STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008 2020

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008 2020 Krasnystaw, 2008 r.

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie... 4 2. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu krasnostawskiego 6 2.1 Przestrzeń i środowisko... 6 2.1.1 Położenie geograficzne powiatu... 6 2.1.2 Charakterystyka sieci osadniczej... 8 2.1.3 Zasoby naturalne... 11 2.1.3.1 Zasoby wodne... 11 2.1.3.2 Zasoby surowców mineralnych... 15 2.1.3.3 Zasoby glebowe... 16 2.1.4 Zasoby kulturowe... 16 2.1.5 Identyfikacja problemów powiatu w sferze przestrzeń i środowisko... 17 2.2 Sfera społeczna... 19 2.2.1 Sytuacja demograficzna... 19 2.2.2 Poziom wykształcenia... 22 2.2.3 Rynek pracy i bezrobocie... 23 2.2.4 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa... 28 2.2.5 Identyfikacja problemów powiatu w sferze społecznej... 31 2.3 Sfera gospodarcza... 33 2.3.1 Główni pracodawcy... 33 2.3.2 Rolnictwo... 40 2.3.3 Przemysł... 47 2.3.4 Usługi... 50 2.3.5 Turystyka... 51 2.3.5.1 Infrastruktura i atrakcje turystyczne... 51 2.3.5.2 Baza noclegowa... 58 2.3.6 Identyfikacja problemów powiatu w sferze gospodarczej... 59 2.4 Infrastruktura techniczna... 61 2.4.1 Infrastruktura komunikacyjna... 61 2.4.2 Infrastruktura ochrony środowiska... 64 2.4.2.1 Gospodarka wodna... 64 2.4.2.2 Gospodarka ściekowa... 67 2.4.2.3 Gospodarka odpadami... 71 2.4.3 Infrastruktura energetyczna... 72 2.4.3.1 Sieć gazowa... 72 2.4.3.2 Energia elektryczna... 73 2.4.3.3 Ciepłownictwo... 74 2.4.4 Zasoby mieszkaniowe... 75 2.4.5 Identyfikacja problemów powiatu w infrastrukturze technicznej... 80 2.5 Infrastruktura społeczna... 82 2.5.1 Edukacja... 82 2.5.2 Sport... 84 2.5.3 Kultura... 85 2.5.4 Ochrona zdrowia i opieka społeczna... 92 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 2

2.5.4.1 Ochrona zdrowia... 92 2.5.4.2 Opieka społeczna... 94 2.5.5 Identyfikacja problemów powiatu w infrastrukturze społecznej... 96 2.6 Zarządzanie... 97 2.6.1 Analiza budżetu powiatu krasnostawskiego wraz z prognozą do roku 2018... 97 2.6.2 Planowanie strategiczne... 107 2.6.3 Doświadczenie powiatu krasnostawskiego w pozyskiwaniu środków unijnych... 109 3. Analiza SWOT... 123 4. Wizja i misja Strategii... 136 5. Cele strategiczne (obszary priorytetowe)... 137 6. Cele operacyjne i proponowane kierunki działań... 138 7. Wskaźniki monitoringu osiąganych efektów realizacji planowanych inwestycji... 141 8. Zgodność Strategii z krajowymi dokumentami planistycznymi i zasadami zrównoważonego rozwoju... 148 8.1 Zgodność z krajowymi dokumentami planistycznymi... 148 8.2. Zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju... 150 9. System wdrażania i monitorowania... 151 9.1 Wdrożenie Strategii... 151 9.2 Monitoring Strategii... 153 10. Public Relations Programu Rozwoju Lokalnego... 156 11. Źródła finansowania... 157 Załączniki:... 159 A. Raport z konsultacji społecznych... 159 B. Wieloletni Plan Inwestycyjny... 171 3 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

1. Wprowadzenie Strategia jest dokumentem długookresowym, określającym generalny kierunek działania powiatu oraz przedstawiającym metody i narzędzia jego wdrażania. 1 Opracowanie strategii rozwoju jest obowiązkiem wynikającym z ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2006 r. Nr 227 poz. 1658). Potrzeba stworzenia jednego, wspólnego drogowskazu dla wszystkich zainteresowanych pomyślnym rozwojem powiatu krasnostawskiego, a także ograniczone środki finansowe na jego rozwój były główną przesłanką opracowania niniejszej Strategii. Również potrzeba posiadania takiego dokumentu, by aplikować o środki zewnętrzne na rozwój powiatu zadecydowała o opracowaniu niniejszego dokumentu. Zabieganie o fundusze z zewnętrznych źródeł, w tym zwłaszcza o fundusze pomocowe, musi wynikać z dokumentów o charakterze planów strategicznych. Strategie rozwoju są wyrazem inicjatywnej funkcji władzy oraz podstawowymi dokumentami programowania rozwoju w krajach Unii Europejskiej. Strategia Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008 2020 to zbiór celów strategicznych, priorytetów, celów operacyjnych i zadań realizacyjnych przeznaczonych do wprowadzenia w życie w celu poprawy sytuacji społeczno gospodarczej wspólnoty lokalnej. Jest to zarazem plan umożliwiający pozyskanie środków finansowych, które zostaną przeznaczone na realizację wyznaczonych w nim zadań. Zadania wskazane w niniejszym dokumencie stanowią wynik dogłębnej analizy funkcjonowania wielu jednostek organizacyjnych z terenu powiatu, a także wynik konsultacji społecznych przeprowadzonych na etapie opracowywania niniejszego dokumentu. 1 Strategie Rozwoju Lokalnego w latach 2007-2015. Vademecum dla jednostek samorządu terytorialnego województwa lubelskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego, Lublin, Lipiec 2007 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 4

Opracowanie składa się z następujących części: analitycznej, zawierającej diagnozę sytuacji społeczno gospodarczej połączoną z identyfikacją problemów; analizy SWOT (sił, słabości, szans i zagrożeń), która porządkuje informacje i dane zawarte w diagnozie, w układzie wymaganym dla zidentyfikowania celów strategicznych i operacyjnych. zadaniowej, którą stanowi opis działań, jakie należy podjąć, aby rozwiązać problemy zdiagnozowane w części analitycznej (zawiera zapis celu nadrzędnego i celów strategicznych, wynikających zarówno z analizy SWOT, jak i rozpoznanych w drodze konsultacji, preferencji szeroko rozumianych środowisk lokalnych; przekład celów strategicznych na cele operacyjne i zadania); opisującej system wdrażania oraz monitoring zawierający zapis podstawowych wskaźników statystycznych i miar jakościowych, umożliwiających śledzenie tempa oraz zakresu osiągania celów i realizacji zadań. Strategia jest zatem kluczowym dokumentem programowym, określającym zasady i kierunki długofalowej koncepcji rozwoju powiatu krasnostawskiego. Jej realizacja pozwoli na zwiększenie spójności społeczno ekonomicznej i konkurencyjności powiatu krasnostawskiego poprzez stworzenie warunków do pełniejszego wykorzystania jego potencjału. Adresaci Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego. to: mieszkańcy powiatu, władze samorządu powiatu, samorządu gminnego, samorządu wojewódzkiego, administracji państwowej, instytucje użyteczności publicznej, krajowe i zagraniczne instytucje finansowe dysponujące funduszami wspierania rozwoju, podmioty gospodarcze lokalne i zewnętrzne, instytucje wspierające gospodarkę i rozwój lokalny, partnerzy zagraniczni. 5 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Już w trakcie opracowywania Strategii można uznać ten dokument jako żywy.. Atrybutem Strategii jest to, że będzie ona podlegać ciągłym zmianom, czyli będą pojawiać się nowe, ważne cele, a część z przedstawionych w dokumencie straci swoją aktualność. Ten ciągły proces zmian jest jak najbardziej pożądany, ponieważ będzie on miernikiem działań i dążeń społeczności powiatu krasnostawskiego. Zakłada się więc, iż niniejsza Strategia jest opracowaniem elastycznym oraz dynamicznym wobec przyszłości. Jest dokumentem otwartym i poddawana będzie okresowej weryfikacji oraz niezbędnym modyfikacjom w zależności od zaistniałych w trakcie jej realizacji potrzeb, ze względu na zmieniające się uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne powiatu. Opracowana Strategia została zaplanowana na lata 2008-2020. 2. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu krasnostawskiego 2.1 Przestrzeń i środowisko 2.1.1 Położenie geograficzne powiatu Powiat krasnostawski zajmuje powierzchnię 1031,44 km 2 (11 miejsce wśród 20 powiatów województwa lubelskiego). STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 6

