MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE KRAPKOWICKIM CZĘŚĆ II ANALIZA ABSOLWENTÓW W 2011 ROKU Krapkowice 2012 1
SPIS TREŚCI 1. Wstęp str.3 2. Analiza absolwentów powiatu krapkowickiego wg zawodów str.6 3. Analiza absolwentów wg szkół str.9 4. Analiza napływu absolwentów wg klasyfikacji zawodów str.11 5. Analiza ofert pracy wg zawodów str.13 6. Wnioski str.15 7. Aneks statystyczny str.18 2
Wstęp Analiza absolwentów w powiecie krapkowickim w 2011 roku, została opracowana w oparciu o monitoring zawodów wygenerowany na podstawie sprawozdania MPiPS-01 załącznik 3 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności i miesięczne sprawozdania o rynku pracy MPiPS -01 struktura bezrobotnych, pośrednictwo pracy oferty pracy oraz wyniki sondażowych badań ankietowych prowadzonych w szkołach ponadgimnazjalnych. prawne: Podstawę do sporządzania ww. statystyki bezrobotnych stanowią akty Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 grudnia 2009 r. w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2010 (Dz. U. Nr 3, poz. 14); Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania Dz.U. Nr 82 z dnia 17 maja 2010 r., poz. 537. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 2011 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2011 Dz. U. z 2011 r, Nr 83, poz.453. 3
Załączniki do wcześniej wspomnianego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy zakresu jej stosowania są sporządzane na podstawie: Informacji zawartych w karcie rejestracyjnej bezrobotnego Ofert pracy zgłoszonych do urzędu pracy Statystyka bezrobotnych absolwentów sporządzana jest według zawodu w jakim poszukują pracy i do wykonania tego zawodu mają odpowiednie kwalifikacje potwierdzone świadectwem szkolnym lub innym dokumentem. Grupa bez zawodu absolwentów obejmuje osoby spełniające warunki: Nie posiadającego kwalifikacji do wykonywania jakiegokolwiek zawodu poświadczonych dyplomem, świadectwem, zaświadczeniem instytucji szkoleniowej lub innym dokumentem uprawniającym do wykonywania zawodu; Grupa bez zawodu dotyczy przede wszystkim osób posiadających wykształcenie średnie ogólnokształcące, jeżeli po ukończeniu (bądź nie ukończeniu) szkoły nie ukończyły kursu na którym zdobyły odpowiednie kwalifikacje zawodowe oraz dyplom uprawniający ich do wykonywania danego zawodu. Przeprowadzenie ankiet miało na celu uzyskanie informacji o liczbie absolwentów według zawodów, którzy ukończyli szkołę w roku bieżącym oraz o przewidywanej liczbie absolwentów według zawodów w roku przyszłym. 4
Podstawowe definicje 1) Przez monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych należy rozumieć proces systematycznego obserwowania zjawisk zachodzących na rynku pracy dotyczących kształtowania popytu na pracę i podaży zasobów pracy w przekroju terytorialno zawodowym oraz formułowania na tej podstawie ocen, wniosków i krótkotrwałych prognoz niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania systemów: szkolenia bezrobotnych oraz kształcenia zawodowego. 2) Przez zawód deficytowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie, niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. 3) Przez zawód nadwyżkowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie, niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Raport ma charakter diagnostyczny. Systematycznie prowadzony monitoring zawodów nadwyżkowych i deficytowych będzie jednym z istotnych i efektywnych czynników dostosowania kierunków kształcenia min. w miejscowych szkołach, lepszego dostosowania potrzeb szkoleniowych i kwalifikacji mieszkańców a także zwiększenia mobilności zawodowej mieszkańców i ich zdolności w zakresie dostosowania umiejętności i kwalifikacji zawodowych do wymogów regionalnego rynku pracy. Dopiero poprzez monitoring regionalnego rynku pracy i upowszechnianie zebranych informacji, możemy scharakteryzować trendy dotyczące przyczyn bezrobocia i przyczyn ograniczenia tworzenia nowych miejsc pracy. Wiedza o trendach pozwala na głębsze diagnozowanie i prognozowanie oraz ułatwia myślenie o polityce rynku pracy oraz o tym, jaki potencjał ludzki tkwi na lokalnym rynku oraz na ile jest to potencjał, który może być efektywnie wykorzystany. 5
