Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

BIULETYN OBSERWATORIUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ NR 2/2012 Wydawca Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Rzeszowie ul. Hetmańska 120 35-078 Rzeszów Zespół redakcyjny pod kierunkiem Marioli Zajdel-Ostrowskiej - Dyrektora Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Maria Szentag Małgorzata Makarinska Justyna Wąsik Piotr Grzech Bartosz Zgłobicki Redakcja Obserwatorium Integracji Społecznej ul. Hetmańska 120, p. III, pok. 307 35-078 Rzeszów tel. 17/74 70 638 e-mail: ois@rops.rzeszow.pl www.ois.rops.rzeszow.pl Korekta Adriano Kucharski Skład, łamanie, wydruk Geokart-International Sp. z o.o. 36-007 Krasne 178a tel. 17/855 50 01 e-mail: drukarnia@geokart.com.pl www.geokart.com.pl Projekt okładki Zespół Obserwatorium Integracji Społecznej w Rzeszowie Nakład - 300 egz. Egzemplarz bezpłatny Wydanie współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Rzeszów 2012

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 FUNKCJONOWANIE ZAKŁADÓW AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM Rzeszów 2012

SZANOWNI PAŃSTWO Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z bieżącym wydaniem Biuletynu Obserwatorium Integracji Społecznej. W niniejszym numerze prezentujemy zagadnienia związane z funkcjonowaniem zakładów aktywności zawodowej w województwie podkarpackim w zakresie współpracy z samorządem województwa, kwestię finansowania zakładów oraz działań podejmowanych przez te jednostki. Ponadto opracowanie zawiera rekomendacje zmian przepisów w zakresie funkcjonowania zakładów oraz opis znaczących wydarzeń dotyczących tych podmiotów, takich jak Ogólnopolskie Targi Zakładów Aktywności Zawodowej czy seminarium nt. społecznych rad do spraw osób niepełnosprawnych. Życzymy miłej lektury Zespół Obserwatorium Integracji Społecznej w Rzeszowie 5

SPIS TREŚCI PARTNERSKA WSPÓŁPRACA REGIONALNEGO OŚRODKA POLITYKI SPOŁECZNEJ Z ZAKŁADAMI AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM... 7 STANOWISKO KONWENTU MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RP Z DNIA 18 KWIETNIA 2012 ROKU W SPRAWIE ZMIAN PRZEPISÓW PRAWA DOTYCZĄCYCH FUNKCJONOWANIA I FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI ZAKŁADÓW AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ... 19 I OGÓLNOPOLSKIE TARGI ZAKŁADÓW AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ... 30 II OGÓLNOPOLSKIE TARGI ZAKŁADÓW AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ... 32 SEMINARIUM W JAROSŁAWIU... 34 PROGRAM PILOTAŻOWY AKTYWNY SAMORZĄD... 35 WOJEWÓDZKA SPOŁECZNA RADA DS. OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH... 37 6

PARTNERSKA WSPÓŁPRACA REGIONALNEGO OŚRODKA POLITYKI SPOŁECZNEJ Z ZAKŁADAMI AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W myśl art. 35 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych 1, samorząd województwa jest zobowiązany do podejmowania szeregu działań w obszarze rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. W województwie podkarpackim od 2007 roku zadania te realizuje jednostka samorządu, tj. Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej. Do jego zadań dotyczących bezpośrednio wydatkowania środków na działania związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych z województwa należą: opracowywanie i realizacja wojewódzkich programów dotyczących wyrównywania szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu; dofinansowanie robót budowlanych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane 2 dotyczących obiektów służących rehabilitacji w związku z potrzebami osób niepełnosprawnych, z wyjątkiem rozbiórki tych obiektów; zlecanie fundacjom i organizacjom pozarządowym zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych; dofinansowanie kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej. Gmina, powiat, a także fundacja, stowarzyszenie lub inna organizacja społeczna, której statutowym zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych, mogą utworzyć wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo jednostkę oraz uzyskać dla niej status zakładu aktywności zawodowej, jeżeli: co najmniej 70% osób zatrudnionych w tej jednostce stanowią osoby niepełnosprawne, w szczególności skierowane do pracy przez powiatowe urzędy pracy: zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności, zaliczone do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną, w tym osób, w stosunku do których rada programowa warsztatów terapii zajęciowej, zajęła stanowisko uzasadniające podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy chronionej; stan zatrudnienia osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nie może być wyższy niż 35% ogółu zatrudnionych; spełnia warunki lokalowe niezbędne do zatrudniania niepełnosprawnych; 1 tj. Dz.U. z 2011 r., nr 127, poz. 721, z późn. zm. 2 tj. Dz.U. z 2010 r., nr 243, poz. 1623, z późn. zm. 7

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 przeznacza uzyskane dochody na zakładowy fundusz aktywności; uzyska pozytywną opinię starosty o potrzebie utworzenia zakładu aktywności zawodowej. Zgodnie z najnowszymi danymi pochodzącymi z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, pod koniec 2011 roku w Polsce działało 65 zakładów aktywności zawodowej zatrudniających łącznie 2 446 osób niepełnosprawnych. Powyższe dane nie obejmują zakładów aktywności zawodowej utworzonych w ramach projektów finansowanych ze środków Unii Europejskiej. W województwie podkarpackim przykładem tego jest Zakład Aktywności Zawodowej w Starych Oleszycach utworzony w ramach projektu Zakład Aktywności Zawodowej w Oleszycach 3 współfinansowanego do 30 listopada 2012 roku 4 ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, na podstawie umowy zawartej między Polskim Stowarzyszeniem na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Jarosławiu a Wojewódzkim Urzędem Pracy w Rzeszowie (priorytet VII Promocja integracji społecznej, działanie 7.2 Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej, poddziałanie 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym ). Wykres nr 1. Liczba zakładów aktywności zawodowej funkcjonujących w poszczególnych województwach. Stan na 31 grudnia 2011 r. Małopolskie 5 Mazowieckie 5 Opolskie 2 Podkaprackie 7 Łódzkie 1 Pomorskie 2 Lubelskie 5 Śląskie 10 Świętokrzyskie 2 Dolnośląskie 4 Kujawsko- -Pomorskie 6 Warmińsko- -Mazurskie 5 Zachodniopomorskie 2 Wielkopolskie 9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. 8 3 Siedziba zakładu mieści się w Starych Oleszycach. 4 Od 1 grudnia 2012 r. Zakład Aktywności Zawodowej w Starych Oleszycach finansowany będzie ze środków samorządu województwa podkarpackiego.

