PAŃSTWOWY POWIATOWY INSPEKTOR SANITARNY W NOWYM MIEŚCIE LUBAWSKIM

PAŃSTWOWY POWIATOWY INSPEKTOR SANITARNY W NOWYM MIEŚCIE LUBAWSKIM POWIATOWA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W NOWYM MIEŚCIE LUBAWSKIM Luty 2017 r. 1

Spis treści I. Wstęp. str.3 II. Działalność Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Nowym Mieście Lubawskim w 2016 r. str. 4 III. Ocena stanu sanitarnego str. 6 a. Epidemiologia.. str. 6 1. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych.. str.6 2. Realizacja szczepień ochronnych... str.17 3. Stan sanitarny placówek służby zdrowia....str. 21 b. Higiena Komunalna.... str.24 c. Higiena Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku. str.34 d. Higiena Pracy... str. 40 e. Higiena Dzieci i Młodzieży... str.46 IV. Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny str.55 V. Promocja Zdrowia i Oświata Zdrowotna. str. 68 2

I. Wstęp Szanowni Państwo, W załączeniu przedstawiam raport o stanie sanitarnym powiatu nowomiejskiego. Zawiera on podsumowanie działalności Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Nowym Mieście Lubawskim za 2016 rok oraz analizę występujących zagrożeń dla zdrowia mieszkańców powiatu. W raporcie uwzględniono m.in. informację o warunkach środowiska, warunkach zdrowotnych żywności, żywienia i przedmiotów użytku, higienie pracy w zakładach pracy, higienie procesów nauczania i wychowania, higienie wypoczynku i rekreacji, warunkach higieniczno-sanitarnych obiektów użyteczności publicznej oraz obiektów, w których udzielane są świadczenia zdrowotne. Szeroki zakres prowadzonego nadzoru ukierunkowany jest na ochronę zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobieganiu powstawania chorób, zwłaszcza chorób zakaźnych i zawodowych. Mam nadzieję, że zawarte w opracowaniu informacje przybliżą Państwu działalność, którą prowadzimy, a także pozwolą spojrzeć na codzienną pracę ludzi troszczących się o zachowanie bezpieczeństwa sanitarnego powiatu. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Nowym Mieście Lubawskim Ewa Pielak 3

II. Działalność Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w 2016 r. W 2016 r. pod nadzorem sanitarnym Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Nowym Mieście Lubawskim znajdowało się łącznie 882 obiekty, w tym 60 obiektów kontrolowanych było przez kilka komórek organizacyjnych Stacji. Ogółem przeprowadzono 1028 kontroli sanitarnych. Pobrano do badania 255 próbek, w tym: 131 próbek wody do picia, 1 próbkę ciepłej wody użytkowej, 115 próbek żywności, 2 próbki materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, 6 próbek piasku z piaskownicy. Wystawiono 202 decyzje merytoryczne i 238 decyzji płatniczych. Wydano 178 opinii sanitarnych, w tym 9 w drodze postanowienia. Zestawienie działalności kontrolnej PSSE w latach 2014-2016 PSSE Kontrole Decyzje merytoryczne 2014 2015 2016 2014 2015 2016 Ogółem 1091 1045 1028 270 254 202 Higiena Komunalna 260 271 271 65 49 45 Higiena Żywności 434 405 353 130 135 88 Higiena Pracy 133 118 131 43 48 42 Higiena Dzieci i Młodzieży 72 64 81 25 12 17 Epidemiologia 166 167 171 6 10 10 Zapobiegawczy Nadzór 21 15 18 1 0 0 Sanitarny Promocja Zdrowia 5 5 3 0 0 0 4

Zarówno działania bieżącego i zapobiegawczego nadzoru sanitarnego, a także działania oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia mają zastosowanie w realizacji przedsięwzięć profilaktycznych zmierzających do poprawy bezpieczeństwa sanitarnego powiatu nowomiejskiego. Ilość nadzorowanych obiektów przez Powiatową Stację w poszczególnych gminach powiatu: Udział procentowy nadzorowanych obiektów w gminach miasto Nowe Miasto Lubawskie (292) 21% 13% 21% 32% 13% gmina Nowe Miasto Lubawskie (113) gmina Biskupiec ( 175) gmina Kurzętnik (188) gmina Grodziczno ( 114) Udział procentowy obiektów nadzorowanych przez poszczególne komórki organizacyjne Epidemiologia (67) 5% 7% 18% Higiena Pracy (159) Higiena Komunalna (158) 53% 17% Higiena Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku (456) Higiena Dzieci i Młodzieży (42) 5

III. Ocena stanu sanitarnego a. Epidemiologia 1.Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w powiecie nowomiejskim w roku 2016 należy uznać za dobrą. Duży wpływ na tę sytuację miały prowadzone działania przeciwepidemiczne, polegające na zapobieganiu rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych poprzez prowadzenie nadzoru epidemiologicznego nad osobami chorymi, informowanie o drogach przenoszenia zakażeń i profilaktyce promowania szczepień ochronnych, a także wzrost świadomości prozdrowotnej społeczeństwa. Prawidłowy obraz sytuacji epidemiologicznej występowanie chorób zakaźnych jest m.in. zależny od rzetelności i terminowości zgłoszeń podejrzeń lub rozpoznań chorób i zakażeń oraz informacji o wykryciu czynników chorobotwórczych, dokonywanych przez lekarzy, a także pracowników laboratoriów. W powiecie nowomiejskim zgłaszalność jest prawidłowa, wymaga jednak uzupełnień z niektórych placówek medycznych. W roku 2016 do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Nowym Mieście Lubawskim zgłoszono ogółem 904 przypadki zachorowań na choroby zakaźne, w tym hospitalizowano 228 przypadków ( 576 podejrzeń grypy w tym hospitalizowano 10 osób). W ramach nadzoru epidemiologicznego nad chorobami zakaźnymi i zakażeniami przeprowadzono 103 dochodzenia epidemiologiczne. Dochodzenia dotyczyły zgłoszonych przez lekarzy do Powiatowej Stacji takich zachorowań jak m.in.: salmonellozy, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, wirusowe zapalenie opon mózgowych, boreliozy, neuroboreliozy, oraz w przypadkach narażenia osób na zakażenie wirusem wścieklizny, czyli głównie pogryzień przez zwierzęta. W 2016 roku nie wystąpiły ogniska chorób zakaźnych. Tabela nr 1 przedstawia zarejestrowane przypadki chorób zakaźnych, liczbę hospitalizacji i zapadalność na terenie powiatu nowomiejskiego w roku 2016. Tabela nr 2 przedstawia zachorowania na choroby zakaźne w powiecie nowomiejskim i ich wskaźniki zapadalności, czyli liczbę zachorowań w przeliczeniu na 100 tysięcy mieszkańców, oraz u dzieci do lat 2 w przeliczeniu na 10 tysięcy mieszkańców w latach 2014-2015-2016. 6

Tabela nr 1. Zarejestrowane przypadki chorób zakaźnych, liczba hospitalizacji i zapadalność na terenie powiatu nowomiejskiego w roku 2016 Jednostka Chorobowa Liczba zachorowań Liczba hospitalizacji Zapadalność Biegunki ogółem: Biegunki u dzieci w wieku do 2 lat : 112 83 248,27 30 18 258,17 Rotawirusy 37 37 82,01 Norowirusy 19 18 42,11 Wirusowe zak. Jelitowe u dzieci do lat 2 31 30 266,78 Wirusowe zak. Jelitowe inne określone (adenowirusy) 11 11 24,38 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe- E.coli inną 4 4 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe- wywołane przez Clostridium dificille 8,86 8 8 17,73 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe, inne określone 16 16 35,46 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe u dzieci do lat 2 14 14 120,48 Salmonelloza zatrucia pokarmowe 11 11 24,38 Róża 3 3 6,65 Płonica 15 3 33,25 Ospa wietrzna 39 3 86,45 Różyczka 4-8,86 Świnka 3-6,65 Krztusiec 4 1 8,86 Borelioza 15 4 33,25 Neuroborelioza 1 1 2,21 Bakteryjne ZOM inne określone 1 1 2,21 Bakteryjne ZOM inne i nie określone 2 2 4,43 Wirusowe ZOM inne określone i nie określone 2 2 4,43 WZW B - przewlekłe 1 1 2,21 WZW C 4 3 8,86 KIŁA wczesna 1-2,21 Szczepieni p/ wściekliźnie 11 2 24,38 GRUŹLICA 4 4 8,86 Podejrzenie grypy 576 10 1276,82 Ogółem 904 228 7

Tabela nr 2. Zachorowania na choroby zakaźne w powiecie nowomiejskim w latach 2014-2015 - 2016 Kod ICD-10 Jednostka Chorobowa 2014r.* 2015r.** 2016r.*** zach. zap. zach. zap. zach. zap. A 09 Biegunki ogółem: Biegunki u dzieci w wieku do 2 lat : 90 198,5 104 227,99 112 248,27 33 267,63 33 278,95 30 258,17 A08.0 Rotawirusy 91 200,7 37 81,11 37 82,01 A08.1 Norowirusy - - - - 19 42,11 A 08.0-4 Wirusowe zak. Jelitowe u dzieci do lat 2 49 397,4 26 219,78 31 266,78 A 08.2-3 Wirusowe zak. Jelitowe inne określone (adenowirusy) 17 37,49 20 43,84 11 24,38 A04. 4 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe- E.coli inną 17 37,49 5 10,96 4 8,86 A04.6 A04.7 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe- wywołane przez Yersinia enterocolitica Inne bakteryjne zakażenia jelitowe- wywołane przez Clostridium dificille - - 1 2,19 - - 6 13,23 27 59,18 8 17,73 A04.8 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe, inne określone 7 15,43 11 24,11 16 35,46 A04 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe u dzieci do lat 2 13 105,43 10 84,53 14 120,48 A 02.0 Salmonelloza zatrucia pokarmowe 11 24,9 15 32,88 11 24,38 A 05.1 Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe-jadem kiełbasianym 1 2,2 - - - - A 46 Róża 1 2,2 2 4,38 3 6,65 A37 Krztusiec 4 8,82 - - 4 8,86 A 38 Płonica 21 46,31 25 54,80 15 33,254 B 01 Ospa wietrzna 338 745,47 331 725,62 39 86,45 B 06 Różyczka 6 13,23 7 15,34 4 8,86 B 26 Świnka 8 17,64 3 6,57 3 6,65 A 69.2 Borelioza 18 39,7 11 24,11 15 33,25 G 01 Neuroborelioza 4 8,82 1 2,19 1 2,21 G 03 Zapalenie opon mózgowych inne i nie określone 1 2,2 1 2,19 - - A 87.1-9 Wirusowe ZOM inne określone i nie określone - - 3 6,57 2 4,43 G00.2-8 Bakteryjne ZOM inne określone - - - - 1 2,21 G00.9 Bakteryjne ZOM inne i nie określone - - - - 2 4,43 J 14 Choroba wywołana przez Haemophilus influenzae (zapalenie płuc) - - 1 2,19 - - B 16 WZW B - ostre 2 4,4 - - - - B 18.0-1 WZW B - przewlekłe 1 2,2 5 10,96 1 2,21 B 18.2 WZW C 1 2,2 1 2,19 4 8,86 A 51 KIŁA wczesna - - 1 2,19 1 2,21 A54 Z 20.3/ Z24.2 A 16 J 10, J 11 Rzeżączka Szczepieni p/ wściekliźnie GRUŹLICA Podejrzenie grypy 1 2,2 - - - - 5 11,02 8 17,53 11 24,38 1 2,2 1 2,19 4 8,86 70 154,38 7 15,34 576 1276,82 * wskaźnik zapadalności za rok 2014 wg liczby ludności na dzień 30.06.2014 r. tj.45340, dzieci do lat 2 1233 ** wskaźnik zapadalności za rok 2015 wg liczby ludności na dzień 30.06.2015 r. tj.45616, dzieci do lat 2 1183 *** wskaźnik zapadalności za rok 2016 wg liczby ludności na dzień 30.06.2016 r. tj.45112, dzieci do lat 2 1162 8

Zachorowalność na wybrane choroby zakaźne w roku 2016 Ospa wietrzna, różyczka i świnka Ospa wietrzna, różyczka i świnka są powszechnie występującymi chorobami wirusowymi. Infekcje wirusami tych chorób mogą być bardzo groźne dla zdrowia i życia dzieci. W Polsce od 2004 roku wprowadzono obowiązkowe szczepienie ochronne przeciwko śwince i różyczce. Przeciw ospie wietrznej szczepienie jest nieobowiązkowe i odpłatne. Nieodpłatnymi szczepieniami objęte są dzieci pewnych grup ryzyka. Pomimo możliwości uodpornienia dzieci poprzez podanie bezpiecznej i skutecznej szczepionki przeciw ospie wietrznej procent szczepionej populacji w Polsce jest niewielki. Niemniej jednak wprowadzenie szczepień przyczyniło się do spadku zachorowań na ospę wietrzną, różyczkę i świnkę. Porównując ostatnie lata, na poniżej przedstawionym wykresie widać, że w 2016 roku na choroby zakaźne wieku dziecięcego zachorowało mniej dzieci niż w latach poprzednich, szczególnie na ospę wietrzną. W powiecie na ospę wietrzną zachorowało 39 dzieci, wskaźnik zapadalności 86,45 i jest znacznie niższy niż w kraju, (zachorowało 160.660 dzieci, wskaźnik zapadalności 418,09). Zachorowanie na ospę wietrzną ma na ogół charakter falowy na danym terenie i znaczny wzrost zachorowań rejestruje się co 4-5 lat. Dobrze też przedstawia się sytuacja pod względem zachorowań na różyczkę i świnkę, gdyż rejestruje się pojedyncze przypadki zachorowań. W 2016 roku zarejestrowano 4 zachorowania na różyczkę i 3 na świnkę. 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Zachorowania na różyczkę,ospę wietrzną i świnkę w latach 2010-2016 w powiecie nowomiejskim różyczka ospa wietrzna świnka 338 331 251 256 195 146 39 10 9 18 4 6 5 3 6 6 8 7 3 4 3 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 9

Salmonelozy W roku 2016 zgłoszono 11 przypadków zatruć pokarmowych wywołanych przez pałeczkę Salmonella enteritidis ( w tym 9 przypadków u dzieci w grupie wiekowej do lat 14). Hospitalizacji w szpitalu wymagało 11 osób. W trakcie przeprowadzonych dochodzeń epidemiologicznych ustalono, że w nośnikiem pałeczek Salmonella enteritidis w 7 przypadkach były potrawy, do których przyrządzania użyto kurzych jaj, nie poddanych obróbce termicznej, jak również do zakażenia mogło dojść na skutek nie zachowania dostatecznej higieny rąk. W 4 przypadkach nie udało się ustalić źródła zakażenia. Rozpoznanie czynnika chorobotwórczego zatruć pokarmowych opierało się na wykryciu pałeczek Salmonella w kale osób chorych. Jaja pochodziły na ogół z własnych gospodarstw rolnych. Jeśli chodzi o zarejestrowane przypadki nosicieli salmonelli w porównaniu do roku ubiegłego, w 2016 roku bezobjawowe zakażenie pałeczką Salmonella wykryto u 8 osób, w 2015 roku u 3 osób. Nosicielstwo stwierdzono na podstawie przeprowadzonych badań kału u 5 osób ze styczności z chorym na salmonellę i u 3 osób w wyniku przeprowadzonych badań do celów sanitarno-epidemiologicznych przed podjęciem pracy w branży spożywczej. Osoby te zostały objęte nadzorem epidemiologiczny Zapadalność na salmonelozę (A02.0, A02.1, A02.2-8) w województwie warmińskomazurskim w 2016 roku Bartoszyce Braniewo Działdowo Elbląg Ełk Giżycko Gołdap Iława Ketrzyn Lidzbark W. Mrągowo Nidzica Nowe Miasto L. Olecko Olsztyn Ostróda Pisz Szczytno Wegorzewo 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 45,0 0,0 3,1 3,5 4,8 7,1 8,9 11,0 14,0 14,2 16,2 17,3 18,8 18,0 23,7 24,9 33,6 34,9 36,6 42,1 10

Zachorowania na salmonelozę w powiecie nowomiejskim w latach 2000-2016 r. Liczba zachorowań Wskaźnik zapadalności 120 100 80 60 40 20 0 rok 110,4 92,1 99,6 77,4 49 50,9 41 35 44 44,1 45 23 22,1 15,4 20 19,8 20 10 7 9 24,4 36,6 35,18 24,9 32,88 24,38 17,6 13 8 11 15 11 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Borelioza Borelioza jest bardzo podstępną chorobą, która może nie dawać początkowo jednoznacznych objawów, wywołana przez bakterie należące do,,krętków przenoszone na człowieka przez kleszcze. Na przełomie kilku lat sytuacja epidemiologiczna w naszym powiecie nie ulega znacznej zmianie. W 2016 roku w powiecie nowomiejskim zarejestrowano 15 przypadków zachorowań na boreliozę (w 2015 r.-11 zachorowań, w 2014 r- 18 zachorowań) i 1 zachorowanie na neuroboreliozę (w 2015 r.- 1 zachorowanie, w 2014 r- 4 zachorowania). Miejscem narażenia, w którym dochodzi do ukłucia przez kleszcza jest przeważnie las i łąka. Najczęściej zachorowaniu na boreliozę ulegają rolnicy, pracownicy leśni. Stan taki najprawdopodobniej będzie się utrzymywał do czasu wyprodukowania skutecznej szczepionki przeciw boreliozie. Zachorowania na boreliozę w latach 2005-2016 w powiecie nowomiejskim 25 20 15 10 5 0 22 18 15 15 15 15 14 14 14 12 11 10 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 11

Zapadalność na boreliozę (A69.2) w województwie warmińsko-mazurskim w 2016 roku 0,0 50,0 100,0 150,0 200,0 250,0 300,0 350,0 Bartoszyce Braniewo Działdowo Elbląg Ełk Giżycko Gołdap Iława Ketrzyn Lidzbark W. Mrągowo Nidzica Nowe Miasto L. Olecko Olsztyn Ostróda Pisz Szczytno Wegorzewo 40,9 25,6 51,5 39,9 33,9 47,4 59,6 74,4 54,8 68,3 81,0 133,1 154,1 161,9 181,8 190,2 205,8 229,1 292,7 12