Pozwala określić metodę dzięki której możliwe staje się określenie czynników kształtujących badane zjawiska oraz prognostykę, pozwalającą na przewidywanie poziomu i struktury zjawisk w przyszłości, aby skoordynować kierunki kształcenia i szkolenia absolwentów z potrzebami rynku pracy. Jak również zapewnić pozycje konkurencyjności na rynku pracy, która zależy od indywidualnych skłonności do podnoszenia poziomu wykształcenia oraz zwiększania kwalifikacji i umiejętności zawodowych pracobiorców i bezrobotnych, a także ich mobilności zawodowej czyli zdolności przystosowania się do zmiennego zapotrzebowania, jakie zgłaszają pracodawcy. Każda osoba aktywna zawodowo powinna mieć stworzone ku temu warunki. Analiza absolwentów w powiecie krapkowickim wg zawodów Rozbieżność pomiędzy popytem na pracę a jakościową stroną podaży zasobów pracy powoduje występowanie bezrobocia wśród absolwentów. Stanowią oni szczególną grupę zarejestrowanych bezrobotnych. Potrzebny jest stały monitoring absolwentów szkół zawodowych, liceów i techników w celu dostosowania zawodów i profili do przewidywanych potrzeb rynku pracy, oraz koordynacja edukacji zawodowej i rynku pracy, w celu przekazywania informacji o prognozach dotyczących popytu na zawody i dostosowywania oferty tych szkół do potrzeb krapkowickiego rynku pracy. Metody te mogą zbliżyć system edukacji zawodowej, strukturę i treści kształcenia do potrzeb szybko zmieniającej się gospodarki. W powiecie krapkowickim podobnie jak w całej Polsce poziom wykształcenia ludności nie jest adekwatny w stosunku do nowych wymagań struktury kwalifikacji, umiejętności i wiedzy. W końcu II półrocza 2011 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Krapkowicach zarejestrowane było 2531 osób w tym 1503 kobiety, absolwenci 6
stanowili 7,2 % ogółu (kobiety 6,2%). Poniżej prezentujemy zmiany zachodzące w poziomie bezrobocia absolwentów w stosunku do ogółu bezrobotnych od lipca 2011 do dnia 31 grudnia 2011 roku. 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 VII VIII IX X XI XII Ogółem absolwenci 70 88 162 170 166 183 Ogółem bezrobotni 2252 2245 2292 2311 2391 2531 Na koniec II półrocza 2011 roku w urzędzie pracy było zarejestrowane 183 osób, które legitymowały się świadectwem ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej w tym 94 kobiety. Z pośród nich nie posiadało zawodu 35 w (tym kobiet 18 ). Najwięcej osób z zawodem mieści się w grupie zawodowej Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych bo aż 11,5 %, dominują tu zawody matematycy statystycy i pokrewni (3 osoby), biolodzy i pokrewni (3 osoby), inżynierowie budownictwa (3 osoby) oraz Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń, i pokrewni 10,8 % z zawodem mechanicy pojazdów samochodowych (8 osób).również wśród kobiet bezrobotnych absolwentek dominują te grupy zawodowe. (źródło T-II/P-1) 7
Absolwenci zarejestrowani na koniec 20110 r Grupa zawodowa Ogółem Kobiet Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych 11,5 13,1 Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni 10,8 0 Sprzedawcy i pokrewni 10,8 21 Pracownicy usług osobistych 10,1 18,4 Robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) 10,1 0 Specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury 8,8 10,5 Fryzjerzy 6,8 13,1 Średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych 5,4 3,9 Mechanicy pojazdów samochodowych 5,4 0 Specjaliści nauczania i wychowania 4,1 7,9 Źródło: T-II/P- 1a W tym samym okresie w PUP w Krapkowicach najwięcej zarejestrowanych absolwentów było bez zawodu: 35 osób oraz z zawodem sprzedawca sklepowy (11 osób), fryzjer (9 osób) i mechanik (8 osób). Lp Nazwa zawodu Ogółem bezrobotni Absolwenci Ogółem Kobiety Przewidywany napływ absolwentów w roku 2012 1 Bez zawodu 272 35 18 190 2 Sprzedawca 264 11 11 36 3 Fryzjer 31 9 9 26 4 Mechanik 12 8 0 11 5 Fizjoterapeuta 11 6 4-6 Malarz - tapeciarz 11 6 0 16 7 Technik - informatyk 8 5 5 30 8 Technik handlowiec 20 5 0 21 9 Ślusarz 64 5 0 19 10 Technik ekonomista 27 4 4 27 Źródło: T-II/P-1, Tablica4.2 8