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim W Polsce pierwszy zakład aktywności zawodowej został utworzony w Zachodniopomorskim w 2000 roku. W województwie podkarpackim pierwszy taki zakład powstał w 2003 roku z inicjatywy Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Rymanowie. Poniższa tabela prezentuje szczegółowe dane dotyczące funkcjonujących zakładów aktywności zawodowej na Podkarpaciu. Tabela nr 1. Zakłady aktywności zawodowej funkcjonujące na terenie województwa podkarpackiego Lp. Siedziba zakładu Rok utworzenia Liczba zatrudnionych osób niepełnosprawnych ZAZ utworzony przez 1 Rymanów Zdrój 2003 40 2 Nowa Sarzyna 2005 36 3 Wola Dalsza 2007 32 Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Rymanowie Stowarzyszenie Dobry dom z Woli Zarczyckiej Fundacja Contigo z Łańcuta 4 Malinie 2007 32 Gmina Tuszów Narodowy 5 Jarosław 2007 40 Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Koło w Jarosławiu 6 Wola Rafałowska 2007 30 7 Wola Żyrakowska 2008 22 Towarzystwo Przeciwdziałania Uzależnieniom Trzeźwa gmina z Chmielnika Stowarzyszenie Rodziców i Przyjaciół Osób Niepełnosprawnych z Dębicy 8 Stare Oleszyce 2010 16 Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Koło w Jarosławiu Źródło: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Rzeszowie, Oddział Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej Osób Niepełnosprawnych. Samorząd województwa podkarpackiego dofinansował koszty utworzenia siedmiu zakładów aktywności zawodowej ze środków PFRON będących w jego dyspozycji (nie licząc zakładu w Starych Oleszycach, który powstał w 2010 roku jego utworzenie i działalność finansowana jest ze środków EFS), ponadto dofinansowuje działalność zakładów również ze środków PFRON oraz ze środków własnych. 9

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 Tabela nr 2. Koszty tworzenia ze środków PFRON zakładów aktywności zawodowej funkcjonujących w województwie podkarpackim Lp. Siedziba zakładu Koszty tworzenia zakładów ze środków PFRON Koszty adaptacji obiektów Koszty wyposażenia zakładów Koszty zakupu środków transportu Koszty zakupu sprzętu rehabilitacyjnego Koszty zakupu surowców, materiałów, narzędzi do rozpoczęcia działalności 1 Rymanów Zdrój 600 000 263 511 197 779 96 906 13 090 28 714 2 Nowa Sarzyna 700 000 350 000 247 836 80 000 5 800 16 364 3 Wola Dalsza 542 700 388 000 90 950 55 250 4 250 4 250 4 Malinie 1 054 057 694 885 286 998 35 736 14 062 22 376 5 Jarosław 749 070 454 588 124 292 145 000 10 190 15 000 6 Wola Rafałowska 950 562 528 693 421 869 0 0 0 7 Wola Żyrakowska 913 833 768 616 135 080 0 10 137 0 8 Stare Oleszyce - - - - - - RAZEM 5 510 222 3 448 293 1 504 804 412 892 57 529 86 704 Źródło: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Rzeszowie, Oddział Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej Osób Niepełnosprawnych. 10

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim Na przestrzeni lat 2003-2011 na utworzenie oraz dofinansowanie działalności zakładów aktywności zawodowej w województwie podkarpackim wydatkowano: 26 471 105 zł ze środków PFRON będących w dyspozycji samorządu województwa, w tym: 5 510 222 zł na dofinansowanie tworzenia zakładów 20 960 883 zł na dofinansowanie kosztów działalności 1 721 640 zł z budżetu województwa na dofinansowanie kosztów działalności 43 500 zł z budżetu gmin, na terenie których mieszkały zatrudnione w zakładach osoby niepełnosprawne. Wraz z nowelizacją w roku 2007 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych na samorząd terytorialny został nałożony obowiązek dofinansowania kosztów działalności zakładów aktywności zawodowej. Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Rzeszowie podjął działania mające na celu przekonanie wybranych samorządów lokalnych, na terenie których mieszkały zatrudnione w zakładach osoby niepełnosprawne, o powinności współfinansowania przez nie kosztów działalności zakładów aktywności zawodowej. Jedynie jedenaście gmin zadeklarowało wolę współfinansowania i podpisało porozumienia o dofinansowaniu działalności wybranych zakładów. W toku tych działań w 2008 roku wybrane zakłady uzyskały łącznie ok. 33 500 zł dofinansowania z samorządów gmin, zaś w 2010 roku Urząd Miasta i Gminy z Nowej Sarzyny przekazał Zakładowi Aktywności Zawodowej w Nowej Sarzynie 10 000 zł. ok. 666 009 zł ze środków pozyskanych przez organizatorów zakładów aktywności zawodowej (w roku 2007). Każdy zakład aktywności zawodowej oprócz działalności obsługowo-rehabilitacyjnej prowadzi działalność gospodarczą. Koszty tej działalności są finansowane ze sprzedaży wyrobów i usług. Dochody z tej działalności przekazywane są na zakładowy fundusz aktywności. Zakłady z województwa podkarpackiego prowadzą działalność gospodarczą z zakresu działalności usługowej oraz wytwórczej. Do podstawowych profili prowadzonej działalności gospodarczej należą: gastronomia, usługi hotelarskie, prowadzenie turnusów rehabilitacyjnych, usługi drukarskie i poligraficzne, usługi pocztowe, ogrodnicze, stolarskie, wikliniarstwo, rękodzieło czy produkcja roślin doniczkowych. 11

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 Zakład Aktywności Zawodowej w Rymanowie Zdroju Jest to wyodrębniona organizacyjnie i finansowo jednostka PSOUU Koło w Rymanowie. W ramach prowadzonej działalności świadczy usługi hotelarskie i gastronomiczne, usługi w zakresie utrzymania porządku oraz dbania o estetykę Parku Miejskiego w Rymanowie, ponadto zajmuje się uprawą roślin ozdobnych, produkcją karmników, budek lęgowych, rękodziełem, organizowaniem turnusów rehabilitacyjnych, wynajmem kompleksu szkoleniowego, organizowaniem przyjęć okolicznościowych, kolonii, zimowisk, marszów nordic walking oraz produkcją wyrobów garmażeryjnych, z których korzystają okoliczne sklepy, szkoły, hurtownie spożywcze i klienci indywidualni. Zakład Aktywności Zawodowej w Nowej Sarzynie Zakład został utworzony i prowadzony jest przez Stowarzyszenie Dobry dom z Woli Zarczyckiej, działające na rzecz osób z niepełnosprawnością. W ramach prowadzonej działalności oferuje: wykonywanie wyrobów z wikliny, usługi stolarskie, wykonywanie na zamówienie mebli, altanek, stoisk, tworzenie i sprzedaż wyrobów ze szkła kolorowego w szczególności witraży i kartek okolicznościowo-świątecznych, profesjonalne niszczenie dokumentów, odbiór i transport surowców wtórnych. 12