Inne bakteryjne zakażenia jelitowe W 2016 roku nastąpił spadek zachorowań objawiający się wystąpieniem biegunki, spowodowany bakteryjnym zakażeniem jelitowym. Ogółem w 2016 roku zarejestrowano 28 zachorowań, w tym 14 wystąpiło u dzieci w wieku do 2 lat. Zakażenia te wywołane były przez E. coli inną 4 zachorowania, Clostridium difficile 8 zachorowań, inne bakteryjne 16 zachorowań. Wszystkie przypadki były hospitalizowane w szpitalu. W 2015 r. ogółem 44 przypadki (E. coli inną 5, Clostridium difficile 27, inne bakteryjne 11 zachorowań, Yersinia enterocolitica - 1). 50 40 30 20 10 0 8 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe w latach 2013-2016 44 41 30 28 14 13 14 10 2013 2014 2015 2016 liczba ogółem do lat 2 Wirusowe zakażenia jelitowe W roku 2016 zarejestrowano wzrost zakażeń jelitowych wywołanych przez wirusy. Ogółem zachorowaniu uległo 67 osób, w tym u dzieci do lat 2 wystąpiło w 31 przypadkach. W analogicznym roku 2015 zachorowań takich było 57, w tym u dzieci do lat 2-26 przypadków. Na 67 przypadków zachorowań, 66 było hospitalizowanych w szpitalu. Dominującym czynnikiem chorobotwórczym były rotawirusy. 120 100 80 60 40 20 0 Wirusowe zakażenia jelitowe w latach 2013-2016 108 81 57 67 48 49 31 26 2013 2014 2015 2016 liczba ogółem do lat 2 13

Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe BNO, o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu W roku 2016 nastąpił wzrost liczby biegunek zakaźnych o nieustalonej etiologii. Zgłoszono 112 przypadków. Zachorowania dotyczyły przede wszystkim osób dorosłych, biegunki u małych dzieci do lat 2 wystąpiły w 30 przypadkach. Leczeniem szpitalnym objęto ogółem 83 osoby. 120 100 80 60 40 20 0 86 26 Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe BNO w latach 2013-2016 90 33 104 33 112 2013 2014 2015 2016 30 liczba ogółem do lat 2 Grypa W 2016 roku do Stacji Sanitarnej zgłoszono 576 przypadków zachorowań na grypę sezonową. Od stycznia do końca marca 563 przypadki, w kwietniu 2 przypadki, w listopadzie 11 przypadków. Hospitalizowano 10 osób z objawami ze strony układu oddechowego. W 2015 roku zgłoszono tylko 7 przypadków zachorowań. Zachorowania i podejrzenia na grypę w powiecie nowomiejskim w latach 2004-2016 2000 1796 1500 1288 1000 500 0 725 616 384 576 27 9 0 46 2 70 7 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 14

Wirusowe zapalenie wątroby typu C i typu B W roku 2016 zarejestrowano 4 przypadki zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C, w badanym materiale stwierdzono obecność RNA wirusa HCV, przypadki te miały charakter przewlekły. W trakcie dochodzenia epidemiologicznego ustalono, że nie można wykluczyć roli placówek służby zdrowia w szerzeniu się tych zakażeń, gdyż chorzy mieli kilka lat wcześniej wykonywane zabiegi naruszające ciągłość tkanek typu duże operacje chirurgiczne, przetaczanie krwi. Aktualnie wirus zapalenia wątroby typu C stanowi duży problem epidemiologiczny. Jest to wirus, który potrafi skrywać się przez wiele lat w organizmie nie dając objawów chorobowych, w związku z czym często wirusowe zapalenie wątroby typu C rozpoznawane jest w okresie zmian przewlekłych, rzadko w fazie ostrej. Zmiany te mogą prowadzić do marskości i raka wątroby. Na wirusowe zapalenie wątroby typu B przewlekłe zachorowała 1 osoba. Zakażenie wirusem HBV wykryto u kobiety ciężarnej. Problemem niezmiernie ważnym dla zapobiegania wirusowemu zapaleniu wątroby typu B i C jest przeprowadzenie skutecznej sterylizacji i dezynfekcji sprzętu medycznego w zakładach służby zdrowia, jak i w gabinetach kosmetycznych, fryzjerskich, tatuażu, gdzie dokonuje się czynności w trakcie, których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich. Wystosowano pisma do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej o objęcie pacjentów nadzorem lekarskim. Osoby z HCV i osoby z kontaktu z HBV poddano bezpłatnym szczepieniom ochronnym przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Niestety nie ma szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C, co uniemożliwia uodpornienie populacji. Zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C w powiecie nowomiejskim w latach 2007 2016 Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba zachorowań 2 0 0 2 4 4 2 1 1 4 Wskaźnik zapadalności 4,4 0 0 4,4 8,8 8,8 4,4 42,2 2,2 8,8 15

Zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B w powiecie nowomiejskim w latach 2007 2016 Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba zachorowań 0 0 1 0 0 0 1 1 5 1 Wskaźnik zapadalności 0 0 2,2 0 0 0 2,2 2,2 10,9 2,2 Styczność i narażenie na wściekliznę W roku ubiegłym podobnie jak w latach poprzednich na terenie powiatu nowomiejskiego nie stwierdzono ani jednego przypadku zakażenia wścieklizną u ludzi i zwierząt. Nie mniej jednak do Powiatowej Stacji zgłoszono 51 podejrzeń wścieklizny u osób pokąsanych i podrapanych przez zwierzęta. Wśród tych zdarzeń dominowały kontakty z psami. Zwierzęta domowe poddano obserwacji lekarsko weterynaryjnej. Brak możliwości wykonania u zwierzęcia obserwacji, był powodem podjęcia szczepień przeciw wściekliźnie osób poszkodowanych. Do szczepień p/wściekliźnie zakwalifikowano 11 osób. Dla porównania w 2015 roku zarejestrowano 52 pogryzienia, 8 osób zaszczepiono p/ko wściekliźnie. 16

3. Realizacja szczepień ochronnych W powiecie nowomiejskim obowiązkowi zaszczepienia w 2016 roku podlegało 9264 dzieci i młodzieży ( w roku 2015 szczepieniom obowiązkowym podlegało 9973 dzieci). Obowiązek ten realizowany był przez 9 punktów szczepień do których Powiatowa Stacja przekazuje szczepionki do wykonania szczepień obowiązkowych. Przeprowadzono 9 kontroli oceniających realizację szczepień ochronnych. Nie stwierdzono zaniedbań. Punkty szczepień zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych realizują : - szczepienia obowiązkowe finansowane przez Ministra Zdrowia, obejmujące dzieci i młodzież do 19 roku życia oraz osoby narażone w sposób szczególny na zakażenia, - szczepienia zalecane przez Ministra Zdrowia odpłatne zakupione przez pacjenta lub jego opiekuna czyli głównie rodziców. W roku 2016 osiągnięto, tak jak i w latach ubiegłych bardzo dobrą realizację wykonania obowiązkowych szczepień. Na osiągnięte dobre wyniki ma wpływ duża świadomość personelu medycznego, który systematycznie podnosi swoją wiedzę w tym zakresie oraz właściwy nadzór Inspekcji Sanitarnej, a także dbałość rodziców o zdrowie dzieci. 1.Szczepienia obowiązkowe Wykonanie szczepień ochronnych dla których wymagany jest odpowiedni procent zaszczepienia w celu ochrony populacji w rocznikach przedstawia się następująco: Obowiązek 55% wykonania szczepień zależność od miesiąca urodzenia się dziecka: Błonica, tężec, krztusiec, polio w 1 roku życia - 56 % Błonica, tężec, krztusiec, polio w 2 roku życia - 52 % WZW B w 1 roku życia - 46 % przeciw/haemophilus influenzae w 1 roku życia - 56 % przeciw/haemophilus influenzae w 2 roku życia - 52 % Obowiązek 95 % wykonania szczepień wynosi : Odra, świnka, różyczka, w 2 roku życia - 98 % Obowiązek 100% wykonania szczepień : Błonica, tężec, krztusiec, polio w 6 roku życia - 98,8 % Błonica, tężec w 14 roku życia - 99,7 % Błonica, tężec w 19 roku życia - 99,6 % Odra, świnka, różyczka w 10 roku życia - 99,5 % Gruźlica noworodki - 100 % 17

Nie zaszczepiono zgodnie z kalendarzem szczepień 25 dzieci, w tym 20 dzieci, które zwolnione są ze szczepień z przeciwwskazań lekarskich tj. chorujące na białaczkę i inne nowotwory, padaczkę, mózgowe porażenie dziecięce, stwardnienie guzowate, mukowiscydozę, idiopatyczne zapalenie stawów, lub ze względu na ciążę. W stosunku do rodziców 5 - ki dzieci wszczęto postępowanie egzekucyjne, gdyż dzieci nie zostały zaszczepione mimo braku przeciwwskazań. Punkty szczepień dołożyły wszelkich starań, aby wyegzekwować obowiązek szczepień. Przykładem może być prawie 100 % zaszczepienie przeciw tężcowi osób dorosłych z grupy ryzyka z powodu zranień i urazów. Tabela Nr.1Analiza wykonania szczepień ochronnych w 2016 r. w powiecie nowomiejskim. Nazwa szczep DTP+ Polio haemophilus influenzae pierwotne DTP +POLIO + Hib podstawowe Rocznik Liczba dzieci 2016 456 257 56 2015 442 232 52 WZW B pierwotne 2016 456 211 46 Zaszczep % Punkty Szczepień podlegało wykonano % ANMED 63 34 54 Przychodnia Nr1 148 83 56,1 Eskulap 46 32 69,5 Kurzętnik 57 29 51 Tereszewo 4 3 75 Grodziczno 51 31 61 Mroczno 11 6 54,5 Biskupiec 52 29 55,7 Łąkorz 24 10 41 ANMED 63 31 49,2 Przychodnia Nr1 134 70 52 Eskulap 52 26 50 Kurzętnik 59 36 61 Tereszewo 4 3 75 Grodziczno 47 30 64 Mroczno 12 5 41,6 Biskupiec 50 17 34 Łąkorz 21 12 51 ANMED 63 41 65,1 Przychodnia Nr1 148 55 37,1 Eskulap 46 18 39,1 Kurzętnik 57 29 50,8 Tereszewo 4 3 75 Grodziczno 51 19 37 Mroczno 11 6 54,5 Biskupiec 52 27 52 Łąkorz 24 13 54 WZW B Uzupełniajace 2016 456 196 42 ANMED 63 17 27 Przychodnia Nr1 148 74 50 Eskulap 46 26 56,5 Kurzętnik 57 21 36 Tereszewo 4 0 0 Grodziczno 51 20 39 Mroczno 11 6 54,5 Biskupiec 52 25 48 Łąkorz 24 8 33 18

WZW B uzupełniające 2015 442 440 99,5 ANMED 63 63 100 Przychodnia Nr1 134 133 99,2 Eskulap 52 52 100 Kurzętnik 59 57 100 Tereszewo 4 4 100 Grodziczno 47 47 100 Mroczno 12 12 100 Biskupiec 50 50 100 Łąkorz 21 21 100 MMR 2 lata 2015 442 434 98 ANMED 63 63 100 Przychodnia Nr1 134 132 98,5 Ekulap 52 52 100 Kurzętnik 59 55 93,2 Tereszewo 4 4 100 Grodziczno 47 47 100 Mroczno 12 12 100 Biskupiec 50 50 100 Łąkorz 21 21 100 MMR 10 lat 2007 478 476 99,5 ANMED 77 77 100 Przychodnia Nr1 111 111 100 Eskulap 56 56 100 Kurzętnik 74 72 97 Tereszewo 16 16 100 Grodziczno 40 40 100 DT + Polio 6 lat Mroczno 24 24 100 Biskupiec 57 57 100 Łąkorz 23 23 100 2011 506 500 98,8 ANMED 77 76 99 Przychodnia Nr1 134 134 100 Eskulap 47 47 100 Kurzętnik 90 86 95,5 Tereszewo 12 12 100 Grodziczno 40 40 100 Mroczno 8 8 100 Biskupiec 81 80 98,7 Łąkorz 17 17 100 Td 14 lat 2003 459 458 99,7 ANMED 57 56 98 Przychodnia Nr1 88 88 100 Eskulap 64 64 100 Kurzętnik 69 69 100 Tereszewo 19 19 100 Grodziczno 42 42 100 Mroczno 18 18 100 Biskupiec 72 72 100 Łąkorz 30 30 100 Td 19 lat 1998 524 522 99,6 ANMED 44 44 100 Przychodnia Nr1 87 86 98,8 Eskulap 125 125 125 Kurzętnik 85 85 100 Tereszewo 13 13 100 Grodziczno 47 46 98 Mroczno 30 30 100 Biskupiec 80 80 100 Łąkorz 38 38 100 19

Skróty oznaczają: DTP - błonica, tężec, krztusiec MMR - odra, świnka, różyczka HIB - haemophilus influenzae Td - błonica, tężec WZW B - wirusowe zapalenie wątroby typu B Polio - choroba Heinego-medina 2. Szczepienia zalecane W 2016 roku szczepieniami zalecanymi zaszczepiono 1849 osób tj. o 26 osób mniej w porównaniu do roku 2015 kiedy to zaszczepiono 1875 osób. Nastąpił spadek liczby osób zaszczepionych p/ WZW typu B, p/ tężcowi, p/ wirusowi brodawczaka ludzkiego. Wzrost zaszczepienia odnotowano w szczepieniach p/grypie, p/ biegunce rotawirusowej, p/pneumokokom, p/ospie wietrznej, p/meningokokom. Należy podkreślić zaangażowanie Gminy Kurzętnik w profilaktykę chorób zakaźnych poprzez sfinansowanie szczepień ochronnych p/ pneumokokom dzieciom 4 letnim zamieszkałym na terenie gminy. Dzieci te biorą udział w projekcie Program profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród dzieci, w oparciu o szczepienia przeciw pneumokokom w Gminie Kurzętnik na lata 2014-2016. Zaszczepiono w 2016 roku 69 dzieci. Ogółem z programu zaszczepiono 219 dzieci. Tabele przedstawiają liczbę zaszczepionych szczepionkami zalecanymi w 2015 i 2016 r. szczepienie p/grypie p/wzw B p/wzw A p/ospie wietrznej p/ tężcowi Liczba szczepionych osób 2015 r. 2016 r. 2015 2016 r. 2015 r. 2016 r. 2015 r. 2016 r 2015 r. 2016r 776 919 173 128 1 6 30 36 617 532 Szczepienie p//pneumokokom p/rotawirusom Liczba osób szczepionych 2015r 2016 r. 2015 r. 2016r p/kleszczowemu zap.mózgu 2015 r. 2016 r. p/wirusowi brodawczaka ludzkiego 2015 r. 2016 r. p/ meningokokom 2015 r. 2016 r. 223 231 38 63 21 31 16 7 12 24 Dążąc do poprawy sytuacji epidemiologicznej w powiecie wskazane jest dalsze informowanie oraz zachęcanie społeczeństwa do uodpornienia czynnego szczególnie p/pneumokokom i p/grypie małych dzieci i osób starszych. 20

2. Stan sanitarny placówek służby zdrowia W ewidencji Powiatowej Stacji znajduje się 67 podmiotów wykonujących działalność leczniczą (stan na 31.12.2016 r.) 1 oddział szpitalny, 9 przychodni, 11 poradni specjalistycznych, 32 indywidualnych praktyki lekarskich, w tym 15 zabiegowych (12 - indywidualnych praktyk lekarzy dentystów, 2-indywidualne praktyki lekarzy ginekologów, 1-indywidualna praktyka lekarza laryngologa) 14 innych podmiotów leczniczych świadczący usługi medyczne W 53 obiektach w 2016 r. przeprowadzono 59 kontroli sanitarnych (pozostała część placówek kontrolowana jest zgodnie z wytycznymi co 2 lata), w tym 53 kontrole dotyczące stanu sanitarno-higienicznego oraz przestrzegania przez personel medyczny procedur zapobiegania zakażeniom zakładowym oraz 6 kontroli na wniosek strony w celu wydania decyzji sanitarnej o spełnieniu przez podmiot leczniczy wymagań higieniczno-sanitarnych. W 3 placówkach stwierdzono nieprawidłowości dotyczące stanu higieniczno-sanitarnego w związku z czym zostało wszczęte postępowanie administracyjne tj. wydano 3 decyzje merytoryczne zobowiązujące do usunięcia nieprawidłowości. W wyniku tych działań w dwóch podmiotach leczniczych doprowadzono do należytego stanu higienicznosanitarnego powierzchnię ścian w składziku porządkowym, oraz w trzech gabinetach lekarskich. W trzecim z podmiotów w drodze decyzji nakazano przeprowadzenie remontu w większości pomieszczeń podmiotu oraz doprowadzenie do należytego stanu sanitarnego zniszczoną stolarkę drzwiową gabinetów lekarskich i zabiegowych. Wydano 4 decyzje i 2 opinie stwierdzających spełnienie przez pomieszczenia i urządzenia wymagań fachowych i sanitarnych niezbędnych do prowadzenia działalności leczniczej w zakresie udzielanych świadczeń zdrowotnych oraz 1 decyzję zatwierdzającą program dostosowania pomieszczeń podmiotu do wymogów. W/w decyzje dotyczyły nowo utworzonych obiektów oraz podmiotów, w których powstały nowe poradnie są to: 1. Prywatna Praktyka Stomatologiczna Olga Skorek, ul. Akacjowa 5 A Nowe Miasto Lubawskie 21

2. Prywatna Praktyka Dentystyczna Tomasz Dembek, ul. Akacjowa 5 A Nowe Miasto Lubawskie 3. NZOZ Anmed ul. Targowa 28 Nowe Miasto Lubawskie 4. Grupowa Praktyka Pielęgniarek i Położnych Hygieja s.c. Gabinet Profilaktyki Zdrowotnej i Pomocy Przedlekarskiej ul Tysiąclecia 33 Nowe Miasto Lubawskie 5. Prywatny Gabinet Lekarski Grażyna Duszkiewicz ul. Rynek 22 Nowe Miasto Lubawskie 6. NZOZ Eskulap spółka z o.o. ul. Grunwaldzka 3 A Nowe Miasto Lubawskie Sterylizacja sprzętu i materiałów medycznych odbywała się zgodnie z wymogami w 16 placówkach służby zdrowia w 22 autoklawach parowych. Placówki nie posiadające autoklawów (15 obiektów) korzystały ze szpitalnej sterylizatorni lub miały podpisane umowy z innymi podmiotami leczniczymi. Kontrola skuteczności sterylizacji odbywała się za pomocą wskaźników biologicznych sporal A oraz zintegrowanych wskaźników chemicznych. Nieprawidłowości w tym zakresie nie stwierdzono. W ramach kontroli zakażeń szpitalnych w 2016 r. kontynuowana była współpraca z zespołem ds. kontroli zakażeń Prywatnego Oddziału Chirurgicznego z Poradniami Specjalistycznymi Medicus w Mszanowie przy monitorowaniu patogenów alarmowych oraz doskonaleniu działań przeciwepidemicznych. W oddziale prowadzona jest czynna rejestracja zakażeń szpitalnych co przyczynia się do wczesnego podejmowania odpowiednich działań zapobiegającym szerzeniu się zakażeń zakładowych. W 2016 r. egzekwowano od podmiotów leczniczych wyniki przeprowadzanych przez nich kontroli wewnętrznych. W nadzorowanych obiektach w toku kontroli oceniono zakres, sposób i częstotliwość przeprowadzania kontroli wewnętrznej w obszarze realizacji działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych. Uchybień w tym zakresie nie stwierdzono. W dalszym ciągu w celu zapobiegania zakażeniom zakładowym dąży się do podniesienia świadomości wśród personelu medycznego w zakresie potencjalnych zagrożeń towarzyszących świadczeniu usług medycznych. Warunki świadczenia usług medycznych w przychodniach, poradniach i gabinetach prywatnych, które obecnie znajdują się w większości w przychodniach są zadowalające. Dzięki systematycznej i stopniowej poprawie wyposażania gabinetów w sprzęt medyczny ulega poprawie jakość świadczonych usług. 22

