Polskie-Akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie Wprowadzenie do inwestycji w akcje Darmowa publikacja dostarczona przez serwis www.polskie-akcje.pl Copyright by Polskie-Akcje.pl 2011 Niniejsza publikacja może być kopiowana i rozpowszechniana w dowolny sposób pod warunkiem, że żadna jej część nie będzie modyfikowana. Pozwala się na kopiowanie i prezentowanie publikacji wyłącznie w formie oryginalnej dostarczonej przez wydawcę. Autor nie ponosi żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w poradniku.
str. Spis treści: 1. Wprowadzenie 3 2. Rynki kapitałowe 5 3. Etapy wchodzenia spółki na giełdę 11 4. Giełda Papierów Wartościowych 14 4.1. Rola giełdy 15 4.2. Segmenty i Indeksy akcji 16 4.3. Sesja giełdowa i harmonogram 21 5. Handel akcjami na giełdzie 23 6. Czynniki kształtujące popyt i podaż 25 7. Dlaczego to ma sens? - Procent składany 27 8. Cele inwestycji, po co inwestujemy? 31 9. Samodzielna spekulacja na rynku akcji, na czym ona polega? 32 10. Przegląd biur maklerskich i dyspozycji 35 11. Etapy rozwoju spekulanta 38 www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 2
1. Wprowadzenie Witam Cię serdecznie Książka, jaką masz przyjemność czytać jest poświęcona zasadniczym zagadnieniom związanym z inwestycjami w papiery wartościowe zwane akcjami. Już na wstępie chciałbym przedstawić Ci zalety, które skłoniły mnie do pogłębiania wiedzy poświęconej inwestycjom w akcje. Rynki kapitałowe a w szczególności akcje, posiadają pewne zalety nad innymi formami pasywnego dochodu lub prowadzenia biznesu. Między innymi są to: Możliwość praktycznie natychmiastowego wycofania się z inwestycji, czyli wyjścia z rynku, w przypadku np. nieruchomości może być to nie możliwe, gdyż nabywca może się szybko nie znaleźć lub będziemy zmuszeni sprzedać naszą nieruchomość po niższej cenie, aby odzyskać wkład kapitałowy. Zdolność do precyzyjnego określania ryzyka inwestycji możemy za pomocą zleceń maklerskich z góry określić maksymalne ryzyko, jakie jesteśmy w stanie zaakceptować inwestując w akcje. Wygoda i niskie koszta prowadzenia portfela inwestycyjnego naszymi Inwestycjami możemy zarządzać za pomocą Internetu lub telefonu we własnym domu, eliminuje to dodatkowe koszta i oszczędza czas. Opłaty związane z handlem akcjami są stosunkowo niskie do możliwości osiągnięcia zysku. Możliwość inwestycji prawie dowolnych sum ze względu na ogromny wolumen obrotu na giełdzie zawsze jest możliwość osiągania zysków praktycznie bez ograniczeń kapitału, jakim się dysponuje. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 3
Akcje ponadto charakteryzują się dość prostymi zasadami obrotu i historycznie okazały się być najefektywniejszymi aktywami przynoszącymi najwyższe stopy zwrotu w porównaniu chociażby z obligacjami. Po tym krótkim wstępie chciałbym Cię zaprosić do zapoznania się z dalszymi rozdziałami książki. Dowiesz się z nich co to są rynki kapitałowe, na czym polega na nich inwestowanie, poznasz zasady funkcjonowania Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie oraz wiele innych pożytecznych informacji, które mogą się przydać początkującemu spekulantowi w czasie stawiania pierwszych kroków na GPW. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 4
2. Rynki kapitałowe Zacznijmy od definicji samego rynku i zasad jego funkcjonowania. Rynek to miejsce gdzie dochodzi do zawierania transakcji sprzedaży lub kupna określonych usług lub towarów w formie fizycznej lub w formie niematerialnej. Są to także regulacje prawne i procesy, jakim podlegają transakcje oraz podmioty gospodarcze i uczestnicy rynku zainteresowani handlem. Ta grupa odpowiedzialna jest za wystąpienie siły popytu i podaży. Za popyt odpowiedzialni są nabywcy osoby bądź instytucje wystawiające oferty kupna. Za podaż powodują ją oferenci, czyli Ci, co wystawiają oferty sprzedaży. Ogólna zasada brzmi tak:, Kiedy popyt rośnie na coś to cena wzrasta, gdyż na rynku znajduję się więcej osób chętnych zapłacić za coś