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim Zakład Aktywności Zawodowej w Woli Dalszej Jednostka jest prowadzona przez Fundację Contigo z Łańcuta, która powstała w celu pomagania osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności. W ramach prowadzonej działalności oferuje: usługi gastronomiczne i hotelarskie, organizowanie imprez okolicznościowych, wynajem sali, obsługę cateringową, rehabilitację, rękodzieło. Zakład Aktywności Zawodowej w Maliniu Zakład prowadzony jest przez gminę Tuszów Narodowy. W ramach działalności oferuje usługi w zakresie niskonakładowego druku cyfrowego. Drukarnia wykonuje materiały reklamowe (plakaty, broszury i foldery, ulotki), zaproszenia, wizytówki, kalendarze, dyplomy, książki, druki akcydensowe oraz druki okolicznościowe. 13

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 Zakład Aktywności Zawodowej w Jarosławiu Został utworzony i prowadzony jest przez Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Jarosławiu. W ramach prowadzonej działalności oferuje usługi w zakresie: gastronomii - catering, kawiarenka, stołówka, prac ogrodniczych - projektowanie i pielęgnowanie terenów zielonych, prac porządkowych - sprzątanie grobów, produkcji bawełnianych toreb ekologicznych, produkcji ekologicznych podpałek. Zakład Aktywności Zawodowej w Woli Rafałowskiej Zakład ten powstał z inicjatywy Towarzystwa Przeciwdziałania Uzależnieniom Trzeźwa gmina w Chmielniku. W ramach prowadzonej działalności oferuje profesjonalne usługi poligraficzne: druk cyfrowy, wielkoformatowy solwentowy, grawerowanie i znakowanie laserem, usługi introligatorskie oraz rękodzieło artystyczne. 14

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim Zakład Aktywności Zawodowej w Woli Żyrakowskiej Placówka utworzona została przez Stowarzyszenie Rodziców i Przyjaciół Osób Niepełnosprawnych Radość z Dębicy. W ramach prowadzonej działalności oferuje usługi w zakresie stolarstwa meblowego (meble biurowe, kuchenne, pokojowe i inne) oraz rękodzieła artystycznego z wykorzystaniem materiałów takich jak: glina, gips, szkło, materiały dekoracyjne. Zakład Aktywności Zawodowej w Starych Oleszycach Zakład został utworzony i prowadzony jest przez Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Jarosławiu. W ramach prowadzonej działalności oferuje usługi poligraficzne w zakresie: wykonywania ulotek, wizytówek, folderów, drukowania i skanowania dokumentów, kserowania, oprawiania, bindowania, termobindowania i laminowania; produkcję podpałek z materiałów ekologicznych tj. z odpadów drewna ze stolarni czy tartaku, parafiny, knota czy tektury oraz profesjonalne niszczenie dokumentów obejmujące: ważenie dokumentów w siedzibie klienta, protokolarny odbiór dokumentów, transport dokumentów, niszczenie przekazanych dokumentów, nagrywanie procesu niszczenia (na życzenie klienta) oraz wystawienie certyfikatu zniszczenia. 15

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 W 2011 roku koszty działania siedmiu zakładów aktywności zawodowej zatrudniających łącznie 232 osoby niepełnosprawne (nie licząc zakładu w Starych Oleszycach, którego działalność do 30 listopada 2012 roku finansowana była ze środków EFS) wyniosły łącznie 10 572 913 zł. Na taką sumę składają się: koszty działalności obsługowo-rehabilitacyjnej finansowane ze środków PFRON 5 724 105 zł i z budżetu województwa - 476 641 zł, łącznie 6 200 746 zł część kosztów wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych finansowanych ze środków PFRON w ramach SODiR 5 2 082 902 zł koszty działalności gospodarczej finansowane ze sprzedaży wyrobów i usług oraz środków własnych organizatora 2 291 741 zł, na które składają się: wynagrodzenia osób niepełnosprawnych za wykonaną pracę, nagrody i premie dla osób niepełnosprawnych, koszty materiałów, energii, usług materialnych i usług niematerialnych niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej, koszty napraw maszyn i urządzeń oraz wymiany do nich części. Środki PFRON wyniosły łącznie 7 807 007 zł i stanowiły 73,8% całkowitych kosztów. Powyższe dane pozwalają na określenie szacunkowego rocznego kosztu zatrudnienia jednej osoby niepełnosprawnej (tj. koszty działania zakładów aktywności zawodowej/liczbę zatrudnionych osób niepełnosprawnych) - wynosi on 45 572 zł. Średnio, rocznie na jedną osobę niepełnosprawną przypada dofinansowanie ze środków: PFRON w wysokości 33 650 zł (wraz ze środkami uzyskanymi w ramach SODiR) z budżetu województwa - 2 054 zł z działalności gospodarczej i środków własnych organizatora - 9 878 zł. Rozporządzenie Rady Ministrów z 12 listopada 2008 r. (Dz.U. nr 207, poz. 1297) zmieniające rozporządzenie w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym określa maksymalną kwotę na dofinansowanie kosztów rocznego pobytu zatrudnionego pracownika niepełnosprawnego w zakładzie aktywności zawodowej w wysokości 18 500 zł. PFRON, przyznając samorządowi województwa środki na rok 2011, przewidział dofinansowanie w wysokości 14 841 zł, natomiast końcem 2011 roku przekazał dodatkowe środki do łącznej wysokości 18 500 zł. Jednak należy wspomnieć, że zarówno w roku 2010, jak i 2012 wysokość środków finansowych przekazana samorządowi przez PFRON była niższa od kwoty ustalonej w rozporządzeniu Rady Ministrów i wynosiła 13 609 zł (w roku 2010) oraz 14 673 zł (w roku 2012). Różnice zaś samorząd województwa pokry- 16 5 SODiR System Obsługi Dofinansowań i Refundacji.

