektu albo też na podstawie badań przeprowadzonych przez akredytowane laboratorium, - informacje o metodach wykonywania planowanych prac, - zakres niezbędnych zabezpieczeń pracowników oraz środowiska przed narażeniem na szkodliwość emisji azbestu, w tym problematykę określoną przepisami dotyczącymi planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, - ustalenie niezbędnego dla rodzaju wykonywanych prac monitoringu powietrza; - posiadanie niezbędnego wyposażenia technicznego i socjalnego zapewniającego prowadzenie określonych planem prac oraz zabezpieczeń pracowników i środowiska przed narażeniem na działanie azbestu. - zgłoszenie prac polegających na zabezpieczeniu lub usunięciu wyrobów zawierających azbest z obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej, właściwemu organowi nadzoru budowlanego oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. zapewnienie warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest z miejsca ich występowania w sposób określony w 8 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2004r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest, złożenie właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu lub zarządcy nieruchomości, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest, pisemnego oświadczenia o prawidłowości wykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem właściwych przepisów technicznych i sanitarnych. 8. Postępowanie z wyrobami zawierającymi azbest Zgodnie z 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649) właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości, a także obiektu, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest, przeprowadza kontrole stanu tych wyrobów w terminach wynikających z oceny stanu tych wyrobów. Od wyników tej kontroli zależy procedura dalszego postępowania: - pozostawienie wyrobu i zabezpieczenie go w miejscu eksploatacji, w celu wyeliminowania możliwości lub ograniczenia emisji włókien azbestowych do powietrza, - usunięcie wyrobów i zastąpienie ich materiałami nie zawierającymi azbestu. Należy podkreślić, że prace przy usuwaniu lub zabezpieczaniu wyrobów azbestowych powinny być wykonywane przez wykonawców posiadających odpowiednie kwalifikacje. 11

W przypadku wyrobów zawierających azbest nie zakwalifikowanych do wymiany powinny one zostać zabudowane szczelną przegrodą bez naruszania samego wyrobu lub ich powierzchnia powinna być pokryta szczelną powłoką za pomocą substancji impregnujących, związujących cząstki azbestu i uniemożliwiających kruszenie się wyrobu azbestowego. Wszelkie prace związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest należy dokonywać zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r Prawo budowlane, rozdz. 4 Postępowanie poprzedzające rozpoczęcie robót budowlanych, rozdz. 5 Budowa i oddawanie do użytku obiektów budowlanych. W przypadku konieczności usunięcia elementów zawierających azbest z obiektów budowlanych, inwestor musi przestrzegać przepisów Prawa Budowlanego oraz przepisów specjalnych dotyczących azbestu. Zgodnie z Programem 1 jest możliwe usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu własnej nieruchomości bez korzystania z usług wyspecjalizowanych firm, przez osoby odpowiednio przeszkolone, które dysponują środkami technicznymi eliminującymi narażenie na kontakt z włóknami azbestu. Prace te mogą być wykonywane incydentalnie. Szczegółowe wymagania techniczne w zakresie oczyszczania pomieszczeń, w których znajdują się instalacje lub urządzenia zawierające azbest, określa projekt techniczny usuwania lub wymiany wyrobów zawierających azbest na wyroby bezazbestowe wraz z harmonogramem prac, sporządzony na koszt wykorzystującego instalację lub urządzenie. Projekt i harmonogram, o których mowa w ust. 1, sporządza się przed każdym oczyszczaniem instalacji lub urządzenia zawierającego azbest. Projekt i harmonogram, o których mowa jw., uwzględniają w szczególności wykonanie pomiarów stężenia pyłów zawierających azbest w środowisku pracy, przed wykonaniem i po wykonaniu prac. Dodatkowy pomiar stężenia pyłów zawierających azbest przed wykonaniem prac nie jest wymagany, o ile aktualne są pozytywne wyniki pomiarów wynikające z corocznego planu kontroli jakości powietrza. Przed przystąpieniem do oczyszczania pomieszczeń, o których mowa w ust. 1, należy obniżyć stężenie pyłu azbestu w powietrzu poniżej wartości dopuszczalnej określonej w przepisach w sprawie najwyższych dopuszczanych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Wykorzystywanie instalacji, urządzenia lub pomieszczenia po ich oczyszczeniu możliwe jest pod warunkiem stwierdzenia nieprzekroczenia najwyższego dopuszczalnego stężenia pyłów zawierających azbest w środowisku pracy Drogę utwardzoną odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, z późn. zm. 4) ), po trwałym zabezpieczeniu przed emisją włókien azbestu, zwaną dalej "drogą zabezpieczoną", wykorzystuje się bez ograniczeń czasowych, z zastrzeżeniem ust. 2. Dla drogi zabezpieczonej jej zarządca sporządza roczny plan kontroli nawierzchni i pobocza, uwzględniający natężenie ruchu, stopień narażenia na ruchy masowe ziemi oraz inne zjawiska mogące spowodować uszkodzenie nawierzchni, podbudowy i struktury drogi zabezpieczonej. W przypadku naruszenia nawierzchni drogi zabezpieczonej i jej pobocza, stwierdzonego w wyniku kontroli doraźnej lub realizacji planu kontroli, dalsze wykorzystywanie drogi jest 1 Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032. Warszawa 2009, 2010 12