Tabela 1. Powierzchnia powiatu krasnostawskiego na tle innych powiatów województwa lubelskiego Lp. Jednostka terytorialna ogółem w km Wartość % 1 Powiat bialski 2 803,68 11,16% 2 Powiat chełmski 1 920,89 7,65% 3 Powiat zamojski 1 900,63 7,57% 4 Powiat lubelski 1 826,99 7,27% 5 Powiat biłgorajski 1 681,09 6,69% 6 Powiat tomaszowski 1 488,91 5,93% 7 Powiat łukowski 1 394,21 5,55% 8 Powiat lubartowski 1 288,75 5,13% 9 Powiat hrubieszowski 1 268,02 5,05% 10 Powiat włodawski 1 256,42 5,00% 11 Powiat krasnostawski 1 031,44 4,11% 12 Powiat kraśnicki 1 005,30 4,00% 13 Powiat radzyński 965,06 3,84% 14 Powiat parczewski 952,20 3,79% 15 Powiat puławski 933,47 3,72% 16 Powiat janowski 875,27 3,48% 17 Powiat opolski 810,48 3,23% 18 Powiat łęczyński 636,65 2,53% 19 Powiat rycki 614,70 2,45% 20 Powiat świdnicki 468,33 1,86% OGÓŁEM 25 122,49 100,00% źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Na terenie powiatu leży jedno miasto oraz 191 miejscowości. Zamieszkuje go 68 995 osób ( stan na dzień 31.12.2006r.) Powiat leży w centrum województwa lubelskiego. Sąsiaduje z pięcioma powiatami, a mianowicie: z powiatem chełmskim, zamojskim, biłgorajskim, lubelskim i świdnickim. Miasto Krasnystaw położone jest w bliskiej odległości od większych miast, takich jak: Lublin 55km, Chełm 30 km, Zamość 32 km. W odległości 56 km od Krasnegostawu znajduje się przejście graniczne z Ukrainą w Dorohusku, natomiast w odległości 83 km przejście graniczne w Zosinie, również z Ukrainą. 7 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Rys. 1. Powiat krasnostawski 2.1.2 Charakterystyka sieci osadniczej Powiat tworzy gmina miejska Krasnystaw oraz 9 gmin wiejskich. Gminy wchodzące w skład powiatu krasnostawskiego to: Gmina Fajsławice Gmina Fajsławice zajmuje powierzchnię 70 km 2 i zamieszkuje w niej 5029 osób. Fajsławice leżą 33 km od Lublina i 20 km od Krasnegostawu, przy trasie krajowej Warszawa - Lublin - Zamość. Gmina należy do krajowych potentatów w produkcji prawie wszystkich gatunków ziół, wykorzystywanych w przetwórstwie leczniczym, spożywczym. Gmina dysponuje wieloma terenami pod lokalizację zakładów przemysłu rolno-spożywczego. Gmina Gorzków Gmina położona jest w dolinie rzeki Żółkiewka na trasie Kraśnik - Krasnystaw, 66 km od Lublina i 13 km od Krasnegostawu. Zajmuje obszar 96 km 2 i zamieszkuje ją 4045 osób. Krajobrazowo teren gminy charakteryzuje się licznymi wąwozami z dużym spadkiem terenu. Gmina STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 8

wybitnie rolnicza, przeważają uprawy zbóż, rzepaku, chmielu oraz upraw sadowniczych z przewagą owoców miękkich. Gmina Izbica Gmina Izbica obejmuje obszar 139 km 2. Zamieszkuje w niej 8888 osób. Położona jest w dorzeczach rzek Wieprz i Wolica, w odległości 65 km od Lublina, przy drodze krajowej nr 17 i linii kolejowej Lublin - Zamość. Jest gminą typowo rolniczą ze specjalizacją w kierunku zielarstwa, sadownictwa i chmielarstwa. Gmina posiada dużą bazę magazynową oraz warunki dla potencjalnego rozwoju funkcji turystyczno-wypoczynkowej. Jej atrakcyjność podnoszą zabytki architektury, m.in. zespoły pałacowo-parkowe w Tarnogórze oraz Orłowie Murowanym. Gmina Krasnystaw Gmina Krasnystaw zajmuje 151 km 2. Liczy 9172 mieszkańców. Przez teren gminy przebiega droga ekspresowa S-17 Warszawa - Lublin - Krasnystaw - Zamość - Hrebenne. Gmina ma charakter gospodarczy rolno - przemysłowy. W produkcji rolnej dominuje uprawa zbóż i buraków cukrowych oraz hodowla bydła mlecznego i trzody chlewnej. Największe zakłady przemysłowe gminy to: Oddział Krajowej Spółki Cukrowej S.A.- Cukrownia Krasnystaw w Siennicy Nadolnej oraz Elewator Zbożowy Elewarr Sp. z o.o. Oddział Krupiec. Miasto Krasnystaw Krasnystaw ma powierzchnię 42 km 2. Miasto liczy 19361 mieszkańców. Jest odległe od Lublina o 53 km. Przebiegają przez nie dwa ważne szlaki komunikacyjne: droga ekspresowa nr 17 Warszawa - Lublin - Krasnystaw - Zamość - Hrebenne oraz droga krajowa Biała Podlaska - Chełm - Krasnystaw Zamość, a także linia kolejowa Lublin Rejowiec Zamość. Największe firmy to: OSM Krasnystaw, Cersanit IV Sp. z o.o., Kartonex Sp. z o.o., CORA-TEX S.A. Dla inwestorów zostały przygotowane tereny uzbrojone w infrastrukturę techniczną. Mogą oni liczyć na wsparcie władz miasta przy załatwianiu formalności oraz na ulgi w opłatach i podatkach lokalnych. Gmina Kraśniczyn Gmina Kraśniczyn zajmuje powierzchnię 110 km 2. Skupia 20 miejscowości. W gminie mieszka 4301 osób. Odległość Kraśniczyna od Krasnegostawu 9 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