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim wa z własnych środków, kosztem innych zadań ustawowych, które winien realizować (tj. tworzenia nowych zakładów, dofinansowania robót budowlanych i zlecania zadań organizacjom pozarządowym i fundacjom). Oprócz przekazywania środków na dofinansowanie kosztów działalności obsługowo- -rehabilitacyjnej zakładów aktywności zawodowej, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej jest zobowiązany do kontroli wydatkowania przekazanych środków. Odbywa się to poprzez analizę kwartalnych sprawozdań finansowo-rzeczowych składanych przez organizatorów zakładów. Ośrodek wizytował i kontrolował zakłady po ich utworzeniu. W trakcie tego działania sprawdzano, czy prawidłowo prowadzona jest rehabilitacja osób niepełnosprawnych i czy opracowane są indywidualne programy rehabilitacji zawodowej i społecznej zatrudnionych osób niepełnosprawnych. Oceniano również efekty rehabilitacji zatrudnionych osób. Kontrole uchybień nie stwierdziły. Prawidłowość wydatkowania środków PFRON kontrolowana była również przez Wydział Kontroli PFRON w Warszawie. Zakłady aktywności zawodowej oprócz działalności obsługowo-rehabilitacyjnej prowadzą również działalność gospodarczą. Wpływy z dochodu związanego z prowadzeniem tej działalności zakład jest zobowiązany przekazać na zakładowy fundusz aktywności. Wydatki z zakładowego funduszu aktywności są prawnie określone i mogą być przeznaczane na realizację indywidualnych projektów wparcia osób niepełnosprawnych. Tabela nr 3. Efekt finansowy działalności gospodarczej zakładów aktywności zawodowej funkcjonujących w województwie podkarpackim za rok 2011 Lp. Siedziba zakładu Przychód (wg rocznych sprawozdań) Koszty działalności gospodarczej Zysk zasilający zakładowy fundusz aktywności 1 Rymanów Zdrój 1 064 526 1 014 158 50 368 2 Nowa Sarzyna 864 575 853 149 11 426 3 Wola Dalsza 350 971 345 597 5 374 4 Malinie 230 500 219 364 11 136 5 Jarosław 807 641 774 879 32 762 6 Wola Rafałowska 351 955 330 566 21 389 7 Wola Żyrakowska 395 623 379 541 16 082 8 Stare Oleszyce ZAZ nie jest jeszcze zobowiązany do składania sprawozdań - - RAZEM 4 065 791 3 917 254 148 537 Źródło: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Rzeszowie, Oddział Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej Osób Niepełnosprawnych. 17

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 Prawo nie nakłada na organizatora zakładu obowiązku czuwania nad wynikiem finansowym prowadzonej działalności gospodarczej. Zawsze istnieje zagrożenie, że zakład może ponosić straty z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Aby nie dopuścić do sytuacji ciągłego dotowania kosztów działalności obsługowo-rehabilitacyjnej w przypadku ciągłych strat w działalności gospodarczej, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej corocznie prosi organizatorów zakładów o podanie wyniku finansowego z działalności gospodarczej. Dane te przedstawione są w powyższej tabeli. Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w ramach podejmowanych działań z zakresu rehabilitacji osób niepełnosprawnych służy również pomocą w interpretacji przepisów prawa w zakresie rehabilitacji tych osób. W sprawach wątpliwych i trudnych do rozstrzygnięcia zwraca się telefonicznie i pisemnie do Biura Pełnomocnika Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych - jednostki odpowiedzialnej za wyjaśnianie spornych zapisów prawnych. Systematycznie odbywają się również spotkania z Wojewódzką Społeczną Radą do spraw Osób Niepełnosprawnych. Corocznie konsultowana jest z radą propozycja podziału środków PFRON na zadania w zakresie rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Ponadto na spotkaniach omawiane są priorytety działań oraz sprawy bieżące. ROPS odbył również szereg spotkań z organizatorami zakładów oraz ich przedstawicielami w celu uzgodnienia formy preliminarza kosztów działania zakładów, z chwilą gdy samorząd województwa stał się odpowiedzialny za nadzorowanie nieprzekroczenia wydatkowania przez zakłady więcej niż 90% środków PFRON z ogółu kosztów zakładu. 18

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim STANOWISKO KONWENTU MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RP Z DNIA 18 KWIETNIA 2012 ROKU W SPRAWIE ZMIAN PRZEPISÓW PRAWA DOTYCZĄCYCH FUNKCJONOWANIA I FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI ZAKŁADÓW AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ Województwo podkarpackie aktywnie uczestniczy w inicjowaniu zmian regulacji prawnych dotyczących tworzenia i funkcjonowania zakładów w celu umożliwienia sprawniejszego ich funkcjonowania i rozwoju. W dniach 17 i 18 kwietnia 2012 roku Podkarpacie gościło marszałków województw z całej Polski w ramach II posiedzenia Konwentu Marszałków RP. Obrady otworzył marszałek Mirosław Karapyta, który przewodniczył obradom konwentu. Pierwszy dzień poświęcony był takim kwestiom jak: gospodarka odpadami, efektywność energetyczna w sektorze publicznym oraz problemy współpracy transgranicznej. W drugim dniu obrad konwentu udział wzięli minister pracy i polityki społecznej Władysław Kosiniak-Kamysz oraz minister zdrowia Bartosz Arłukowicz. Debatę zdominowały sprawy dotyczące funkcjonowania i finansowania zakładów aktywności zawodowej oraz kwestie dotyczące służby zdrowia. Stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP w sprawie zmian przepisów prawa dotyczących funkcjonowania i finansowania działalności zakładów aktywności zawodowej przygotowała pani Mariola Zajdel- Ostrowska - dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Rzeszowie w uzgodnieniu z pozostałymi samorządami wojewódzkimi. Na spotkaniu tym obecni byli przedstawiciele zakładów z województwa podkarpackiego, m.in. pan Mariusz Mituś wiceprezes Zarządu Głównego Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, przewodniczący zarządu Koła PSOUU w Jarosławiu, który przedstawił marszałkom i przybyłym gościom film, przesłaniem którego było ukazanie profesjonalizmu i szerokiego spektrum pracy osób niepełnosprawnych w zakładach aktywności zawodowej na Podkarpaciu. Autorem filmu jest Agencja Reklamowa Bogaczewicz. 19