możliwe po przeprowadzeniu działań skutecznie zabezpieczających przed emisją włókien azbestu. 9. Usuwanie wyrobów zawierających azbest Zagadnienie to regulują następujące przepisy: Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, ze zmianami); Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649); Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby azbestowe (Dz. U. Nr. 8 z 2011 r. poz.31), zastępujące rozporządzenie z dnia 23.10.2003 roku. Przystępując do usuwania wyrobów azbestowych należy: 1. Przeprowadzić inwentaryzację miejsc i wyrobów zawierających azbest przewidzianych do usunięcia (na drukach stanowiących załączniki nr 3 i 4 do Programu); 2. Zgłosić organowi administracji architektoniczno budowlanej, na 30 dni przed planowanym terminem robót, zamiar wykonania prac. 3. Zgłosić usunięcie wyrobów azbestowych Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego w Nowym Sączu - (na drukach stanowiących załącznik nr 2 do Programu), właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy i właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu na 7 dni przed rozpoczęciem prac. Zgłoszenie to powinno zawierać rodzaj i nazwę wyrobu zawierającego azbest, termin rozpoczęcia i zakończenia prac, adres obiektu, kopię aktualnej oceny stanu wyrobów zawierających azbest, określenie liczby pracowników, którzy będą przebywać w kontakcie z azbestem. Z dniem 12 marca 2010 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o odpadach wprowadzona ustawą z dnia 22 stycznia 20 10r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych ustaw (Dz.U Nr 28, poz.145), wg której wytwórca odpadów prowadzący działalność polegającą na świadczeniu usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest obowiązany do uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami (art.17 ust.1a ustawy o odpadach. Prace przy usuwaniu azbestu mogą być wykonywane przede wszystkim przez podmioty gospodarcze posiadające stosowne zezwolenie w zakresie wytwarzania odpadów azbestowych tj. decyzje zatwierdzające programy gospodarki odpadami uzyskane na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. 2010 r. Nr 180, poz. 1243, z póżn. zm.). Prace przy usuwaniu lub zabezpieczaniu wyrobów azbestowych powinny być wykonywane przez wykonawców posiadających odpowiednie kwalifikacje. Jednak zgodnie z Programem 2 jest możliwe usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu własnej nieruchomości bez korzystania z usług wyspecjalizowanych firm, przez osoby odpowiednio przeszkolone, które dysponują środkami technicznymi eliminującymi narażenie na kontakt z włóknami azbestu. Prace te mogą być wykonywane incydentalnie. 2 Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032. Warszawa 2009, 2010 13

Program gospodarki odpadami jest zatwierdzany, w drodze decyzji, przez właściwy organ, którym jest: regionalny dyrektor ochrony środowiska - dla przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych, oraz marszałek województwa - w pozostałych przypadkach. Właściwość miejscową organu ustala się według miejsca siedziby lub zamieszkania wytwórcy odpadów (art.21a ustawy o odpadach). W związku z tym decyzje na prowadzenie działalności usługowej na terenie województwa małopolskiego w zakresie demontażu wyrobów zawierających azbest mogą być także wydawane przez marszałków innych województw. 10. Unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest Z uwagi na zagrożenie jakie stanowi azbest - odpady zawierające tą substancję nie mogą być poddane odzyskowi ani być przetwarzane. Podstawową formą zabezpieczenia wyrobów azbestowych po ich usunięciu jest właściwe składowanie w wyznaczonych i specjalnie przygotowanych miejscach. Tematyka ta została uregulowana w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549 ze zmianami). Na składowisku odpadów azbestowych deponowane są odpady pochodzące z budowy, remontu i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej oznaczone kodami: 17 06 01 materiały izolacyjne zawierające azbest 17 06 05 materiały konstrukcyjne zawierające azbest. 14

Tabela 3. Wykaz składowisk odpadów azbestowych zlokalizowanych na terenie PolskiŹródło : Lp. Nazwa składowiska, adres i zarządzający Wolna pojemność [m 3 ] województwo dolnośląskie 1. Składowisko Odpadów Przemysłowych, ul. Górnicza 1 58-303 Wałbrzych, Mo- Bruk Korzenna 214 33-322 Korzenna 2. Składowisko odpadów innych niź niebezpieczne i obojętne w Trzebczu gm. Polkowice 3. Składowisko odpadów w Marcinowie, gm. Trzebnica, Zakład Gospodarki Komunalnej w Trzebnicy ul. Piłsudskiego 1 55-100 Trzebnica 4. Teren KGHM Polska Miedź w Lubinie Oddział Huta Miedzi Głogów ul. Żukowicka 1 67-200 Głogów, KGHM Polska Miedź S.A. w Lubinie Oddział Huta Miedzi Głogów województwo kujawsko pomorskie 5. Składowisko Odpadów Niebezpiecznych Małociechowo, gm. Pruszcz, ECO-POL Sp. z o.o. ul. Dworcowa 9 86-120 Pruszcz województwo lubelskie 6. Składowisko Odpadów Niebezpiecznych Poniatowa Wieś, gm. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. ul. Młodzieżowa 4 24-320 Poniatowa 7. Składowisko Piaski Zarzecze II Kraśnik, WOD-BUD Sp. z o.o.ul. Piłsudskiego 14 23-200 Kraśnik 8. Składowisko odpadów azbestowych w miejscowości Srebrzyszcze gm. Chełm, Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. w Chełmie ul. Ks. Piotra Skargi 11 22-100 Chełm województwo lubuskie 9. Składowisko Odpadów w Chruściku, ul. Małyszyńska 180, Gorzów Wlkp., zarządzane przez Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. Gorzów Wlkp., ul. Teatralna 49 województwo łódzkie 10. Składowisko Odpadów Niebezpiecznych Jadwinówka gm. Radomsko, Metalurgia S.A. ul. Reymonta 62 97-500 Radomsko 11. Bagno Lubień Elektrownia Bełchatów Elektrownia Bełchatów S.A. z/s w Rogowcu ul. Wyzwolenia 30 97-406 Rogowiec województwo małopolskie 12. Składowisko Komunalne w Ujkowie Starym, pow. olkuski, Zakład Gospodarki Komunalnej Bolesław Sp. z o.o., ul. Osadowa 1 32-329 Bolesław 13. Składowisko odpadów Za rzeką Białą ul. Kwiatkowskiego 8 33-101 Tarnów, Jednostka Ratownictwa Chemicznego Sp. z o.o. ul. Kwiatkowskiego 8 33-101 Tarnów województwo mazowieckie 14. Składowisko Odpadów Komunalnych w Rachocinie, Miasto Sierpc, ul. Traugutta 32 województwo podlaskie 15. Składowisko Odpadów Miastkowo pow. Łomża, MPGKiM ul. Akademicka 22 18-400 Łomża P Składowisko odpadów budowlanych zawierających azbest na terenie składowiska odpadów komunalnych w m. Korytki, Komunalny Zakład Budżetowy ul. Mickiewicza 4 18-420 Jedwabne gm. Jedwabne województwo podkarpackie 16. Składowisko Odpadów Komunalnych w Młynach pow. jarosławski, Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Radymno z/s w Skołoszowie 341 17. Składowisko Odpadów Pysznica gm. Pysznica, Gminny Zakład Komunalny ul. Wolności 295 37-403 Pysznica P Kozodrza gm. Ostrów, Zakład Usług Komunalnych w Ostrowie województwo pomorskie 18. Zakład Unieszkodliwiania Odpadów w Bierkowie Bierkowo 120 76-261 Bruskowo Wielkie gm. Słupsk, Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Słupsku, ul. Szczecińska 112 15 76-200 Słupsk 19. Składowisko Odpadów w Gilwie Małej Gilwa Mała 8 82-500 Kwidzyn, Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. Gilwa Mała 8, 82-500 Kwidzyn 4 312 1240 6 000 Wykorzystywane przez właściciela 10 079 1 489 138 970 1 340 25 816 12 000 na potrzeby własne zakładu 43 118 8 200 45 000 682 [I etap - 20 000] [II etap - 21 500] 35 762 280 [17 740] 3 900 81 639