Analiza absolwentów wg szkół Analizując wyniki ankiet przeprowadzonych w szkołach ponadgimnazjalnych w powiecie krapkowickim pod kątem dostosowania do potrzeb rynku pracy powiatu, można stwierdzić o niedostosowaniu obecnych kierunków szkolnictwa do sytuacji na rynku pracy, o słabość powiązań z otoczeniem gospodarczym, w tym z regionalnym zapotrzebowaniem na kadry. Istnieje potrzeba otwierania nowych perspektywicznych kierunków kształcenia oraz modyfikowania programów szkolnych pod kątem uzupełnienia o przedmioty potrzebne na rynku pracy. Przedstawia to poniższy wykres: STRUKTURA ZAWODOWA ABSOLWENTÓW Technik informatyk Sprzedawca Muzyk Technik handlowiec Technik ekonomista Fryzjer Ślusarz Technik technologii chemicznej Mechanik pojazdów samochodowych Technik budownictwa Malarz - tapeciarz Blacharz izolacji przemysłowych 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Absolwenci, którzy ukończyli szkołę na terenie powiatu w roku 2011 Przewidywani absolwenci w 9 roku 2012
Ogółem w 2011 roku na terenie powiatu krapkowickiego ukończyło szkołę ponadgimnazjalną 490 osób. Porównując badania sondażowe podaży absolwentów szkół ponadgimnazjalnych można stwierdzić że najliczniejszą grupę stanowili absolwenci bez zawodu 27,6% ogółu absolwentów. Drugą co do wielkości grupą byli technicy informatycy 8,8%, wysoki udział zaobserwowano w grupie sprzedawca 7,8%. Jednocześnie przewidywana liczba absolwentów, którzy ukończą szkołę w 2012 roku na terenie powiatu wyniesie 502 osób (o 2,4% więcej w stosunku do poprzedniego roku). Porównywalnie w grupie bez zawodu przewidywany jest w 2012 roku przyrost liczby absolwentów o 40,7%, a technik informatyk spadek o 33,2% natomiast w zawodzie sprzedawca zmniejszy się liczba absolwentów o 5,2%. Największy przyrost absolutny liczby absolwentów w 2011 r. w odniesieniu do roku wcześniejszego przewidywany jest w przypadku zawodu technik prac biurowych 18 osób (3,6% z ogólnej liczby przewidywanych absolwentów), technik logistyk 12 osób (2,4% z ogólnej liczby przewidywanych absolwentów). Zmiany te mogą świadczyć, że popyt na określone grupy zawodów jest kształtowany przez tendencje zawodowe jakie występują na naszym rynku pracy, które generują powstawanie nowych zawodów i jednocześnie powodują spadek lub zanik zainteresowania zawodami. Nie wszyscy absolwenci kończący szkoły ponadgimnazjalne rejestrują się w urzędzie pracy, część z nich znajduje prace a część kontynuuje naukę w systemie dziennym. Na podstawie rankingu zawodów deficytowych i nadwyżkowych oraz wyników badań sondażowego wśród absolwentów szkół ponadgimnazjalnych w 2011 r. zaobserwowano grupy zawodów nadwyżkowych, dla których udział wśród ogółu bezrobotnych absolwentów był wysoki oraz w których przewidywana jest istotna zmiana w liczbie absolwentów w 2012. 10
ANALIZA NAPŁYWU ABSOLWENTÓW WG KLASYFIKACJI ZAWODÓW W ciągu 6 miesięcy 2011 roku do Powiatowego Urzędu Pracy w Krapkowicach zgłosiło się 361 osób które legitymowały się świadectwem ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej. Wielkość napływu przedstawia wykres. Źródło: 1.1 Struktura bezrobotnych 11