W roku 2016 w niektórych placówkach dokonano modernizacji i wyposażono je w nowy sprzęt medyczny m.in.: w Prywatnym Oddziale Chirurgicznym z Poradniami Specjalistycznymi Medicus w Mszanowie w 2016 r. dokonano remontu malarskie w salach chorych i części ambulatoryjnej (poczekalnia, korytarze, rejestracja sala endoskopowa i zabiegowa). Zakupiono zestaw sprzętu do zabiegów artroskopowych (kamera, monitor i urządzenia optyczne) oraz tor wizyjny do wideo endoskopii. w Gminnym Samodzielnym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Kurzętniku w Poradni rehabilitacyjnej mieszczącej się przy ul. Grunwaldzkiej 3 w Nowym Mieście Lubawskim zwiększono powierzchnię o dwa dodatkowe pomieszczenia, a tym samym rezygnując z sali ćwiczeń znajdującej się na korytarzu. Zakupiono skaner laserowy Terapus 2 scan power. w Zakładzie Paliatywnym Światło mieszczącym się przy ul. Grunwaldzkiej 4/2 w Nowym Mieście Lubawskim zakupiono koncentrator tlenu. w Prywatnym Gabinecie Stomatologicznym mieszczącym się przy ul. Grunwaldzkiej 57 A w Nowym Mieście Lubawskim przeprowadzono wymianę oświetlenia sufitowego w NZOZ Centrum Stomatologii sp. z o.o. ul. Grunwaldzka 3 Nowe Miasto Lubawskie przeprowadzono remont malarski wszystkich pomieszczeń. Wymieniono na nowe szafy medyczne oraz nowe biurka. Zakupiono kasetę chirurgiczną do implantów. w Praktyce Pielęgniarek i Położnych Remedium ul. Szkolna 3 Nowe Miasto Lubawskie zakupiono dwie wagi do pomiaru masy ciała noworodków. w Prywatnym Gabinecie Stomatologicznym mieszczącym się przy ul. Działyńskich 17 B zakupiono unit stomatologiczny Suntem. w 2016 r. rozpoczęto adaptację pomieszczeń budynku mieszczącego się przy ul. Grunwaldzkiej 9 w Nowym Mieście Lubawskim na potrzeby Dziennego Domu Opieki Medycznej. Planowany termin odbioru podmiotu wyznaczono na I kwartał 2017 r. Na terenie powiatu nowomiejskiego na dzień dzisiejszy znajduje się jeszcze jedna placówka ( tj. Prywatny Oddział Chirurgiczny z Poradniami Specjalistycznymi Medicus w Mszanowie), która w związku z wydłużeniem czasu dostosowania funkcjonalności niektórych pomieszczeń do wymagań jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą wystąpiła w listopadzie 2016 r. z prośbą o zaopiniowanie nowego programu dostosowania. Placówka ta ma obowiązek dostosowania się do wymogów rozporządzenia do dnia 31.12.2017 r. 23

b. Higiena Komunalna 1. Zadania i działalność kontrolna Higiena Komunalna sprawuje bieżący nadzór sanitarny w zakresie przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne m.in. : jakości wody do spożycia przez ludzi, jakości wód powierzchniowych w kąpieliskach lub miejscach wykorzystywanych do kąpieli, obiektów użyteczności publicznej, w tym obiektów hotelarskich, ośrodków turystycznych, obiektów sportowych, kulturalno-widowiskowych, zakładów świadczących usługi fryzjerskie, kosmetyczne i odnowy biologicznej, szaletów publicznych. obiektów typu: cmentarze, zakłady pogrzebowe, stacje paliw, dworce PKS, place zabaw, tereny rekreacyjne. W 2016 roku nadzorem objęto 158 obiektów w tym : obiektów użyteczności publicznej użyteczności publicznej 136, miejsc wykorzystywanych do kąpieli - 5, urządzeń wodnych - 17. 2.Postępowanie administracyjne W trakcie roku przeprowadzono 271 kontroli sanitarnych, pobrano 138 próbek do badania ( 131 próbek wody do spożycia, 6 próbek piasku z piaskownic, 1 próbkę wody ciepłej użytkowej). Wydano 45 decyzji merytorycznych w tym : 19 decyzji na poprawę stanu sanitarno technicznego w kontrolowanych obiektach i urządzeniach, 26 decyzji na ekshumację zwłok i szczątków ludzkich oraz 31 decyzji płatniczych za kwestionowane kontrole. Opinii w drodze postanowienia wydano 9 ( na organizację imprez masowych - 6, na przewóz zwłok z zagranicy - 3). 3. Zaopatrzenie w wodę do spożycia Teren powiatu jest prawie w 100% zwodociągowany. Wszystkie miejscowości powiatu posiadają sieć wodociągów publicznych, chociaż są jeszcze nieduże obszary, gdzie nie ma sieci wodociągowej np. wybudowania, na kolonii. W 2016 roku położono nową sieć na terenie Nowego Miasta Lubawskiego przy ul. Kopernika i ul. Kamionki oraz na terenie gm. Nowe Miasto Lub w miejscowości Jamielnik, razem 4 km nowej sieci wodociągowej. Na koniec 2016 r. łączna długość sieci wodociągowej głównej i bocznej w wodociągach zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie powiatu wyniosła ok. 978 km. 24

Jakość wody do spożycia w nadzorowanych wodociągach. Pod nadzorem Powiatowej Stacji w 2016 r. znajdowało się : - 17 urządzeń wodociągowych zbiorowego zaopatrzenia w wodę ( Nowe Miasto Lubawskie, Łąkorek, Szwarcenowo, Biskupiec, Tereszewo, Kurzętnik, Marzęcice, Brzozie Lubawskie, Grodziczno, Mroczno, Mszanowo, Skarlin, Gwiździny, Bagno, Tylice, Nawra, Lekarty ), - 2 wodociągi lokalne ośrodków wypoczynkowych w Partęczynach. Wodociąg publiczny Lekarty ze względu na brak wody w studni został wyłączony 27.04.2016 r. z eksploatacji. Mieszkańcy Lekart i Nowego Dworu Bratiańskiego zostali podłączeni do wodociągu publicznego Bagno. W 2016 roku przeprowadzono 56 kontroli stanu sanitarno - technicznego urządzeń wodnych, pobrano 93 próbki wody do badań fizykochemicznych i 131 próbek wody do badań mikrobiologicznych. Zakwestionowano 7 próbek ze względu na niewłaściwy skład mikrobiologiczny i 3 próbki ze względu na przekroczenie parametrów fizykochemicznych. Zanieczyszczenie mikrobiologiczne stwierdzono w : - Wodociągu publicznym Nawra, w próbce pobranej w dniu 26.07.16 r. stwierdzono bakterie grupy coli w liczbie 9 jtk/100ml. Woda zanieczyszczona mikrobiologicznie nie nadaje się do spożycia przez ludzi. Bakterie grupy coli uznane zostały za wskaźnik mikrobiologicznej jakości wody ze względu na łatwość wykrywania i oznaczania w wodzie. Ich obecność sugeruje nieodpowiednie uzdatnianie lub wtórne zanieczyszczenie wodociągu. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny wydał decyzję stwierdzającą brak przydatności wody do spożycia. Administrator wprowadził działania naprawcze tj. dezynfekcję i płukanie sieci wodociągowej. W czasie braku przydatności woda do spożycia dla mieszkańców Nawry - 400 osób, Bratiana z 2 ulic - 30 osób była dowożona beczkowozem i konfekcjonowana w butelkach przez administratora wodociągu. Właściwą jakość wody uzyskano w próbkach pobranych w dniu 02.08.16 r. Zanieczyszczenie mikrobiologiczne trwało 8 dni. - Wodociągu publicznym Nowe Miasto Lubawskie, w próbkach pobranych w dniu 30.08.16 r. stwierdzono w wodzie surowej ze studni nr 2a przy ul. Grunwaldzkiej bakterie grupy coli w liczbie < 96 jtk/100ml, w wodzie uzdatnionej ze stacji uzdatniania stwierdzono bakterie grupy coli w ilości 7 jtk/100ml. PPIS wydał decyzję o braku przydatności wody do spożycia w Stacji Uzdatniania przy ul. Grunwaldzkiej. Stacja natychmiast została wyłączona z eksploatacji. Teren miasta był zaopatrywany w wodę ze Stacji z ujęć przy ul. Wodnej, która spełniała wymogi normy. Przeprowadzono także badania kontrolne wody w sieci 25

w 5 punktach na terenie Nowego Miasta Lub, które nie wykazały zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Woda w wodociągu odpowiadała wymaganiom nie było potrzeby dostarczania wody z innego źródła. Działania naprawcze w postaci płukania i chlorowania studni dały efekt w postaci właściwych wyników wody surowej i uzdatnionej pobranej w dniu 21.09.16 r. z ujęcia na ul. Grunwaldzkiej. Jednak ujęcie to zostało wyłączone z eksploatacji z uwagi na niepewność co do jakości wody i problemy eksploatacyjne. - Wodociągu publicznym Grodziczno, w próbkach wody pobranych w dniu 10.10.16 r. stwierdzono bakterie grupy coli w liczbie w wodzie uzdatnionej ze stacji 4 jtk/100ml, w wodzie z sieci 1 jtk/100ml.wydano decyzję o braku przydatności wody do spożycia w wodociągu publicznym. Administrator wprowadził działania naprawcze tj. płukanie i dezynfekcję zbiornika retencyjnego, który był przyczyną zanieczyszczenia w wodociągu oraz dezynfekcję i płukanie sieci wodociągowej. Na czas braku przydatności wody do spożycia administrator zapewnił zastępcze źródło wody. Woda była dowożona 3 beczkowozami, do każdej miejscowości z zanieczyszczoną wodą wodociągową. Wodociąg zaopatruje 11 miejscowości i około 3600 konsumentów. Właściwe wyniki pod względem mikrobiologicznym uzyskano w próbkach pobranych 17.10.16 r. z 4 punktów na sieci i ze stacji. Zanieczyszczenie trwało 7 dni. - Wodociąg lokalny ośrodka wypoczynkowego Stowarzyszenia Prywatnych Właścicieli Domków Wypoczynkowych Usytuowanych nad Jeziorem Wielkie Partęczyny. W próbce wody pobranej w dniu 12.07.2016 r. ze stacji uzdatniania stwierdzono 2 bakterie grupy coli. Zanieczyszczenie mikrobiologiczne wody zostało potwierdzone badaniem wody surowej, gdzie stwierdzono 1 bakterię grupy coli. Wydano decyzję o braku przydatności wody do spożycia. Właściciel wodociągu wprowadził dezynfekcję i płukanie studni i sieci. Dla użytkowników została zapewniona woda dowożona konfekcjonowana w butelkach. Właściwą jakość zdrowotną wody pod względem mikrobiologicznym w 4 próbkach, w tym w wodzie surowej uzyskano 27.07.16 r. Niewłaściwa jakość wody trwała przez 13 dni. Przekroczenie dopuszczalnych wartości parametrów chemicznych stwierdzono w: -Wodociągu publicznym Szwarcenowo, w próbce wody pobranej 24.10.16 r. stwierdzono ponadnormatywną zawartość żelaza w wodzie w ilości 225 µg/l. PPIS wydał decyzję warunkowo dopuszczającą wodę do spożycia w okresie 30 dni od daty wydania decyzji oraz określił dopuszczalną wartość żelaza w tym okresie. Administrator ustalił przyczynę 26

przekroczenia żelaza, wprowadził działania naprawcze oraz poinformował konsumentów o warunkowej przydatności wody do spożycia. Wodę w wodociągu pod względem zawartości żelaza doprowadzono do normy 01.12.2016 r. -Wodociągu publicznym Nawra, w próbce wody pobranej 14.11.16 r. stwierdzono ponadnormatywną zawartość manganu w wodzie w ilości 103 µg/l. PPIS wydał decyzję warunkowo dopuszczającą wodę do spożycia w okresie 30 dni od daty stwierdzenia przekroczenia manganu w wodzie oraz określił dopuszczalną wartość manganu w tym okresie. Administrator wprowadził działania naprawcze związane z usprawnieniem procesu uzdatniania wody oraz poinformował konsumentów o warunkowej przydatności wody do spożycia. Wodę w wodociągu pod względem zawartości manganu doprowadzono do normy na podstawie badań próbki wody pobranej 05.12.2016 r. Przekroczenia wartości żelaza i manganu w wodzie przeznaczonej do spożycia mogą prowadzić do niepożądanych zmian właściwości organoleptycznych wody, która z uwagi na zmianę barwy i mętności oraz metaliczny posmak może budzić uzasadnione zastrzeżenia konsumentów. Żelazo oraz mangan nie są parametrami o istotnym znaczeniu dla zdrowia. 3. Stan sanitarno techniczny urządzeń wodnych. W 2016 roku wydano 2 decyzje merytoryczne mające na celu poprawę stanu sanitarno technicznego stacji uzdatniania i urządzeń wodnych. W wyniku ich wykonano : Wodociąg publiczny Łąkorek malowanie powierzchni sufitu, ścian w pomieszczeniu urządzeń wodnych, gdzie znajdują się otwarte zbiorniki odżelaziaczy. Wodociąg publiczny Kurzętnik konserwację malarską zbiorników wodnych, przewodów w stacji uzdatniania. Odmalowano powierzchnie ścian i sufitu we wszystkich pomieszczeniach stacji, dokonano wymiany okien, przeprowadzono remont dachu. W pozostałych wodociągach właściwy stan sanitarno techniczny był zachowany oprócz Wodociągu Publicznego Szwarcenowo, na który jest nałożona decyzja administracyjna w 2015 r. na poprawę stanu technicznego na ujęciu wody z terminem wykonania na grudzień 2017 r. Konieczna jest modernizacja - wymiana urządzeń wodnych znajdujących się w tej stacji uzdatniania. 27

Charakterystyka wodociągów na terenie powiatu oraz nadzór nad jakością wody do spożycia sprawowany przez Powiatową Stację Wodociąg publiczny Ujęcia wody - głębokość studni Materiał z którego jest wykonana sieć wodociągowa Miejscowości zaopatrywane przez wodociąg publiczny Produkcja wody w 2016 r w m³/dobę Liczba pobranych próbek mikrobiologiczych / liczba próbek kwestionowanych Liczba pobranych próbek fizykochemicznych / liczba próbek kwestionowanych Przydatność wody do spożycia przez ludzi stan na 31.12.2016 r. Nowe Miasto Lubawskie 3 studnie o gł. 22 m, 53 m, 60 m PCV, Żeliwo Azbesto -Cement PCV Nowe Miasto Lubawskie Kurzętnik 3 studnie o gł. 45 m, 133 m, 128 m Kurzętnik, Brzozie Lubawskie, 50% Lipowca Marzęcice 2 studnie o gł. 33 m, PCV Marzęcice, Kamionka, Mikołajki, 114,5 m Wawrowice Brzozie Lubawskie 2 studnie o gł. PCV Brzozie Lubawskie, Bratuszewo, 112,5 m, 121 m Sugajenko, Krzemieniewo Tereszewo 1 studnia o gł. 97 m PCV Tereszewo, Szafarnia, Tomaszewo, Otręba, Małe Bałówki, Wielkie Bałówki, Kąciki, 50% Lipowca Grodziczno 2 studnie o gł. 163 m, 166 m Mroczno 2 studnie o gł. 120 m, 50 m PCV PCV Grodziczno, N.Grodziczno, Rynek, Trzcin, Ostaszewo, Białobłoty, Zwiniarz, Świniarc, Montowo, Katlewo, Zajączkowo, Linowiec, Kuligi, Lorki Mroczno, Mroczenko, Boleszyn, Kowaliki 19/2 9/0 przydatna 1236,00 442,00 5/0 5/0 przydatna 236,00 5/0 5/0 przydatna 288,00 5/0 5/0 przydatna 297,00 5/0 5/0 przydatna 17/2 5/0 przydatna 672,00 658,00 5/0 5/0 przydatna 28

Wodociąg publiczny Ujęcia wody -głębokość studni Biskupiec 2 studnie o gł. 39 m, 35 m Materiał z którego jest wykonana sieć wodociągowa PCV Miejscowości zaopatrywane przez wodociąg publiczny Biskupiec, Fitowo, Piotrowice Małe, Słupnica, Podlasek Duży, Mały Podlasek Wielka Tymawa, Osówko, Bielice Szwarcenowo 1 studnia o gł. 47 m PCV Szwarcenowo, Krotoszyny, Wonna, Wielka Wólka, Czachówki Łąkorek 2 studnie o gł. 39.5 m, 39 m PCV Bagno 2 studnie o gł. 40 m, 35 m PCV Tylice 1 studnia o gł. 142 m, PCV, Azbesto -Cement Łakorz, Łąkorek, Lipinki, Sumin, Mierzyn, Gaj, Rywałdzik, Wardędowo, Sędzice, Babalice, Ostrowite, Osetno Produkcja wody w 2016 r w m³/dobę Liczba pobranych próbek mikrobiologiczych / liczba próbek kwestionowanych Liczba pobranych próbek fizykochemicznych / liczba próbek kwestionowanych Przydatność wody do spożycia przez ludzi na 31.12.2016 r. 667,73 7/0 5/0 przydatna 265,69 5/0 7/1 przydatna 614,68 5/0 5/0 przydatna Bagno, Jamielnik, Pustki, Chrośle, 433,26 7/0 6/0 przydatna Radomno, Gryźliny Tylice, Pacółtowo 157,70 5/0 5/0 przydatna Gwiździny 2 studnie o gł 53 m, PCV Gwiździny, Pacółtowo 128,71 5/0 5/0 przydatna 52 m. Nawra 1 studni o gł. 106 m PCV Nawra, Bratian 12/1 7/1 przydatna 110,86 Lekarty (wyłączony z eksploatacji 27.04.16 r. ze względu na brak wody w studni) 1 studnia o gł. 56 m PCV, Azbesto -Cement Skarlin 1 studnia gł. 53 m PCV, Azbesto -Cement Mszanowo 1 studnia gł. 26 m PCV Mszanowo, Bratian, Kaczek, Łąki Bratiańskie Lekarty, Nowy Dwór 99,18 2/ 0 2/0 woda z wodociągu Bagno- przydatna Skarlin 109,40 6/0 5/0 przydatna 159,20 5/0 5/0 przydatna 29