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 STANOWISKO KONWENTU MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RP z dnia 18 kwietnia 2012 r. w sprawie zmian przepisów prawa dotyczących funkcjonowania i finansowania działalności zakładów aktywności zawodowej Biorąc pod uwagę już ośmioletnie doświadczenia samorządu województwa w realizacji zadania z Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w zakresie dofinansowywania kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej proponujemy rozważenie następujących zmian/uszczegółowień przepisów regulujących zasady funkcjonowania i finansowania tych zakładów: 1. Umocnienie roli organizatora zakładu aktywności zawodowej. Dotychczasowe przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r., nr 127, poz. 721, z późn. zm.) ograniczają rolę organizatora jedynie do uwzględnienia go jako podmiotu tworzącego zakład (art. 29 ust. 1 ustawy), nie określając jego dalszych obowiązków, które powinny dotyczyć: odpowiedzialności nadzorczej za funkcjonowanie zakładu, odpowiedzialności finansowej za efekty działania zakładu, w tym jego dofinansowania w przypadku kiedy środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych są niewystarczające, a organizator nie pozyskał środków z innych źródeł. 2. Określenie bardziej wyraźnie roli samorządu województwa w postanowieniach ustawy. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ustala dla samorządów wojewódzkich zadanie Dofinansowania kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej" ze środków PFRON, co rozumiemy, że samorząd województwa jest instytucją za pośrednictwem której są przyznawane i przekazywane środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych do organizatorów ZAZ i następnie kontrolowane pod względem prawidłowości ich wykorzystania. W świetle powyższego wszystkie później dodatkowo formułowane obowiązki typu: współfinansowanie działalności zakładów aktywności zawodowej ze środków samorządu województwa (art. 29 ust. 3 pkt 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) lub obowiązek rozliczania środków funduszu przyznanych przez zarząd PFRON w ramach miesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego zakładu aktywności zawodowej (SODiR) 20

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim łącznie ze środkami przyznanymi dla samorządu województwa według algorytmu są rozszerzeniem postanowień ustawy. 3. Umożliwienie korzystania z dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego zakładu aktywności zawodowej (w ramach SODiR) przez zakłady, dla których organizatorem jest gmina lub powiat. W roku ubiegłym decyzją zarządu PFRON uniemożliwiono korzystanie przez te zakłady z dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego zakładu aktywności zawodowej (SODiR), powołując się na art. 26 b ust. 7 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, w którym zapisano, że miesięczne dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzenia pracownika w części finansowanej ze środków publicznych, powodując nierówne traktowanie podmiotów utworzonych zgodnie z obowiązującymi przepisami. 4. Zmienienie zasady naliczania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na zadania samorządów wojewódzkich. Proponujemy zmianę dotychczasowych zasad naliczania środków funduszu na dany rok budżetowy na zadania realizowane przez samorządy wojewódzkie w sposób następujący: z puli środków przewidzianych na zadania samorządów województw proponujemy naliczanie w pierwszej kolejności dla każdego z województw kwoty na dofinansowanie kosztów działalności zakładów aktywności zawodowej, biorąc pod uwagę liczbę zatrudnionych osób niepełnosprawnych w ZAZ-ach w danym województwie i ustalony na dany rok wskaźnik dofinansowania zatrudnienia jednej osoby niepełnosprawnej, naliczanie wg algorytmu środków na pozostałe zadania województwa z zakresu rehabilitacji wynikające z art. 35 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. W związku z powyższym, należy dokonać zmian w zapisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 maja 2003 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym, które w 5 ust. 2 określa, że maksymalna kwota zobowiązań samorządu województwa do wypłaty w danym roku z tytułu dofinansowania kosztów działalności zakładów aktywności zawodowej nie może przekroczyć 50% kwoty ustalonej zgodnie z 3, tj.: kwoty stanowiącej wysokość środków Funduszu przeznaczonych dla samorządów wojewódzkich na realizację zadań ustawowych z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej w danym roku. Ponieważ umowy określające wysokość środków PFRON dla ZAZ-ów na kolejne lata zawierane są do 30 listopada roku poprzedniego, 21

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 zachowanie limitu staje się praktycznie niemożliwe. W związku z powyższym wnosi się o wykreślenie 5 ust. 2 wyżej wymienionego rozporządzenia (Dz.U. nr 88, poz. 808, z późn. zm.). 5. Zmienienie zasady przekazywania środków PFRON na koszty działalności zakładów aktywności zawodowej. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2007 r. w sprawie zakładów aktywności społecznej (Dz.U. nr 242, poz. 1776 ) w treści 3 ust. 3 nakazuje że corocznie, nie później niż do dnia 30 listopada, w formie aneksu do umowy, należy określić wysokość środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na działalność obsługowo-rehabilitacyjną zakładu w roku następnym, z uwzględnieniem podziału na poszczególne rodzaje kosztów dofinansowywanych ze środków Funduszu. Informację o naliczanych wg algorytmu kwotach środków funduszu na zadania wymienione w art. 35 ustawy, samorządy województwa otrzymują w pierwszym kwartale roku budżetowego (miesiące luty, marzec), a więc po okresie podpisanych z organizatorami zakładów aktywności zawodowej aneksów do umów, które wiążą prawnie strony. Tak więc w przypadku otrzymania środków finansowych mniejszych od planowanych, samorządy województw znajdują się w sytuacji braku możliwości wywiązania się z zobowiązań finansowych, wynikających z wcześniej podpisanych z organizatorami zakładów aneksów do umów. Zatem w ww. rozporządzeniu należy określić termin podpisywania aneksów do umów dopiero po otrzymaniu przez samorząd informacji o kwocie środków funduszu na dany rok budżetowy. Natomiast, dla umożliwienia bieżącego finansowania działalności obsługoworehabilitacyjnej zakładów aktywności zawodowej, zarząd PFRON powinien przekazywać samorządom województw kwoty zaliczkowe na dofinansowanie działalności zakładów aktywności zawodowej do czasu uregulowań umownych (aneksy), zgodnie z 7 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 maja 2003 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym (Dz.U. nr 88, poz. 808, z późn. zm.). 6. Doprowadzenie do spójności przepisów. 6.1. Doprowadzenie do spójność przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z ustawami o kompetencjach samorządów. W ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r., nr 142, poz. 1591, z późn. zm.) proponuje się wpisać w art. 7 ust. 1 dodatkowy punkt w brzmieniu: wspieranie osób niepełnosprawnych", co uzupełni zadania wła- 22