po wyższej cenie od ceny aktualnej (rynkowej). To samo się dotyczy podaży, kiedy podaż wzrasta występuje coraz mniejsza grupa uczestników danego rynku zainteresowana kupnem a pojawiają się sprzedawcy oferujący coraz niższe oferty sprzedaży a cena danego produktu się obniża. Innymi słowy można powiedzieć, że im mniej występuje czegoś na rynku to jest to bardziej cenne i kupujący są skłonni zapłacić za to więcej pieniędzy i panuje wtedy popyt a kiedy jest czegoś dużo w stosunku do zapotrzebowania panuje na rynku podaż. Przykładem może być złoto. Złoto jest rzadkim metalem, dlatego jest cenne w odróżnieniu np. od węgla, którego jest o wiele więcej, dlatego też jest tańsze. Są to podstawowe zasady funkcjonowania rynków. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 5
RYNEK REALNY FINANSOWY RYNEK DÓBR I USŁUG RYNEK CZYNNIKÓW PRODUKCJI RYNEK PIENIĘŻNY RYNEK KAPITAŁOWY RYNEK ŚRODKÓW TRWAŁYCH INSTRUMENTOW POCHODNYCH RYNEK ŚRODKÓW OBROTOWYCH RYNEK WALUTOWY I PIENIĄDZ KRAJOWY RYNEK AKCJI RYNEK PRACY RYNEK OBLIGACJI Schemat 1. Podział rynków. Możemy teraz przejść do bardziej szczegółowego podziału rynku. Rynek dzielimy na realny i finansowy. Rynek realny to na przykład rynek pracy, dóbr i usług, rynek nieruchomości itd. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 6
Rynek finansowy to rynek, który zajmuje się regulacją i obrotem samych pieniędzy lub instrumentów służących do pozyskania kapitału inwestycyjnego. Na rynku finansowym obraca się instrumentami finansowymi, czyli zobowiązaniami finansowymi lub inaczej mówiąc narzędziami do przekazywania środków finansowych pomiędzy podmiotami gospodarczymi, które w danym czasie wykazują chęć ich posiadania np. w celu wykorzystania do osiągnięcia dochodu lub pozyskania kapitału. Przedstawię, poniżej, jakie są najważniejsze segmenty wchodzące w skład rynku finansowego i jakie instrumenty na nich występują. Następnie szczegółowo przejdę do omawiania tematu obrotu samych akcji, czyli inwestycyjnych papierów wartościowych a także opowiem jak funkcjonuje giełda i jaką spełnia role dla inwestorów i spółek akcyjnych. Rynek walutowy - To największy rynek finansowy, bardzo popularny ostatnio rynek, w Polsce stale rośnie liczba inwestorów indywidualnych aktywnie działających na tym rynku, charakteryzuje się on przede wszystkim największym wolumenem obrotu i dostępem do notowań 24h na dobę 5 dni w tygodniu. Handluje się na nim oczywiście walutami. Dlatego kurs walut podaje się zwykle względem innej waluty. Transakcja najczęściej pośredniczy poprzez dolara amerykańskiego. Kiedy wymienia się dwie waluty, z których żadna nie jest dolarem amerykańskim, stosuje się wtedy kurs krzyżowy. Gdy wymienia się np. real brazylijski na franka szwajcarskiego, następuje najpierw zakup dolarów za real brazylijski, a następnie kupno franka za dolary. Uczestnikami wymiany walut są zwykle: Banki centralne - Wykorzystują rynek do zarządzania rezerwami finansowymi, oraz do interwencji w celu utrzymania stabilności walutowej. Banki komercyjne i inwestycyjne Razem z bankami centralnymi stanowią większość obrotu na Forex rynku walutowym. Są stałymi uczestnikami rynku międzybankowego. Przeprowadzają głównie transakcje spekulacyjne lub zabezpieczające. Klienci korporacyjni - Wiele przedsiębiorstw importujących bądź eksportujących dobra lub usługi może wykorzystywać rynek walutowy w celach handlowych, inwestycyjnych, a także do zmniejszania ryzyka walutowego, głównie przez kontrakty i opcje. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 7