Wodociąg publiczny Partęczyny Stowarzyszenie Prywatnych Właścicieli Domków Wypoczynkowych usytuowanych nad jeziorem Wielkie Partęczyny Partęczyny Cedrob Ujęcia wody -głębokość studni Materiał z którego jest wykonana sieć wodociągowa Miejscowości zaopatrywane przez wodociąg 1 studnia gł. 20 m - Ośrodek wypoczynkowy w sezonie letnim 1 studnia gł. 18 m - Ośrodek wypoczynkowy w sezonie letnim Produkcja wody w 2015 r w m³/dobę Liczba pobranych próbek mikrobiologiczych/ liczba próbek kwestionowanych Liczba pobranych próbek fizykochemicznych / liczba próbek kwestionowanych Przydatność wody do spożycia przez ludzi stan na 31.12.2015 r. 1,7 10/2 1/1 przydatna 0,3 1/0 1/0 przydatna 30

5. Miejsca wykorzystywane do kąpieli Nadzorem sanitarnym objęto 5 miejsc wykorzystywanych do kąpieli : nad jeziorem Wielkie Partęczyny w ośrodku wypoczynkowym,,cedrob, nad jeziorem Hartowieckim w ośrodku wypoczynkowym,,hartek w Ostaszewie, nad jeziorem Kiełpińskim w ośrodku wypoczynkowym,,perła w Rynku, nad Jeziorem Skarlińskim w Wawrowicach administrowanym przez Stowarzyszenie Moja Wieś Wawrowice, nad jeziorem Małe Dębno w Gaju administrowanym przez Hufiec ZHP w Nowym Mieście Lubawskim. We wszystkich miejscach wyznaczonych do kąpieli organizatorzy zlecili 2 -krotne badanie wody, pierwszy pobór przed sezonem kąpielowym, drugi w trakcie sezonu. Na podstawie przeprowadzonych badań pobranych próbek wody jakość wody odpowiadała wymaganiom dla wody w kąpieliskach i miejscach wyznaczonych do kąpieli. Nie stwierdzono zaśmiecenia terenu miejsca wyznaczone do kąpieli były zaopatrzone w kosze lub pojemniki na odpady, dostęp do sanitariatów był zapewniony. 6. Ocena stanu sanitarnego w obiektach użyteczności publicznej W 2016 roku objęto nadzorem 136 obiektów użyteczności publicznej, w których przeprowadzono 145 kontroli sanitarnych. Nadzorowane obiekty użyteczności publicznej przedstawia poniższa tabela. Lp Rodzaj obiektu Liczba obiektów objętych nadzorem Liczba przeprowadzonych kontroli/w tym kwestionowane 1 Obiekty hotelarskie (ośrodki wypoczynkowe, obiekty hotelarskie, pokoje gościnne, 25 33/3 gospodarstwa agroturystyczne) 5 Obiekty w których są świadczone usługi fryzjerskie, kosmetyczne oraz solaryjne 54 52/6 i odnowy biologicznej 6 Dworce PKP, PKS, przystanki komunikacji autobusowej, środki transportu publicznego 2 4/2 7 Tereny rekreacyjne place zabaw dla dzieci, miejsca do kąpieli 14 14/0 8 Obiekty sportowe, kulturalno - widowiskowe 18 18/1 9 Ustępy publiczne 1 3/0 10 Stacje paliw z zapleczem sanitarnym 2 2/0 11 Cmentarze i zakłady pogrzebowe 20 19/0 RAZEM 136 145 31

Ważną grupę obiektów pod względem wymagań higieniczno sanitarnych stanowią zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, odnowy biologicznej z uwagi na zagrożenie przeniesienia chorób zakaźnych i zakażeń przy świadczeniu usług. Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, odnowy biologicznej (solaria, gabinety masażu) - najliczniejsza grupa wśród w/w obiektów stanowią 31 zakłady fryzjerskie (16 w mieście, 15 na wsi), 14 zakładów kosmetycznych (11 w mieście, 3 na wsi), 3 zakłady odnowy biologicznej (3 w mieście, 0 na wsi) oraz 7 innych zakładów w których świadczona jest więcej niż jedna z usług (6 w mieście, 1 na wsi ) W 6 placówkach stwierdzono nieprawidłowości dotyczące stanu higieniczno-sanitarnego w związku z czym zostało wszczęte postępowanie administracyjne tj. wydano 5 decyzji merytorycznych zobowiązujących do usunięcia nieprawidłowości. Do najczęściej występujących nieprawidłowości należały: - nieprzestrzeganie procedury postępowania z odpadami medycznymi na etapie przechowywania odpadów do czasu odbioru do utylizacji. - nieprawidłowy dobór wielkości kuwety do dezynfekcji narzędzi w stosunku do ilości i wielkości narzędzi przeznaczonych do dezynfekcji, - brak stanowiska do mycia i dezynfekcji rąk w pomieszczeniu usługowym, - zniszczona wykładzina podłogowa, - zniszczone powłoki malarskie na ścianach oraz suficie w pomieszczeniach socjalnych, usługowych, szatniach, wiatrołapach, - zniszczone popękane obicia tapicerskie mebli oraz sprzętów, Stan sanitarno techniczny obiektów usługowych ulega sukcesywnej poprawie, a nowo powstałe obiekty w pełni odpowiadają obowiązującym przepisom sanitarnym. W 2016 r. położono nacisk na egzekwowanie poprawności wykonywaniu usług w w/w obiektach, a w szczególności na postępowanie z narzędziami jednorazowego oraz wielorazowego użytku, przeprowadzanie właściwej dezynfekcji i sterylizacji tych narzędzi. Obiekty użyteczności publicznej, w których uzyskano poprawę stanu sanitarno technicznego w 2016 roku w wyniku działań kontrolnych i wydanych decyzji : W roku sprawozdawczym wydano 10 decyzji w na stan sanitarno techniczny w obiektach użyteczności publicznej : 1. Siłownia Tomasz Kasprowicz Nowe Miasto Lub. ul. Kazimierza Wlk. 15, 2. Salonik fryzjerski U Mani Nowe Miasto Lub. ul. Szkolna 3, 3. Atelier Urody Milena Chała Nowe Miasto Lub. ul. Kazimierza Wlk.18 32

4. VIP Studio Marzena Habibovic Nowe Miasto Lub. ul. Okólna 60, 5. Dworzec PKS w Nowym Mieście Lubawskim, 6. Dworzec PKP w Biskupcu Pomorskim, 7. Hotelik Basztowa w Nowe Miasto Lub. ul. Grunwaldzka 67, 8. Hotelik MOSiR w Nowe Miasto Lub. ul, Jagiellońska 20, 9. Solarium SUN-EFECT Nowe Miasto Lub. ul. Kościuszki 7, 10.Boisko Orlik 2012 Bratian ul Kościelna. Uzyskano poprawę stanu sanitarno technicznego we wszystkich wymienionych obiektach oprócz Hoteliku MOSiR i Boiska Orlik, w których termin wykonania decyzji mija w 2017 roku. W trakcie kontroli wszystkich obiektów użyteczności publicznej w 2016 r. nie stwierdzono znaczących nieprawidłowości. W czerwcu pobrano 6 próbek piasku z piaskownic na terenie placów zabaw w Nowym Mieście Lubawskim, W żadnej z pobranych próbek nie stwierdzono obecności jaj pasożytów odzwierzęcych. W piaskownicach można znaleźć m.in. jaja glist psiej, kociej, ludzkiej i włosogłówki, oraz bakterie jelitowe zwierząt dlatego ważne jest aby nie wprowadzać zwierząt na teren placu zabaw, przykrywać piaskownice na noc i ogrodzić teren placu zabaw, a w razie podejrzenia zanieczyszczenia piaskownicy dokonać całkowitej wymiany piasku. Ogólnie można stwierdzić, że stan sanitarno-porządkowy w nadzorowanych obiektach na terenie powiatu jest zadowalający. Systematycznie i stopniowo doposaża się obiekty w nowy w sprzęt, a także przeprowadza modernizacje i remonty mające wpływ na poprawę jakość świadczonych usług oraz stan techniczny budynków użyteczności publicznej. 33

c. Higiena Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku Sekcja Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku w ewidencji na 31.12. 2016 r. miała zarejestrowanych 456 obiektów żywnościowo żywieniowych wraz z obiektami obrotu przedmiotów użytku (2015 r. 453 obiektów). Kontrolowano w nich przestrzeganie przepisów określających wymagania higieniczno-sanitarnych do zapewnienia bezpieczeństwa żywności podczas produkcji, transportu, magazynowania i obrotu środkami spożywczymi oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. obiekty obrotu żywnością; 250 zakłady żywienia zbiorowego otwarte; 42 obiekty produkcji żywności; 24 zakłady żywienia zbiorowego zamknięte; 49 produkcjia pierwotna; 82 zakłady obrotu materiałami i wyrobami do kontaktu z żywnością ; 9 Rys. 1. Grupy obiektów żywnościowo - żywieniowych objęte nadzorem w 2016 r. wg ich liczebności. Podział na poszczególne grupy obiektów: Obiekty produkcji żywności : Piekarnie (4), ciastkarnie (1), wytwórnie makaronów (2), zakłady przemysłu zbożowo-młynarskiego (2), automaty do lodów (5) inne wytwornie żywności: kwaszarnie, zakłady produkcji surówek) Obiekty obrotu żywnością: Sklepy spożywcze, Hurtownie spożywcze, miejsca obrotu wyrobami farmaceutycznymi, kioski spożywcze Zakłady żywienia zbiorowego otwarte: Restauracje, małe gastronomie (lokale oraz przyczepy gastronomiczne) Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte: Stołówki w domach wczasowych, stołówki na koloniach, półkoloniach, obozowiskach, stołówki w żłobkach, szkołach, Produkcja pierwotna: Głownie produkcja i sprzedaż bezpośrednia: ziemniaków, wiśni, czereśni, malin, jabłek, truskawek, zbóż Zakłady obrotu materiałami i wyrobami do kontaktu z żywnością: Sklepy przemysłowe Środki transportu: Głownie do przewozu żywności w transporterach, do przewozu wyrobów piekarniczych i ciastkarskich, samochody typu chłodnia do przewozu żywności w określonej temperaturze 34

1. Stan sanitarny nadzorowanych zakładów W obiektach objętych nadzorem przeprowadzono 353 kontrole sanitarne, w tym: 177 kontrole kompleksowe (obejmuje pełen zakres działalności poprzez sprawdzenie stanu techniczno-sanitarnego zakładu, higieny produkcji, dystrybucji i sprzedaży oraz systemu zarządzania bezpieczeństwem żywności), 122 kontrole tematyczne związane z odbiorem nowych obiektów oraz dotyczące m.in. postępowania z niesprzedanym towarem, przechowywaniem żywności nietrwałej, czystości wózków i koszyków dla klientów itp.; 33 kontrole sprawdzające wykonanie zaleceń pokontrolnych; 21 kontroli interwencyjne, które przeprowadzano na wniosek konsumentów lub zawiadomienia o niebezpiecznych produktach spożywczych oraz wyrobach do kontaktu z żywnością. W 2016 r. uchybienia stwierdzono w 33 obiektach, w 2015 r. uchybienia stwierdzono w 62 obiektach, można zauważyć znaczną poprawę do poprzedniego roku. Główne nieprawidłowości to: zły stan sanitarny pomieszczeń, urządzeń i sprzętu oraz braki w dokumentacji np. kwalifikacji zatrudnionych pracowników, prawidłowości procedur dobrej praktyki higienicznej i dobrej praktyki produkcyjnej. Stwierdzany podczas kontroli zły stan sanitarnych pomieszczeń i urządzeń to głównie: zniszczone urządzenia chłodnicze, sprzęt produkcyjny. W części pomieszczeń stwierdzano zawilgocenie ścian, odpryski farb na ścianach i sufitach, a także zniszczone posadzki, których utrzymanie w czystości było utrudnione. W związku stwierdzonymi nieprawidłowościami na właścicieli zakładów wystawiono 17 decyzji administracyjnych nakazujących poprawę stanu sanitarno - technicznego. Kontrole sprawdzające potwierdziły wykonanie zaleceń większości decyzji związanych z stanem techniczno-sanitarnym zakładów. Podczas kontroli sanitarnych gdzie stwierdzono zły stan higieniczny zakładu tj. brak czystości i porządku pomieszczeń, sprzętu, przechowywaniu żywności niezgodnie z zaleceniami producentów głównie poza urządzeniem chłodniczym, brak segregacji, sprzedaży żywności po upływie terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości, a także paleniu papierosów w pomieszczeniach zakładu nałożono 12 mandatów karnych na sumę 2100 zł. 35

W przypadku kontroli kwestionowanych nadal uciążliwością jest ponoszenie przez właściciela zakładu kosztów kontroli. W 2016 r. wystawiono 71 decyzji płatniczych związanych z kontrolami kwestionowanymi oraz kontrolami sprawdzającymi na łączną kwotę 4740 złotych. 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 6 7 8 Zakłady produkcji żywności 21 37 Zakłady obrotu żywnością 29 3 15 8 Zakłady żywienia otwartego 2016 2015 2014 3 3 3 Zakłady żywienia zamkniętego Rys. 3. Rozkład kontroli kwestionowanych w latach 2014-2016 r. 2. Priorytety działań sekcji Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku w 2016 r. a. Ocena jakości zdrowotnej i bezpieczeństwa żywności W 2016 r. w ramach Urzędowej Kontroli Żywności i monitoringu pobrano do badań laboratoryjnych 115 próbek żywności oraz 2 próbki materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Pobrana żywność to m.in.: mięso i przetwory mięsne, drób i produkty drobiarskie, ryby i ich przetwory, mleko i przetwory mleczarskie, przetwory zbożowo - mączne, wyroby cukiernicze i ciastkarskie, warzywa i owoce, wody mineralne, koncentraty spożywcze, wyroby garmażeryjne, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz suplementy diety. Produkty spożywcze w zależności ich rodzaju poddawano różnym kierunkom badań m.in. na obecność drobnoustrojów chorobotwórczych, zawartość substancji dodatkowych, azotanów, pestycydów, metali ciężkich, obecność mikotoksyn, jak również ocenie znakowania i organoleptyki. Pobrano również do badań żywność lokalnych producentów np. z ciastkarni. b. Ocena prawidłowości znakowania środków spożywczych, materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością. W ramach urzędowej kontroli żywności ocenie znakowania poddano 71 próbek w tym: - 70 próbek środków spożywczych, 36

- 1 próbkę materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (łyżka do spaghetti), z czego 2 próbki środków spożywczych zostały zakwestionowane. 1 próbka - na etykiecie produktu podano nazwę zwyczajową substancji przeciwzbrylającej stearynian magnezu, a winno być sole magnezowe kwasów tłuszczowych, 1 próbka w trakcie badań laboratoryjnych wykryto GMO, a producent takiej informacji nie umieścił na etykiecie. Przekazano sprawy zgodnie z kompetencjami do Warmińsko Mazurskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Olsztynie w celu prowadzenia danego postępowania. c. Działania w ramach systemu RASFF Ważnym zadaniem realizowanym przez cały 2016 rok były działania w ramach systemu RASFF. System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Spożywczych i Środkach Żywienia Zwierząt (RASFF) został utworzony przez Komisje Europejską w celu szybkiej wymiany informacji o ryzyku związanym z niebezpiecznymi produktami spożywczymi, które nie spełniają wymagań bezpieczeństwa lub które są nieprawidłowo oznakowane, stwarzając ryzyko dla konsumentów. W roku 2016 do Powiatowej Stacji wpłynęło 19 powiadomień o niebezpiecznych środkach spożywczych oraz materiałach do kontaktu z żywnością. Zadaniem pracowników sekcji HŻŻiPU polegało na rozeznaniu ewentualnej obecności kwestionowanych produktów w nadzorowanych obiektach i monitorowaniu natychmiastowego ich wycofania z obrotu oraz dalszego postępowania czyli zwrotu do producenta. Zawiadomienia dotyczyły konkretnych partii produktów m.in. jak: - suszone morele TESCO 400 g, najlepiej spożyć przed i nr partii BBE 06.2016; 350020119/1-02-296, kraj pochodzenia Turcja - przekroczona dopuszczalna zawartość kwasu sorbowego i jego soli, - czekolada mleczna DUET masa netto 100 g, oznakowaną datą minimalnej trwałości 15.12.2016 r., numerem partii 15 15 2016 2 - przekroczony najwyższy dopuszczalny poziom WWA i benzo(a)pirenu, - wędliny wykrycie doksycykliny w mięśniach i nerkach świni wykorzystanej do produkcji mięsa w dniu 07.07.2016 r. 37