Program [2010] P składowiska przygotowywane Zasady składowania odpadów zawierających azbest ustala decyzja zatwierdzająca instrukcję eksploatacji składowiska odpadów azbestowych. Do 2005 r. jedyną dopuszczalną formą unieszkodliwiania odpadów było składanie ich w wyznaczonych miejscach i przykrycie gruntem mineralnym w celu całkowitego zabezpieczenia przed kontaktem z powietrzem atmosferycznym. Azbest po złożeniu go i przykryciu ziemią jest nieszkodliwy dla środowiska i ludzi, jednakże pod warunkiem, iż zabezpieczone składowisko nie zostanie naruszone poprzez jakiekolwiek prace. Natomiast w 2006 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2005 r. w sprawie podziemnych składowisk odpadów (Dz. U. Nr 110, poz. 935). Dopuszcza ono składowanie odpadów niebezpiecznych, w tym azbestu pod ziemią. Nadto od 2009 roku [Program 2009] dopuszczono możliwość przetwarzania odpadów azbestowych w sposób zapewniający unicestwienie włókien azbestu. Prawne dopuszczenie przetwarzania odpadów azbestowych w urządzeniach przewoźnych służących unicestwieniu włókien azbestu stwarza możliwość alternatywną dla budowy nowych składowisk odpadów azbestowych. 11. Ogólna charakterystyka gminy Gródek nad Dunajcem Gmina Gródek nad Dunajcem zlokalizowana jest w południowo - wschodniej części województwa małopolskiego, na terenie powiatu nowosądeckiego. Od północy Gródek nad Dunajcem graniczy z Gminą Czchów i Gminą Zakliczyn, od wschodu z Gminą Korzenna, od południa z Gminą Chełmiec, natomiast od zachodu z Gminą Łososina Dolna. Gmina Gródek nad Dunajcem swoim zasięgiem obejmuje 12 wsi (14 sołectw): Tropie, Roztoka Brzeziny, Rożnów, Bujne, Bartkowa Posadowa, Gródek nad Dunajcem, Podole Górowa, Przydonica, Jelna, Lipie, Sienna, Zbyszyce. Gmina zajmuje obszar o powierzchni 88 km 2, co stanowi 5,68 % powierzchni powiatu i 058 % powierzchni Województwa Małopolskiego. Pod względem fizyczno-geograficznym (Kondracki, 2000) gmina położona jest na obszarze wydzielonego w Zewnętrznych Karpat Fliszowych, mezoregionu Pogórza Środkowobeskidzkiego i wyodrębnionego w jego obrębie Pogórza Rożnowskiego. Gmina rozciąga się od południowo-wschodniego brzegu Jeziora Rożnowskiego aż po południowy brzeg Jeziora Czchowskiego. Taka lokalizacja wpływa na niebywałe walory krajobrazowe i turystyczne. Pod względem geologicznym gmina leży w obrębie Zewnętrznych Karpat Fliszowych, w strefie nasunięcia płaszczowiny śląskiej. Podłoże skalne buduję tutaj utwory fliszowe o znacznej przewadze piaskowców nad łupkami. Cała gmina położona jest w obrębie zlewni Dunajca. Sieć rzeczna obszaru rozwinięta jest w postaci licznych, bezimiennych potoków i strumieni odwadniających doliny rozczłonkowujące wierzchowiny przylegające do doliny Dunajca. Ważniejszymi ciekami powierzchniowymi na terenie gminy są potoki z Bartkowej, Lipia, Przydonicy i Siennej. Bezpośrednio do terenu gminy przylega Jezioro Rożnowskie; pełni on funkcję retencyjno przeciwpowodziową, energetyczną i turystyczną. Na obszarze gminy występowanie wód podziemnych związane jest z dwoma poziomami wodonośnymi: poziomem czwartorzędowym występującym w obrębie glin piaszczystych i żwirów zaglinionych, 16