Dealerzy na rynku walutowym wyznaczają kursy, według których zawierane są transakcje. Biernymi uczestnikami tego rynku mogą być klienci indywidualni, którzy zawierają transakcję po cenach określonych przez dealerów. W ten sposób klienci indywidualni nie wpływają bezpośrednio na cenę waluty. Rynek pieniężny Rynek pieniężny pozwala swoim uczestnikom zaciągać pożyczki i dokonywać inwestycji. Pożyczkobiorca pożycza pieniądze od pożyczkodawcy (inwestora) według określonej stopy procentowej i na określony czas zwany czasem trwania transakcji. Na tym rynku można dokonać zakupu między innymi bonów skarbowych, bądź papierów wierzycielskich emitowanych przez przedsiębiorstwa w celu finansowania aktualnej działalności. Instrumenty rynku pieniężnego można podzielić generalnie na zbywalne i niezbywalne, czyli depozyty. Papiery zbywalne to takie instrumenty rynku pieniężnego, które w przeciwieństwie do depozytów można zbywać na rynku pieniężnym. Pośród nich można wyróżnić wspomniane bony skarbowe, komercyjne, certyfikaty depozytowe, weksle handlowe. Rynek obligacji to obszar gdzie emitent emituje obligacje, czyli instrumenty dłużne w celu pozyskania środków finansowych. Osoba nabywająca obligacje jest obligatariuszem i najczęściej jest upoważniona do otrzymania zwrotu zainwestowanej kwoty w czasie wykupu obligacji przez dłużnika, czyli emitenta, wraz ze z góry określonymi odsetkami. Czas ten nazywamy terminem wykupu. Obligacje mogą emitować państwa, nazywają się wtedy obligacjami skarbowymi, przedsiębiorstwa są to obligacje korporacyjne, obligacje także mogą być emitowane przez samorządy terytorialne, nazywane są wtedy obligacjami komunalnymi. Obligację można również podzielić na termin wykupu np. krótkoterminowe wykup papierów dłużnych następuje do jednego roku, średnioterminowe do 5 lat i długoterminowe powyżej 5 lat. Rynek instrumentów pochodnych inaczej rynek terminowy, na którym obraca się instrumentami powstałymi w oparciu o tak zwane instrumenty bazowe takie jak akcje, indeksy giełdowe, waluty. Instrumenty terminowe głównie służą do zabezpieczania się przez zmiennością instrumentów bazowych, np. eksporter narażony na zmiany waluty może być zainteresowany kontraktami lub opcjami na waluty, a kopalnia danego surowca kontraktem lub opcją na surowiec, który wydobywa. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 8
Ponieważ główny tematem książki są akcję dalej będą przytaczane wiadomości wyłącznie dotyczące tych papierów wartościowych. Scharakteryzujmy, więc szczegółowo rynek akcji, jego uczestników i rolę, jaką pełni w gospodarce. Rynek akcji Jest to jeden z najbardziej popularnych segmentów rynku kapitałowego, jak nazwa wskazuje na tym rynku obraca się akcjami. Alokacja kapitału w te papiery wartościowe daje możliwość efektywnego wykorzystania swoich nadwyżek finansowych gdyż charakteryzuje się wysokimi stopami zwrotu. Akcje to najpowszechniejsze papiery wartościowe wykorzystywane do inwestycji. Emitowane są przez spółki akcyjne i stanowią odpowiednik części kapitału spółki. W odróżnieniu od obligacji, która jest formą pożyczki, podlegającej zwrotowi w ustalonym terminie, wartość akcji nie jest zwracana akcjonariuszowi przez spółkę. Zamiast tego akcjonariusz, czyli posiadacz akcji może je spieniężyć sprzedając innym inwestorom. Inwestorzy kupujący akcje mogą liczyć na prawo do części zysków firmy np. z tytułu dywidendy, prawa do kierowania spółką lub liczą na wzrost wartości udziałów spółki. Inwestorzy inwestując w akcje oczywiście przyjmują ryzyko poniesienia strat w przypadku obniżenia wartości aktywów, czyli akcji, w które zainwestowali, ale również mogą osiągnąć dochód w przypadku sprzedaży akcji innym uczestnikom rynku, gdy ich wartość wzrośnie na rynku wtórnym. Z rynkiem wtórnym akcji mamy do czynienia w tedy, kiedy inwestor odsprzedaje akcje nabyte w emisji pierwotnej innym inwestorom np. na giełdzie. Zwykle zachodzi to po cenie odmiennej niż po cenie, jakiej inwestorzy kupowali je w czasie emisji pierwotnej. Ryzyko jest, więc nierozerwalnie związane z inwestycjami w ten rodzaj aktywów. To czy mamy większe szanse na zarobek czy utratę kapitału w czasie kupna w emisji pierwotnej mówi nam analiza finansowej kondycji przedsiębiorstwa oraz badania sektora gospodarczego, w którym spółka funkcjonuje. Kiedy spółka jest notowana już jakiś czas na giełdzie możemy posiłkować się w ocenie opłacalności inwestycji analizą techniczną, czyli badaniem popytu na akcje za pomocą śledzenia wykresu jej notowań. Kiedy spółka wyemituje akcje na giełdzie staje się spółką publiczną i nabywa pewne prawa i obowiązki z tym związane. Zasadniczym powodem wejścia na giełdę jest www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 9