wynosi 17 km, natomiast od Lublina 70 km. Żyzne gleby zdecydowały o rolniczym charakterze gminy. W produkcji rolnej występuje głównie uprawa zbóż, buraków cukrowych i ziemniaków. Bogactwem gminy są jej walory przyrodnicze i krajobrazowe. Stwarza to szerokie możliwości rozwoju różnych form turystyki i wypoczynku. Gmina Łopiennik Górny Gmina Łopiennik Górny zajmuje powierzchnię 105 km 2. Liczba ludności wynosi 4281 osób. Łopiennik Górny jest odległy od Lublina o 40 km, a od Krasnegostawu o 13 km. Przez gminę przebiega linia kolejowa Lublin - Rejowiec - Zamość oraz droga krajowa nr 17 Lublin - Krasnystaw - Zamość - Hrebenne. Jest to gmina o charakterze typowo rolniczym. Gmina Rudnik Gmina rozciąga się w południowej części powiatu krasnostawskiego. Jej powierzchnia wynosi 88 km 2. Mieszka tu 3453 osób. Jest oddalona od Lublina o ok. 78 km, a od Krasnegostawu o 25 km. Jest gminą o charakterze rolniczym. Władze lokalne zainteresowane są utworzeniem na jej terenie skupu płodów rolnych i żywca, rozwojem usług dla rolnictwa i drobnego rzemiosła oraz lokalizacją zakładu przetwórstwa owocowo-warzywnego. Gmina Siennica Różana Gmina Siennica Różana oddalona jest o 65 km od Lublina, a o 12 km od Krasnegostawu. Powierzchnia gminy wynosi 98 km 2. Liczba ludności 4365. Podstawową gałęzią gospodarki jest rolnictwo. Na terenie gminy funkcjonują gospodarstwa agroturystyczne. Władze gminy są zainteresowane nawiązaniem współpracy z podmiotami gospodarczymi, chętnymi do wspierania rozwoju działalności usługowej oraz przetwórstwa rolnospożywczego. Gmina Żółkiewka Gmina Żółkiewka położona jest w zachodniej części powiatu krasnostawskiego. Powierzchnia gminy wynosi 130 km 2. Jej obszar jest podzielony na 29 sołectw. Gminę zamieszkuje 6108 mieszkańców. Główną funkcją gminy jest rolnictwo o charakterze surowcowym. W dolinie rzeki Żółkiewka jest usytuowany zalew o powierzchni 15 ha, który pełni rolę STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 10

rekreacyjną. Na terenie gminy funkcjonuje drobny przemysł przetwórstwa rolno-spożywczego oraz produkcji materiałów budowlanych. Tabela 2. Liczba ludności i powierzchnia gmin powiatu krasnostawskiego L.p. Miasto i Gminy Powierzchnia Ludność w km² ogółem mężczyźni kobiety na 1km² 1. Krasnystaw Miasto 42,1 19 361 9 185 10 176 460 2. Fajsławice 70,7 5 029 2 489 2 540 71 3. Gorzków 96,4 4 045 1 894 2 151 42 4. Izbica 138,3 8 888 4 348 4 540 64 5. Krasnystaw 151,1 9 172 4 538 4 634 61 6. Kraśniczyn 110,1 4 293 2 116 2 177 39 7. Łopiennik Górny 106,2 4 281 2 104 2 177 40 8. Rudnik 88,5 3 453 1 693 1 760 39 9. Siennica Różana 98,4 4 365 2 114 2 251 47 10. Żółkiewka 129,7 6 108 2 934 3 174 47 źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl (stan w dniu 31 XII 2006r.) 2.1.3 Zasoby naturalne 2.1.3.1 Zasoby wodne 2 Na terenie powiatu występują dwa poziomy wodonośne: czwartorzędowy i kredowy. Wody poziomu czwartorzędowego występują na głębokości od 5,0 do 15,0 m p.p.t. Kredowy poziom wodonośny stanowi główne źródło zaopatrzenia ludności w wodę pitną i występuje na głębokości od 13,0 do 64,0 m p.p.t.. Wody kredowe są dobrej jakości i mogą być wykorzystywane jako wody mineralne i stołowe. Powiat Krasnystaw jest dość bogaty w wody powierzchniowe jak i źródłowe. Na terenie powiatu znajduje się dorzecze rzeki głównej Wieprz. Długość całkowita rzeki Wieprz wynosi 303,2 km, z czego na terenie powiatu 2 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Krasnystaw na lata 2004 2007 z perspektywą na lata 2008-2011 11 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

krasnostawskiego długość rzeki wynosi 44 km. Rzeka Wieprz przepływa przez gminy: Izbica, Krasnystaw, miasto Krasnystaw, Łopiennik Górny. Poniższa tabela zawiera dane odnośnie ważniejszych rzek (cieków wodnych) na terenie powiatu krasnostawskiego z uwzględnieniem ich długości w jego granicach Tabela 3. Wybrane rzeki na terenie powiatu krasnostawskiego Lp. Rzeka Długość na terenie Odcinek uregulowany Przepływa przez Gminę powiatu (km) (km) 1. Wieprz (cały 303,20 Izbica, Krasnystaw, m. 44,00 3,00 km) Krasnystaw, Łopiennik Górny 2. Wolica 10,37 10,37 Izbica 3. Wojsławka 20,90 16,95 Kraśniczyn, Krasnystaw, m. Krasnystaw 4. Żółkiewka Żółkiewka, Gorzków, 33,51 31,52 5. Siennica 23,00 23,00 Krasnystaw, m. Krasnystaw Siennica Różana, Krasnystaw 6. Rejka 8,60 - Łopiennik Górny 7. Łopa 12,72 12,72 Łopiennik Górny 8. Łętownia 7,33 3,53 Rudnik. Żółkiewka 9. Werbka 9,50 - Rudnik 10. Rakówka 3,50 0,27 Rudnik 11. Marianka 3,90 1,00 Fajsławice 12. Kukawka 3,60 3,60 Kraśniczyn Razem: 180,93 Podział wód powierzchniowych na terenie powiatu krasnostawskiego prezentuje poniższa tabela. Jest to podział według geodezyjnych kryteriów ewidencyjnych Tabela 4. Ewidencja wód powierzchniowych Lp. Gmina/Miasto Wody śródlądowe (ha) Grunty w (ha) pod: płynące stojące Stawami rowami 1 Fajsławice 1-17 3 2 Gorzków 13-11 4 3 Izbica 68-70 55 4 Krasnystaw 62 68 29 39 5 Miasto Krasnystaw 49 4-10 6 Kraśniczyn 20 14 10 17 7 Łopiennik Górny 49 2 12 17 8 Rudnik 4 - - 10 9 Siennica Różana 10 31 91 26 10 Żółkiewka 19 2 4 12 Razem 295 121 244 193 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 12