- kubek szklany kwadraty 350 ml, nr partii: 2259, kraj pochodzenia Chiny dotyczące stwierdzenia migracji kadmu oraz ołowiu, Podobnie jak w roku ubiegłym najbardziej sprawne wycofywanie zakwestionowanych produktów, które były przedmiotem zawiadomień RASFF odbywało się w marketach. Kierownicy sklepów otrzymywali zwykle z centrów dystrybucyjnych zawiadomienia nakazujące wycofanie i zabezpieczenie kwestionowanych partii produktów. W trakcie kontroli przedstawiali stosowne dokumenty o ich wycofywaniu. d. Działania związane z sygnałami konsumentów. Działania podejmowano we wszystkich przypadkach gdy konsumenci poinformowali pisemnie, osobiście lub telefonicznie o przypadkach niewłaściwej jakości środków spożywczych oraz złego stanu sanitarnego zakładów. Ogółem złożono do Powiatowej Stacji 8 próśb o podjęcie interwencji. Dotyczyły one sprzedaży niewłaściwej jakości środków spożywczych (6 wniosków) oraz niewłaściwego stanu sanitarno - higienicznego w zakładach (2 wniosków). Nieprawidłowości zostały potwierdzone w 3 przypadkach. W szczególności dotyczyły one: - obecności owada (muchy) w panierce kotleta, przeprowadzono kontrolę restauracji, stwierdzono nieskuteczną ochronę przed szkodnikami, zły stan sanitarny zakładu, nałożono mandat karny 300 zł, - niehigienicznej sprzedaży żywności w sklepie spożywczym, przeprowadzono kontrolę, w sklepie stwierdzono brudne urządzenia chłodnicze, żywność po za urządzeniem chłodniczym, nałożono mandat karny na kwotę 100 zł, - złego stanu sanitarnego otoczenia zakładu usług gastronomicznych, przeprowadzono kontrolę zakładu, stwierdzono rażące uchybienia w zakresie stanu sanitarnego otoczenia i wewnątrz zakłady, nałożono mandat na kwotę 500 zł. e. Obrót grzybami świeżymi, suszonymi i przetworami. Jednym z sezonowych priorytetów było zapewnienie ludności zbierającej grzyby porad zatrudnionego w Powiatowej Stacji grzyboznawcy. Nadzorowano również miejskie targowisko, gdzie obowiązuje zakaz sprzedaży grzybów, gdyż dzierżawca nie zatrudnił klasyfikatora grzybów. Kontrole wykazały, że na targowisku nie odbywał się handel grzybami. Udzielono wywiadu do gazety lokalnej na temat bezpiecznego zbierania grzybów w lesie. W ramach współpracy z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie przeprowadzono prelekcję dla rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka na temat zagrożeń wakacyjnych, której elementem było bezpieczne zbieranie grzybów w lesie. Grzyboznawca 38

zatrudniony w Powiatowej Stacji udzielił ponad 20 porad odnośnie gatunków zebranych grzybów przez mieszkańców powiatu dla własnych potrzeb. f. Egzekwowanie warunków techniczno - sanitarnych w obiektach zgłoszonych do odbioru. Podmioty sektora spożywczego mogą rozpoczynać działalność po zatwierdzeniu przez właściwego ze względu na siedzibę zakładu Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego. Pozwala to na przeprowadzenie oceny czy zakład spełnia warunki sanitarno - higieniczne jeszcze przed jego uruchomieniem. W 2016 roku wydano 28 decyzji o zatwierdzeniu zakładu. Podczas tzw. kontroli odbiorowych udzielano przedsiębiorcom szczegółowych instruktaży odnośnie zasad higieny i produkcji. Wydano 11 decyzji o zatwierdzeniu nowo powstałych zakładów. Były to obiekty: 1 lodziarnia, 2 małe gastronomie, 6 sklepów spożywczych, oraz 2 stołówki szkolne. W pozostałych przypadkach (17) decyzje zatwierdzające wydawano osobom, które przejmowały zakłady od byłych właścicieli nie zmieniając rodzaju prowadzonej działalności. Działalność definitywnie zakończyło 21 zakładów spożywczych, w szczególności: 2 restauracje, 1 stołówka w systemie cateringowym, 12 sklepów spożywczych, 6 małych gastronomi. W ubiegłym roku wydano 12 opinii sanitarnych dotyczących spełnienia warunków sanitarnych przez środki transportu przeznaczone do przewozu żywności. Można zauważyć, iż wielu przedsiębiorców przywiązuje dużą uwagę do zagadnień kontroli wewnętrznej i szkoleń pracowników. Często, gdy zły stan higieniczny w zakładach żywnościowo - żywieniowych był wynikiem niedostatecznej wiedzy sanitarnej personelu, właściciele zakładów kierowali pracowników na dodatkowe szkolenia. W Powiatowej Stacji w 2016 roku przeszkolono z tematyki podstawowych zagadnień higieny 41 pracowników branży spożywczej. Byli to głównie pracownicy zakładów obrotu żywnością i zakładów żywienia zbiorowego, gdyż najwięcej uchybień mandatowych stwierdzano w tych zakładach. Zwiększenie świadomości i wiedzy przeszkolonych powinno procentować mniejszą częstotliwością naruszania przepisów sanitarnych oraz mieć bezpośrednie przełożenie na poprawę stanu sanitarnego. 39

d. Higiena Pracy Higiena Pracy sprawuje nadzór nad warunkami pracy, polegający między innymi na ocenie warunków pracy i identyfikacji zagrożeń występujących na stanowiskach pracy w celu zminimalizowania niekorzystnego wpływu czynników szkodliwych w środowisku pracy na zdrowie pracujących oraz prewencji chorób zawodowych. Bieżący nadzór nad środowiskiem pracy związany był z egzekwowaniem od pracodawców obowiązków wynikających z krajowych i wspólnotowych aktów prawnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym głównie Działu X Kodeksu pracy, rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w prawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach oraz ustawy o produktach biobójczych. Ogólna charakterystyka środowiska pracy nadzorowanego terenu. W 2016 r. pod nadzorem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Nowym Mieście Lubawskim znajdowało się 159 zakładów pracy, w których zatrudnionych było 3984 pracowników. Dla porównania w roku 2015 pod nadzorem znajdowało się 156 zakładów pracy, w których zatrudnionych było 3519 pracowników. gmina Kurzętnik 47 Now e Miasto Lubaw skie 51 gmina Grodziczno 14 gmina Biskupiec 33 gmina Now e Miasto Lubaw skie 14 Rys. 1. Ilość nadzorowanych zakładów z podziałem na gminy. 40

Struktura nadzorowanych zakładów w zależności od liczby zatrudnionych pracowników przedstawia się następująco: - 78 zakładów zatrudniających do 9 pracowników, co stanowi 49 % ogólnej liczby zakładów ( w 2015 r. 77 zakładów 49 %), - 62 zakładów zatrudniających od 10 do 49 pracowników, co stanowi 39 % ( w 2015 r. 61 zakłady 39 %) - 18 zakładów zatrudniających od 50 do 249 pracowników, co stanowi 11,5 % ( w 2015 r. 18 zakładów 12 %). - 1 zakład zatrudniający powyżej 250 pracowników co stanowi 0,5 %, ( w 2015 r. 0 zakładów) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2014 2015 2016 do 9 10-49 50-249 pow.250 Powyższe dane wskazują, że w powiecie nowomiejskim w dalszym ciągu przeważają niewielkie zakłady, zatrudniające do 9 pracowników, jednak od 2 lat wzrasta również liczba zakładów, w których pracuje powyżej 10 pracowników. Profil działalności gospodarczej w powiecie nowomiejskim jest zbliżony do profilu przemysłu województwa warmińsko-mazurskiego. Dominują placówki handlu detalicznego i hurtowego ( stanowiące 16 % wszystkich zakładów objętych nadzorem), zakłady przemysłu drzewnego ( 12 %), zakłady produkcji spożywczej ( 9 %), zakłady mechaniki pojazdowej ( 7%) oraz podmioty lecznicze (7 %). Analiza wielkości zatrudnienia według ilości osób pracujących w zakładach wykazała, że najwięcej osób zatrudnionych jest w przemyśle drzewnym i meblarskim ( PKD 16 i PKD 31), stanowi to 48 % zatrudnionych. 41

Analiza narażenia zawodowego Zakłady pracy objęte nadzorem pionu higieny pracy wg listy ewidencji dzieli się na 3 kategorie w zależności od warunków środowiska pracy: Grupa I: zakłady o znikomym narażeniu, dobrym standardzie sanitarnym. Grupa II: zakłady, w których wartości czynników szkodliwych dla zdrowia mieszczą się w granicach 0,5 1,0 najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) lub najwyższego dopuszczalnego natężenia (NDN); nie występowały wypadki przy pracy lub choroby zawodowe. Grupa III: zakłady ze stwierdzonymi przekroczeniami NDS/NDN, w stosunku do których ze względu na możliwość poprawy warunków pracy - nie wydano decyzji o unieruchomieniu zakładu; zakłady, w których występują czynniki rakotwórcze; zakłady wymagające wzmożonego nadzoru ze strony pionu higieny pracy. Z przeprowadzonych kontroli warunków środowiska pracy w zakładach pracy, wynika że : - do grupy I zakwalifikowano 14 zakładów ( 9 % liczby zakładów), - do grupy II: 138 zakładów ( 87 %), - do grupy III: 7 zakładów ( 4 %). Zakłady o szczególnym zagrożeniu zawodowym W powiecie nowomiejskim odnotowano 1 zakład, w którym wartość natężenia hałasu pięciokrotnie przekraczała normy. Jest to zakład produkujący materiały budowlane. W w/w zakładzie wszczęto postępowanie administracyjne w celu wyegzekwowania obniżenia stężenia czynnika szkodliwego do obowiązujących norm, decyzja jest w toku. W poprzednim roku na liście znajdowały się 2 zakłady branży metalowej, w których stwierdzono ponadnormatywne stężenie manganu i jego związków na stanowiskach pracy spawacza. W 2016 r. uzyskano poprawę warunków pracy na tych stanowiskach Zgodnie z wykazem zawartym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy; prace związane z narażeniem na pył drewna twardego są procesem technologicznym o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. W powiecie nowomiejskim znajdują się 4 zakłady, w których obrabiane jest drewno twarde, takie jak dąb i buk ( produkcja parkietu, mebli), w których narażonych jest 186 42

pracowników. Wyniki pomiarów stężenia pyłu drewna twardego nie wykazują jednak przekroczenia dopuszczalnej normy. Działalność kontrolna W wyniku przeprowadzonych 124 kontroli w 99 zakładach pracy wydano 39 decyzji merytorycznych ( identycznie w 2015 r.), w tym - 18 nakazów w zakresie przeprowadzenia badań i pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracy, - 13 nakazów w zakresie doprowadzenia do należytego stanu sanitarnego pomieszczeń pracy i pomieszczeń higienicznosanitarnych, - 6 nakazów w zakresie spełnienie wymagań przy stosowaniu niebezpiecznych mieszanin chemicznych, - 5 nakazów w zakresie opracowania oceny ryzyka zawodowego, - 4 nakazy w zakresie obniżenia do obowiązujących norm stężeń i natężeń czynników szkodliwych występujących na stanowiskach pracy, W 2016 roku uzyskano poprawę warunków pracy: - 311 pracownikom poprawiono warunki higieniczne w pomieszczeniach higienicznosanitarnych ( szatnie, jadalnie, WC) wskutek przeprowadzenia remontów malarskich pomieszczeń, wymiany szafek odzieżowych, urządzeń sanitarnych, - 2 pracownikom poprawiono warunki pracy poprzez obniżenie stężenia czynnika szkodliwego w środowisku pracy ( manganu) do obowiązujących norm. Substancje i mieszaniny chemiczne W ramach nadzoru nad zakładami stosującymi substancje i mieszaniny chemiczne w działalności zawodowej ( farby, rozpuszczalniki, kleje, itp.) przeprowadzono 75 kontroli. Przedsiębiorcy stosujący chemikalia to głównie branża drzewna, meblarska, metalowa, transport. Zwracano uwagę na posiadanie przez pracodawcę spisu używanych chemikaliów, obecność kart charakterystyki produktów i zapoznanie z ich treścią pracowników, oznakowanie opakowań, dostępność instrukcji stanowiskowych. Nieprawidłowości polegające na braku spisu niebezpiecznych mieszanin chemicznych używanych w zakładzie oraz braku kart charakterystyki w/w mieszanin, stwierdzono w 6 zakładach pracy. 43

Azbest Przeprowadzono 1 kontrolę w trakcie wykonywania prac usuwania płyt azbestowocementowych stanowiących pokrycie dachowe budynku mieszkalnego. Skontrolowana firma posiadała wymaganą dokumentację tj. decyzję zatwierdzającą program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, decyzję zezwalającą na transport odpadów zawierających azbest oraz plan prac usuwania wyrobów zawierających azbest a także zapewniła bezpieczne i higieniczne warunki zatrudnionym pracownikom. Produkty biobójcze W 2016 r. przeprowadzono 2 kontrole w obiektach prowadzących sprzedaż produktów biobójczych ( preparatów przeznaczonych do niszczenia, odstraszania, unieszkodliwiania, zapobiegania działaniu organizmów szkodliwych, poprzez działanie chemiczne lub biologiczne). Nie stwierdzono występowania w obrocie produktów biobójczych bez aktualnego pozwolenia na obrót. Środki zastępcze Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadzi nadzór nad wytwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu środków zastępczych tzw. dopalaczy. Na terenie powiatu nie stwierdzono obiektów prowadzących w/w działalność. Choroby zawodowe W 2016 r. do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej wpłynęło 6 zgłoszeń podejrzenia wystąpienia choroby zawodowej: 3 boreliozy, 1 zespół cieśni nadgarstka, 1 astma oskrzelowa, 1 ubytek słuchu spowodowany hałasem. Przeprowadzono 7 postępowań wyjaśniających w zakresie oceny narażenia zawodowego dla osób, które zgłosiły podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej ( w tym 1 na prośbę innej Stacji). Wydano 3 decyzje stwierdzające chorobę zawodową: 2 boreliozy u rolników oraz zespół cieśni nadgarstka u szwaczki. Pozostałe sprawy są w toku. W porównaniu z rokiem poprzednim liczba spraw dotyczących chorób zawodowych uległa zwiększeniu ( w 2015 r. odnotowano 2 podejrzenia choroby zawodowej, przeprowadzono 5 postępowań i stwierdzono 1 chorobę zawodową). 44

Wnioski Stan sanitarny większości kontrolowanych zakładów pracy uznać można za zadowalający. Nie stwierdzono rażących zaniedbań stanu sanitarno-technicznego. Pracodawcy zgodnie z zaleceniami Państwowej Inspekcji Sanitarnej systematycznie poprawiają warunki sanitarne w pomieszczeniach pracy i pomieszczeniach higienicznosanitarnych. Najczęściej występującym czynnikiem szkodliwym w środowisku pracy jest hałas. Przeważnie występuje on powyżej wartości dopuszczalnej w zakładach branży drzewnej i meblarskiej z uwagi na trudności z wyciszeniem maszyn, szczególnie starszego typu. Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach pracy, gdzie występują przekroczenia natężenia hałasu są zobowiązani do stosowania ochronników słuchu, natomiast pracodawcy powinni regularnie przeprowadzać pomiary natężenia hałasu i dążyć do obniżania jego poziomu. Wciąż nie istnieje szczepionka przeciwko boreliozie, więc liczba zachorowań na boreliozę utrzymuje się na tym samym poziomie i nadal odnotowywane są przypadki boreliozy jako choroby zawodowej. Prowadzone działania profilaktyczne Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakładach pracy polegające na kontroli przeprowadzania badań i pomiarów środowiska pracy, żądania wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, kontroli badań profilaktycznych pracowników, wydawaniu decyzji dotyczących obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, przynoszą efekty w postaci braku zgłoszeń podejrzeń chorób zawodowych spowodowanych czynnikami szkodliwymi w środowisku pracy. 45

d. Higiena Dzieci i Młodzieży W roku 2016 nadzorem sanitarnym na terenie powiatu nowomiejskiego objęto 42 stałe placówki oświatowo-wychowawcze, w tym 2 żłobki, 8 przedszkoli (1 z wymienionych przedszkoli funkcjonuje wspólnie ze żłobkiem w ramach działalności gospodarczej), 5 innych form wychowania przedszkolnego, 14 szkół podstawowych, 1 szkołą specjalną, 1 gimnazjum, 1 placówkę opiekuńczo-wychowawczą wsparcia dziennego, 10 zespołów szkół. W skład zespołów szkół wchodzi 9 szkół podstawowych, 1 szkoła muzyczna, 7 gimnazjów, 3 przedszkola, 1 liceum ogólnokształcące oraz 1 zasadnicza szkoła zawodowa. Nadzorem sanitarnym objęto również 19 placówek wypoczynku letniego dla dzieci i młodzieży oraz 3 placówki wypoczynku zimowego. Skontrolowano 40 placówek stałych oraz 19 turnusów wypoczynku, przeprowadzając w nich łącznie 81 kontroli. W nadzorowanych placówkach kontrolowano przestrzeganie przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne procesów nauczania oraz wymagania higieniczne i zdrowotne w stosunku do pomieszczeń i używanego w nich sprzętu. W ramach prowadzonej działalności nadzorowej wydano 17 decyzji merytorycznych (w tym 5 decyzji zmieniających, 2 decyzje umarzające) oraz 13 decyzji płatniczych. Rys. 1. Obiekty objęte nadzorem higieny dzieci i młodzieży w 2016 r. 46