sprzedaż akcji na rynku pierwotnym, czyli inwestorom zapisującym się na emisje akcji. Inwestorzy dokonują wtedy zakupu po cenie określonej przez ekspertów i zarząd spółki. Kapitał uzyskany przy emisji na rynku pierwotnym służy zwykle do finalizowania bieżącej działalności firmy bądź realizowanie rozwojowych projektów. W porównaniu z np. kredytem bankowym jest to o wiele korzystniejsza forma finansowania. W przypadku potrzeby większej ilości gotówki przedsiębiorstwa mogą przeprowadzić ponowne emisje wyemitować i sprzedać kolejne transze akcji. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 10
3. Etapy wchodzenia spółki na giełdę Zanim akcjami spółki będzie można handlować na giełdzie musi ona przejść przez szereg etapów, które są nie zbędne by wyemitować publicznie swoje udziały. 1. Podjęcie decyzji o upublicznieniu spółki i wprowadzeniu akcji na giełdę do ogólnego obrotu. Zasadniczym celem tego procesu jest zwiększenie kapitalizacji firmy, czyli pozyskanie kapitału od inwestorów kupujących akcje na finansowanie bieżącej działalności bądź rozwój spółki i realizacje nowych projektów. 2. Opracowanie prospektu emisyjnego Podstawowym dokumentem, na którego podstawie dokonujemy oceny ryzyka inwestycji jest prospekt emisyjny przedsiębiorstwa wchodzącego na giełdę. Jest to dokument informujący przyszłych inwestorów o profilu działalności firmy. Prospekt przedstawia charakterystykę firmy, potencjalne ryzyka związane ze stabilnością działalności, potencjalny wpływ przeszłości spółki na cenę akcji oraz plany na rozwój działalności. W prospekcie możemy się również zapoznać z sylwetkami najważniejszych osób prowadzących spółkę tak, aby inwestorzy mogli kompleksowo ocenić opłacalność oraz ryzyko związane z angażowaniem środków finansowych w jej akcje. Prospekt przygotowuje spółka razem z fachową opieką specjalisty np. z domu maklerskiego. Zamiast prospektu może być wydane memorandum w przypadku mniejszych emisji. Komisja papierów wartościowych musi następnie zatwierdzić taki prospekt według pewnych wymogów prawnych. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 11
3. Po drugim etapie następuje przeprowadzenie oferty publicznej, czyli sprzedaż akcji za pośrednictwem np. domu maklerskiego, w którym inwestorzy zapisują się na akcje nowej emisji. Spółki często przeprowadzają kampanię promocyjną przed debiutem, aby zwiększyć zainteresowanie potencjalnych inwestorów w telewizji, prasie, Internecie tak, aby sprzedać jak najwięcej akcji i pozyskać kapitał od inwestorów. Przed ofertą publiczną akcje muszą być zdematerializowane i zapisane w krajowym depozycie papierów wartościowych, w związku z tym, że rejestracja akcji może potrwać nawet kilka tygodni, do obrotu dopuszcza się tak zwane prawa do akcji PDA. Po zarejestrowaniu PDA zamieniają się w akcje. Dodatkowym atutem debiutu giełdowego jest automatyczna reklama działalności, zwiększenie zaufania i wiarygodności Se strony klientów i kontrahentów. Odbiorcami nowych emisji mogą być za równo inwestorzy instytucjonalni np. fundusze a także inwestorzy indywidualni. Na cenę emisji akcji może wpływać księga popytu, na której przedstawione jest zainteresowanie inwestorów instytucjonalnych. Kiedy już spółka jest dopuszczona do debiutu na giełdzie przedsiębiorstwo musi przekształcić spółkę w akcyjną, gdy nią nie jest i zdematerializować akcje do formy elektronicznej, które są przechowywane w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Forma zdematerializowana występuje głownie po to by usprawnić handel akcjami, obniżyć koszta i czas obrotu oraz zwiększyć bezpieczeństwo zawierania transakcji. 4. Debiut na giełdzie Po zakończeniu wszystkich niezbędnych procedur następuje debiut akcji na giełdzie, czyli pierwszy dzień notowań. Po debiucie w czasie każdej sesji giełdowej cena notowanych akcji może się zmieniać w zgodzie z aktualną wyceną rynkową przez inwestorów wtórnie handlujących tymi akcjami. Po tym okresie jednak spółka nabywa pewne obowiązki. Musi ponosić dodatkowe koszta związane z obecnością na giełdzie, np. administracyjne i księgowe a także jest zobligowana do podawania publicznie swoich wyników finansowych w postaci raportów. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 12