W większości były to osoby z zawodami sklasyfikowanymi w dużych grupach zawodowych. Kształtowanie się napływu wg wielkich grup zawodowych w 2011 roku ilustruje poniższa tabela: L.p Grupy zawodowe Napływ Napływ Absolwenci Z ogółu bezrobotnych absolwentów bezrobotnych Ogółem zarejestrowani (stan na koniec 2011) w % zarejestrowanych (stan na koniec w 2011 r. w % w 2011 w % 31.12.11) w % 1 Sprzedawcy i pokrewni 2 Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych 12,14 13,29 10,80 14,07 11,19 2,49 11,48 1,59 3 Specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury 10,95 2,16 8,78 1,81 4 Pracownicy usług osobistych 5 Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni 9,04 7,23 10,13 9,60 8,33 7,00 10,81 5,35 6 Robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) 6,66 9,10 10,13 8,14 7 Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania 6,42 2,43 2,02 1,68 8 Średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych 5,47 2,92 5,40 2,30 9 Specjaliści nauczania i wychowania 4,28 1,66 4,05 1,59 10 Specjaliści do spraw zdrowia 4,28 1,25 4,05 0,92 Źródło: T-II/P-2a i T-II/ P-1a Z przedstawionych danych wynika, iż najwięcej rejestruje się absolwentów w grupie zawodowej Sprzedawcy i pokrewni z przewagą zawodu sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) (36 osób), Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych (najwięcej inżynierowie inżynierii środowiska 8 osób), Specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury (filolodzy i tłumacze 13 osób) Źródło: T-II/P-2 12
Jednak ranking zawodów i specjalności przedstawia się inaczej. najwięcej bezrobotnych absolwentów zarejestrowanych było w następujących zawodach: L.p. Nazwa zawodu Napływ bezrobotnych absolwentów w 2011 r. Absolwenci zarejestrowani (stan na koniec 31.12.11) 1 Sprzedawca 36 11 2 Fryzjer 23 9 3 Ślusarz 16 5 4 Fizjoterapeuta 12 6 5 Technik ekonomista 12 4 6 Technik handlowiec 11 5 7 Filolog - filologia obcojęzyczna 10 3 8 Technik informatyk 10 5 9 Mechanik pojazdów samochodowych 10 8 10 Ekonomista 9 1 Źródło: T-II/P2 i T-II/P-1 Z powyżej przedstawionych danych również wynika, że są to zawody w których absolwenci znaleźli zatrudnienie. Analiza ofert pracy wg zawodów W II półroczu 2011 w dyspozycji Powiatowego Urzędu Pracy było 640 ofert pracy czyli średnio miesięcznie na ok. 2 absolwentów przypadała jedna oferta pracy. Jednakże nie wszyscy pracodawcy zgłaszający oferty pracy są zainteresowani zatrudnieniem absolwentów. Liczba ofert pracy ma zasadniczy wpływ na liczbę osób wyłączanych z ewidencji bezrobotnych z powodu podjęcia pracy. Jak wynika ze statystyki wśród grup zawodowych prym wiodą cztery grupy zawodowe. 13
Lp Grupa zawodowa Oferty pracy wg największych grup zawodowych w % Dominujący zawód w grupie Nazwa zawodowej 1 Pracownicy usług osobistych 15,2 Gospodarze budynków 2 Sprzedawcy i pokrewni 10,4 Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 3 Robotnicy budowlani i 10 Robotnicy robót pokrewni (z stanu surowego i wyłączeniem pokrewni, gdzie elektryków) indziej 4 Kierowcy i operatorzy pojazdów Źródło: T-II/P-3a niesklasyfikowani 8 Kierowcy samochodów ciężarowych % z ogółem 12 8,3 2,9 5,2 Jednak w rankingu zawodów zgłaszanych ofert kolejność jest trochę inna. najwięcej ofert było zgłoszonych w zawodzie : Nazwa zawodu Liczba ofert Robotnik gospodarczy 177 Technik prac biurowych 93 Sprzedawca 93 Kierowca samochodu ciężarowego 77 Robotnik budowlany 64 Monter rusztowań 43 Magazynier 30 Monter podzespołów i zespołów elektronicznych 30 Pracownik ochrony fizycznej bez licencji 29 Murarz 25 Źródło: T-II/P-3 14