Na terenie powiatu krasnostawskiego istnieje zagrożenie powodziowe. Największe może wystąpić w związku z nagłym przyborem wód, mogącym zaistnieć w przypadku odwilży i długotrwałych opadów występujących w okresie wiosennym, a także z zatorami kry. Na podstawie danych otrzymanych z urzędów poszczególnych gmin i oceny własnej powierzchnia terenów zalewowych wynosi około 493 ha, z czego 97% stanowią tereny rolnicze (użytki zielone, łąki, pastwiska w dolinie rzeki Wieprz oraz w dorzeczach dopływów) około 3% terenu zagrożonego stanowią obszary zabudowane. Tereny zalewowe występują na obszarze: miasta Krasnystaw, gminy Krasnystaw, gminy Izbica, gminy Łopiennik Górny. Ciekiem wodnym stwarzającym największe zagrożenie powodziowe na terenie powiatu jest rzeka Wieprz 3. Stan techniczny rzeki ma decydujący wpływ na stosunki wodne w regionie. W obrębie powiatu RZGW Warszawa Inspektorat w Lublinie w latach 2000-2003 r. wykonał na rzece Wieprz /odc. 44 km/ prace udrażniające jego koryto. Prace polegały na usunięciu miejscowych przetamowań w nurcie rzeki powstałych z powalonych drzew i niesionych zanieczyszczeń oraz usunięciu kęp krzaków i drzew rosnących w dnie i na skarpach rzeki. Na terenie miasta Krasnegostawu są wyznaczone poziomy ostrzegawczy i alarmowy, które przedstawiają się następująco: poziom ostrzegawczy - 400 cm poziom alarmowy - 450 cm Na terenie miasta Krasnegostawu zlokalizowane są również wały przeciwpowodziowe, które obejmują koryto rzeki Wieprz na długości 1,2 km oraz koryto rzeki Żółkiewka na długości 1,2 km. 3 strazkrasnystaw.pl 13 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Obszary zagrożone powodzią: Miasto Krasnystaw (dorzecze rzeki Wieprz, obejmujące ulice: Grobla, Lwowska, Przemysłowa, Miodowa, Łąkowa, Nieczaja, Krótka, Rejowiecka, Partyzantów, Rzeczna, Zawieprze, Kościuszki, Kołowrót, Pszczela, Błonia, Kacza, Mostowa, Gawryłowa, Zaułek Nadrzeczny, Przeskok, Torowa). Gmina Krasnystaw (dorzecze rzeki Wieprz, obejmujące miejscowości: Latyczów, Stężyca Nadwieprzańska, Stężyca Łęczyńska, Wincentów oraz dolina rzeki Wojsławka obejmująca miejscowość Małochwiej Duży). Gmina Izbica (dorzecze rzeki Wieprz, obejmujące miejscowości: Izbica ul. Kronlanda, Zielona, Gminna oraz Romanów, Tarnogóra i Wirkowice). Gmina Łopiennik Górny (dorzecze rzeki Wieprz, obejmujące miejscowości: Łopiennik Dolny, Łopiennik Podleśny, Borowica, Dobryniów) 4. Analiza zaistniałych na terenie powiatu krasnostawskiego zdarzeń niosących ze sobą zagrożenie powodziowe wykazała, że ryzyko powstania powodzi spowodowane było przede wszystkim gwałtownymi opadami atmosferycznymi oraz gwałtownymi przyborami wód. Jeśli chodzi o czystość wód w powiecie krasnostawskim, to nie jest ona najlepsza. Z oceny przeprowadzonej w 2006r. dla rzek w zlewni Wieprza w 16 punktach pomiarowo - kontrolnych 5 wynika, że: - nie wystąpiły wody I i II klasy czystości, - wody zadowalającej jakości III klasy (5 ppk. ok.31%), - wody niezadowalającej jakości IV klasa (10 ppk. ok. 63%), - wody złej jakości V klasa (ok. 6%) stwierdzono w 1 ppk 6. 4 strazkrasnystaw.pl 5 Informacja o stanie środowiska Powiatu Krasnostawskiego w 2006r., WIOŚ w Lublinie Delegatura w Chełmie, wrzesień 2007. 6 Wody naturalne w Polsce, zgodnie z prawem wodnym, dzieli się na 3 klasy czystości; podział ten stanowi podstawę ochrony wód warunkiem zakwalifikowania wody do danej klasy jest nie przekroczenie ustalonych dla niej wartości wszystkich wskaźników zanieczyszczenia. Do I klasy czystości zalicza się wody, które mogą być używane do hodowli ryb łososiowatych, a po uzdatnieniu do picia; w II klasie znajdują się wody nadające się do hodowli ryb, zwierząt gospodarskich, rekreacji; III STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 14

W konkluzji cytowanej Informacji WIOŚ stwierdza się, że mimo utrzymywania się klasyfikacji na podobnym poziomie maleje ilość wskaźników zanieczyszczeń przekraczających dopuszczalne normy, nie rejestruje się też związanych z gospodarczą aktywnością człowieka zawartości substancji toksycznych i niebezpiecznych tj. metali ciężkich, fenoli, detergentów i pestycydów. Na podstawie badania zwykłych wód podziemnych w punktach pomiarowych, stwierdzono wysoką jakość (Kl. Ib) wód. Od 1999 r. jakość tych wód utrzymuje się na tym samym poziomie. Prowadzone badania pięciu źródeł: Kraśniczyn, Kryniczki, Krasnystaw, Stryjów i Żdżanne wykazały wysoką jakość wód podziemnych Ib, gdzie Ib to klasa wody odpowiadająca wymogom do celów pitnych i gospodarczych, możliwe okresowe uzdatnianie 7. 2.1.3.2 Zasoby surowców mineralnych Na terenie powiatu krasnostawskiego występują surowce mineralne pospolite, głównie kruszywo naturalne (piaski) i surowce ilaste (gliny lessowe). Jest to baza surowcowa w obecnej sytuacji mało wykorzystywana, ponieważ złoża, które wcześniej udokumentowano, w większości są zaniechane głównie z powodu braków finansowych na ich uporządkowaną eksploatację. Eksploatowane złoża to: Siennica Nadolna, Wincentów I, Wał, Zagroda oraz złoże Borowica w gm. Łopiennik Górny są to udokumentowane złoża piasku wykorzystywanego do drogownictwa, Stryjów gm. Izbica złoże lessów dla potrzeb lokalnej cegielni, Izbica I, Izbica III surowce ilaste. Inne złoża, które mogą być przedmiotem zainteresowania przedsiębiorców, to złoża dokumentowane, ale zaniechane. Są to: Zagrody gm. Łopiennik Górny kruszywo naturalne; Wierzchowina i Wola Żółkiewska gm. Żółkiewka surowce ilaste ceramiki budowlanej; klasa czystości obejmuje wody przeznaczone do niektórych celów przemysłowych i rolniczych. Wody, które nie spełniają wymagań III klasy czystości mogą być użytkowane tylko do żeglugi. 7 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Krasnystaw na lata 2004 2007 z perspektywą na lata 2008-2011 15 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Majdan Średni gm. Rudnik surowce ilaste ceramiki budowlanej; Izbica I surowce ilaste do produkcji kruszywa lekkiego. 2.1.3.3 Zasoby glebowe Budowa geologiczna analizowanego obszaru jest dość zróżnicowana. Podłoże zbudowane jest z utworów kredowych i czwartorzędowych. Strop utworów kredowych wykazuje przegłębienia, rozmycia, nieregularność zwłaszcza w dolinach rzek Wieprza i Wolicy. W miejscach rozmycia i wypreparowania utworów kredowych zostały osadzone utwory czwartorzędowe. Czwartorzęd reprezentowany jest przez utwory holocenu i pleistocenu. W dolinach rzek holocen wykształcony został w postaci torfów, namułów, pyłów, piasków, glin zwietrzelinowych i glin deluwialnych. Natomiast utwory pleistocenu stanowią piaski, mułki rzeczne, żwiry, pyły, pyły piaszczyste i gliniaste. Powiat krasnostawski charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem gleb. Występują tu wszystkie typy gleb właściwych dla terenów nizinnych i wyżynnych Polski. Z poszczególnych typów genetycznych gleb największą powierzchnię ok. 35% obszaru powiatu zajmują gleby bielicowe wytworzone z piasków. Połączenie dobrych gleb z warunkami klimatycznymi stanowi doskonałą podstawę do rozwoju rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego na terenie powiatu krasnostawskiego. 2.1.4 Zasoby kulturowe Tereny Lubelszczyzny stanowią niezwykle atrakcyjne tereny pod względem dziedzictwa kulturowego, bowiem przez wieki Lubelszczyzna była obszarem pogranicza kulturowego. Taki stan rzeczy sprzyjał wytworzeniu się spuścizny duchowej i cywilizacyjnej, zawierającej wielo kulturowe elementy narodowe i religijne. Materialne dziedzictwo kulturowe zachowane jest najpełniej w dziełach architektury. Na terenie powiatu krasnostawskiego zachowało się kilka obiektów (miejsc) szczególnie cennych pod względem kulturowym. Są to: architektura obronna: STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 16