poziomem trzeciorzędowym występującym w obrębie piaskowców, w którym wody mają charakter wód szczelinowych. Gmina Gródek nad Dunajcem położona jest w zasięgu dwóch zbiorników wód podziemnych; Zbiornika Warstw Istebna (436) (zbiornik, szczelinowo-porowy) oraz Zbiornika Dolina Dunajca (435) (zbiornik czwartorzędowy, o charakterze porowym) Na terenie gminy Gródek nad Dunajcem występują następujące typy gleb (B. Adamczyk, St. Brożek, 1981): gleby piaszczysto kamieniste o wybitnie infiltracyjnym typie obiegu wody; występują one w zasięgu gruboziarnistych piaskowców i zlepieńców (w obrębie ostrokrawędzistych stoków, niektórych fragmentów stoków wypukłych), tworzą one siedliska boru mieszanego (Pino Quercetum) lub lasu mieszanego (Luzulo Fagetum). gleby gliniasto ilaste o wybitnie retencyjnym typie gospodarki wodnej; występują na stokach wklęsłych i prostych o mniejszych spadkach, zbudowanych ze skał ilastych, stanowią one siedliska drzewostanów jodłowych gleby bezszkieletowe o dużej zwięzłości i słabej przepuszczalności wytworzone na lessopodobnych utworach pyłowo ilastych Na terenie gminy powszechne jest występowanie różnych form ochrony środowiska naturalnego. Cały obszar gminy położony jest w obrębie utworzonego w 1997 roku Obszarze Chronionego Krajobrazu Województwa Nowosądeckiego (Południowomałopolski Obszarze Chronionego Krajobrazu). W roku 1995 utworzony został Ciężkowicko - Rożnowski Park Krajobrazowy. Ponadto, w celu ochrony unikatowych walorów przyrodniczych wyspy Grodzisko i przyległej części Jeziora Rożnowskiego, powstał Zespół przyrodniczo krajobrazowy Wyspy Grodzisko. Na jego terenie swoje siedlisko utworzył bocian czarny. Na terenie gminy w celu ochrony pojedynczych form przyrody, ustanowiono kilkanaście pomników przyrody są to przede wszystkim drzewa (buki, dęby, klony, lipy) oraz inne roślinność (stanowisko lilii złotogłów w Zbyszycach) 12. Informacje o ilości i stanie wyrobów zawierających azbest na terenie gminy Gródek nad Dunajcem Zgodnie z ustaleniami 7 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876 ze zmianami), mieszkańcy gminy dokonali inwentaryzacji ilości wyrobów zawierających azbest (załącznik nr 1 do Programu). Wyniki na tej podstawie przedstawia poniższa tabela nr 4. Tabela nr 4. Inwentaryzacja ilości azbestu na terenie gminy Gródek nad Dunajcem, w tym jednostek organizacyjnych na terenie gminy Lp. Wyszczególnienie Ilość [m 2 ] Uwagi 1. Gmina 2. Jednostki organizacyjne gminy 55 585 Liczba obiektów 401 Źródło : UG Gródek nad Dunajcem Razem 55 585 m 2 Średnia waga 1 m 2 płyt azbestowo - cementowych wynosi ok. 15 kg. [PUOZA 2009] 17

Tabela nr 5. Szacowana ilość wyrobów zawierających azbest w gminie Gródek n/dunajcem l.p. 1 Gmina Wyszczególnienie 2 Jednostki organizacyjne gminy Ilość wyrobów zawierających azbest w [Mg] 833 769 3 Podmioty gospodarcze - 4 Inne - Razem 833 769 Tabela nr 6. Szacowana ilość i wskaźnik nagromadzenia wyrobów zawierających azbest w gminie Gródek n/dunajcem Ilość wyrobów zawierających azbest w gminie Gródek nad Wskaźnik nagromadzenia Dunajcem [Mg] [Mg/km 2 ] 833 769 9,47 13. Finansowe aspekty realizacji Programu Źródła finansowania iwestycji ekologicznych związanych z gospodarką odpadami można podzielić na trzy grupy: Publiczne np pochodzące z budżetu państwa, miasta lub gminy lub pozabudżetowych instytucji publicznych, Prywatne np z banków komercyjnych, funduszy inwestycyjnych, towarzystw leasingowych, Prywatno-publiczne np ze spółek pawa handlowego z udziałem gminy. Dominującymi formami finansowania inwestycji ekologicznych są: Zobowiązania kapitałowe kredyty, pożyczki, obligacje, leasing Udziały kapitałowe akcje i udziały w spółkach Dotacje W Polsce występują najczęściej następujące formy finansowania inwestycji w zakresie gospodarki odpadami: fundusze własne inwestorów, pożyczki, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania lub ze środków donatorów, kredyty komercyjne, kredyty konsorcjalne, zagraniczna pomoc finansowa udzielana poprzez fundacje i programy pomocowe, kredyty międzynarodowych instytucji finansowych (Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju EBO i R, Bank Światowy), kredyty i pożyczki udzielane przez banki komercyjne, leasing. 14. Procedura przyznawania środków na usuwanie i unieszkodliwianie azbestu i wyrobów zawierających azbest Głównym źródłem finansowania unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych są środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, a także Małopolskiego Regionalnego Programu 18

Operacyjnego oraz budżety powiatów i gmin, do których zadań własnych należy finansowanie ochrony środowiska w zakresie ustalonym w ustawie Prawo ochrony środowiska. Innym sposobem finansowania inwestycji są źródła obce. Dotacje i kredyty krajowe Ustawa z dnia 20 listopada 2009 roku o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2009 Nr 215, poz. 1664) - określa zasady funkcjonowania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Zgodnie z art. 400a wyżej wymienionej Ustawy finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej obejmuje m.in. : 8) przedsięwzięcia związane z gospodarką odpadami; 9) przedsięwzięcia związane z ochroną powierzchni ziemi Zgodnie z art. 400 b ust.1 celem działania Narodowego Funduszu jest finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w zakresie określonym w art. 400a ust. 1 oraz art. 410a ust. 1 i 4 6, a zgodnie z art. 400 b ust.2 celem działania wojewódzkich funduszy jest finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w zakresie określonym w art. 400a ust. 1 pkt 1 9 i 11 42. Środki Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie mogą być udzielone w formie preferencyjnych pożyczek z opcją częściowego umorzenia oraz przyznawaniu dotacji, które mogą zostać przeznaczone na realizację zadań m.in. z zakresu gospodarki odpadami. Zasady postępowania w związku z ubieganiem się właścicieli nieruchomości o usunięcie i unieszkodliwianie azbestu na terenie gminy : Osoby fizycznie nie będące przedsiębiorstwami, składają do Starostwa Powiatowego/ Wójta Gminy stosowny wniosek (zał. 9 do Programu) o dofinansowanie kosztów związanych z (ewentualnym) demontażem, transportem i unieszkodliwianiem wyrobów zawierających azbest. Wniosek musi być złożony przed demontażem wyrobów zawierających azbest, co umożliwi pracownikowi Starostwa Powiatowego / Urzędu Gminy weryfikację wniosku, w tym ilości wyrobów do usunięcia. Po merytorycznej weryfikacji wniosku, w ramach środków przeznaczonych na realizację Programu, pochodzących ze środków budżetu Starostwa / Gminy i źródeł zewnętrznych, wnioskodawca otrzyma pismo informujące o akceptacji wniosku. Wnioski rozpatrywane będą wg. kolejności składania, do momentu wyczerpania środków finansowych przeznaczonych na ten cel w danym roku przez Starostwo lub Gminę. W przypadku finansowania przedsięwzięcia ze środków budżetu Starostwa Powiatowego, podstawę stanowi Regulamin szczegółowo precyzujący tryb udzielania pomocy finansowej w usuwaniu wyrobów zawierających azbest w oparciu o środki pochodzące z budżetu Starostwa Powiatowego oraz źródeł zewnętrznych (zał. 8 do Programu). Natomiast w przypadku finansowania przedsięwzięcia ze środków budżetu Gminy, po uchwaleniu Programu przez Radę Gminy, zarządzeniem Wójta Gminy powinien być przyjęty Regulamin szczegółowo precyzujący tryb udzielania pomocy finansowej w usuwaniu wyrobów zawierających azbest w oparciu o środki pochodzące z budżetu Gminy oraz źródeł zewnętrznych. 19