Zmiany w ewidencji nadzorowanych placówek oświatowo-wychowawczych Z dniem 31 sierpnia 2016 r została zlikwidowana Szkoła Podstawowa w Montowie o strukturze organizacyjnej klas I-VI z oddziałem przedszkolnym. Uczniom zlikwidowanej szkole zapewniono kontynuowanie nauki w odległej o 3 km od miejscowości Montowo Szkole Podstawowej w Zespole Szkół w Nowym Grodzicznie. Z dniem 1 września 2016 r. Punkt Przedszkolny przy Szkole Podstawowej w Tereszewie przekształcono w Przedszkole Samorządowe w Tereszewie i dokonano przeniesienia Przedszkola mieszczącego się w budynku Szkoły Podstawowej w Tereszewie 9a do budynku Żłobka w Tereszewie 44. Od 1 września ubiegłego roku rozpoczęło funkcjonowanie Publiczne Przedszkole w Lipinkach mieszczące się w budynku Szkoły Podstawowej im. Juliana Tuwima w Lipinkach. Stan sanitarno-techniczny obiektów Przeprowadzone w 2016 r. kontrole wykazały poprawę warunków nauczania i wychowania w placówkach oświatowo-wychowawczych. W wyniku przeprowadzonych remontów i modernizacji, sukcesywnie podnoszona jest estetyka pomieszczeń i otoczenia budynków dydaktycznych. W związku z ustawowym obowiązkiem zapewnienia przez Gminy miejsca realizacji wychowania przedszkolnego dla 5-cio i 6-latków oraz dla 4-latków (od 1 września 2015 r.) i dla 3-latków (od 1 września 2017 r.), w placówkach oświatowo-wychowawczych powiatu nowomiejskiego przeprowadzono szereg remontów i modernizacji w celu przyjęcia do nich najmłodszych dzieci. Na istotną uwagę zasługuje adaptacja pomieszczeń szkolnych Zespołu Szkolno- Przedszkolnego w Nowym Mieście Lubawskim przy ulicy Jagiellońskiej 3 w na sale wychowania przedszkolnego dla 3 i 4-latków. W wyniku prac adaptacyjnych wydzielono 2 sale zajęć oraz sanitariat dla dzieci pomiędzy tymi salami. Kompleks pomieszczeń przedszkolnych wydzielono od holu budynku szkoły drzwiami. Poprzez budowę zewnętrznego wiatrołapu zapewniono oddzielne wejście dla dzieci przedszkolnych, ograniczające kontakt ze starszymi dziećmi placówki. Adaptacja pomieszczeń szkolnych na sale wychowania przedszkolnego (dla 3-latków i dla 4 i 5-latków) została przeprowadzona również w Zespole Szkół Podstawowej i Muzycznej w Nowym Mieście Lubawskim przy ulicy Tysiąclecia 3. W wyniku 47

prac remontowych została wydzielona część przedszkolna, w której znajduje się 5 sal, w tym sala dla 3-latków, sala dla 4 i 5-latków oraz 3 sale dla 6-latków. Przy każdej z wymienionych sal znajduje się sanitariat dla dzieci. Dla zespołu pomieszczeń przedszkolnych wydzielono odrębną zmywalnię naczyń stołowych oraz szatnie odzieży wierzchniej. Przedszkolakom zapewniono oddzielne wejście. Przedmiotowa adaptacja wpłynęła na likwidację zmianowości w oddziałach zerowych. Obecnie w oddziałach przedszkolnych opieka dostosowana jest do potrzeb rodziców i zapewniona jest od 7 00 do 16 00. Znacznej poprawie uległy również warunki wychowania przedszkolnego w gminie Kurzętnik ze względu na przekształcenie istniejącego Punktu Przedszkolnego przy Szkole Podstawowej w Tereszewie w Przedszkole Samorządowe w Tereszewie. W ramach inwestycji dokonano przeniesienia powstałego Przedszkola Samorządowego do budynku Żłobka w Tereszewie, gdzie dokonano adaptacji pomieszczeń żłobkowych na pomieszczenia przedszkolne. W gminie Biskupiec także przeprowadzono adaptację i remont części pomieszczeń Szkoły Podstawowej im. Juliana Tuwima w Lipnikach na Publiczne Przedszkolne w Lipinkach (sali zajęć, sanitariatu dostępnego z sali, zaplecza magazynowego przy sali do przechowywania leżaków i pościeli, wydzielonej na korytarzu szatni). Ponadto przeprowadzono remont zaplecza przy sali oddziału przedszkolnego (dla 6-latków), należącego do Szkoły Podstawowej. W wyniku remontu wydzielono dostępny z sali sanitariat i zaplecze magazynowe. Kompleks pomieszczeń przedszkolnych wydzielono od holu budynku szkoły za pomocą witryny z drzwiami. Pomimo ciągle dokonywanych remontów nadal istnieją w naszym powiecie placówki, w których warunki higieniczno-sanitarne odbiegają od obowiązujących przepisów i standardów. Na jego poprawę stanu sanitarno-technicznego w 2016 r. wydano w nadzorowanych placówkach decyzje, w których nakazano: Szkoła Podstawowa w Zajączkowie, 13-324 Grodziczno sufity w sali lekcyjnej nr 6 i w szatni przy sali oddziału przedszkolnego oraz ściany na korytarzu doprowadzić do należytego stanu sanitarnego decyzja została wykonana; Zespół Szkolno-Przedszkolny w Nowym Mieście Lubawskim przy ulicy Jagiellońskiej 3 - ściany, sufit i posadzkę w magazynku sprzętu sportowego doprowadzić do należytego stanu sanitarnego, w salce do gimnastyki korekcyjnej zapewnić właściwą wentylację, w sanitariacie dla dziewcząt oraz w sanitariacie dla chłopców na I piętrze ściany i podłogę doprowadzić do należytego stanu sanitarnego - decyzja wykonana częściowo, 48

brak wykonania decyzji w części dotyczącej magazynku sprzętu sportowego oraz sanitariatu dla chłopców - termin wykonania decyzji zmieniającej 31.08.2017 r.; Zespół Szkół im. Rodu Działyńskich w Bratianie przy ulicy Szkolnej 2 - ściany i sufity w salach lekcyjnych nr 7, 8, 9 oraz na korytarzu na III piętrze doprowadzić do należytego stanu sanitarnego, stolarkę okienną i drzwiową w szatni chłopców przy sali gimnastycznej doprowadzić do należytego stanu technicznego, wylewki baterii przy umywalkach w sanitariatach dziewcząt i chłopców na II piętrze i przy sali gimnastycznej doprowadzić do należytego stanu technicznego decyzja wykonana; Zespół Szkół w Jamielniku przy ulicy Szkolnej 10 - powłoki malarskie ścian w salach lekcyjnych nr 1, 2, 3, 4, na korytarzu przy sali lekcyjnej nr 5 i przy szatniach odzieży wierzchniej (dla oddziałów IV i V szkoły podstawowej oraz dla oddziału przedszkolnego i zespołu wychowania przedszkolnego), w szatni odzieży wierzchniej dla oddziałów IV i V szkoły podstawowej, w gabinecie profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej doprowadzić do należytego stanu sanitarnego, stolarkę drzwiową w sanitariacie chłopców na parterze budynku (5 sztuk drzwi do kabin ustępowych) doprowadzić do należytego stanu technicznego, w szatniach odzieży wierzchniej dla oddziałów IV i V szkoły podstawowej oraz dla oddziału przedszkolnego i zespołu wychowania przedszkolnego zapewnić właściwą wentylację termin wykonania decyzji upływa 31 sierpnia 2017 r.; Zespół Szkół w Mrocznie - sufity w salce do zabaw dla oddziałów przedszkolnych, w salach oddziału 0B (sali do nauki i sali do zabaw), na korytarzu przy salach oddziału 0B doprowadzić do należytego stanu sanitarnego, płot panelowy odgradzający budynek gospodarczy sąsiadującej działki z placem zabaw doprowadzić do należytego stanu technicznego, materace do skoków wzwyż (2 sztuki) doprowadzić do należytego stanu sanitarnego decyzja wykonana; Niepubliczne Przedszkole i Żłobek Pod Wierzbą w Mszanowie - zapewnić czynne punkty świetlne w sali zabaw przedszkola, w sali zabaw oraz w pomieszczeniu przy sypialni żłobka, sufity w sali zabaw i w szatni przedszkola oraz we wiatrołapie (wózkarni), sypialni, sanitariacie oraz szatni żłobka doprowadzić do należytego stanu sanitarnego decyzja wykonana; Niepubliczne Przedszkole Leśny Dworek w Nowym Mieście Lubawskim - kontener do gromadzenia odpadów doprowadzić do należytego stanu technicznego decyzja wykonana. W 2016 r. w trakcie sprawowanego nadzoru sanitarnego Państwowa Inspekcja Sanitarna kontynuowała działania związane z egzekwowaniem przepisu dotyczącego zapewnienia 49

w pomieszczeniach sanitarnohigienicznych ciepłej i zimnej bieżącej wody przy wszystkich umywalkach oraz środków higieny osobistej. Mimo, że jest wyraźny postęp w zakresie zapewnienia dzieciom i młodzieży właściwych warunków do utrzymania higieny osobistej w sanitariatach, tj. stałego dostępu do bieżącej ciepłej wody, mydła ręczników papierowych bądź suszarek, papieru toaletowego, niepokojące są jednak sygnały od rodziców uczniów o zdarzającym się braku papieru toaletowego, mydła czy ręczników. Według dyrektorów kontrolowanych placówek takie sytuacje przy istniejącym zapasie magazynowym środków higieny osobistej są brakiem należytego wypełniania obowiązków przez osoby odpowiedzialne za ich uzupełnianie, ale również niewłaściwym zachowaniem uczniów poprzez celowe niszczenie podajników do dystrybucji środków higieny osobistych. W ubiegłym roku niewłaściwe warunki do utrzymania higieny osobistej stwierdzono w Zespole Szkół Podstawowej i Muzycznej w Nowym Mieście Lubawskim. Czynności kontrolne były wynikiem anonimowej (telefonicznej) prośby rodzica ucznia uczęszczającego do w/w placówki o interwencję w związku z brakiem w sanitariatach uczniów mydła, ręczników papierowych i papieru toaletowego. W trakcie kontroli skontrolowano 16 sanitariatów dla uczniów. Nieprawidłowości dotyczące braków mydła (w 3 sanitariatach), ręczników papierowych (w 3 sanitariatach) i papieru toaletowego (w 5 sanitariatach) zostały usunięte na bieżąco w trakcie kontroli. Pozostałe nieprawidłowości, tj. brak podajników do dystrybucji części środków higieny osobistej, uszkodzony centralny podajnik na papier toaletowy oraz uszkodzone drzwi do pomieszczenia z miskami ustępowymi i pisuarami w sanitariacie dla chłopców zostały usunięte w terminie 7 dni, co wykazała kontrola sprawdzająca. Interwencję uznano jako uzasadnioną. W Szkole Podstawowej w Zajączkowie odnotowano natomiast zaniedbanie czystości i porządku m.in. w sanitariatach uczniów, co skutkowało nałożeniem na osobę odpowiedzialną mandatu karnego na kwotę 100,00zł. Warunki do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego W chwili obecnej spośród 27 szkół powiatu będących pod nadzorem Powiatowej Stacji (14 szkół podstawowych, 1 gimnazjum, 10 zespołów szkół, 1 specjalna szkoła podstawowa) 14 placówek posiada pełnowymiarowe sale sportowe z zapleczem sanitarnym, 5 placówek posiada sale gimnastyczne bez zaplecza, 5 placówek ma do dyspozycji sale rekreacyjno-zastępcze. 50

Niewystarczające warunki do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego nadal istnieją w Szkole Podstawowej w Skarlinie, w której nie ma sali sportowej. Uczniowie ćwiczą na boisku szkolnym lub w pobliskim Domu Rolnika. Poprawiono warunki do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w Zespole Szkolno- Przedszkolnym w Nowym Mieście Lubawskim, gdzie nastąpiło oddanie do użytku kompleksu sportowego, w skład którego wchodzi: boisko piłkarskie z nawierzchnią z trawy syntetycznej, boisko wielofunkcyjne z nawierzchnią syntetyczną, plac zabaw z nawierzchnią syntetyczną, bieżnia sportowa do uprawiania biegów krótkich, bieżnia do skoku w dal. W przedmiotowej placówce podobnie jak w drugiej miejskiej szkole, tj. w Gimnazjum im. Filomatów Nowomiejskich w dalszym ciągu standard prowadzenia zajęć wychowania fizycznego jest na niewystarczającym poziomie ze względu na małe powierzchnie sal sportowych i brak zapleczy sanitarnych. W placówkach tych wielkość bazy sportowej jest nieadekwatna do liczby uczniów szkoły. Poprawie warunków do prowadzenia zajęć sportowych uległa sytuacja uczniów Zespołu Szkół w Bielicach, gdzie zakończono rozbudowę budynku szkolnego o pomieszczenia sali do gimnastyki korekcyjnej wraz z siłownią i niezbędnym zapleczem socjalnym. Zorganizowanego boiska szkolnego na terenie obiektów szkolnych nie posiadają szkoły podstawowe: w Łąkorzu, w Lipinkach oraz Zespół Szkół w Kurzętniku. Uczniowie Szkoły Podstawowej w Łąkorzu korzystają z boiska wiejskiego znajdującego się tuż przy szkole, natomiast uczniowie Zespołu Szkół w Kurzętniku korzystają z pobliskiego Orlika. Zajęcia wychowania fizycznego w Szkole Podstawowej w Lipinkach prowadzone są na sali gimnastycznej oraz na terenie rekreacyjnym mieszczącym się przy budynku szkoły. Higiena procesu nauczania Sprawowanie nadzoru przez Państwową Inspekcję Sanitarną nad zakładami nauczania i wychowania obejmuje również higienę procesu nauczania, w tym: - Rozkład zajęć lekcyjnych Ocenę rozkładu zajęć lekcyjnych z punktu widzenia wymogów higieny procesów nauczania przeprowadzono w 15 placówkach: w Szkole Podstawowej im. ks. Kazimierza Wróblewskiego w Gwiździnach, w Szkole Podstawowej w Radomnie, w Szkole Podstawowej w Skarlinie, w Szkole Podstawowej w Tereszewie, w Szkole Podstawowej w Boleszynie, w Szkole Podstawowej w Zajączkowie, w Szkole Podstawowej w Zwiniarzu, w Szkole 51

Podstawowej im. Mikołaja Kopernika w Biskupcu, w Szkole Podstawowej im. Wójta Kazimierza Tomaszewskiego w Krotoszynach, w Szkole Podstawowej im. Jana Pawła II w Łąkorzu, w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Jamielniku w Zespole Szkół w Marzęcicach w Zespole Szkół w Nowym Grodzicznie, w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Nowym Mieście Lubawskim oraz w Zespole Szkół Podstawowej i Muzycznej w Nowym Mieście Lubawskim. Łącznie oceniono rozkłady zajęć lekcyjnych w 143 oddziałach. Niezgodnie z zasadami higieny zostały ułożone plany zajęć dla 37 oddziałów w 9 szkołach, tj. w Gwiździnach (w 4 oddziałach), w Boleszynie (w 3 oddziałach), w Zajączkowie (w 2 oddziałach), w Zwiniarzu (w 4 oddziałach), w Biskupcu (w 1 oddziale), w Łąkorzu (w 2 oddziałach), w Jamielniku (w 1 oddziale), w Nowym Mieście Lubawskim (w 10 oddziałach w Zespole Szkolno-Przedszkolnym oraz w 10 oddziałach w Zespole Szkół Podstawowej i Muzycznej). Nieprawidłowości dotyczyły braku równomiernego rozłożenia godzin lekcyjnych pomiędzy kolejnymi dniami tygodnia (16 oddziałów) oraz braku rozpoczynania zajęć lekcyjnych o stałej porze (21 oddziałów). Należy stwierdzić, że ze względu na niestabilność systemu oświaty i jego ciągłe reformy nie stwierdzono poprawy przy zachowaniu zasad higieny przy układaniu planów lekcji. W związku z powyższym udzielono instruktażu dyrektorom kontrolowanych placówek w zakresie wymogów i zaleceń higienicznych stawianym prawidłowo skonstruowanym rozkładom zajęć lekcyjnych. Według oświadczenia dyrektorów nieprawidłowości w rozkładach zajęć wynikają z ograniczonej dyspozycyjności nauczycieli zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, łączenia przez nauczycieli etatu w różnych szkołach, konieczności dostosowania rozkładu zajęć lekcyjnych do odjazdu autobusów szkolnych dowożących dzieci, z konieczności łączenia zajęć lekcyjnych niektórych oddziałów, z systemu dwuzmianowego, który spowodowany jest zbyt małą liczbą sal lekcyjnych. - Stanowisko pracy ucznia Wzorem lat ubiegłych w 2016 r. w wybranych placówkach oświatowych dokonano oceny dostosowania mebli szkolnych do wzrostu uczniów i przedszkolaków. Podczas przeprowadzonych ocen zwracano uwagę na odpowiednie dostosowanie parametrów funkcjonalnych mebli do wzrostu dzieci, oznakowanie mebli, odpowiednie zestawienie stolików i krzeseł, ich stan techniczny oraz posiadanie certyfikatu. W tym zakresie skontrolowano Szkołę Podstawową im. Orła Białego w Brzoziu Lubawskim, Szkołę Podstawową im. Juliana Tuwima w Lipinkach i Zespół Szkolno Przedszkolny w Szwarcenowie. Łącznie zbadano 203 dzieci w 17 oddziałach. W Szkole Podstawowej 52

w Lipinkach badanie dostosowania stanowisk uczniów do ich wzrostu przeprowadzono w ramach kontroli sprawdzającej do decyzji administracyjnej z 2015 r. Przeprowadzona kontrola wykazała, że wszyscy zbadani uczniowie zajmowali stanowiska pracy dostosowane do wzrostu. Decyzję uznano za wykonaną. Kontrola w Szkole Podstawowej w Brzoziu Lubawskim nie wykazała nieprawidłowości. W Zespole Szkolno Przedszkolnym w Szwarcenowie na zbadanych 84 dzieci w 8 oddziałach wszyscy uczniowie oddziałów 0-VI szkoły podstawowej (73 dzieci 7 oddziałów) zajmowali stanowiska dostosowane do wzrostu, w przedszkolu ze względu na nieprawidłowo zestawione stoliki i krzesła 7 przedszkolaków (na 11 przedszkolaków objętych oceną) zajmowało stanowiska pracy niezgodne z wymogami obowiązującej normy PN-EN 1729-1:2007. Meble. Krzesła i stoły dla instytucji edukacyjnych. Część 1: Wymiary funkcjonalne. Siedzące nieprawidłowo przedszkolaki stanowiły 64% zbadanych w przedszkolu dzieci. W związku z powyższym została wystawiona decyzja administracyjna. - Oświetlenie Badania natężenia oświetlenia sztucznego w 2016 r. w placówkach oświatowowychowawczych na terenie powiatu nowomiejskiego przeprowadzili na zlecenie Powiatowej Stacji pracownicy Laboratorium Badań Środowiskowych i Epidemiologiczno-Klinicznych Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Iławie. Wykonano sprawdzające pomiary natężenia oświetlenia elektrycznego do decyzji wydanych w latach ubiegłych. Zbadano natężenie oświetlenia elektrycznego w 3 placówkach: w Zespole Szkół w Mrocznie, Zespole Szkół w Nowym Grodzicznie oraz w Szkole Podstawowej im. Mikołaja Kopernika w Biskupcu. Wyniki przeprowadzonych pomiarów nie wykazały nieprawidłowości, co było równoznaczne z wykonaniem nałożonych decyzji. W roku sprawozdawczym pomiary natężenia oświetlenia elektrycznego zostały przeprowadzone również w Zespole Szkół im. Rodu Działyńskich w Bratianie oraz w Zespole Szkół w Kurzętniku. Na podstawie otrzymanych wyników badań stwierdzono nieprawidłowości w natężeniu oświetlenia w obydwu zespołach szkół. Na w/w placówki nałożono decyzje administracyjne obligujące do usunięcia uchybień. W sierpniu 2016 r. wydano decyzję prolongującą termin zapewnienia właściwego oświetlenia elektrycznego w Zespole Szkół w Bielicach. 53

