Częstochowski Standard Pomocy Społecznej Interwencja i Wsparcie NIEREGULARNIK INFORMACYJNY 3/2012 październik Strona 1 1. Aktualności, 2. Informacje o projekcie, 3. Co w najbliższym czasie, 1. Aktualności Do Centrum Zasobów Ludzkich w Warszawie przesłaliśmy umowy partnerskie zawarte między Liderem Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej a Partnerem 1 Polskim Komitetem Pomocy Społecznej i Partnerem 2 Częstochowskim Towarzystwem Profilaktyki Społecznej, co przyniosło efekt w postaci podpisania umowy ramowej z CRZL. W rezultacie tych działań oczekujemy na pierwszą transzę, która pozwoli na płynne działań w ramach zapisów budżetowych. Październik jest pełnym miesiącem pracy dla pracowników zatrudnionych w wyniku naboru konkursowego Magdaleny Mrożek, Małgorzaty Morel-Siedlaczek oraz Doroty Włodarczyk. Pani Mrożek, jako podinspektor ds. monitoringu i ewaluacji w swoim zakresie ma przygotowanie planu, metod i narzędzi monitorowania realizacji projektu, prowadzenie ciągłego monitoringu i ewaluacji projektu, przygotowywanie comiesięcznych raportów przedstawiających stan realizacji projektu, stopień osiągnięcia rezultatów i celów. Ponadto w każdym raporcie przygotowuje przygotowywanie wniosków i rekomendacji, które posłużyć mają jako wskazówki po zakończonym pilotażu. Małgorzata Morel-Siedlaczek świadczy pracę socjalną w duecie z Joanną Jabłońską dla osób doświadczających przemocy w rodzinie w październikowym numerze naszego Informatora zamieszczamy fragment standardu pracy socjalnej z osobami doświadczającymi przemocy. Dodatkowo przedstawiamy fragment standardu pracy socjalnej z osobami starszymi, aby przybliżyć Państwu specyfikę pracy Anny Imielińskiej i Doroty Włodarczyk.
2. Informacje o projekcie Strona 2 Standard pracy socjalnej z doświadczającą przemocy w rodzinie (fragment publikacji) Osoby doświadczające przemocy w rodzinie często oczekują niematerialnego świadczenia, ale przede wszystkim pomocy psychologicznej, prawnej i w formie pracy socjalnej. Zjawisko przemocy w rodzinie prawie zawsze wymaga zintegrowanych działań różnych instytucji i osób policji, prokuratury, służb społecznych, psychologów, terapeutów itp. W Standardzie pracy socjalnej z rodziną doświadczającą przemocy w rodzinie, przyjęto że misją pracy socjalnej z rodzinami doświadczającymi przemocy jest: Ochrona życia i zdrowia oraz poszanowanie godności osobistej osób dotkniętych przemocą w rodzinie oraz przeciwdziałanie przemocy w rodzinie''. W związku z tak sformułowaną misją, celem głównym pracy socjalnej jest Stworzenie warunków sprzyjających uzyskaniu zdolności do funkcjonowania w środowisku rodzinnym wolnym od przemocy w rodzinie, w tym pełnienia ról rodzinnych, społecznych i zawodowych''. Cel ten będzie osiągany poprzez realizację następujących celów szczegółowych: 1. Zatrzymanie przemocy w rodzinie. 2. Zapewnienie bezpieczeństwa osobom dotkniętym przemocą w rodzinie. 3. Zmiana postaw wobec przemocy w rodzinie zarówno przez osoby dotknięte przemocą jak i stosujące przemoc w rodzinie. 4. Wykorzystanie potencjału rodziny i poszczególnych jej członków dla rozwiązania problemu przemocy w rodzinie i zapobiegania wystąpienia jej w przyszłości. 5. Edukacja w zakresie psychologicznych oraz społecznych źródeł zachowań przemocowych. 6. Poprawa funkcjonowania psychospołecznego, w tym poprawa samooceny zarówno osób dotkniętych przemocą jak i osób stosujących przemoc w rodzinie.