Po upublicznieniu spółki na giełdzie przedsiębiorstwo jest zobowiązane do prowadzenia przejrzystej polityki zarządzania spółką aby utrzymywać swoją wiarygodność i zaufanie publiczne. Innymi obowiązkami między innymi są: Publikowanie raportów bieżących i komunikatów Publikowanie raportów okresowych: kwartalnych, półrocznych, rocznych Organizowanie walnych zgromadzeń Raporty - inaczej sprawozdania finansowe prezentują wyniki finansowe. Raporty bieżące i komunikaty - prezentują informacje o zmianach w spółce, które mogą mieć wpływ na kurs akcji czyli cenę po jakiej akcje można kupić lub sprzedać. Forma raportów jest standaryzowana by ułatwić inwestorom czerpanie interesujących ich informacji i porównywanie pomiędzy różnymi spółkami. W ten sposób analitycy mogą szacować kondycję finansową firmy i prognozować przyszły rozwój lub stagnację w spółce lub nawet określać koniunkturę w całej branży. Raporty okresowe się dzielą na kwartalne publikowane, co 3 miesiące, półroczne oraz roczne. Są dystrybuowane bezpośrednio przez spółki za pomocą prasy, Internetu bądź przez agencje informacyjne do wszystkich zainteresowanych. Ponadto publiczna spółka akcyjna powinna: Powiadamiać inwestorów o planach rozwoju i ważnych zamierzeniach związanych z prowadzeniem działalności. Przekazywać ważne wiadomości (w tym raporty i komunikaty) za pomocą oficjalnych agencji informacyjnych, gdyż uniemożliwia to powstawania informacji poufnych, których wykorzystanie może prowadzić do uzyskania przewagi informacyjnej nad pozostałymi akcjonariuszami, co jest prawnie zabronione. Informować o zmianach w składzie zarządu, co może mieć wpływ pozytywny lub negatywny ze względu na interpretacje inwestora a co za tym idzie wycenę rynkową papierów wartościowych. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 13
4. Giełda Papierów Wartościowych Poznajmy teraz, czym zajmuje się sama giełda i jak organizuje obrót papierami wartościowymi Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie w skrócie (GPW) powstała w 1991. Na początku notowanych było tylko 5 spółek Tonsil S.A., Kable Śląskie S.A., Exbud S.A., Próchnik S.A. oraz Krosno S.A. W 2010 roku skarb państwa przeprowadził publiczną ofertę sprzedając akcje giełdy. Giełda współpracuje ze sporą liczbą tak zwanych członków giełdy, którzy dodatkowo organizują proces składania i przekazywania zleceń na giełdę np. z domami maklerskimi oraz podmiotami bezpośrednio oddziaływającymi na zachowanie się instrumentów finansowych są to między innymi fundusze inwestycyjne i skarb państwa. Inwestorzy obecni na GPW między innymi mogą wykorzystywać poprzez handel różnice wartości notowanych walorów w tym akcji w celu o osiągania zysków kapitałowych. Giełda stanowi także źródło możliwości zabezpieczania się przedsiębiorstw przed niekorzystnymi zmianami cen surowców lub walut. Giełda prowadzi obrót instrumentów na trzech rynkach: Rynek główny Tu notowane są między innymi: akcje, obligacje, prawa poboru, prawa do akcji, certyfikaty inwestycyjne, instrumenty strukturyzowane a także instrumenty pochodne takie jak kontrakty terminowe, jednostki indeksowe oraz opcje. Rynek alternatywny NewConnect Rynek ten zrzesza głównie spółki o niskiej kapitalizacji, młode przedsiębiorstwa, których działalność gospodarcza związana jest często z innowacyjnymi technologiami, ale tym samym ryzykownymi przedsięwzięciami. Notuję się tu również akcje, prawa do akcji oraz prawa poboru. Rynek instrumentów dłużnych Catalyst Rynek ten organizuje obrót obligacji korporacyjnych, obligacji komunalnych oraz listów zastawnych. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 14