W przypadku usuwania azbestu z obiektów znajdujących się w zabudowie innej niż jednorodzinna, ciężar finansowy realizacji powyższego zadania spoczywa wyłącznie na ich właścicielach/zarządcach. Podmioty te mogą się jednak starać o dofinansowanie usuwania wyrobów azbestowych z różnych wymienionych w poprzednim rozdziale funduszy. Podstawą otrzymania takiego dofinansowania jest stworzenie odpowiedniego projektu. Właściciele/zarządcy mogą także otrzymać kredyty, pożyczki i leasing z banków komercyjnych. Podstawowymi źródłami finansowania prac związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest są: 1. Pożyczki, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzki fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej ) 2. Fundusze strukturalne 3. Kredyty preferencyjne udzielane przez banki, m.in. Bank Ochrony Środowiska Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej umożliwia otrzymanie dofinansowania m.in. w formie dotacji. Szczegółowe zasady pozyskiwania środków finansowych są określane corocznie przez Rade Nadzorczą Funduszu. W 2010 r. można pozyskać środki finansowe w ramach programu : Gospodarowanie odpadami innymi niż komunalne - na usuwanie wyrobów zawierających azbest. Beneficjentem końcowym programu są jednostki samorządu terytorialnego za pośrednictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Kredyty udzielane przez Bank Ochrony Środowiska Zgodnie ze swoim statutem Bank Ochrony Środowiska ma obowiązek kredytowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska. Kredyt taki można uzyskać m.in. na usuwanie i unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest. Kredyty przeznaczone są dla klientów indywidualnych, korporacyjnych i jednostek samorządu terytorialnego. Wnioski kredytowe składane są w Banku. Inne środki Źródłem finansowania zadań z zakresu usuwania azbestu mogą być środki funduszy strukturalnych UE, w tym środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Spójności. W Narodowym Planie Rozwoju przyjęto Sektorowy Program Operacyjny Wzrostu Konkurencyjności Przedsiębiorstw oraz Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) w ramach działania GOSPODARKA ODPADAMI. Te dwa programy ustanowiły tzw. priorytety inwestycyjne, w tym na ochronę środowiska. Z ich środków mogły być finansowane zadania, które wiążą się z ochroną środowiska przed azbestem, kwalifikowanym zarówno jako substancja, jak i odpad niebezpieczny. Jednostki samorządowe mogły występować o te środki samodzielnie lub w układach porozumień np. międzygminnych, co zwiększało szanse na uzyskanie wsparcia finansowego. 15. Harmonogram zadań do realizacji w ramach programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Gródek nad Dunajcem W celu ustalenia kosztów usunięcia wyrobów zawierających azbest uzyskano informację od kilku firm posiadających zezwolenie na wytwarzanie tego typu odpadów. 20

Pod uwagę wzięta została cena demontażu azbestu, pakowanie, transport i unieszkodliwianie na składowisku. Ze względu na brak w powiecie nowosądeckiego odpowiedniego składowiska dla odpadów azbestowych firmy prowadzące działalność związaną z usuwaniem odpadów azbestowych wywiozą te odpady na składowiska, z którymi mają podpisaną umowę. Na terenie powiatu nowosądeckiego nie przewiduje się lokalizacji składowisk odpadów niebezpiecznych przyjmujących odpady azbestowe. Zgodnie z zapisami Programu [2010] odpady zawierające azbest powstające na terenie województwa małopolskiego mogą być deponowane na dwóch składowiskach odpadów tj. Składowisko Komunalne w Ujkowie Starym gm. Bolesław i Składowisko odpadów Za rzeką Białą ul. Kwiatkowskiego 8, 33-101 Tarnów Średni koszt usunięcia 1m 2 płyty cementowo - azbestowej ustalony na podstawie cen rynkowych wynosi 14 zł/m 2 netto. Na kwotę tę składa się: cena demontażu, zapakowania płyt 8 zł/m 2 transport 3 zł/km unieszkodliwianie odpadów na składowisku 3 zł/ m 2 (koszty który uwzględniono w opracowaniu) dla porównania średni koszt utylizacji odpadów azbestowych metodą MTT w reaktorze ATON 200 to ok. 9 zł/m 2. średnia ilość demontowanych i unieszkodliwianych płyt cementowo azbestowych 37,90 Mg/ rok Przy utylizacji dużych ilości azbestu cena podlega negocjacji. Przybliżony łączny koszt usunięcia wyrobów azbestowo-cementowych z poszczególnych typów zabudowy w gminie Gródek nad Dunajcem wynosi zatem: Z zabudowań jednorodzinnych (od osób fizycznych): 55 585 m 2 x 14 zł/m 2 = 778 190 zł netto Ogólny koszt związany z usunięciem wszystkich wyrobów azbestowych z terenu gminy Gródek nad Dunajcem wynosi: 778 190 zł netto Ze względu na występowanie wyrobów azbestowych na terenie gminy, zaleca się uwzględnić dofinansowanie usuwania azbestu ze środków budżetu Starostwa Powiatowego lub Gminy oraz pozyskać środki ze źródeł zewnętrznych by zgodnie z Programem [2010] do 31 grudnia 2032 r. całkowicie usunąć azbest z obszaru Polski. O kolejności usuwania wyrobów azbestowych powinny decydować wyniki stanu technicznego pokrycia dachowego. Poniżej zaproponowane zostały warianty finansowania Programu, obejmując gospodarstwa domowe osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej. WARIANT 1 Wariant 1 zakłada, że wszystkie koszty związane z demontażem, transportem i unieszkodliwianiem przy udziale środków budżetowych poniesie Starostwo Powiatowe w wysokości ok. 722 605 zł, co w poszczególnych latach będzie stanowić kwotę w wysokości ok. 37 000 zł/rok. 55 585 m 2 x 14 zł/m 2 = 778 190 zł netto Przy założeniu wariantu 1 Starostwo będzie udzielać corocznie taką samą pomoc finansową dla osób fizycznych chętnych usunąć ze swojej posesji azbest, Program zostanie zrealizowany do 2032 roku 21