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim sne gminy oraz zapewni zgodność z jej zadaniem dot. tworzenia zakładu aktywności zawodowej zawartym w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r., nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 6.2. Doprowadzenie do spójność przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz rozporządzenia w sprawie zakładów aktywności zawodowej. Sprecyzowania wymagają rozbieżności pomiędzy ustawą z dnia 27 sierpnia o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r., nr 127, poz. 721 z późn. zm.) a rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2007 r. w sprawie zakładów aktywności zawodowej (Dz.U. nr 242, poz. 1776) w kwestii nazewnictwa kosztów działania, kosztów działalności obsługowo-rehabilitacyjnych, kosztów działalności. 7. Proponowane zmiany urealniające prawidłową gospodarkę finansową w zakładach aktywności zawodowej. W ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r., nr 127, poz. 721 z późn. zm.) proponujemy następujące zmiany: - zmiana art. 29 ust. 3 pkt 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w zakresie dofinansowania kosztów działania zakładów aktywności zawodowej: Dotychczasowe brzmienie: Koszty: 2) działania zakładów aktywności zawodowej są współfinansowane ze środków funduszu, z zastrzeżeniem art. 68c ust. 2 pkt 1 oraz ze środków samorządu województwa w wysokości co najmniej 10%, z tym że procentowy udział samorządu województwa w kosztach może być zmniejszany, pod warunkiem znalezienia innych źródeł finansowania działania zakładu aktywności zawodowej. Proponowane brzmienie: Koszty: 2) działania zakładów aktywności zawodowej są współfinansowane ze środków funduszu, z zastrzeżeniem art. 68c ust. 2 pkt 1 oraz ze środków samorządu województwa w wysokości co najmniej 10% kosztów niezwiązanych z działalnością gospodarczą zakładu, z tym że procentowy udział samorządu województwa w kosztach może być zmniejszany, pod warunkiem znalezienia innych źródeł finansowania działania zakładu aktywności zawodowej. Obecne zapisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zobowiązują samorządy województw do finansowania wszystkich kosztów działania zakładu, w tym kosztów działalności gospodarczej. Powyższe powo- 23

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 duje, że ZAZ nie jest zobligowany do podjęcia działań mających na celu utrzymanie rentowności zakładu. W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2007 r. w sprawie zakładów aktywności zawodowej (Dz.U. nr 242, poz. 1776) zasadne byłyby następujące zmiany legislacyjne: 1. w 8 w ust. 1: a) w pkt 7 dopisać wyrazy oraz szkolenia pracowników zatrudnionych przy działalności obsługowo-rehabilitacyjnej b) nadać nowe brzmienie pkt 9: 9) wymiana zamortyzowanych urządzeń i wyposażenia niezbędnych do realizacji rehabilitacji i obsługi osób niepełnosprawnych c) w pkt 10 skreślić słowa w związku ze zmianą profilu działalności zakładu d) w pkt 11 skreślić słowa i prowadzenia działalności gospodarczej 2. w 8 ust. 2 dopisać pkt. 5, 6 i 7, 8 w brzmieniu: a) 5) składki należne od pracownika i pracodawcy na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od kwot wynagrodzeń osób niepełnosprawnych zaliczanych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności wymienionych w pkt 1 i 2 b) 6) inne niezbędne do realizacji rehabilitacji, obsługi i prowadzenia działalności gospodarczej c) 7) wymiana maszyn i urządzeń i wyposażenia niezbędnych do prowadzenia produkcji lub świadczenia usług d) 8) niezbędne remonty i konserwacje pomieszczeń oraz naprawy maszyn i urządzeń 3. w 9 skreślić wyrazy w związku ze zmianą profilu działalności zakładu 4. w 16 w ust. 2 wyrazy 30% zastąpić wyrazem 70%. Właściwa byłaby również zmiana przepisów dotyczących zakładowego funduszu aktywności, tj.: wprowadzenie zasady minimalizacji socjalnej funkcji funduszu oraz określenie organu kontrolującego ten fundusz. Wnosi się o wprowadzenie przez ustawodawcę do rozporządzenia wzorów dokumentów: 1. wzoru wniosku o dofinansowanie ze środków PFRON kosztów utworzenia i działania zakładu aktywności zawodowej 2. wzoru umowy na dofinansowanie kosztów utworzenia i działania zakładu aktywności zawodowej 24

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim 3. wzoru sprawozdania finansowego i merytorycznego (kwartalnego i rocznego) z wykorzystania środków Funduszu. Wprowadzenie jednolitych dokumentów w całym kraju ułatwi i ujednolici pracę na poziomie samorządu województwa i zakładów aktywności zawodowej. 8. Jednoznaczne określenie źródeł finansowania działalności ZAZ oraz podmiotów udzielających dofinansowania. Brak spójności i jednoznaczności w przepisach powoduje ogromne trudności, szczególnie w przypadku konstrukcji preliminarzy i rozliczania udzielonego dofinansowania. Pociąga to za sobą różne sposoby i warunki tworzenia preliminarzy i rozliczania zakładów oraz grozi podwójnym finansowaniem kosztów oraz zmusza województwo do kontroli środków wypłacanych przez inny podmiot. Należy wyeliminować udzielaną pomoc z tego samego źródła przez dwa podmioty - PFRON i samorząd województwa. Dla przejrzystości i umożliwienia kontroli, finansowanie z krajowych środków publicznych działalności ZAZ powinno być udzielane przez jeden podmiot. przewodniczący Konwentu Marszałków Województw RP Mirosław Karapyta Łańcut-Nowa Wieś, dnia 18 kwietnia 2012 r. STANOWISKO DYREKTORÓW I KIEROWNIKÓW ZAKŁADÓW AKTYWNOŚCI ZAWODOWYCH rekomendacje zmian przepisów regulujących działalność zakładów aktywności zawodowej 1. Zmiana rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 maja 2003 roku w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym (Dz.U. z 2003 r., nr 88, poz. 808 ze zm.), poprzez uchylenie paragrafu 5 ust. 2 lub zmianę zapisu polegającą na zwiększeniu limitu środków przeznaczonych na dofinansowanie kosztów działalności zakładów aktywności zawodowej, np. do 80%. (proponowany zapis: Maksymalna kwota zobowiązań samorządu wojewódzkiego do wypłaty w danym roku z tytułu dofinansowania kosztów działalności zakładów aktywności zawodowej nie może przekroczyć 80% kwoty ustalonej zgodnie z 3 ). 25