Sezonowe placówki wypoczynku dzieci i młodzieży Na terenie powiatu nowomiejskiego w 2016 r. zorganizowano dla dzieci i młodzieży 19 turnusów letniego wypoczynku, w tym 18 turnusów w formie wyjazdowej i 1 turnus w miejscu zamieszkania oraz odbyły się 3 turnusy zimowego wypoczynku w formie wyjazdowej. Przeprowadzono w nich ogółem 16 kontroli, w tym 3 kontrole zimowego wypoczynku i 13 kontroli letniego wypoczynku. Ze zorganizowanego wypoczynku letniego skorzystało w sumie 605 uczestników, natomiast na wypoczynku zimowym odpoczywało 56 dzieci. Kontrole turnusów wypoczynku zimowego i letniego nie wykazały nieprawidłowości bądź były one usuwane jeszcze w trakcie trwania kontroli. Turnusy letniego wypoczynku wyjazdowe odbyły się w 2016 r. podobnie jak w latach ubiegłych w następujących obiektach: Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji w Nowym Mieście Lubawskim, Ośrodku Wypoczynkowym HARTEK w Ostaszewie, bazie obozowej Hufca Związku Harcerstwa Polskiego Nowe Miasto Lubawskie w Gaju. Turnusy zimowego wypoczynku wyjazdowe odbyły się w Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji w Nowym Mieście Lubawskim. Natomiast turnus letniego wypoczynku w miejscu zamieszkania został zorganizowany w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Nowym Mieście Lubawskim. Wnioski Sukcesywna poprawa stanu sanitarno-technicznego obiektów nauczania i wychowania na terenie powiatu nowomiejskiego w sposób znaczący podwyższa w nich warunki higieniczne i zdrowotne pobytu dzieci i młodzieży. W 2016 r. na poprawę warunków w nadzorowanych obiektach oświatowo-wychowawczych toczyło się 21 postępowań administracyjnych, w tym 9 z lat ubiegłych. W ubiegłym roku zdołano wyegzekwować 11 decyzji administracyjnych, w tym 7 z lat poprzednich. Nadal jednak niezbędna jest dalsza modernizacja placówek, wymiana wyposażenia i sprzętu. Na uwagę zasługuje istotna poprawa warunków pobytu w obiektach przeznaczonych do przyjęcia dzieci i młodzieży na wypoczynek zimowy i letni. 54

IV. Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny Komórka organizacyjna Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego Państwowej Inspekcji Sanitarnej uczestniczy w procesie inwestycyjnym dokonując uzgodnień począwszy od projektów planów zagospodarowania przestrzennego, po uczestniczenie w odbiorach inwestycji. Działania te mają na celu ochronę środowiska i zdrowia ludzi oraz zapewnienie właściwego stanu sanitarno-zdrowotnego powiatu. Zakres działania Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego określony został w art. 3 ustawy o Państwowej inspekcji Sanitarnej (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 1412 z późn. zm.). Do zadań zapobiegawczego nadzoru sanitarnego należy m.in. : 1. Opiniowanie projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin w zakresie wymagań sanitarnohigienicznych. Studium jest zasadniczym dokumentem kreującym politykę przestrzenną całej gminy. Określa m.in. kierunki rozwoju przestrzennego i zasady polityki przestrzennej. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego obejmują swoim zasięgiem tylko wydzielony obszar gminy o różnym przeznaczeniu są jednak wiążące wcześniejszymi ustaleniami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Obowiązujące miejscowe plany to podstawowe dokumenty wykonawcze kreujące ład przestrzenny na terenie gminy. Stanowią podstawę do wydawania przez właściwe organy m.in. decyzji o pozwoleniu na budowę. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny jest właściwy do opiniowania w/w dokumentów na podstawie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 353 z późn. zm.). Przed przystąpieniem do opracowywania dokumentów inspektorzy powiatowi wydają opinię uzgadniającą zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko. W ramach uzgodnień projektów planów i studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego szczególną uwagę zwraca się na zagadnienia takie jak: właściwa gospodarka wodno-ściekowa, w tym zaopatrzenie ludności w wodę do spożycia z ujęć o charakterze publicznym (objętych stałym nadzorem państwowej inspekcji sanitarnej), odprowadzanie ścieków do kanalizacji sanitarnej (w przypadku jej braku odprowadzanie ścieków do indywidualnych, atestowanych zbiorników bezodpływowych do czasu realizacji kanalizacji sanitarnej), prawidłowe gromadzenie i usuwanie odpadów stałych, ochronę zdrowia ludzi przed nadmiernym 55

hałasem, wibracją, zapyleniem poprzez odpowiednie rozdzielenie terenów zabudowy mieszkalnej od terenów o przeznaczeniu produkcyjnym i składowym. W 2016 roku wydano 34 pozytywne opinie dla dokumentacji planistycznych, w tym, 7 opinii dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, 27 opinii uzgadniających zakres prognozy. Nie wydano opinii negatywnych. Opinie dla 4 projektów m.p.z.p. wydano z zastrzeżeniem. Przedmiotowe zastrzeżenia dotyczyły przede wszystkim konieczności podłączenia do sieci kanalizacji sanitarnej nowopowstałych obiektów z wykluczeniem rozwiązań tymczasowych tj. indywidualnych zbiorników na ścieki bytowe. W 1 przypadku wystosowano pismo o uzupełnienie informacji we wniosku, sprawa jest w toku. Łącznie zarejestrowano 35 wniosków. Wykres. 1 Zestawienie liczbowe uzgodnionych dokumentów planistycznych z podziałem na gminy W porównaniu z rokiem 2014 (18 opinii), rokiem 2015 (30 opinii) nastąpił dalszy wzrost (34 opinie) wydanych opinii dla dokumentów planistycznych. Związane jest to z dążeniem samorządów do zagwarantowania właściwego ładu przestrzennego na terenie gmin. 56

2. Wydawanie opinii co do potrzeby przeprowadzania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko i co do ewentualnego zakresu raportu o oddziaływaniu na środowisko w odniesieniu do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Wydano 46 opinii sanitarnych, w tym dla 5 przedsięwzięć stwierdzono obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. W przypadku 6 postepowań zajęto stanowisko w formie pisma informującego, iż wnioskowana inwestycja nie zalicza się do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko i nie wymaga uzyskania decyzji środowiskowej. Postepowania środowiskowe w 2 przypadkach zakończyły się wycofaniem wniosku przez inwestora. Łącznie zarejestrowano 54 wnioski. Opinie sanitarne, w których stwierdzono potrzebę przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dotyczyły przede wszystkim inwestycji związanych z emisją odorantów (amoniaku, siarkowodoru) z dużych budynków do odchowu drobiu i trzody chlewnej. W roku 2016 dominowały inwestycje związane z budową budynków inwentarskich, poprawą infrastruktury wodno-kanalizacyjnej gmin oraz budową farm fotowoltaicznych. Wykres. 2 Liczba opinii sanitarnych z podziałem na gminy W porównaniu z rokiem 2014 (27 opinii) i 2015 (49 opinii) utrzymała się duża liczba wydanych opinii co do potrzeby przeprowadzania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko i co do ewentualnego zakresu raportu o oddziaływaniu na środowisko w odniesieniu do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. 57

Z uwagi na dużą liczbę postepowań środowiskowych co do potrzeby przeprowadzania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko dotyczących chowu i hodowli zwierząt, dane przedstawiono na odrębnym wykresie. Wykres. 3 Liczba opinii sanitarnych dla budynków inwentarskich z podziałem na gminy 3. Uzgodnienia dotyczące warunków realizacji przedsięwzięcia przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W roku 2016 wydano 10 opinii sanitarnych przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Przedmiotowe opinie dotyczyły realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których stwierdzono potrzebę przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko oraz przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, które wymagały przeprowadzenia obligatoryjnej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Wydane opinie dotyczyły przede wszystkim budowy budynków inwentarskich (8 opinii), budowy obiektów produkcyjnych (1 opinia), biogazowni rolniczej (1 opinia). Uzgodnienie środowiskowe w 1 przypadku zakończyło się wycofaniem wniosku przez inwestora (1 duża chlewnia). Druga ze spraw, która wpłynęła pod koniec 2016 roku jest w toku rozpatrywania (2 duże chlewnie). Łącznie zarejestrowano 12 wniosków. Dominującym rodzajem inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko, tak jak w poprzednich latach są duże obiekty inwentarskie. Sytuacja ta wynika z rolniczego charakterem powiatu (blisko 70% powierzchni powiatu stanowią użytki rolne) oraz licznej grupy dużych hodowców drobiu i trzody chlewnej. PPIS w Nowym Mieście Lubawskim uzgadniając warunki realizacji dla ferm drobiu i trzody chlewnej kieruje się przede wszystkim odległością projektowanych zabudowań 58

inwentarskich od istniejących terenów zwartej zabudowy wsi, usytuowaniem budynków inwentarskich na tle dominujących kierunków wiatrów, występowaniem naturalnych stref buforowych (rozległe użytki rolne, kompleksy leśne), wpływających na ograniczenie rozprzestrzeniania się substancji odorowych z ferm. Bardzo ważną kwestią jest również wielkość i lokalizacja areału użytków rolnych hodowcy. W 2016 roku wydano 3 negatywne opinie dla następujących inwestycji: Zwiększenie obsady w istniejącym gospodarstwie zlokalizowanym na działce o nr 48/3, obręb 0002 Grodziczno, gmina Grodziczno. Budowa 5 parterowych budynków o łącznej obsadzie 39 tys. sztuk indyków to jest 936 DJP wraz z infrastrukturą obręb Nr 3 Czachówki, działka nr 106. Zmiana sposobu użytkowania części powierzchni magazynowej istniejącego budynku inwentarsko-składowego nr 1 na cele inwentarskie, zmiana przeznaczenia części powierzchni magazynowej budynku inwentarsko-składowego nr 2, znajdującego się w realizacji, na cele inwentarskie, dostosowaniu pomieszczeń istniejącego budynku inwentarskiego nr 3 do prowadzenia chowu drobiu, w powiązaniu technologicznym z budynkami nr 1 i 2 na terenie fermy drobiu na działkach nr 119 i 155/2 w miejscowości Wawrowice, gmina Kurzętnik. W uzasadnieniach opinii przedstawiono stanowisko, że duże fermy drobiu i trzody chlewnej zlokalizowane blisko siedlisk ludzkich mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie człowieka. Wynika to przede wszystkim z negatywnego oddziaływania amoniaku na środowisko i układ oddechowy człowieka oraz z destruktywnego oddziaływania zapachów złowonnych na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka. Oprócz amoniaku fermy drobiu i trzody chlewnej są źródeł innych odorantów np. dwumetyloaminy, merkaptanów, ketonów, aldehydów, kwasów organicznych i wielu innych związków organicznych o charakterze odorów. W budynkach inwentarskich i ich sąsiedztwie tworzy się również bioaerozol zawierający bakterie i grzyby, co może być przyczyną chorób. Hałas wentylatorów budynków inwentarskich jest jednostajny i monotonny, co może wpływać na obniżenie komfortu akustycznego mieszkańców sąsiadujących z fermą. Fermy trzody chlewnej i drobiu o proponowanej wielkości (Grodziczno 277,2 DJP, Wawrowice 435,48 DJP, Czachówki 936 DJP) generowałby duże ilości nawozów naturalnych (gnojowicy i obornika). Inwestorzy posiadali zbyt mało gruntów aby samodzielnie zagospodarować powstałe nawozy naturalne. Niewłaściwa gospodarka nawozami naturalnymi 59

w analizowanych przypadkach mogła stanowić zagrożenie dla środowiska, w tym zdrowia ludzi. Tabela. 1 Zestawienie liczbowe wydanych opinii sanitarnych przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, z podziałem na gminy Lp. Gmina 2014 2015 2016 1. Nowe Miasto Lubawskie gmina 0 0 0 miejska 2. Nowe Miasto Lubawskie gmina 6 2 1 wiejska 3. Biskupiec 1 3 4 4. Kurzętnik 0 2 3 5. Grodziczno 5 5 2 Ogółem 12 12 10 Lata 2014, 2015 i 2016 to porównywalna liczba wydanych opinii. Od 3 lat liczba uzgodnień warunków realizacji przedsięwzięć przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Z uwagi na dużą liczbę postepowań środowiskowych dotyczących uzgodnienia warunków realizacji dużych budynków do chowu i hodowli zwierząt, dane przedstawiono na odrębnym wykresie. Wykres. 4 Liczba opinii sanitarnych dotyczących uzgodnienia warunków realizacji dla budynków inwentarskich z podziałem na gminy 60

Łącznie całym postępowaniem środowiskowym (Rozdział 2 i 3) objęto planowane inwestycje na łączną liczbę DJP 1 : 2014 r. 1350 DJP, 2015 r. 3136 DJP, 2016 r. 3657 DJP. Wykres. 5 Obsada w DJP budynków objętych postępowaniem środowiskowym 4. Uzgadnianie dokumentacji projektowej w zakresie wymagań higienicznych i zdrowotnych dotyczących budowy, przebudowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych. W 2016 roku wydano 58 pozytywnych opinii sanitarnych dla dokumentacji projektowych inwestycji, w tym 6 dokumentacji zaopiniowano pozytywnie z zastrzeżeniami. Wydane opinie dotyczyły następujących obiektów budowlanych: obiektów inwentarskich 26 opinii; obiektów usługowych i mieszkalno-usługowych 26 opinii obiektów produkcyjnych - 3 opinie; zakładów nauczania i wychowania 3 opinie; 1 (DJP) duże jednostki przeliczeniowe inwentarza 1DJP = 1 krowa lub 7,14 tuczników lub 41,67 indyków lub 250 kur lub 250 kaczek lub 125 gęsi. 61

Wykres. 6 z podziałem na gminy Zestawienie liczbowe wydanych opinii dla projektów budowlanych 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 7 2 6 Nowe Miasto Lubawskie gmina miejska 12 5 12 Nowe Miasto Lubawskie gmina wiejska 20 19 15 15 15 13 13 11 10 Biskupiec Kurzętnik Grodziczno 2014 2015 2016 W porównaniu z rokiem 2014 (66 opinii) i rokiem 2015 (51 opinii) nie ma jednoznacznego trendu w ilości wydanych opinii. Liczba wydanych opinii w roku 2016 oscyluje w granicach średniej z ostatnich lat. Na uwagę zasługuje utrzymujący się od kilku lat wysoki odsetek obiektów inwentarskich wśród uzgadnianej dokumentacji projektowej (2011 r. - 43%, 2012 r. - 57%, 2013r. - 55%, 2014 r. - 56 %, 2015 r. - 69 %, 2016 r. - 45 %). Wykres 7. Opinie dla projektów dużych chlewni w latach 2014-2016 wg gmin 62

Wykres 8. Opinie dla projektów budynków do odchowu drobiu w latach 2014-2016 wg gmin Na powyższych wykresach przedstawiono opinie wydane w latach 2014-2016 dla dużych chlewni o powierzchni użytkowej powyżej 500 m2 oraz dla budynków do odchowu drobiu o powierzchni użytkowej powyżej 1000 m2. Do PPIS w Nowym Mieście Lubawskim trafia tylko część dokumentacji projektowej. Uzgodnień dokumentacji projektowej dokonują również rzeczoznawcy ds. sanitarnohigienicznych. Ważniejsze projekty inwestycji uzgodnionych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Nowym Mieście Lubawskim, istotne dla lokalnej społeczności. Budowa ośmiu budynków mieszkalnych jednorodzinnych w zabudowie szeregowej z przeznaczeniem na mieszkania socjalne i komunalne, działka nr 173/2 obręb Jamielnik, gmina Nowe Miasto Lubawskie. Przedmiotem opracowania była budowa 8 budynków mieszkalnych jednorodzinnych w zabudowie szeregowej z przeznaczeniem na mieszkania socjalne i komunalne. Kompleks przeznaczony będzie dla najuboższych mieszkańców gminy, którym przysługuje prawo do mieszkania socjalnego. Budynki zaprojektowano jako parterowe, niepodpiwniczone o prostej bryle z dachem dwuspadowym. Architektura kompleksu oparta została na powtarzalnych segmentach. Budowa dwóch budynków szeregowych czterosegmentowych z przeznaczeniem na mieszkania socjalne i komunalne, działka nr 464/16 obręb Biskupiec, gmina Biskupiec Przedmiotem opracowania była budowa 2 budynków mieszkalnych, czterosegmentowych z przeznaczeniem na mieszkania socjalne i komunalne. Kompleks przeznaczony będzie dla najuboższych mieszkańców gminy, którym przysługuje prawo do mieszkania socjalnego. Budynki zaprojektowano jako parterowe, niepodpiwniczone o prostej bryle z dachem dwuspadowym. Architektura kompleksu oparta została na powtarzalnych segmentach. Zmiana sposobu użytkowania części budynku szkoły na pomieszczenia przedszkolne wraz z rozbudową na działce nr 516/1 obręb 13 w Nowym Mieście Lubawskim. 63

Przedmiotowa opracowania była adaptacja istniejących pomieszczeń zlokalizowanych w budynku Szkoły Podstawowej przy ul. Jagiellońskiej w Nowym Mieście Lubawskim w celu dostosowania ich do funkcji przedszkolnej dla 33 dzieci z pobytem powyżej 5 godzin dziennie. Przewidziana do adaptacji część obiektu zlokalizowana jest na parterze budynku. Kompleksowa modernizacja zaopatrzenia w wodę Gminy Nowe Miasto Lubawskie ze stacją uzdatniania wody w Mszanowie wraz z niezbędną infrastrukturą I etap zad. 3. Przebudowa i rozbudowa stacji uzdatniania wody SUW Mszanowo. Celem planowanej inwestycji była budowa nowej stacji uzdatniania wody SUW Mszanowo w miejscu dotychczasowej, w celu zapewnienia ciągłości dostaw wody w tej części gminy Nowe Miasto Lubawskie. Planowana produkcja wody w SUW Mszanowo wyniesie Qśrd = 472 m 3 /d, a awaryjnie Qmax d = 835 m 3 /d. Kompleksowa modernizacja zaopatrzenia w wodę Gminy Nowe Miasto Lubawskie ze stacją uzdatniania wody w Mszanowie wraz z niezbędną infrastrukturą I etap zad. 2. Przebudowa i rozbudowa stacji uzdatniania wody SUW Skarlin. Celem planowanej inwestycji była budowa nowej stacji uzdatniania wody SUW Skarlin w miejscu dotychczasowej, w celu zapewnienia ciągłości dostaw wody w tej części gminy Nowe Miasto Lubawskie. Planowana produkcja wody w SUW Skarlin wyniesie Qśrd = 124 m 3 /d, a awaryjnie Qmax d = 850 m 3 /d. Termomodernizacja i remont budynku Ratusza wraz z przebudową i zmianą sposobu użytkowania części pomieszczeń policji w Biskupcu na siedzibę Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, zlokalizowanego na działce nr 533, 534/1, 544/3, obręb Biskupiec. Jednym z podstawowych celów inwestycji była zmiana sposobu użytkowania pomieszczeń posterunku Policji na siedzibę Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Siedzibę GOPS-u oraz wejście do budynku dostosowano do obsługi osób niepełnoprawnych. W budynku zaprojektowano m.in. 5 pomieszczeń biurowych do obsługi interesantów oraz WC dla osób niepełnosprawnych. Budowa ogólnodostępnego kompleksu sportowego przewidzianego do realizacji na działce nr 92/23 w m. Mroczno, gmina Grodziczno. W ramach planowanego przedsięwzięcia przewidziano boisko sportowe pełnowymiarowe z bieżnią, budynek szatni z zapleczem sanitarnym, trybuny sportowe dla 300 osób ze stanowiskiem komentatora i infrastrukturą techniczną, parking i ogrodzenie. Zmiana sposobu użytkowania na pomieszczenia przedszkola, części budynku przeznaczonego na żłobek wraz z jego przebudową na działce nr 456, 457, obręb Tereszewo, gmina Kurzętnik. Przedmiotowa inwestycja dotyczyła adaptacji istniejących pomieszczeń zlokalizowanych w budynku żłobka w Tereszewie w celu dostosowania ich do funkcji przedszkolnej dla 32 dzieci z pobytem powyżej 5 godzin dziennie. Budynek żłobka przewidziany do realizacji na działce nr 1662/13, obręb Kurzętnik, gmina Kurzętnik Przedmiotem opracowania był nowy budynek żłobka przeznaczony dla 100 dzieci. Przewidziany do budowy obiekt jest budynkiem z kondygnacją przyziemia, niepodpiwniczony. Każdy z 4 bliźniaczych zespołów pomieszczeń żłobkowych przeznaczony został dla 25 dzieci i składa się z przedsionka, sali zabaw o pow. ok. 70 m 2, magazynu leżaków i pościeli, pomieszczenia mycia nocników, łazienki oraz sali odpoczynku o pow. ok. 66 m 2. Posiłki dla dzieci przygotowywane będą w obiekcie w strefie pomieszczeń kuchennych. W rozwiązaniach projektowych budynku przewidziano zlokalizowanie dwóch odrębnych ciągów kuchennych: kuchni właściwej z obróbką wstępną oraz kuchni mlecznej. 64