o ruiny zamku renesansowego (zamek otoczony mokrą fosą) w miejscowości Krupe (gm. Krasnystaw), architektura sakralna: o zespól kościelno-klasztorny pw. św. Franciszka w Krasnymstawie, o murowane kościoły parafialne w miejscowościach: Bończa, Gorzków, Fajsławice, Żółkiewka o drewniane kościoły parafialne i filialne w Borowicy, Chłaniowie i Płonce, o murowana, klasycystyczna cerkiew prawosławna w Bończy, architektura dworska i pałacowa: o zespoły pałacowe i dworskie z zabudowaniami folwarcznymi i parkiem w miejscowościach: Tarnogóra, Surhów, Stryjów, Olszanka, architektura użyteczności publicznej: o stado ogierów w Białce k/ Krasnegostawu, zabytkowe zespoły urbanistyczne: o zabytkowy układ urbanistyczny rynku w Krasnymstawie, Miejscowe tradycje i kulturę ludową podtrzymują mieszkający na terenie powiatu twórcy ludowi, kapele ludowe, ludowe zespoły śpiewacze. Sztukę ludową upowszechniają także rzeźbiarze, chociażby z Siedlisk i Boniewa. Szczegółowe informacje dotyczące tematu kultura w podrozdziale 2.5.3 Kultura. 2.1.5 Identyfikacja problemów powiatu w sferze przestrzeń i środowisko Analizując zagadnienia składające się na ten podrozdział nie można nie wspomnieć o dogodnym położeniu, albowiem powiat leży w centrum województwa lubelskiego. Stosunkowo niewielka odległość dzieli go od większych miast takich jak Lublin, Chełm, czy Zamość. Stanowi to na pewno duży atut powiatu. Środowisko naturalne, bogactwo kulturowe jest dużym (jednak stosunkowo mało wykorzystanym jak dotąd) kapitałem, który powinien stymulować rozwój turystyki w powiecie w większym stopniu niż 17 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

dotychczas, albowiem dziedzictwo kulturowe, wraz z przyrodniczym to główny fundament tworzenia nowych produktów turystycznych. Istotnym problemem powiatu krasnostawskiego w sferze przestrzeń i środowisko jest niewielka współpraca z bliskim sąsiadem zagranicznym Ukrainą (przejścia graniczne: w Dorohusku i Zosinie). Należałoby stale tworzyć warunki do jej rozwoju. Wpłynęłoby to z pewnością na rozwój przedsiębiorczości w powiecie, a tym samym na jakość życia jego mieszkańców. Problem stanowi także stan czystości wód w powiecie. Brak wód klasy I i II stwarza poważny kłopot. Systematyczne, pogłębiające się zjawisko pogarszania jakości wód w konsekwencji powoduje ograniczenie ich użyteczności. Powiat krasnostawski winien dążyć do realizacji zadań w dziedzinie ochrony wód, winien przedsięwziąć działania techniczne i organizacyjno - prawne, których celem byłoby zachowanie lub przywrócenie wodom naturalnym pełnej przydatności jakościowej oraz utrzymanie równowagi bilansu wodno - gospodarczego. Nieprzewidywalność pogody, przejawiająca się w ostatnich latach silnymi opadami i nagłe roztopy powodują wezbrania wód i silne podtopienia wielu gospodarstw domowych. Brak odpowiedniego zabezpieczenia przeciwpowodziowego na terenie powiatu krasnostawskiego, a szczególnie w mieście Krasnystaw, stwarza poważne zagrożenie powodziowe i jest problemem do rozwiązania w najbliższych latach. Obserwuje się częste wezbrania wód Wieprza i zalewanie dużych ilości gospodarstw domowych, szczególnie po północnej stronie rzeki. Należałoby zatem stworzyć system zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu krasnostawskiego, który kompleksowo chroniłby cały powiat krasnostawski przed powodziami. Chodziłoby tu w szczególności o zbudowanie systemu biernego i czynnego zabezpieczenia przeciwpowodziowego, ochronę środowiska przyrodniczego i czystości wód, usuwanie szkód powodziowych, prewencyjne zagospodarowanie przestrzenne. Na terenie powiatu krasnostawskiego istnieje również inny problem związany z możliwością wystąpienia zagrożeń środowiskowych. STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 18

Zlokalizowane są tu zakłady takie jak Cukrownia Krasnystaw" w Siennicy Nadolnej Oddział Krajowej Spółki Cukrowej S.A w Toruniu, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnymstawie, "Cersanit IV" Sp. z o.o. w Krasnymstawie, które użytkują substancje chemiczne. Zagrożenia w tych zakładach mogą powstać w związku z awarią instalacji i uwolnienia substancji chemicznych. Zdarzenia takie mogą zagrozić okolicznym skupiskom ludzkim oraz środowisku naturalnemu. 2.2 Sfera społeczna 2.2.1 Sytuacja demograficzna Według danych statystycznych GUS na dzień 31 grudnia 2006 roku, powiat krasnostawski zamieszkiwało 68 995 osób. (Tabela 5). Tabela 5. Ludności wg miejsca zameldowania/zamieszkania i płci w powiecie krasnostawskim w latach 2000-2006 J. m. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* Ogółem stałe miejsce zameldowania stan na 30 VI ogółem osoba 80 243 79 792 79 233 78 590 77 893 77 280 69 810 mężczyźni osoba 38 889 38 669 38 384 38 039 37 705 37 436 33 782 kobiety osoba 41 354 41 123 40 849 40 551 40 188 39 844 36 028 stan na 31 XII ogółem osoba 80 024 79 557 78 915 78 251 77 569 77 002 69 487 mężczyźni osoba 38 799 38 555 38 205 37 865 37 582 37 278 33 624 kobiety osoba 41 225 41 002 40 710 40 386 39 987 39 724 35 863 faktyczne miejsce zamieszkania stan na 30 VI ogółem osoba 79 350 78 930 78 340 77 777 77 006 76 508 69 274 mężczyźni osoba 38 488 38 300 38 042 37 697 37 305 37 123 33 564 kobiety osoba 40 862 40 630 40 298 40 080 39 701 39 385 35 710 stan na 31 XII ogółem osoba 79 162 78 664 78 102 77 364 76 797 76 335 68 995 mężczyźni osoba 38 430 38 213 37 863 37 465 37 269 37 015 33 415 kobiety osoba 40 732 40 451 40 239 39 899 39 528 39 320 35 580 * znaczny spadek liczby ludności w 2006r. spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Pod względem liczby ludności w województwie lubelskim, powiat krasnostawski zajmuje trzynaste miejsce. Analizując dane dotyczące ludności powiatu można od razu zauważyć, że liczba kobiet jest większa niż mężczyzn i różnica ta waha się w granicach od 2100 do 2400. 19 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Tabela 6. Stosunek liczby kobiet do mężczyzn 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* ludność ogółem, w tym: 79 162 78 664 78 102 77 364 76 797 76 335 68 995 mężczyźni 38 430 38 213 37 863 37 465 37 269 37 015 33 415 kobiety 40 732 40 451 40 239 39 899 39 528 39 320 35 580 współczynnik feminizacji 105,99 105,86 106,28 106,50 106,06 106,23 106,48 * znaczny spadek liczby ludności spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Struktura wieku ludności w powiecie krasnostawskim na koniec 2006 roku, według danych Głównego Urzędu Statystycznego przedstawia się następująco: ludność w wieku przedprodukcyjnym - 13.641 osób, ludność w wieku produkcyjnym 41.169 osób, ludność w wieku poprodukcyjnym 14.185 osób. Wykres 1. Struktura wieku ludności w powiecie krasnostawskim w latach 2000 2006 50 000 45 000 43 983 44 285 44 657 44 860 45 119 45 289 41 169 40 000 35 000 30 000 osoby 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 18 846 18 149 16 614 16 333 17 395 15 500 15 995 13 641 16 230 16 050 15 890 15 683 15 546 14 185 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 rok w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym * znaczny spadek liczby ludności w 2006 r. w powiecie spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Na przestrzeni analizowanych lat można stwierdzić, że od roku 2000 do 2005 systematycznie wzrastała liczba osób w wieku produkcyjnym (w 2005 r. w porównaniu do roku 2000 liczba ta wzrosła o 1.306 osób). STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 20