Przykładowo za demontaż 150 m 2 pokrycia dachowego Urząd Gminy poniesie następujące koszty: 150 m 2 x 14 zł/m 2 = 2 100 zł netto Pozostałe koszty związane z zamontowaniem nowego pokrycia dachowego pokryje właściciel nieruchomości. Należy podkreślić, że podmioty prowadzące roboty demontażowe, transport i unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest, zgodnie z przepisami prawa, powinny posiadać adekwatne pozwolenia. Wniosek z prośbą o dofinansowanie demontażu, odbioru i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych należy złożyć w komórce ochrony środowiska Starostwa Powiatowego. WARIANT 2 Wariant ten zakłada, że po przyjęciu Programu samorząd przeznaczy na dofinansowanie ze środków budżetu Starostwa Powiatowego / Gminy oraz z innych zewnętrznych źródeł finansowania w następnych latach kwotę w wysokości ok. 30 000 zł/rok. Starostwo / Gmina dofinansowuje część kosztu wywozu i unieszkodliwienia azbestu w wysokości ok. 11 zł/m 2, a pozostały koszt w wysokości 3 zł/m 2 zostanie dofinansowany przez właściciela nieruchomości. Przykładowo właściciel nieruchomości posiadający 150 m 2 pokrycia dachowego musi ponieść następujące koszty: 150 m 2 x 14 zł/m 2 = 2 100 zł (11 zł/m 2 x 150 m 2 ) = 2 100 zł 1 650 zł = 450 zł netto Właściciele nieruchomości muszą wziąć jednak pod uwagę dodatkowe koszty związane z zakupem i założeniem nowego pokrycia dachowego. Wniosek z prośbą o dofinansowanie demontażu, odbioru i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych należy złożyć w komórce ochrony środowiska Starostwa Powiatowego / Urzędu Gminy. 55 585 m 2 x 11 zł/ m 2 = 611 435 zł netto 611 435 zł / 30 000 zł = 20 lat na realizację usunięcia wyrobów azbestowych Przy założeniu wariantu 2 Starostwo / Gmina będzie udzielać corocznie taką samą pomoc finansową dla osób fizycznych chętnych usunąć ze swojej posesji azbest Program zostanie zrealizowany do 2030 roku. Będą to 2 lata przed terminem określonym w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu. Jednak systematyczna realizacja zapisów w Programie będzie możliwa po określeniu w rocznym planie finansowym Starostwa / Gminy odpowiednich środków na ten cel. Pomoc finansowa w usuwaniu wyrobów azbestowych dotyczyć będzie właścicieli i zarządców zasobów mieszkaniowych nieprowadzących działalności gospodarczej. Pomoc ta polegać będzie na dofinansowaniu, transportu i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest. WARIANT 3 Wariant ten zakłada, że po przyjęciu Programu samorząd przeznaczy na dofinansowanie ze środków budżetu Gminy oraz z innych zewnętrznych źródeł finansowania w następnych latach kwotę w wysokości ok. 20 000 zł/rok. Gmina dofinansowuje część kosztu wywozu i unieszkodliwienia azbestu w wysokości ok. 7 zł/m 2, a pozostały koszt w wysokości 7 zł/m 2 zostanie dofinansowany przez właściciela nieruchomości. 22

Przykładowo właściciel nieruchomości posiadający 150 m 2 pokrycia dachowego musi ponieść następujące koszty: 150 m 2 x 14 zł/m 2 = 2 100 zł (7 zł/m 2 x 150 m 2 ) = 2 100 zł 1 050 zł = 1 050 zł netto Właściciele nieruchomości muszą wziąć jednak pod uwagę dodatkowe koszty związane z zakupem i założeniem nowego pokrycia dachowego. Wniosek z prośbą o dofinansowanie demontażu, odbioru i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych należy złożyć w komórce ochrony środowiska Urzędu Gminy. 55 585 m 2 x 7 zł/ m 2 = 389 095 zł netto 389 095 zł / 20 000 zł = 19 lat na realizację usunięcia wyrobów azbestowych Przy założeniu wariantu 3 Gmina będzie udzielać corocznie taką samą pomoc finansową dla osób fizycznych chętnych usunąć ze swojej posesji azbest Program zostanie zrealizowany do 2029 roku. Będą to 3 lata przed terminem określonym w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu. Jednak systematyczna realizacja zapisów w Programie będzie możliwa po określeniu w rocznym planie finansowym Gminy odpowiednich środków na ten cel. Pomoc finansowa w usuwaniu wyrobów azbestowych dotyczyć będzie właścicieli i zarządców zasobów mieszkaniowych nieprowadzących działalności gospodarczej. Pomoc ta polegać będzie na dofinansowaniu, transportu i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest. Harmonogram zadań do realizacji usuwania azbestu oraz wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Gródek nad Dunajcem w latach 2010 2032, przedstawia tabela nr 7. Tabela nr 7. Harmonogram zadań do realizacji w ramach programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Gródek nad Dunajcem Lp. Nazwa zadania Jednostka odpowiedzialna za realizację zadania 1. Usuwanie wyrobów zawierających azbest zwłaściciele budynków jednorodzinnych i gospodarskich nieruchomości oraz oczyszczenie terenu nieruchomości z odpadów zawierających azbest 2. Przeprowadzenie szkoleń lokalnych Powiat Gmina Potencjalne źródła realizacji zadania Budżet powiatu Budżet gminy Budżet powiatu Budżet gminy Termin realizacji zadania 2010-2032 Praca ciągła 3. Zorganizowanie akcji wywozu odpadów Powiat zawierających azbest z terenu gminy nagmina składowisko odpadów lub ich przetwarzania w urządzeniu przewoźnym Budżet powiatu Budżet gminy 2010-2032 4. Finansowe wsparcie gmin w zakresie- Budżet powiatu organizowania akcji wywozu odpadów NFOŚiGW zawierających azbest z terenu gminy na składowisko odpadów lub ich przetwarzania WFOŚiGW w urządzeniu przewoźnym w ramach środków krajowych. 2010-2032 5. Monitoring procesu usuwania azbestu igmina wyrobów zawierających azbest Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego ----------------- Praca ciągła 23