Strategie działania Trudna i skomplikowana problematyka w rodzinach doświadczających przemocy w rodzinie wymaga zastosowania zintegrowanej metodyki pracy socjalnej dla wywołania i/lub wzmocnienia zmiany w sytuacji rodziny. W Standardzie pracy socjalnej z rodziną doświadczającą przemocy w rodzinie przyjęto też, że proces pracy socjalnej zorientowany będzie na rozwiązanie problemów. W związku z tym zaproponowano następujące strategie pracy socjalnej z rodziną doświadczającą przemocy w rodzinie: 1. Ochrona życia i zdrowia osób dotkniętych przemocą w rodzinie - strategia dopuszczająca stosowanie wszelkich zgodnych z prawem działań, o charakterze ratunkowym, podejmowanych niezwłocznie po powzięciu informacji o zagrożeniu. 2. Towarzyszenie w (docelowym, ostatecznym) rozwiązywaniu problemu przemocy w rodzinie strategia polegająca na wnikliwym zdiagnozowaniu sytuacji związanej z przemocą w rodzinie oraz interdyscyplinarnym, ale z czynnym udziałem pokrzywdzonej osoby, zaplanowaniu dalszych (często długofalowych, różnorodnych) działań mających przynieść trwały skutek polegający na rozwiązaniu problemu, a czasem także jego przyczyn. 3. Korygowanie i psychoedukacja adresowana do osób stosujących przemoc w rodzinie strategie mające na celu ochronę pokrzywdzonych, polegające jednak na zaangażowaniu osób stosujących przemoc w rodzinie w czynny udział inicjowania i utrwalania pożądanych zmian. Strona 3 Zakres pracy socjalnej z rodzinami doświadczającymi przemocy w rodzinie Kategorie klientów, które pozostają w kręgu zainteresowania pracowników socjalnych W prezentowanym Standardzie pracy socjalnej z rodziną doświadczającą przemocy w rodzinie, ze względu na rolę osoby w relacji przemocy i jej wiek/pozycję w rodzinie, w obrębie rodzin doświadczających przemocy w rodzinie, wyodrębniono podkategorie grupy docelowe objęte pracą socjalną. Wśród osób dotkniętych przemocą w rodzinie wyodrębniono: dziecko dotknięte przemocą w rodzinie, osobę dorosłą dotkniętą przemocą w rodzinie, osobę starszą i niepełnosprawną dotkniętą przemocą w rodzinie. Wśród osób stosujących przemoc w rodzinie wskazano:
osobę starszą i dorosłą stosującą przemoc w rodzinie, dziecko stosujące przemoc w rodzinie. Dla prowadzenia pracy socjalnej istotne jest to, kim jest osoba doznająca przemocy w rodzinie oraz kim jest osoba stosująca przemoc w rodzinie. W zależności od tego, jaka jest rola osoby w relacji przemocy, jaki jest jej wiek i pozycja w rodzinie, podejmowane będą przez pracownika socjalnego różne metodyczne działania pośrednie i bezpośrednie. Przykładowe specyficzne problemy osób dotkniętych przemocą w rodzinie: brak asertywności, umiejętności wyznaczania granic, niska motywacja do zmiany, brak wiary w możliwość jej wprowadzenia, wysoki lęk przed osobą stosująca przemoc w rodzinie, zagrożenie zdrowia lub życia, uzależnienie od osoby stosującej przemoc w rodzinie w wymiarach psychicznym i ekonomicznym, izolacja środowiskowa brak kontaktów społecznych, w tym ograniczone kontakty rodzinne, problem z werbalizacją stanu faktycznego, ukrywanie faktu doznawania przemocy w rodzinie, pogorszenie stanu zdrowia z powodu doznawanej przemocy w rodzinie, konieczność zwiększenia usług, zaniedbywanie potrzeb emocjonalnych, pozbawianie środków do życia przez osobę stosującą przemoc w rodzinie, brak poczucia akceptacji i brak poczucia bezpieczeństwa, zachowania agresywne, nieprawidłowe funkcjonowanie (np. złe wyniki nauki w szkole. Strona 4 Standard pracy socjalnej z osobami starszymi (fragment publikacji) Osoby starsze, z powodu swoich ograniczeń związanych z wiekiem, chorobami i niepełnosprawnością, wymagają różnego rodzaju wsparcia w codziennym funkcjonowaniu.