Zauważalne jest zmniejszanie się liczby osób w wieku przedprodukcyjnym Jest to niepokojący trend, któremu towarzyszy starzenie się populacji powiatu krasnostawskiego. Jest on niestety zjawiskiem charakterystycznym dla opisywanego obszaru, jak też dla niemal całego terytorium Polski, gdyż jest on wynikiem niżu demograficznego. Tabela 7. Wskaźnik obciążenia demograficznego dla powiatu krasnostawskiego w latach 2000-2006 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 79,98 77,63 74,89 72,46 70,21 68,55 67,59 ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku 86,67 89,43 92,27 95,64 98,05 100,30 103,99 przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 37,13 36,65 35,94 35,42 34,76 34,33 34,46 źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Tabela 8. Wskaźniki modułu gminnego dla powiatu krasnostawskiego w latach 2002-2006 Powiat Krasnystaw Polska 2002 2003 2004 2005 2006 2006 ludność na 1 km2 69 68 67 67 67 122 kobiety na 100 mężczyzn 106 106 106 106 106 107 małżeństwa na 1000 ludności 5,0 4,7 5,1 5,7 5,6 5,9 urodzenia żywe na 1000 ludności 8,3 8,3 8,3 8,9 8,5 9,8 zgony na 1000 ludności 13,4 13,5 14,5 13,7 13,5 9,7 przyrost naturalny na 1000 ludności -5,1-5,1-6,2-4,8-5,0 0,1 źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Korelując wyniki powyższej tabeli ze wskaźnikami ogólnokrajowymi wskazać można na dość niską, w stosunku do średniej krajowej, gęstość zaludnienia: w powiecie krasnostawskim wynosi ona 67, a w kraju 122 osoby/km 2. Zanotowane zostało także negatywne zjawisko ujemnego przyrostu naturalnego na poziomie -5,0. Wyższy w porównaniu do wskaźnika obrazującego sytuację w Polsce jest wskaźnik zgony na 1000 ludności. Ujemny przyrost naturalny i większa liczba zgonów w powiecie krasnostawskim w porównaniu do całego kraju, świadczy o starzeniu się społeczeństwa powiatu. 21 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

2.2.2 Poziom wykształcenia Wykształcenie jest czynnikiem wyraźnie zwiększającym możliwości polepszania sytuacji materialnej ludzi. Zwiększa ludzką aktywność przełamując bezradność w decydowaniu o własnym losie, pozwala na pełniejsze wykorzystanie posiadanych możliwości. Wyższy poziom wykształcenia ułatwia aktywny udział w życiu swojego środowiska, pozwala na pełniejsze rozwijanie zainteresowań, możliwości, lepszą organizację czasu wolnego. Korzyści z wykształcenia osiągane przez każdego z mieszkańców przekładają się na korzyści społeczne. Lepiej wykształceni mieszkańcy powodują większą konkurencyjność gospodarki, szybszy wzrost dochodu narodowego, lepsze wykorzystanie zasobów, spadek bezrobocia, zmniejszenie się obszarów ubóstwa, marginesu społecznego, a także lepsze funkcjonowanie lokalnych społeczności i struktur demokratycznych. Poziom wykształcenia ma też związek z zachowaniami pro zdrowotnymi i profilaktycznymi. Oferta szkolnictwa ponadgimnazjalnego na terenie powiatu krasnostawskiego jest bardzo wszechstronna i ciekawa, natomiast problemem jest brak szkolnictwa wyższego. Młodzi ludzie, rozpoczynając swoją edukację na poziomie wyższym korzystają z oferty innych miast takich jak Lublin, Chełm, czy Zamość. Często też na czas nauki przenoszą się z powiatu krasnostawskiego do wyżej wymienionych miast. Skutkuje to integracją i uczestnictwem w życiu miasta, w którym pobierają nauki. Ponadto niezadowalający rozwój przedsiębiorczości i związana z tym niepewność co do zatrudnienia po powrocie (po odbyciu nauki w innym mieście), potęguje zachowania młodzieży polegające na podejmowaniu decyzji, aby pozostać w większych miastach lub wyjechać za granicę w poszukiwaniu źródła dochodów. Brak ośrodków kształcenia dla dorosłych na terenie powiatu stanowi także duży problem. Rosną wymagania pracodawców, zmienia się technika i organizacja pracy. Wciąż zmieniające się potrzeby na rynku zawodowym, STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 22

wymuszają więc na mieszkańcach konieczność przekwalifikowania się lub też ciągłego dokształcania. Poziom zatrudnienia i bezrobocia w powiecie w dużym stopniu zależą od poziomu wykształcenia. Powszechnie znana tendencja w tej dziedzinie to taka, że wskaźniki zatrudnienia osób o wyższym poziomie wykształcenia są dwukrotnie wyższe niż osób o niższych kwalifikacjach, a stopy bezrobocia rosną natomiast wraz ze spadkiem kwalifikacji. 2.2.3 Rynek pracy i bezrobocie Powiat krasnostawski w znacznym stopniu buduje swój potencjał gospodarczy opierając się na rolnictwie. Nie brakuje jednak na jego terenie liczących się w skali kraju przedsiębiorstw przemysłowych. Najbardziej znaną marką jest "Cersanit IV Sp. z o.o. Krasnystaw, produkujący ceramiczne wyroby sanitarne. Bardzo dobrą renomą cieszy się Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnymstawie, która opanowała znaczną część krajowego rynku. Inne znane firmy to: Zakład Przemysłu Odzieżowego "CORA-TEX" S.A., firma "Kartonex" Sp. z o.o., ENERGOREMONT Sp. z o.o. Ważną rolę w zagospodarowaniu produktów rolnictwa odgrywa Cukrownia: "Krasnystaw" oddział KSC S.A. w Siennicy Nadolnej oraz FTK Sp. z o.o. w Krasnymstawie. Na dzień 31 grudnia 2006 roku zarejestrowano 9.029 osób bezrobotnych w powiecie krasnostawskim, z czego 50,12% stanowiły kobiety, a 49,88% mężczyźni. Tabela 9. Pracujący wg płci w powiecie krasnostawskim w latach 2003-2006 J. m. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r.* ogółem osoba 23 213 23 044 23 270 22 369 mężczyźni osoba 12 209 12 109 12 291 11 792 kobiety osoba 11 004 10 935 10 979 10 577 * znaczny spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl 23 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