4.1. Rola giełdy Głównymi działaniami i celem powołania giełdy jest: Wprowadzanie instrumentów finansowych do publicznego obrotu Organizowanie obrotu instrumentów finansowych Publikowanie informacji dotyczących aktualnych i historycznych kursów notowanych walorów Prowadzenie kampanii edukacyjnej związanej z rynkiem kapitałowym. Tym samym giełda staje się centralnym ośrodkiem ścierania się popytu i podaży wywołanych przez obecność i aktywność uczestników rynku oraz miejscem prawnego nadzoru handlu instrumentami finansowymi oraz ośrodkiem organizacji tego handlu na rynku kapitałowym. Koncentracja popytu i podaży daje handlu akcjami wysoką płynność, czyli występowanie odpowiednio dużej grupy inwestorów zainteresowanych kupnem i sprzedażą tak, że w konsekwencji zawarcie transakcji jest możliwe praktycznie w każdym momencie trwania sesji po cenie zbliżonej bądź identycznej do ceny rynkowej. Ponadto giełda umożliwia Efektywną Alokację kapitału inwestorów i sprawne funkcjonowanie rynku Publicznego, na którym strony transakcji nawzajem są sobie całkowicie anonimowe. Informacje o cenach i warunkach większych transakcji mogą być publikowane przez giełdy i rozpowszechniane za pomocą mediów. Rynek publiczny, który jest organizowany na giełdzie jest zawsze nadzorowany i regulowany przez organy państwowe, co często nie dotyczy rynku prywatnego. Służą do tego akty prawne, które determinują charakterystykę sposobu obrotu akcji. KNF - Komisja Nadzoru Finansowego sprawia kontrole oraz wydaje licencje na prowadzenie działalności związanej z pośrednictwem obrotu papierami wartościowymi. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 15
Kontroli tej podlegają m.in. fundusze inwestycyjne, domy maklerskie, maklerzy. KNF nadzoruje na bieżąco również ich działalność. Może nakładać kary i sankcje, przygotowuje akty prawne i prowadzi działalność edukacyjną, daje także uprawnienia do wykonywania zawodu maklera giełdowego przeprowadzając odpowiednie egzaminy. Makler giełdowy jest odpowiedzialny między innymi za obsługę zleceń giełdowych lub zarządzania portfelem klienta. Warto dodać, iż ważną role w organizowaniu rynku publicznego odgrywają biura maklerskie, z którymi giełda ściśle współpracuje. Biura maklerskie uczestniczą w przekazywaniu zleceń klientów indywidualnych na giełdę i wprowadzają spółki w ofercie publicznej. 4.2. Segmenty i indeksy akcji Akcje podzielone są na segmenty i tworzą indeksy Akcje wszystkich spółek notowanych na giełdzie możemy zakwalifikować do pewnych segmentów ze względu na wielkość kapitalizacji przedsiębiorstwa, które je wyemitowało. Poniżej znajduje się podstawowy podział akcji. Segmenty według wielkości kapitalizacji: Segment 250 PLUS akcje spółek o kapitalizacji przekraczającej 250 mln euro Segment 50 PLUS akcje spółek o kapitalizacji przekraczającej 50 mln euro i nie wyższej niż 250 mln euro Segment 5 PLUS akcje spółek o kapitalizacji przekraczającej 5 mln euro i nie wyższej niż 50mln euro Segment MINUS 5 akcje spółek o kapitalizacji nieprzekraczającej 5 mln euro www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 16
Innego rodzaju podział akcji stanowią indeksy. Indeksy to pewnego rodzaju średnie skupiające grupy akcji na podstawie pewnych cech emitentów, na przykład branży bądź kraju pochodzenia lub wysokość kapitalizacji. Zatem możemy stwierdzić, że indeksy prezentują trendy i sposób zachowania akcji należących do pewnego segmentu. Stąd rozpoznajemy: WIG - Warszawski Indeks Giełdowy - W skład tego indeksu wchodzą wszystkie spółki z rynku podstawowego, których notowania odbywają się w systemie notowań ciągłych WIG20 odzwierciedla zmiany cen akcji 20 spółek o największej wartości rynkowej (kapitalizacji) i największych obrotach na giełdzie