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 Uzasadnienie: Obecny zapis rozporządzenia blokuje możliwość tworzenia nowych zakładów aktywności zawodowej lub tworzenia kolejnych miejsc pracy w zakładach już działających. Jest to problem w skali całego kraju, połowa województw przekroczyła próg 50% środków przeznaczonych na działalność ZAZ pochodzących z algorytmu. Taka sytuacja sprawia, że w województwach tych w najbliższych latach nie powstaną nowe miejsca pracy w zakładach aktywności zawodowej dla osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Wprowadzona rozporządzeniem sztuczna bariera powoduje niedrożność systemu rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych w Polsce. Jednocześnie organizatorzy obchodzą ten zapis, tworząc zakłady aktywności zawodowej w ramach projektów współfinansowanych przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Takie zakłady posiadające status ZAZ po zakończeniu realizacji projektu są automatycznie dofinansowywane przez samorządy województw. W konsekwencji tego następuje jeszcze większe przekroczenie progu 50%. W 64 działających zakładach zatrudnionych jest blisko 2 200 pracowników niepełnosprawnych. Jednocześnie w Polsce funkcjonują 663 warsztaty terapii zajęciowej dla blisko 23 000 uczestników, z których wielu posiada gotowość do podjęcia pracy zawodowej, a z uwagi na ich niepełnosprawność jest to realne jedynie w ZAZ, w których z kolei brak jest miejsc. Dla porównania, w innych krajach europejskich odpowiedniki polskich zakładów aktywności zawodowej rozwijały się bardzo dynamicznie. W Niemczech, dwa razy większych pod względem ludności, zatrudnionych jest ponad 280 000 niepełnosprawnych pracowników. 2. Zmiana rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2007 roku w sprawie zakładów aktywności zawodowej (Dz.U. z 2007 r., nr 242, poz. 1776) poprzez zmianę paragrafu 16 ust. 2 polegającą na zwiększeniu do 50% możliwości finansowania z zakładowego funduszu aktywności poprawy warunków pracy oraz usunięcie zapisu ograniczającego wydatkowanie do rocznych wpływów. (proponowany zapis: Środki zakładowego funduszu aktywności przeznaczone na poprawę warunków pracy nie mogą przekraczać 50% środków zgromadzonych na funduszu ). Uzasadnienie: Większość zakładów aktywności zawodowej działających w Polsce zmaga się z dużym niedofinansowaniem powstałym na etapie tworzenia. Środki otrzymane na uruchomienie zakładu w całości przeznaczane są na działania związane z uzyskaniem statusu zakładu aktywności zawodowej, tj. niezbędne prace adaptacyjne, przystosowanie stanowisk do potrzeb osób niepełnosprawnych itp. Dzięki tym środkom zakład 26

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim może podjąć działalność oraz zatrudnić osoby niepełnosprawne. Niemniej jednak zaspokojenie najpotrzebniejszych wydatków nie rozwiązuje wszystkich problemów finansowych. Potwierdzeniem tej sytuacji są bardzo zróżnicowane kwoty przeznaczane przez samorządy województw na utworzenie zakładów (koszty utworzenia ZAZ wahały się od 595 050 zł do 6 583 000 zł, źródło: TNS OBOP Zakłady aktywności zawodowej. Raport z badania przeprowadzonego na zlecenie PFRON, 2009). Poprawa warunków pracy niepełnosprawnych pracowników ZAZ, w tym doprowadzenie bazy lokalowej do odpowiednich standardów, wymaga zaangażowania określonych środków finansowych, które niemożliwe są do wygospodarowania z dotacji otrzymywanej na bieżącą działalność ZAZ, jak również z działalności gospodarczej (zapisy rozporządzenia uniemożliwiają inwestycje). Jednocześnie wiele zakładów wypracowuje niemałe zyski, które mogłyby przy wprowadzeniu zmian w sposób znaczący wpłynąć na poprawę warunków pracy osób niepełnosprawnych oraz poprawę wizerunku ZAZ u obecnych i potencjalnych klientów. Zmiana nie skutkuje zwiększeniem wydatków PFRON dla samorządów województw. 3. Zmiana rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2007 roku w sprawie zakładów aktywności zawodowej (Dz.U. z 2007 r., nr 242, poz. 1776) poprzez zmianę paragrafu 8 ust. 2 polegającą na dodaniu pkt 5. (proponowany zapis: inwestycji służących prowadzonej działalności gospodarczej ). Uzasadnienie: Duża konkurencja na rynku towarów i usług sprawia, że zakłady muszą być elastyczne w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. To wymusza dbałość o wizerunek zakładu, poszukiwanie i wprowadzanie nowych rozwiązań zapewniających pracownikom adekwatną do możliwości aktywność i przysparzających nowych klientów i zleceniodawców. Bez rozwoju bazy, zaplecza zakłady nie są w stanie sprostać wymogom rynku wyroby i usługi nie znajdują nabywców, co z kolei automatycznie rzutuje na proces rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Pracownik, który widzi sens swojej pracy, lepiej i wydajniej pracuje, stawia sobie nowe wyzwania, rozwija się. Zmiana nie skutkuje zwiększeniem wydatków PFRON. 4. Zmiana procedur realizacji programu TRENER PRACY na rok 2012 polegająca na zakwalifikowaniu jako beneficjentów programu również osób zarejestrowanych w urzędach pracy jako poszukujące pracy, a pozostających w zatrudnieniu w zakładach aktywności zawodowej. 27