W 2006 roku osoby zatrudnione stanowiły 32,42 % ogółu wszystkich mieszkańców powiatu krasnostawskiego, a 54,33% liczby ludności w wieku produkcyjnym. Tabela 10. Pracujący powiatu krasnostawskiego wg sektorów ekonomicznych i płci w latach 2003 2006 J.m. 2003 2004 2005 2006* ogółem ogółem osoba 23 213 23 044 23 270 22 369 mężczyźni osoba 12 209 12 109 12 291 11 792 kobiety osoba 11 004 10 935 10 979 10 577 sektor rolniczy ogółem osoba 13 600 13 589 13 582 13 551 mężczyźni osoba 7 501 7 499 7 493 7 465 kobiety osoba 6 099 6 090 6 089 6 086 sektor przemysłowy ogółem osoba 4 001 3 838 4 096 3 619 mężczyźni osoba 2 702 2 678 2 891 2 596 kobiety osoba 1 299 1 160 1 205 1 023 sektor usługowy razem ogółem osoba 5 612 5 617 5 592 5 199 mężczyźni osoba 2 006 1 932 1 907 1 731 kobiety osoba 3 606 3 685 3 685 3 468 znaczny spadek liczby ludności spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Największa liczba osób zatrudniona była w sektorze rolnym 61%, następnie w sektorze przemysłowym 23% (Wykres 2). Odmiennym sektorem jest sektor usługowy (najmniej liczny w powiecie), w którym przeważającą grupę pracowniczą stanowią kobiety. W 2006 roku stanowiły one 66,71% ogółu pracowników zatrudnionych w sektorze usług. Tabela 11. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 24

J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 ogółem zł 1 746,44 1 786,44 1 875,20 1 943,03 2 069,11 przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w relacji do % 78,0 77,2 77,8 77,5 78,5 średniej krajowej (Polska=100) źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Wykres 2. Struktura zatrudnienia w powiecie krasnostawskim w 2006 r. 23% 16% 61% sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Stopa bezrobocia w powiecie krasnostawskim nie odbiega znacząco od stopy bezrobocia w kraju czy na terenie województwa lubelskiego. W grudniu 2006 roku wynosiła ona 13,9 %. Natomiast rok później 12,8% i stale spada. Bezrobotni stanowią natomiast 6,6% ogółu mieszkańców powiatu krasnostawskiego oraz 11,1% mieszkańców w wieku produkcyjnym. 25 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Tabela 12. Bezrobotni zarejestrowani wg wieku i płci w powiecie krasnostawskim w latach 2000-2006 J.m. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* ogółem ogółem osoba 5 505 5 932 6 274 6 141 6 119 5 719 4 580 mężczyźni osoba 2 718 3 017 3 296 3 212 3 188 2 914 2 199 kobiety osoba 2 787 2 915 2 978 2 929 2 931 2 805 2 381 24 i mniej ogółem osoba 2 175 2 228 2 340 2 094 1 964 1 750 1 274 mężczyźni osoba 1 019 1 082 1 216 1 087 983 840 519 kobiety osoba 1 156 1 146 1 124 1 007 981 910 755 25-34 ogółem osoba 1 564 1 785 1 876 1 913 1 987 1 860 1 563 mężczyźni osoba 724 836 901 908 946 869 709 kobiety osoba 840 949 975 1 005 1 041 991 854 35-44 ogółem osoba 1 046 1 080 1 105 1 111 1 102 999 761 mężczyźni osoba 533 587 602 586 579 508 383 kobiety osoba 513 493 503 525 523 491 378 45-54 ogółem osoba 664 762 856 905 931 919 783 mężczyźni osoba 392 445 491 528 566 541 439 kobiety osoba 272 317 365 377 365 378 344 55 i więcej ogółem osoba 56 77 97 118 135 191 199 mężczyźni osoba 50 67 86 103 114 156 149 kobiety osoba 6 10 11 15 21 35 50 znaczny spadek spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Najliczniejszą grupą zarejestrowanych bezrobotnych są osoby w wieku 25-34 lata oraz osoby dopiero wchodzące na rynek pracy - w wieku 24 i mniej. Powyższa sytuacja stanowi dość poważny problem w powiecie. Z jednej strony obserwuje się dużą grupę wykształconych młodych ludzi gotowych do pracy, z drugiej zaś brak miejsc pracy. Należałoby więc tworzyć warunki sprzyjające rozwojowi przedsiębiorczości w powiecie. Brak działań zmierzających do poprawy zaistniałej sytuacji, może skutkować w przyszłości emigracją młodych, zdolnych mieszkańców powiatu, obecnie zarejestrowanych jako bezrobotnych, do większych aglomeracji lub za granicę w poszukiwaniu źródeł dochodu. STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 26

Tabela 13. Bezrobotni zarejestrowani wg poziomu wykształcenia i płci w powiecie krasnostawskim w latach 2000 2005 2000 2001 2002 2003 2004 2005 ogółem 5 505 5 932 6 274 6 141 6 119 5 719 wyższe 145 221 323 354 407 393 policealne, średnie zawodowe 1 513 1 706 1 723 1 704 1 741 1 662 średnie ogólnokształcące 378 443 496 486 481 486 zasadnicze zawodowe 1 962 1 969 2 026 1 893 1 798 1 542 podstawowe i bez wykształcenia 1 507 1 593 - - - - gimnazjalne i poniżej - - 1 706 1 704 1 692 1 636 źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Wykres 3. Bezrobotni zarejestrowani wg poziomu wykształcenia w powiecie krasnostawskim w 2006 r. 1 400 1 341 1 186 1 299 1 200 1 000 800 600 400 337 417 200 0 wyższe policealne, średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Tabela 14. Bezrobotni zarejestrowani wg stażu pracy w powiecie krasnostawskim w latach 2003-2006 2003 2004 2005 2006* bez stażu pracy 3 035 2 997 2 922 2 341 1 rok i mniej 984 1 000 851 641 1-5 lat 775 808 735 592 5-10 lat 463 443 418 333 10-20 lat 552 548 475 392 20-30 lat 307 302 291 255 powyżej 30 lat 25 21 27 26 znaczny spadek spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl 27 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Wykres 4. Bezrobotni zarejestrowani wg czasu pozostawania bez pracy w powiecie krasnostawskim w 2006 r. powyżej 24 miesięcy 1 761 12-24 miesięcy 775 6-12 miesięcy 606 3-6 miesięcy 514 3 miesiące i mniej 924 0 200 400 600 800 1 000 1 200 1 400 1 600 1 800 osoby Jak widać z powyższej tabeli największa liczba bezrobotnych to osoby pozostające bez pracy ponad dwa lata. Wielu z nich straciło nadzieję, że są w stanie znaleźć pracę. Przystosowują się więc do zastanej sytuacji. Znajdują czasem krótkotrwałe zajęcia dorywcze, które pozwalają im na utrzymanie się. Najmniejsza grupa bezrobotnych to osoby, które utraciły pracę i pozostają bez niej w okresie do pół roku. Są najbardziej aktywni w jej poszukiwaniu, bądź w przypadku jej nie znalezienia podejmują decyzję o wyjeździe za granicę. 2.2.4 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa Poczucie bezpieczeństwa jest czynnikiem warunkującym o sprawnym funkcjonowaniu każdego człowieka. Jest gwarancją sprawnego pod względem fizycznym i psychicznym rozwoju człowieka, a zarazem jakości życia i rozwoju całego społeczeństwa. Na terenie powiatu krasnostawskiego porządku publicznego strzeże Komenda Powiatowa Policji w Krasnymstawie, Straż Miejska w Krasnymstawie oraz posterunki policji w miejscowościach: Gorzków, Izbica, Łopiennik Górny, Siennica Różana i Żółkiewka. W 2005 roku wszczęte zostały 1433 postępowania przygotowawcze. Stwierdzono 1500 przestępstw, z których 1171 zostało wykrytych. STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 28