spoza indeksów mwig40 i swig80. mwig40 odzwierciedla zmiany cen grupy kolejnych 40 spółek giełdowych, z wyłączeniem spółek z indeksów WIG20 i swig80 oraz spółek zagranicznych notowanych jednocześnie na GPW i innych rynkach o wartości rynkowej powyżej 1 mld euro. swig80 odzwierciedla zmiany cen grupy kolejnych 80 spółek giełdowych, z wyłączeniem spółek z indeksów WIG20 i mwig40 Indeksy jak wspomniałem mogą grupować akcje należące do pewnych sektorów gospodarczych stąd wyróżniamy między innymi indeks WIG-budownictwo skupiający spółki zajmujące się działalnością budowlaną lub WIG-informatyka grupujący przedsiębiorstwa związane z branżą IT. Inne indeksy to na przykład.: WIG-spożywczy WIG-telekomunikacja WIG-media WIG-paliwa WIG -deweloperzy WIG- chemia WIG-budownictwo www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 17
Na wykresach nr 1, 2, 3 poniżej widzimy spółki chemiczne znajdujące się w trendach wzrostowych i indeks WIG-chemia, który prezentuje stan koniunktury w tym sektorze w roku 2010. Inaczej mówiąc indeks ten obrazuje sytuację, jaka występuje na akcjach spółek z branży chemicznej. Diagram 1. Wykres jednodniowy, Azoty Tarnów Diagram 2. Wykres jednodniowy, Puławy www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 18
Diagram 3. Wykres jednodniowy, Synthos Diagram 4. Wykres jednodniowy, WIG-chemia www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 19
Łatwo zauważyć, że indeks WIG-chemia w doskonały sposób prezentuje zachowanie się poszczególnych spółek z tego segmentu. Jest to dla nas wskazówka, że należy się szczególnie interesować spółkami chemicznymi przy podejmowaniu decyzji o zakupie akcji. Dla porównania indeks budowlany na wykresie poniżej znajdując się w trendzie spadkowym podpowiada nam to, że spółki budowlane tracą na wartości i nie należy inwestować w ten segment gospodarki. Widzimy, że indeksy są wartościowymi wskaźnikami i narzędziami ułatwiającymi orientacje na giełdzie i proces dokonywania analizy koniunktury i inwestycji. Diagram 5. Wykres jednodniowy, WIG-budownictwo www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 20
4.3 Sesja giełdowa i harmonogram Sesja to czas, w którym dokonywane są pewne operacje związane z obrotem akcjami. jest ona podzielona na fazy, w których odbywają się różne operacje: m.in. kontrolne, dotyczące nadzoru bezpieczeństwa lub fazy, w których ustalany jest kurs walorów. Faza przed otwarciem W tym czasie na podstawie zleceń wysłanych przez uczestników rynku wyznaczany jest teoretyczny kurs otwarcia (TKO). W tej fazie nie można zawrzeć transakcji. Zlecenia inwestorów mogą być w tej fazie anulowane bądź modyfikowane. Faza notowań ciągłych W tym czasie zlecenia inwestorów są kojarzone ze sobą nawzajem i realizowane są transakcje. Nie wszystkie zlecenia oczywiście są wypełniane gdyż musi znaleźć się druga strona handlu, ktoś musi mieć wystawione przeciwne zlecenie. Bezpośredni napływ zleceń na parkiet wywołuje ścieranie się popytu i podaży, co kształtuje cenę kursu akcji. Faza ta rozpoczyna się teoretycznym kursem otwarcia (TKO) a kończy kursem zamknięcia Faza dogrywki W tym czasie kurs akcji nie zmienia już swojej wartości, jednak osoby chcące kupić lub sprzedać papiery mogą to zrobić, ale wyłącznie po cenie zamknięcia fazy sesji. W przypadku notowań jednolitych z tak zwanym fixingiem jest to jedyny czas, w którym gracze mogą zrealizować swoje zlecenia po cenie ustalonej przez giełdę na podstawie TKO. Harmonogram sesji dla akcji spółek notowanych w systemie ciągłym oraz PP i PD tych akcji a także akcji rynku Newconnect notowanych w systemie ciągłym oraz PP i PDA tych akcji: Faza przed otwarciem 8:00 9:00 Faza sesji 9:00-17:20 Faza II przed otwarciem 17:20 17:30 Faza dogrywki 17:30 17:35 www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 21