6. Aktualizacja gminnych programu usuwania wyrobów zawierających azbest Gmina Budżety gminy 2010-2032 7. Inwentaryzacja wyrobów zawierającychgmina, właściciele obiektów azbest, z wykorzystaniem Elektronicznegobudowlanych, Systemu Informacji Przestrzennej monitoringu procesu usuwania wyrobów zawierających azbest (wojewódzka baza danych o wyrobach i odpadach zawierających azbest WBDA) Budżet gminy, właścicieli nieruchomości 2010-2013 16. Podsumowanie i wnioski Pomimo wprowadzenia zakazu stosowania azbestu w nowych budynkach i technologiach będzie on elementem struktury wielu obiektów jako materiał wbudowany jeszcze przez kilkadziesiąt lat. Należy pamiętać, że nie jest szkodliwa sama obecność w budynku materiałów zawierających azbest. Niebezpieczeństwo pojawia się w wyniku nieprawidłowego obchodzenia się z tymi elementami, na skutek czego mogą one stać się niebezpieczne będąc źródłem emisji włókien azbestowych do powierza. Bardzo ważne jest zastosowanie się właścicieli i zarządców obiektów budowlanych do obowiązku prowadzenia okresowych kontroli i oceny stanu technicznego wyrobów zawierających azbest oraz przekazywania właściwym jednostkom danych o ilości, stanie i miejscu występowania azbestu. Pozwoli to na uzyskanie pełnej wiedzy na ten temat i podejmowanie przez jednostki samorządowe skutecznych działań mających na celu pomoc właścicielom obiektów w usuwaniu i unieszkodliwianiu azbestu. Istotna jest również świadomość przedsiębiorców wykonujących prace związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest. Wykonywanie tych prac przede wszystkim przez wyspecjalizowane i uprawnione w tym zakresie firmy, a także przez właścicieli nieruchomości w zakresie demontażu po uprzednim przeszkoleniu, pozwoli wyeliminować zagrożenie wynikające z nieprawidłowego ich prowadzenia. Z tego względu jednym z głównych celów niniejszego Programu jest przybliżenie jak najszerszym kręgom społeczeństwa problematyki bezpiecznej eksploatacji i usuwania wyrobów zawierających azbest. Zaproponowana aktualnie przez Starostwo forma sfinansowania dla właścicieli obiektów i urządzeń zawierających azbest i wymagających jego usunięcia, stawia jako warunek pomocy, spełnienie wszystkich wymogów formalnych dotyczących informowania o tych wyrobach oraz prowadzenia prac przy usuwaniu azbestu. Upowszechnienie programu będzie skutkowało podnoszeniem świadomości społeczności lokalnej w zakresie zagrożeń związanych z eksploatacją i usuwaniem azbestu. Przewidywane jest to, że Starostwo / Gmina w następnych latach będzie otrzymywać coraz więcej zgłoszeń o miejscach występowania azbestu, co przyczyni się do lepszej wiedzy na temat ilości azbestu. Pozwoli to uściślić potrzeby w tym zakresie, precyzyjniej planować środki niezbędne do wydania na ten cel oraz stopniowo wyeliminować wyroby azbestowe z otoczenia mieszkańców, co jest celem Programu. Wnioski : 1. Na terenie gminy Gródek nad Dunajcem zinwentaryzowano ilość wyrobów zawierających azbest. Inwentaryzacją objęto teren całej gminy oraz jednostki organizacyjne gminy. Z przeprowadzonej inwentaryzacji wynika, że na terenie gminy znajduje się około 833 769 Mg (55 585 m 2 ) w 401 obiektach. 2. Podstawowym celem Programu jest usunięcie do roku 2032 wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Gródek nad Dunajcem oraz zgodne z obowiązującymi 24

przepisami unieszkodliwienie poprzez składowanie lub przetwarzanie odpadów zawierających azbest w urządzeniach przewoźnych. 3. Program zakłada wariantowo, że koszty usunięcia i unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest będą pokrywane głownie przez samorząd przy udziale środków zewnętrznych. 4. Niniejszy gminny Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla gminy Gródek nad Dunajcem będzie stanowił podstawę ubiegania się przez mieszkańców gminy (tj. osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej) o środki finansowe na cele związane z usuwaniem i unieszkodliwianiem azbestu i wyrobów zawierających azbest. 17. Załączniki Załącznik nr 1 Zestawienie inwentaryzacji ilości materiałów zawierających azbest na terenie gminy Gródek nad Dunajcem (stan marzec 2010 r.) Załącznik nr 2 Ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. Załącznik nr 3 Wzór informacji o wyrobach zawierających azbest. Załącznik nr 4 Wzór Oznakowania instalacji, urządzeń lub pomieszczeń zawierających azbest lub wyroby zawierające azbest. Załącznik nr 5 - wzór oznakowania dróg utwardzonych odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ale niezabezpieczonych trwale przed emisją włókien azbestu Załącznik nr 6 - Wzór Karty ewidencji odpadu. Załącznik nr 7 - Wzór Karty przekazania odpadu Załącznik nr 8 - Załącznik nr 1 do Uchwały nr 1050/2010 ZARZĄDU POWIATU NOWOSĄDECKIEGO z dnia 24 marca 2010 r Regulamin realizacji Programu usuwania odpadów zawierających azbest z terenu powiatu nowosądeckiego w 2010 roku Załącznik nr 9 Wniosek o usunięcie i unieszkodliwienie odpadów zawierających azbest w ramach realizacji Programu usuwania odpadów zawierających azbest z terenu powiatu nowosądeckiego 25