W przestępczości kryminalnej - w ostatnich latach - odnotowano spadek zarówno wszczętych postępowań przygotowawczych, jak i przestępstw stwierdzonych. Wskaźnik dynamiki przestępstw stwierdzonych wyniósł 96,4 % (w liczbach bezwzględnych 1446, ubiegły rok 1500). Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż od 2 lat przestępczość na terenie powiatu ma wyraźnie tendencję spadkową, gdyż w roku 2004 odnotowaliśmy 2034 przestępstwa, a w roku 2006 1446 przestępstw. We wszczętych ogółem 1277 postępowaniach przygotowawczych stwierdzono 1446 przestępstw z których 1178 zostało wykrytych. Ogólny wskaźnik wykrywalności wyniósł 80,1 % i jest on wyższy o 4,8 pkt procentowego w porównaniu do roku 2005 i o 8,8 pkt procentowego w porównaniu do roku 2004. Wskaźnik zagrożenia przestępczością liczony ilością przestępstw na 10 tysięcy ludności wyniósł 208,7 (wojewódzki 263,6) i sklasyfikowało to powiat na 6 miejscu w województwie. W przestępczości kryminalnej w analizowanym okresie odnotowano również spadek wszczętych postępowań przygotowawczych (w liczbach bezwzględnych 756, rok 2005 850). W przestępstwach stwierdzonych wskaźnik dynamiki wyniósł 99,0 %. W przestępczości nieletnich odnotowano wzrost ujawnionych czynów karalnych z 51 w roku 2005 do 59 w roku 2006. W ujawnianiu przestępczości gospodarczej w 2006 roku odnotowano wyraźny spadek dynamiki wszczętych postępowań przygotowawczych, który wyniósł 80,9 %. W przestępstwach stwierdzonych natomiast nastąpił wyraźny wzrost dynamiki, który wyniósł 123,3 % i sklasyfikowało to komendę na 6 miejscu w województwie. Ponadto w 2006 roku policjanci pionu prewencji KPP: zatrzymali 423 sprawców przestępstw na gorącym uczynku, w tym 79 sprawców przestępstw kryminalnych (ubiegły rok zatrzymano 528 sprawców). Przeprowadzili 29 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

2977 interwencji, w tym domowych 1059 z których 58 dotyczyło przemocy w rodzinie. Stan bezpieczeństwa na drogach powiatu krasnostawskiego w roku 2006 uległ poprawie. Odnotowano 53 wypadki (ubiegły rok 56). W wypadkach tych 10 osób poniosło śmierć (ubiegły rok 16) oraz 56 osób zostało rannych (ubiegły rok 59). Najwięcej wypadków spowodowali kierujący 36 co stanowi 67,9 % ogółu wypadków. Piesi przyczynili się do spowodowania 12 wypadków drogowych co stanowi 22,6 % ogółu wypadków. W analizowanym okresie na drogach powiatu odnotowano 310 kolizji drogowych (ubiegły rok 394) tak więc nastąpił spadek kolizji o 21,0 %. Najwięcej kolizji drogowych zaistniało na terenie miasta i gminy Krasnystaw 155 oraz gminy Fajsławice 36 i gminy Izbica 32. W 2006 roku policjanci KPP w Krasnymstawie ujawnili 316 nietrzeźwych kierujących (ubiegły rok 390). Stanowi to 21,85 % ogółu przestępstw stwierdzonych. Ważnym podkreślenia jest fakt, iż na terenie powiatu krasnostawskiego funkcjonuje Areszt Śledczy w Krasnymstawie. Jest on przeznaczony dla tymczasowo aresztowanych mężczyzn. Od 15 grudnia 2006 r. w ramach aresztu utworzony został oddział zakładu karnego typu zamkniętego dla skazanych odbywających karę po raz pierwszy oraz młodocianych. Od grudnia 2006 r. pojemność jednostki wynosi 278 miejsc. Oprócz wymienionej kategorii skazanych, obecnie w areszcie przebywają zarówno tymczasowo aresztowani, jak i skazani pozostający do dyspozycji Prokuratury i Sądu Rejonowego w Krasnymstawie. Na terenie powiatu krasnostawskiego, bezpieczeństwa strzeże także Państwowa Straż Pożarna. Jest ona zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formacją, przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami. STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 30

Komenda Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej posiada w swojej codziennej pracy do dyspozycji następujący sprzęt: 4 samochody ratowniczo-gaśnicze, 6 samochodów specjalnych, oraz 3 samochody operacyjne i rozpoznawcze. Ponadto strażacy dysponują następującym sprzętem specjalistycznym: - zestawy hydrauliczne ratownictwa drogowego 3 - zestawy medyczne PSP R1 3 - łódź z silnikiem zaburtowym 1 - pompy szlamowe i pływające 5 - agregat oddymiający 1 - ubrania gazoszczelne 4 - ubrania żaroodporne 4 - detektory i wykrywacze gazów 2 - agregaty prądotwórcze i sprzęt oświetleniowy 5 - piły do betonu i stali 3 - piły do drewna 7 - poduszki pneumatyczne wysokiego ciśnienia 3 Jeżeli chodzi o częstotliwość interwencji to średnio w latach 2002-2007 kształtowała się ona następująco : interwencji ogółem ok. 700 w tym: - pożary ok. 200 - inne miejscowe zagrożenia ok. 490 - alarmy fałszywe ok. 10 2.2.5 Identyfikacja problemów powiatu w sferze społecznej Na terenie powiatu krasnostawskiego obserwuje się niekorzystne zmiany struktury demograficznej - starzenie się społeczeństwa i niski przyrost naturalny. Zauważa się także odpływ ludności do innych miast, zwłaszcza w obrębie grup najlepiej wykształconych (emigracja zarobkowa szczególnie młodych ludzi). 31 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020