Wspierania osób starszych podejmują się różni specjaliści. Każda jednak interwencja w stosunku do osób starszych rozpoczyna się pracą socjalną. Praca socjalna stale też towarzyszy wszelkim innym formom wspierania osób starszych. Cele pracy socjalnej z osobą starszą Strona 5 W Standardzie pracy socjalnej z osobą starszą określono misję pracy socjalnej w następujący sposób wzmacnianie dobrostanu osoby starszej (jednostki), w tym: utrzymywanie, wspieranie i poszerzanie niezależności osobistej oraz aktywności poprzez wzmocnienie jej zdolności sprawczej; rozwiązywanie (lub pomoc w rozwiązywaniu) problemów w osobistych związkach z innymi osobami oraz szerszym otoczeniem''. Sformułowano również cel ogólny: synchronizacja indywidualnej sytuacji osoby starszej i jej potrzeb z otoczeniem''. Cel ogólny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Uzyskanie lub utwierdzanie akceptacji swojej osoby i swoich potrzeb, Akceptacja, pobudzanie lub podtrzymanie współdziałania z partnerami i otoczeniem we wzmacnianiu dobrostanu osoby starszej, w szczególności z: członkami rodziny, pracownikami socjalnymi, personelem medycznym, personelem opiekuńczym, psychologami. Zalecana strategia działania Modelem pracy socjalnej z osobą starszą, rekomendowanym w Standardzie pracy socjalnej z osoba starszą jest połączenie elementów metod: indywidualnego przypadku, grupowej i środowiskowej i stosowanie ich w zależności od indywidualnej sytuacji osoby starszej oraz społecznego kontekstu jej funkcjonowania. Kategorie klientów W grupie osób starszych będących klientami pracownika socjalnego wyróżniono 9 kategorii związanych z funkcjonalnym stanem zdrowia. Od kategorii klienta najbardziej sprawnego, który może swobodnie poruszać się w domu i poza domem, może samodzielnie sporządzać posiłki ciepłe i zimne, sprzątać mieszkanie, samodzielnie dbać o higienę osobistą łącznie z manicure i pedicure, może swobodnie pisać do kategorii klienta najmniej sprawnego, który nie wstaje z łóżka, wykazuje objawy demencji i/lub dolegliwości o podłożu psychicznym. Wyróżniono też 27 kategorii związanych ze społeczno-ekonomicznym statusem osób starszych.. Kategorie te opracowano na podstawie trzech indykatorów:
stopnia możliwości wspomagania klienta przez osoby bliskie lub brak tego wspomagania, kompetencji komunikacyjnych klienta, sytuacji materialnej klienta. Dla każdego z tych indykatorów przyjęto skalę trzystopniową. Metody oraz narzędzia stosowane w pracy socjalnej Strona 6 W pracy socjalnej z osobami starszymi można stosować różne metody. Wybór odpowiedniej z nich zależy w dużej mierze od profilu klienta, jednak ostateczna decyzja w tej sprawie należy do pracownika socjalnego. Mogą być stosowane metody pracy socjalnej: metoda indywidualnego przypadku (praca z osobą starszą), metoda grupowa (praca z rodziną i innymi bliskimi np. zaprzyjaźnionymi sąsiadami zazwyczaj z udziałem osoby starszej), metoda środowiskowa (praca z szerszym otoczeniem osoby starszej, np. środowiskiem miejsca zamieszkania). Narzędzia obligatoryjnie specjalistyczne - wywiad z osobą starszą - który służy do opisu i analizy sytuacji osoby starszej w celu określenia jej możliwości i zasobów oraz ograniczeń i barier związanych z jej stanem zdrowia, samopoczuciem i kondycją psychofizyczną, fakultatywne specjalistyczne - arkusz obserwacji kondycji psychofizycznej osoby starszej - dla rozpoznania i oceny kondycji psychofizycznej osoby starszej oraz społecznych aspektów jej funkcjonowania, Autodiagnoza formy realizacji usług w MOPS OIK Podczas kolejnego spotkania Zespołu Wdrażającego Model Ośrodka kierownik Ośrodka Interwencji Kryzysowej Marta Radzioch zaprezentowała przygotowaną autodiagnozę z zakresu realizacji standardu interwencji kryzysowej (załącznik nr 1).