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 Uzasadnienie: Zmiana warunków programu polegająca na zakwalifikowaniu jako beneficjentów projektu osób zarejestrowanych w urzędach pracy jako poszukujące pracy a pozostających w zatrudnieniu w zakładach aktywności zawodowej umożliwi objęcie ich efektywnym wsparciem na otwartym rynku pracy. W ten sposób osoby gotowe do podjęcia pracy na otwartym rynku pracy, wyrażające taką wolę, będą mogły otrzymać profesjonalną pomoc trenera pracy, doradcy zawodowego oraz psychologa w poszukiwaniu, uzyskaniu i utrzymaniu zatrudnienia. Zmiana powyższa spowoduje również udrożnienie systemu rehabilitacji zawodowej. Wyjście na otwarty rynek pracy pracowników zakładów aktywności zawodowej to nowe miejsca w zakładach dla np. obecnych uczestników warsztatów terapii zajęciowej. Stopień niepełnosprawności pracowników ZAZ oraz proporcje zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych i kadry obsługowo-rehabilitacyjnej, jak również zakres działalności gospodarczej prowadzonej przez poszczególne zakłady powodują, że bardzo niewielki procent pracowników ZAZ kontynuuje swoją karierę na otwartym rynku pracy. Realizacja tego zadania przez wyspecjalizowane agendy w ramach programu TRENER PRACY bez wątpienia przyczyni się do wzrostu liczby pracowników ZAZ, którzy podejmują pracę na otwartym rynku pracy i, co równie istotne, zapewni utrzymanie tych miejsc pracy w dłuższej perspektywie czasu. Zmiana nie skutkuje zwiększeniem wydatków PFRON. 5. Zmiana rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 maja 2003 roku w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym (Dz.U. z 2003 r., nr 88, poz. 808 ze zm.) polegająca na zwiększeniu kwoty dofinansowania rocznego pobytu jednego zatrudnionego pracownika niepełnosprawnego. (proponowany zapis: Paragraf 3, współczynnik K kwota 20 350,00 na dofinansowanie kosztów rocznego pobytu jednego zatrudnionego pracownika niepełnosprawnego w zakładzie aktywności zawodowej ). Uzasadnienie: Wzrost stawki podyktowany jest rosnącymi kosztami działalności zakładów aktywności zawodowej. Od ostatniej zmiany stawki, tj. 2008 roku, wzrost cen towarów i usług według Głównego Urzędu Statystycznego wyniósł łącznie ponad 10%, podobnie zmieniła się płaca minimalna z 1126 zł w roku 2008 do 1500 zł w roku 2012. Mając na uwadze powyższe oraz zdecydowanie lepszą kondycję finansową PFRON powstałą w wyniku nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz za- 28

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim trudnianiu osób niepełnosprawnych zwiększenie dotacji jest zasadne i możliwe do zrealizowania. 6. Zmiana ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r., nr 127, poz. 721 ze zm.) poprzez zmianę art. 26 b ust. 7 polegającą na umożliwieniu korzystania ze środków SOD zakładom aktywności zawodowej prowadzonym przez jednostki samorządu terytorialnego. (proponowany zapis, w ust. 7, na końcu zdania zastąpienie kropki przecinkiem i dodanie dalszej części zdania w brzmieniu: z wyjątkiem wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników zakładów aktywności zawodowej sfinansowanych ze środków pochodzących z działalności gospodarczej ). Uzasadnienie: Pozbawienie możliwości ubiegania się o dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych zatrudnionych w zakładach aktywności zawodowej utworzonych przez jednostki samorządu terytorialnego spowoduje likwidację zakładów i utratę miejsc pracy przez kilkaset osób oraz będzie demontażem systemu wsparcia osób najciężej niepełnosprawnych w procesie rehabilitacji zawodowej. 29

Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/2012 I OGÓLNOPOLSKIE TARGI ZAKŁADÓW AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ 21 22 września 2011 r. RZESZÓW /HALA PODPROMIE/ W dniach 21-22 września 2011 roku w ramach projektu pn. Inkubator zakładów aktywności zawodowej województwa podkarpackiego realizowanego przez Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Jarosławiu odbyły się I Ogólnopolskie Targi Zakładów Aktywności Zawodowej. Impreza zorganizowana została w Rzeszowie w hali Podpromie obiekcie w pełni dostosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych. Targi gościły 28 zakładów aktywności zawodowej z całej Polski od Giżycka przez Bydgoszcz, Świerzawę (woj. dolnośląskie) po wszystkie zakłady z Podkarpacia. Była to doskonała okazja do zaprezentowania swoich wyrobów i usług, wymiany poglądów i doświadczeń oraz nawiązania korzystnych form współpracy. Swoje stoiska wystawiły również takie instytucje jak Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Wojewódzki Urząd Pracy, Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego, a także Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym oraz Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie. W trakcie gali wieczornej towarzyszącej I Ogólnopolskim Targom Zakładów Aktywności Zawodowej członkowie Honorowego Komitetu Organizacyjnego w składzie: p. Mariola Zajdel-Ostrowska - dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej, p. Maciej Szymański - dyrektor Oddziału Podkarpackiego PFRON i p. Dariusz Tracz - dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego wręczyli wyróżnienia w trzech kategoriach: innowacyjny produkt dla ZAZ w Białych Błotach, innowacyjna usługa dla ZAZ w Starych Oleszycach oraz najlepsza aranżacja stoiska targowego dla ZAZ w Nowej Sarzynie. W ciągu dwóch dni trwania targi odwiedziło ok. 1000 zwiedzających. Równolegle do targów zorganizowana została konferencja zatytułowana System aktywizacji osób niepełnosprawnych w Polsce nowe wyzwania. Konferencja została po- 30

Funkcjonowanie Zakładów Aktywności Zawodowej w województwie podkarpackim dzielona na cztery części: dyskusja otwierająca, w której udział wzięli: p. Marek Plura poseł na Sejm RP, przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Osób Niepełnosprawnych, p. Maciej Szymański dyrektor Oddziału Podkarpackiego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, p. Bernd Conrad dyrektor generalny Lebenshilfe w Detmold, p. Kazimierz Nowicki wiceprezes Zarządu Głównego PSOUU, p. Paweł Morawczyński wiceprezes Stowarzyszenia Rodziców i Przyjaciół Osób Niepełnosprawnych Radość w Dębicy oraz p. Mariusz Mituś - wiceprezes Zarządu Głównego PSOUU, członek Rady Nadzorczej PFRON. Dyskusję poprowadziła p. Bernadeta Szczypta dziennikarz Radia Rzeszów. Druga część konferencji to występy czterech prelegentów: p. Urszula Kurowska specjalista ds. obsługi prawnej i legislacji Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych w Warszawie; p. Kazimierz Nowicki wiceprezes Zarządu Głównego PSOUU, przewodniczący Zarządu Koła PSOUU w Stargardzie Szczecińskim - organizator pierwszego ZAZ w Polsce; p. Mariola Zajdel-Ostrowska dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Rzeszowie oraz p. Mariusz Mituś wiceprezes Zarządu Głównego PSOUU, członek Rady Nadzorczej PFRON. Część trzecią stanowiły moderowane panele specjalistyczne, w tym jeden skierowany bezpośrednio do osób niepełnosprawnych, zatytułowany Moja praca w zakładzie aktywności zawodowej a niezależne życie. Konferencja została zakończona prezentacją wniosków z paneli specjalistycznych, które posłużyły do opracowania rekomendacji zmian legislacyjnych dotyczących działalności zakładów aktywności zawodowej. I Ogólnopolskie Targi Zakładów Aktywności Zawodowej były współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Źródło: INKUBATOR Zakładów Aktywności Zawodowej województwa podkarpackiego fot. Ryszard Michno 31