Załącznik nr 1. Zestawienie inwentaryzacji ilości materiałów zawierających azbest na terenie gminy Gródek nad Dunajcem (stan marzec 2010 r.) Powierzchnia Lp. Wyszczególnienie [ m 2 ] Ilość [Mg] Uwagi 1. gm. Gródek n/dunajcem osoby fizyczne 833 769 401 budynków Razem 2. Jednostki organizacyjne gminy Gródek nad Dunajcem - - _ 3. Podmioty gospodarcze* - - Razem 833 769 Źródło : UG Gródek nad Dunajcem 26

Załącznik nr 2 Ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest 27

28

Załącznik nr 3 WZÓR INFORMACJI O WYROBACH ZAWIERAJĄCYCH AZBEST 1. Nazwa miejsca/urządzenia/instalacji, adres 2) :............ 2. Wykorzystujący wyroby zawierające azbest imię i nazwisko lub nazwa i adres:............ 3. Rodzaj zabudowy 3) :... 4. Numer działki ewidencyjnej 4) :... 5. Numer obrębu ewidencyjnego 4) :... 6. Nazwa, rodzaj wyrobu 5) :......... 7. Ilość posiadanych wyrobów 6) :... 8. Stopień pilności 7) :... 9. Zaznaczenie miejsca występowania wyrobów 8) : a) nazwa i numer dokumentu:... b) data ostatniej aktualizacji:... 10. Przewidywany termin usunięcia wyrobów:... 11. Ilość usuniętych wyrobów zawierających azbest przekazanych do unieszkodliwienia 6) :...... (podpis) data... 1) Za wyrób zawierający azbest uznaje się każdy wyrób zawierający wagowo 0,1 % lub więcej azbestu. 2) Adres faktycznego miejsca występowania azbestu należy uzupełnić w następującym formacie: województwo, powiat, gmina, miejscowość, ulica, numer nieruchomości. 3) Należy podać rodzaj zabudowy: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, budynek przemysłowy, budynek mieszkalnogospodarczy, inny. 4) Należy podać numer działki ewidencyjnej i numer obrębu ewidencyjnego faktycznego miejsca występowania azbestu. 5) Przy określaniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację: płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, płyty faliste azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie, rury i złącza azbestowo-cementowe, rury i złącza azbestowo-cementowe pozostawione w ziemi, 29

izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest, wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, szczeliwa azbestowe, taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki, wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych, papier, tektura, drogi zabezpieczone (drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, po trwałym zabezpieczeniu przed emisją włókien azbestu), drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ale niezabezpieczone trwale przed emisją włókien azbestu, inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura; podać jakie. 6) Ilość wyrobów zawierających azbest należy podać w jednostkach właściwych dla danego wyrobu (kg, m 2, m 3, m.b., km). 7) Według Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest określonej w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 oraz z 2010 r. Nr 162, poz. 1089). 8) Nie dotyczy osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami. Należy podać nazwę i numer dokumentu oraz datę jego ostatniej aktualizacji, w którym zostały oznaczone miejsca występowania wyrobów zawierających azbest, w szczególności planu sytuacyjnego terenu instalacji lub urządzenia zawierającego azbest, dokumentacji technicznej. 30

Załącznik nr 4 wzór OZNAKOWANIA INSTALACJI LUB URZĄDZEŃ ZAWIERAJĄCYCH AZBEST ORAZ RUR AZBESTOWO-CEMENTOWYCH Pomieszczenie zawiera azbest* *Tylko w przypadku oznakowania pomieszczenia w związku z brakiem możliwości trwałego umieszczenia oznakowania na instalacji lub urządzeniu zawierającym azbest. Wszystkie instalacje lub urządzenia zawierające azbest oraz rury azbestowo-cementowe powinny być oznakowane w następujący sposób: 1) oznakowanie zgodne z podanym wzorem powinno mieć wymiary: co najmniej 5 cm wysokości (H) i 1 /2H szerokości; 2) oznakowanie powinno składać się z: a) części górnej (h = 40 % H) zawierającej literę "a" w białym kolorze na czarnym tle, b) części dolnej (60 % H) zawierającej standardowy napis w białym lub czarnym kolorze na czerwonym tle; napis powinien być wyraźnie czytelny; 3) jeżeli wyrób zawiera krokidolit, standardowo stosowany zwrot "zawiera azbest" powinien być zastąpiony zwrotem "zawiera krokidolit/azbest niebieski". 31

Załącznik nr 5 - wzór OZNAKOWANIA DRÓG UTWARDZONYCH ODPADAMI ZAWIERAJĄCYMI AZBEST PRZED WEJŚCIEM W ŻYCIE USTAWY Z DNIA 19 CZERWCA 1997 R. O ZAKAZIE STOSOWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST, ALE NIEZABEZPIECZONYCH TRWALE PRZED EMISJĄ WŁÓKIEN AZBESTU Wszystkie drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ale niezabezpieczone trwale przed emisją włókien azbestu, powinny być oznakowane w następujący sposób: 1) oznakowanie zgodne z podanym wzorem powinno mieć wymiary: co najmniej 30 cm wysokości (H) i 1 /2H szerokości; 2) oznakowanie powinno składać się z: a) części górnej (h = 40 % H) zawierającej literę "a" w białym kolorze na czarnym tle, b) części dolnej (60 % H) zawierającej standardowy napis w białym lub czarnym kolorze na czerwonym tle; napis powinien być wyraźnie czytelny. 32