3. Co w najbliższym czasie Po zakończonej procedurze naboru zewnętrznego od 1 listopada do zespołu projektowego dołączą [psycholog Joanna Sitek oraz superwizor pracy socjalnej z osobami starszymi Mariola Mirowska, ponownie ogłoszony został nabór na superwizora pracy socjalnej z osobami doświadczającymi przemocy w rodzinie. Również w Ośrodku Interwencji Kryzysowej pracę rozpocznie interwent, co później przy zatrudnieniu psychiatry i prawnika, pozwoli na zwiększenie kadry specjalistów świadczących pomoc dla klientów OIK. Strona 7 Częstochowski standard pomocy społecznej Interwencja i Wsparcie realizowany w ramach Projektu Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego DYSTRYBUCJA BEZPŁATNA
Autodiagnoza usług MOPS/OIK Obszar autodiagnozy Opis zagrożeń i zasobów w danym obszarze. Wnioski diagnostyczne gdzie i jak stan obecny odbiega od modelu? Wnioski praktyczne - plan działań. Zasoby i ograniczenia JOPS w kontekście wdrażania rozwiązania modelowego. Wnioski dla planu działań - jakie warunki formalne muszą być spełnione, aby zrealizować plan działań, konieczne zasoby kadrowe, czasowe i finansowe (koszty w ramach budżetu projektu) Standard Interwencji Kryzysowej Zagrożenia: Żadne usługi z zakresu interwencji kryzysowej nie były wcześniej realizowane w partnerstwie (zawarte partnerstwo w ramach pilotażu jest pierwszym), nie posiadamy doświadczenia w umowach partnerskich z organizacją, z która przystąpiliśmy do pilotażu, organizacja pozarządowa, która będzie realizować usługę z zakresu interwencji kryzysowej nie wykonywała zadania o takim charakterze, Zasoby: Wykonywanie częściowo usługi w ramach struktur własnych (interwencja kryzysowa dla osób dorosłych) pozwala na wykorzystanie doświadczenia specjalistów już zatrudnionych w OIK, Wykonywanie częściowo usługi w ramach struktur własnych (interwencja kryzysowa dla osób dorosłych) daje możliwość pełnego nadzoru nad wykonywaną usługą, Przekazanie wykonywania usługi częściowo (interwencja kryzysowa dla Brakuje jasno określonych zasad współpracy pomiędzy jednostką samorządową a organizacją pozarządową; ---------------- Warunki formalne: Należy wyznaczyć osoby zarówno z organizacji pozarządowej jak i ze strony MOPS/OIK do określenia ram współpracy, Określić ramy współpracy w ramach partnerstwa; Przygotować szczegółowy plan działania w ramach wykonywanej usługi z uwzględnieniem zadań NGO oraz MOPS/OIK. Przygotować budżet wykonywania usługi z uwzględnieniem kosztów po stronie NGO oraz MOPS/OIK. Konieczne zasoby kadrowe OIK do wykonania usługi zgodnie ze standardem: Zatrudnienie 1 interwenta na umowę o pracę na czas testowania standardu (16 m-cy) Zatrudnienie 1 prawnika w oparciu o umowę zlecenie (8 godzin tygodniowo przez 16 m cy) (s.40, Tab 7. Minimalne wymagania dotyczące instytucjonalnych form interwencji kryzysowej w Standardzie interwencji kryzysowej) Zatrudnienie 1 psychiatry w oparciu o umowę zlecenie lub świadczenie usług (6 konsultacji miesięcznie) (s. 39, Tab 7.