Harmonogram sesji dla akcji spółek notowanych w systemie jednolitym a także dla akcji rynku Newconnect notowanych w systemie jednolitym oraz PP i PDA tych akcji: Faza przed otwarciem 8:00 11:00 Faza dogrywki 11:00 11:30 Faza II przed otwarciem 11:30 15:00 Faza II dogrywki 15:00 15:30 Faza III przed otwarciem 15:30 17:35 Akcje mogą być notowane w Systemie notowań Jednolitych bądź notowań ciągłych. W systemie notowań ciągłych cena waloru może się zmienić w dowolnym czasie notowań natomiast w systemie notowań jednolitych kurs jest ustalany 2 razy na fixingu w czasie fazy dogrywki. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 22
5. Handel akcjami na giełdzie Handel akcjami na giełdzie dotyczy rynku publicznego, regulowanego i rządzą nim prawa popytu i podaży widoczne na schemacie 2. Popyt rośnie -Więcej inwestorów jest zainteresowanych kupnem akcji niż sprzedażą -Cena rośnie Popyt maleje -Więcej inwestorów jest zainteresowanych sprzedarzą akcji niż kupnem -Cena spada Schemat 2. Popyt i podaż Jak wspomniałem wcześniej cena akcji kształtowana jest przez zlecenia wystawiane na giełdzie przez uczestników rynku? Dla inwestorów indywidualnych giełda i akcje mają znaczenie generalnie z dwóch powodów. Są oni zainteresowani osiąganiem zysków z wzrostu wartości posiadanych akcji lub otrzymywaniem dywidendy z tytułu posiadania akcji. W Polsce dywidendy są wypłacane dość sporadycznie i ich wysokość jest przeważnie nieznaczna w stosunku do nawet krótkoterminowych zmian cen akcji na giełdzie, więc nawet, jeśli zarobimy poprzez wypłatę dywidendy, podobną kwotę łatwo możemy utracić w wyniku obniżenia wartości rynkowej akcji, dlatego należy www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 23
mieć świadomość, że rynkowa wartość posiadanych aktywów jest pierwszorzędną, jakością jaką powinniśmy monitorować. Przykład udanej inwestycji widoczny jest na diagramie 6. Opis transakcji znajduje się poniżej. Zakup 1000 akcji KGHM 17-go marca 2009 roku po cenie 44zł Sprzedaż posiadanych akcji po cenie 95zł 3-go lutego 2010 roku Wartość początkowa inwestycji = 1000 akcji x 44zł = 44 000 zł Przychody ze zbycia papierów wartościowych = 1000 akcji x 95zł = 95 000zł Osiągnięty dochód = 95 000zł - 44 000zł = 51 000zł Zysk netto = 51 000zł 347.50zł prowizji 9690zł podatku = 40 962.50zł Zysk netto wyrażony w procentach z inwestycji wynosi 93% Diagram 6. Wykres jednodniowy, wzrost wartości akcji KGHM www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 24
6. Czynniki kształtujące popyt i podaż Popyt i podaż mogą być stymulowane poprzez zachowanie różnych grup inwestorów. Są oni nazywani uczestnikami rynku. Główne grupy uczestników rynku są widoczne poniżej Instytucjonalni inwestorzy strategiczni - są związani profesjonalnie z działalnością spółki, zgłaszają długookresowy popyt na akcje. Nabywają akcje spółek w celu przejęcia ich na własność, kontroli ich działalności i przejęcia ich zarządzania. Zagraniczni Instytucjonalni inwestorzy sektora finansowego mają podobne cele jak wyżej wspomniani Instytucjonalni inwestorzy sektora finansowego - Fundusze działające na polskim rynku kapitałowym aktywnie inwestujące środki finansowe swoich klientów. O stopniu wpływu na rynek decydują wielkości sum przekazanych przez klientów do menadżerów funduszy i sposób nimi zarządzania np. stopień tolerancji na ryzyko. Skarb państwa i jego agencje - Jest to jedna z najbardziej nieobliczalnych grup inwestorów. Dysponująca potężnym kapitałem, nieobarczona tak dużą odpowiedzialnością poniesienia straty, niebędąca pod presją konieczności osiągnięcia jak największego zysku, kieruje się w swoich decyzjach innymi, na ogół politycznymi, kryteriami, a nie racjonalnym rynkowym maksymalizowaniem dochodu, czy przyrostu majątku. Duzi inwestorzy prywatni - Założyciele, bądź faktyczni właściciele i zarządzający spółkami. Również oni mogą zgłaszać popyt na akcje, zwłaszcza w okresie niskiego kursu, w celu podnoszenia wartości akcji lub interwencji. Mogą założyć spółdzielnie inwestorów, która zwiększa znacznie wpływ tej grupy inwestorów na rynek akcji. www.polskie-akcje.pl Serwis o inwestowaniu na giełdzie 25