5. Dopuszczenie do użytkowania obiektów budowlanych oraz ich wpływ na stan sanitarnohigieniczny terenu działalności Powiatowej Stacji. W 2016 r. przeprowadzono łącznie 18 kontroli, w tym 17 kontroli w związku z dopuszczeniem do użytkowania obiektów budowlanych oraz 1 wizję budynków. Obiekty, które były przedmiotem kontroli spełniały minimalne wymagania higienicznosanitarne określone w przepisach prawnych. Po przeprowadzeniu oględzin budynków, wydane zostały pozytywne opinie stwierdzające zgodność wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym w zakresie spraw sanitarno-higienicznych. Ogółem wydano 17 pozytywnych opinii sanitarnych w związku z dopuszczeniem do użytkowania następujących obiektów budowlanych: obiektów usługowych 7 opinii; obiektów nauczania i wychowania 6 opinii; obiektów produkcyjnych 4 opinie. Do ważniejszych inwestycji, w których odbiorach uczestniczono w 2016 r. należą: Hala produkcyjno-magazynowa z budynkiem biurowym firmy Lüttgens Polska Sp. z o.o. Sp.k w miejscowości Nielbark, gm. Kurzętnik. Przedmiotem czynności kontrolnych była zrealizowana inwestycja polegająca na budowie hali produkcyjno-magazynowej z budynkiem biurowym wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną i drogową. Firma Lüttgens Polska Sp. z o.o. Sp.k. specjalizuje się w produkcji części i podzespołów formowanych wtryskowo z termoplastycznych, konstrukcyjnych tworzyw sztucznych na potrzeby klientów z branży motoryzacyjnej, sanitarnej, AGD, budowlanej, elektrotechnicznej. W nowo wybudowanym zakładzie o powierzchni użytkowej 4832,25 m 2 przewidziano produkcję elementów technicznych z termoplastycznych tworzyw sztucznych. Inwestor docelowo przewiduje pracę w trzyzmianowym systemie pracy przez 6 dni w tygodniu, zatrudniając 160 pracowników produkcyjnych, w tym 120 kobiet (30 kobiet na 1 zmianę roboczą) i 40 mężczyzn (do 10 mężczyzn na 1 zmianę roboczą) oraz 20 pracowników biurowych 10 kobiet i 10 mężczyzn. Kompleks sportowy wraz z infrastrukturą towarzyszącą przy Zespole Szkolno- Przedszkolnym w Nowym Mieście Lubawskim. Przedmiotem czynności odbiorowych był Kompleks sportowy wraz z infrastrukturą towarzyszącą przy Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Nowym Mieście Lubawskim. 65

Obiekt został przewidziany jako miejsce do zabawy i uprawiania sportu dla uczniów placówki oświatowej i mieszkańców Nowego Miasta Lubawskiego. W wyniku prac budowlanych utworzono: boisko piłkarskie z nawierzchnią z trawy syntetycznej (1056,0 m 2 ), boisko wielofunkcyjne z nawierzchnią syntetyczną (706,20 m 2 ), plac zabaw z nawierzchnią syntetyczną (493,00 m 2 ), bieżnię sportową, bieżnię do skoku w dal. Ośrodek narciarski i szkółka narciarska Kurza Góra w miejscowości Kurzętnik. W 2016 roku przeprowadzone łącznie 3 kontrole odbiorowe obiektów zlokalizowanych na terenie ośrodka Kurza Góra. Kompleks składa się z 3 wydzielonych tras narciarskich o różnym stopniu trudności i długości: 1. trasa łatwa 550 m, 2. trasa łatwa 770 m, 3. trasa bardzo łatwa - 60 m. Infrastrukturę tras stanowią 3 wyciągi orczykowe o zdolności przewożenia 900 os./h każdy i 1 taśma transportowa o zdolności przewożenia 1200 os./h. Przy stokach zainstalowano instalację do zaśnieżania, pobierającą wodę z ziemnego zbiornika na wodę o objętości 5890 m 3. Zaplecze usługowe kompleksu stanowią 2 wypożyczalnie sprzętu narciarskiego, szkółka narciarska, toalety, budynek gastronomiczny. Pozostałe istotne inwestycje: pomieszczenia Publicznego Przedszkola zlokalizowane w budynku Szkoły Podstawowej im. Juliana Tuwima w Lipinkach; pomieszczenia Przedszkola Samorządowego zlokalizowanego w budynku istniejącego Żłobka w Tereszewie; pomieszczenia przedszkolne zlokalizowane w budynku Szkoły Podstawowej nr 1 w Nowym Mieście Lubawskim; pomieszczenia przedszkolne zlokalizowane w budynku Zespołu Szkoły Podstawowej i Muzycznej w Nowym Mieście Lubawskim. 6. Wnioski Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny, którego działalność kończy się w momencie odbioru inwestycji, wyprzedza działanie służb nadzoru bieżącego i obejmuje egzekwowanie wymagań higienicznych i zdrowotnych na etapie: lokalizowania, projektowania, realizacji i przekazywania do użytkowania inwestycji i obiektów budowlanych. W ramach działalności współpracowano na bieżąco z jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie przekazywania wydawanych opinii sanitarnych i pism oraz z Komendą Powiatową Państwowej Straży Pożarnej w zakresie wspólnego dokonywania oględzin większości przekazywanych do użytkowania obiektów budowlanych. 66

Tabela 2. Zbiorcze zestawienie działalności zapobiegawczego nadzoru sanitarnego w roku 2016 z podziałem na gminy Lp. Rodzaj sprawy Nowe Miasto Nowe Miasto Biskupiec Kurzętnik Grodziczno Ogółem Lubawskie gmina miejska Lubawskie gmina wiejska 1. Uzgodnienia dokumentów planistycznych 1 7 1 23 2 34 2. Opinie co do potrzeby przeprowadzania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko 3. Uzgodnienia dotyczące warunków realizacji przedsięwzięcia przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach 1 15 12 15 3 46 0 1 4 3 2 10 * 4. Opinie dla projektów budowlanych 6 12 15 15 10 58 5. Opinie wystawione po odbiorze inwestycji 5 1 4 6 1 17 6. Stanowiska zajęte w formie pisma rozstrzygającego oraz wystosowane pisma informacyjne 1 2 11 15 3 32 7. Kontrole i wizje 6 1 4 6 1 18 8. Suma 20 39 51 83 22 215 * * W tym 3 opinie negatywne *W 2016 roku za czynności związane ze sprawowaniem zapobiegawczego nadzoru sanitarnego (uzgodnienia projektów budowlanych, kontrole odbiorowe) wystawiono także 75 decyzji płatniczych na łączną kwotę 4495 zł. 67

V. Promocja Zdrowia i Oświata Zdrowotna Działania oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia w 2016 roku były realizowane zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora Sanitarnego, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Olsztynie oraz wynikały z potrzeb środowiska lokalnego. Współpracowano w realizacji niżej wymienionych programów głównie z placówkami nauczania i wychowania wszystkich poziomów edukacyjnych, a także z placówkami służby zdrowia, ośrodkami kultury, sportu i rekreacji, policji. Wykaz programów i akcji realizowanych przez Powiatową Stację w 2016 r. lp Nazwa programu /akcji Liczba placówek Liczba odbiorców realizujących 1 Trzymaj Formę 28 2252 2 Profilaktyka Antynikotynowa 41 594 3 Czyste powietrze wokół nas 21 854 4 ARS, czyli jak dbać o miłość 4 572 5 Profilaktyka chorób nowotworowych 2 127 6 Światowy Dzień bez Tytoniu 15 432 7 Światowy Dzień Rzucania Palenia 34 239 8 Program w zakresie przeciwdziałania 15 1491 uzależnieniom od tytoniu, alkoholu i środków psychoaktywnych 9 Zapobieganie wściekliźnie 13 454 10 Profilaktyka HIV/AIDS 22 779 11 Światowy Dzień Zdrowia 27 202 12 Zdrowe Wakacje 13 454 13 Promocja Szczepień Ochronnych 11 194 14 Zdrowy Styl Życia 11 1555 15 Moje dziecko idzie do szkoły 5 147 16 Kleszcz mały czy duży nic dobrego nie 8 356 wróży 17 Profilaktyka WZW typu B, C 9 160 18 Profilaktyka Grypy 9 197 68

Program Trzymaj Formę Program ten jest uznawany jako priorytet w edukacji dzieci i młodzieży w zakresie promowania zdrowego stylu życia, a szczególnie prawidłowego żywienia i aktywności fizycznej. Do realizacji X edycji programu przystąpiło 8 szkół gimnazjalnych oraz 20 szkół podstawowych. Program realizowało 2252 uczniów i ich rodziców. W większości szkół program realizowany był metodą projektu zgodnie zaleceniami. Zajęcia prowadzono z wykorzystaniem ciekawych metod m.in. wycieczek plenerowych, zawodów sportowych, konkursów, degustacji potraw przygotowywanych przez młodzież i zajęć edukacyjnych opracowanych przez Inspekcję Sanitarną. Powiatowa Stacja przeprowadziła 2 szkolenia dla realizatorów szkolnych programu. Pracownik Powiatowej Stacji brał udział w 11 spotkaniach z rodzicami i nauczycielami uczniów realizujących program oraz w naradzie nauczycieli opiekunów SK PCK omawiając zasady układania jadłospisu dla uczniów oraz rolę drugiego śniadania w diecie ucznia, a także wzorcowy asortyment artykułów spożywczych w sklepiku szkolnym, w happeningu powiatowym dla szkół podstawowych Jedz zdrowo, organizm to nie śmietnik organizowanym przez Szkołę Podstawową w Jamielniku. Szkolenie koordynatorów programu Trzymaj Formę 11. 03.2016 r. 69

Program Profilaktyki Antynikotynowej Działania antynikotynowe podejmowano przede wszystkim podczas obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu i Światowego Dnia Rzucania Palenia. We współpracy ze Starostwem Powiatowym zorganizowano w dniu 18 listopada 2016 r. konferencję powiatową. Światowy Dzień Rzucania Palenia konferencja powiatowa 18.11.2016 r. Uczniowie szkół z całego powiatu prezentowali w trakcie konferencji swoje prace o tematyce antynikotynowej na koszulce w 2 kategoriach wiekowych oraz na fotografii. Uczestnicy mogli wysłuchać prelekcji pedagoga z Centrum Edukacji na temat szkodliwości palenia tytoniu i wpływie na zdrowie oraz psychologa o niepodejmowaniu palenia papierosów, postanowieniach i motywacji zerwania z nałogiem. Program Czyste powietrze wokół nas - skierowany do dzieci 5 i 6 letnich, którego celem jest zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie w sytuacjach gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach lub gdy dorośli palą przy nich tytoń. Edukacją objęto 854 dzieci i ich rodziców w 21 oddziałach przedszkolnych. Podsumowanie realizacji programu Czyste powietrze wokół nas 2016 70

Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych. Program ma na celu edukację młodzieży głównie w szkołach ponadgimnazjalnych jak skutecznie dbać o swoje zdrowie przeciwdziałając uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych. W trakcie spotkań na tzw. wywiadówkach w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych przedstawiono 10 prelekcji tematycznych dla 1247 rodziców i 22 nauczycieli. Edukację prowadzono we współpracy z Policją. Zorganizowano 15 czerwca 2016 r. konferencję powiatową we współpracy ze Starostwem Powiatowym oraz Policją z udziałem koordynatora wojewódzkiego programu. Działania edukacyjne realizowano także wśród pracowników w zakładzie pracy Expom S.A w Kurzętniku, gdzie przedstawiono zagrożenia zdrowotne z uzależnienia od tytoniu i dopalaczy. Uczestniczyło ok. 90 pracowników. W dniu 28.10.2016 r. w ramach rządowego programu Bezpieczna i przyjazna szkoła zorganizowano konferencją szkoleniową z zakresu profilaktyki uzależnienia od tytoniu, alkoholu, dopalaczy z udziałem wykładowców z WSSE w Olsztynie. Program Kleszcz mały czy duży nic dobrego nie wróży - ma na celu zmniejszenie liczby zachorowań na choroby przenoszone przez kleszcze.. Edukacją objęto 356 uczestników obozów i kolonii letnich. Powiatowa Stacja prowadziła dystrybucję materiałów oświatowych do zakładów opieki zdrowotnej, szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, zakładów pracy. Program Moje dziecko idzie do szkoły celem programu jest podniesienie poziomu wiedzy rodziców w zakresie odpowiedniego doboru plecaka, doboru umeblowania w zależności od wzrostu ucznia, prawidłowego oświetlenia stanowiska pracy. Podkreślano rolę jaką pełnią rodzice w kształtowaniu nawyków prozdrowotnych oraz pozytywne skutki zdrowotne działań profilaktycznych podejmowanych w szkole i w domu. Pracownik Powiatowej Stacji przeprowadził w 5 szkołach podstawowych spotkania, gdzie edukacją objęto 147 rodziców i nauczycieli. Przeprowadzono akcję informacyjną dla rodziców zapisujących uczniów do szkoły nt. właściwego doboru plecaków i mebli do nauki. Program Zapobieganie wściekliźnie ma na celu zmniejszenie liczby narażeń ludzi na kontakt z obcymi zwierzętami domowymi i zwierzętami dzikimi. Kierowany był do uczestników akcji letniej, prowadzono prelekcje tematyczne wśród 454 uczestników 13 kolonii i obozów. 71

Program Profilaktyki HIV/AIDS W dniu 10.12.2016 r. odbyła się konferencja powiatowa i konkurs na temat profilaktyki HIV/AIDS. W trakcie spotkania w obecności władz samorządowych, dyrektorów szkół i zaproszonych gości podsumowano wyniki etapu powiatowego Konkursu Wiedzy o HIV/AIDS i zakażeniach krwiopochodnych przeprowadzonego wśród uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Konkurs przygotowano we współpracy z PCK i Starostwem Powiatowym. Uczestnicy wysłuchali prelekcji nt. profilaktyki HIV/AIDS i zakażeniach krwiopochodnych zwłaszcza WZW typu B, WZW typu C przygotowanej przez pracownika Powiatowej Stacji. Edukacja z profilaktyki HIV/AIDS i innych zakażeń krwiopochodnych była prowadzona również wśród uczestników obozów letnich oraz pracowników zakładów opieki zdrowotnej. Obchody Światowego Dnia Zdrowia w roku 2016 miały na celu zwrócenie uwagi na profilaktykę cukrzycy. Zorganizowano prelekcje w ramach spotkań wśród mieszkańców wsi Jamielnik a także wśród pracowników zakładów opieki zdrowotnej i uczestników Warsztatów Terapii Zajęciowej We współpracy z Urzędem Miasta oraz Starostwem Powiatowym zorganizowano w dniu 7 kwietnia 2016 r., konferencję z udziałem słuchaczy Uniwersytetu III Wieku, uczniów szkół ponadgimnazjalnych głównie Zespołu Szkół Zawodowych w Kurzętniku. Konferencja cieszyła się dużym zainteresowaniem. Konferencja powiatowa zorganizowana z okazji Światowego Dnia Zdrowia w dniu 7.04.2016 72

Podczas wakacji pracownicy Powiatowej Stacji w ramach akcji Zdrowe Wakacje prowadzili edukację wśród 454 uczestników w 13 placówkach wypoczynku letniego. Celem akcji jest zwiększenie świadomości dzieci i młodzieży z zakresu zagrożeń wakacyjnych tj. profilaktyki zatruć pokarmowych, wścieklizny, boreliozy, bąblowicy, meningokoków, nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV, bezpiecznego używania telefonów komórkowych i kuchenek mikrofalowych. Prelekcja dla młodzieży w Ośrodku Wypoczynkowym w Hartowcu lipiec 2016 r. Profilaktyka uzależnień - akcja ma na celu uświadomienia osobom sięgającym po nowe narkotyki tzw. dopalacze na jakie zagrożenia narażają się i jakie są skutki uzależnienia. Pracownicy Powiatowej Stacji współpracowali w opracowaniu Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Miejskiej Nowe Miasto Lubawskie. Stop meningokokom kampania społeczna informująca o potencjalnym niebezpieczeństwie, jakie niesie za sobą choroba meningokokowa. W ramach kampanii prowadzono dystrybucję materiałów oświatowych do szkół oraz zakładów opieki zdrowotnej z informacjami o sposobach zapobiegania sytuacjom niosącym możliwość transmisji zakażeń. Profilaktykę zakażeń przedstawiono na spotkaniach z rodzicami uczniów klas I w 5 szkołach podstawowych. Łącznie edukacją objęto 299 rodziców oraz uczestników 10 kolonii letnich. 73