dzieci i młodzieży) daje możliwość poszerzenia oferty z zakresu interwencji kryzysowej o obszar, który do tej pory nie był zagospodarowany, Przekazanie częściowo wykonywania usługi (interwencja kryzysowa dla dzieci i młodzieży) pozwala na utworzenie płaszczyzny współpracy pomiędzy jednostką samorządową (OIK) a organizacją pozarządową, Organizacja pozarządowa, która będzie częściowo realizować usługę (interwencja kryzysowa dla dzieci i młodzieży) posiada doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą. Organizacja pozarządowa posiada kadrę przygotowaną merytorycznie do wykonywania usługi interwencji kryzysowej skierowanej dla dzieci i młodzieży. Minimalne wymagania dotyczące instytucjonalnych form interwencji kryzysowej w Standardzie interwencji kryzysowej ) Zatrudnienie superwizora w oparciu o umowę zlecenie dla zespołu interwentów (1 superwizja miesięcznie przez 16 miesięcy) (s. 42 Wsparcie usługodawców w Standardzie interwencji kryzysowej) Zatrudnienie 1 suprerwizora w oparciu o umowę zlecenie dla zespołu specjalistów - psychoterapeuta, psycholog (1 superwizja miesięcznie przez 12 miesięcy). (s. 41Wsparcie usługodawców w Standardzie interwencji kryzysowej) Warunki konieczne do wprowadzenia zgodnie ze standardem interwencji kryzysowej: Przeprowadzenie szkolenia dla pracowników OIK z zakresu interwencji kryzysowej (6 osób) (s. 38, Tab 7. Minimalne wymagania dotyczące instytucjonalnych form interwencji kryzysowej w Standardzie interwencji kryzysowej ) Przeprowadzenie szkolenia z zakresu Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązywaniu Problemów dla zespołu specjalistów (4 osoby) Przeprowadzenie szkolenia dla pracowników OIK z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie dla co najmniej 5 osób. (s. 39, Tab 7. Minimalne wymagania dotyczące instytucjonalnych form interwencji kryzysowej Standardzie interwencji kryzysowej) Wprowadzenie działań z wykorzystanie technologii internetowych: poczty elektronicznej (interwencja kryzysowa on line), założenie strony
internetowej zawierającej najważniejsze informacje praktyczne, aktualizowana na bieżąco (tab. 6. Podstawowe i rozszerzające formy działania składające się na interwencję kryzysową, s. 33 w Standardzie interwencji kryzysowej) Wdrożyć pracę w OIK w oparciu o zespołowość: wprowadzenie cotygodniowych spotkań zespołu pracowników OIK (omówienie klientów, superwizja koleżeńska) (s. 38, Tab 7. Minimalne wymagania dotyczące instytucjonalnych form interwencji kryzysowej Standardzie interwencji kryzysowej)oraz (s. 41Wsparcie usługodawców w Standardzie interwencji kryzysowej) Wprowadzenie do działalności OIK dokumentacji zgodnej z wytycznymi zawartymi w standardzie interwencji kryzysowej: zmodyfikowanej karty klienta, raportów z interwencji przeprowadzonych w terenie np. w przypadku zdarzeń masowych, katastrof czy klęsk żywiołowych (s. 34 ad. 3 Dokumentowanie w Standardzie interwencji kryzysowej) Wprowadzenie zakresów czasowych wykonywania usługi: dla zespołu interwentów w przypadku interwencji w trybie ratunkowym, interwencji jednej sesji (sesja trwa do 45 90 minut), interwencji kilku sesji ( od 6 do 8 sesji trwających 45 90 minut); przeprowadzenie max 6 planowanych sesji interwencyjnych w ramach 12 godzinnego dyżuru (s. 35 36, 4. Przewidywany czas wykonywania usługi w w Standardzie interwencji kryzysowej) Wprowadzenie monitoringu i ewaluacji działalności (s.40, Tab 7. Minimalne wymagania dotyczące instytucjonalnych form interwencji kryzysowej w Standardzie interwencji kryzysowej)