Analizując powyższy ranking należy zauważyć, iż osoby posiadające te zawody mają największe szanse znalezienia pracy. Jednak wysokie są oczekiwania pracodawców. Ciągle preferują oni pracowników z doświadczeniem zawodowym. Ponadto często w ofertach pracy pojawiają się wysokie wymagania kwalifikacyjne w połączeniu z młodym wiekiem, dyspozycyjnością i posiadaniem doświadczenia zawodowego. W wielu przypadkach jest to sytuacja niemożliwa do pogodzenia. Wnioski Większość stałych cech bezrobocia w Polsce świadczy o strukturalnym niedopasowaniu na rynku pracy, którego usunięcie nawet w sytuacji wysokiego wzrostu gospodarczego jest bardzo trudne do zrealizowania. Monitoring zawodów nadwyżkowych i deficytowych to znaczący czynnik determinujący zwiększenie efektywności kształcenia zawodowego ze względu na jego odniesienie do potrzeb lokalnego rynku pracy. Pozwoli koordynować kierunki kształcenia i dopasowanie struktury kształcenia do potrzeb rynku pracy wśród przyszłych absolwentów. Chociaż wyniki monitoringu nie są w stanie jednoznacznie określić rzeczywistą skale zjawiska w przedmiotowym zakresie. Jest to spowodowane tym że nie wszyscy pracodawcy zgłaszają wolne miejsca pracy do urzędu pracy a część absolwentów podejmuje pracę za granicą niekoniecznie w swoich zawodach. 15
Prognoza: Systematyczne określanie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowo - kwalifikacyjnej na lokalnym rynku pracy przy wykorzystaniu bazy informatycznej. Udostępnianie wyników działań władzom oświatowym oraz dyrekcjom szkół dla korygowania poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy(dz.u.z 2008 Nr 69, poz. 415 z późn zm) zawiera regulacje prawne służące wzmocnieniu pro-zatrudnieniowych działań na rynku pracy. Umożliwia zdecydowane wzmocnienie aktywnych form polityki rynku pracy. Trudności, z jakimi boryka się polski rynek pracy w tym również powiatowy, są aktualnie spotęgowane, dlatego że podaż pracy jest relatywnie wyższa niż w innych krajach europejskich, co wynika ze zwiększonego przyrostu młodych roczników w zestawieniu ze zmniejszonym popytem na pracę. Poza tym struktura tej podaży jak wynika z powyższej analizy nie dopasowuje się w odpowiednim tempie do aktualnych i przyszłych potrzeb gospodarczych. Problem ten dotyczy zwłaszcza kwalifikacji. Istnieje potrzeba efektywniejszego dostosowywania systemu kształcenia do potrzeb lokalnego rynku pracy. Zminimalizuje to utrzymujące się niedopasowanie kwalifikacji zawodowych oraz faktyczną bierność dużej części osób zagrożonych lub dotkniętych bezrobociem. Będzie można zagwarantować wskazanie rzeczywistych kierunków zmian i specyficznych tendencji. Dostosowanie kierunków kształcenia do żywiołowo zmieniających się potrzeb rynku pracy, umożliwi wykonywanie nowych zawodów absolwentom dla których aktualnie nie ma zapotrzebowania w ich zawodzie oraz dla absolwentów bez zawodu. Dla wymienionych kategorii mogą być prowadzone szkolenia i kursy mające na celu nabycie kwalifikacji i umiejętności zawodowych związanych z nowym zawodem, lub kwalifikacji. 16
Kolejny problem w zakresie korelacji między kształceniem zawodowym a potrzebami rynku pracy, to określenie tendencji w zakresie przestrzennego zróżnicowania bezrobocia. Problem ten jest bezpośrednio związany z planowaniem sieci szkół ponadgimnazjalnych. Istotne jest również przygotowanie zasad funkcjonowania systemu pozaszkolnego. Należy zwrócić, bowiem uwagę na poradnictwo zawodowe, aktywizację absolwentów, szkolenia osób bezrobotnych oraz osób pracujących, ale zagrożonych utratą pracy. 17
Aneks statystyczny 1. T-II/P-1 Bezrobotni wg zawodów w powiecie krapkowickim w II- półroczu 2009 roku 2. T-II/P-1a Struktura bezrobotnych wg grup zawodowych w powiecie krapkowickim w II- półroczu 2009 roku 3. T-II/P-2 Napływ bezrobotnych wg zawodów w powiecie krapkowickim w IIpółroczu 2011 roku 4. T-II/P-2a Struktura napływu bezrobotnych wg grup zawodowych w powiecie krapkowickim w II- półroczu 2011 roku 5. T-II/P-3 Oferty pracy wg zawodów w powiecie krapkowickim w II- półroczu 2011 roku 6. T-II/P-3a Struktura ofert pracy wg grup zawodowych w powiecie krapkowickim w II- półroczu 2011 roku 7. Tablica 4.1 Absolwenci zarejestrowani w PUP w powiecie krapkowickim według szkół i zawodów w roku 2011 oraz przewidywani absolwenci w roku 2012 8. Tablica 4.2 Struktura zawodowa absolwentów według poziomu wykształcenia i zawodów w powiecie krapkowickim w latach 2011 i 2012 18